Duitsland in cijfers. Analyse van de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Duitsland (incl. 4e kwartaal)

Transcriptie

1 Duitsland in cijfers Analyse van de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Duitsland 4e kwartaal (incl. 4e kwartaal)

2 Colofon Uitgever Nederlandse Ambassade Berlijn Economische Afdeling Klosterstraße Berlijn Duitsland Inlichtingen T: E: Nederlandse Ambassade Berlijn, 2018 Verveelvoudiging is toegestaan, mits de Nederlandse Ambassade Berlijn als bron wordt vermeld.

3 Ten geleide Voor u liggen de cijfers van het Duitse Statistische Bundesamt over de ontwikkeling van de handelsbetrekkingen tussen Duitsland, de Duitse deelstaten, en Nederland over het jaar. Duitsland is voor Nederland de belangrijkste economische partner, of het nu gaat over samenwerking in Europa, over innovatie of over handelsbetrekkingen. Wederom bezien we hier de handelscijfers vanuit de Duitse waarneming: ook voor Duitsland is de Nederlandse markt belangrijk. Nederland is ook dit jaar weer de vierde bestemmingsplek voor Duitse goederen, en gelijktijdig is Nederland na China de tweede leverancier van goederen. De Duitse economie groeit als een tierelier. De conjuncturele situatie kan gekenschetst worden als een van langdurige uitbundige groei. Ook in groeide het BBP, met 2,2%, en gecorrigeerd voor het geringer aantal werkdagen zou de groei zelfs 2,5% bedragen. Hoewel soms gesproken wordt over dreiging van oververhitting van de economie, lijkt daar in de meeste sectoren nog geen sprake van te zijn, met mogelijke uitzondering van de bouw. De groei is breed gedragen. De private consumptie steeg met 2%, de investeringen stegen met 3,6%. De export groeide met 4,7%, de import met 5,2%. Met uitzondering van de landbouw, met een krimp van 0,7% en de financiële sector met een 0-groei, werd de groei in alle overige sectoren gerealiseerd, met als grote uitschieter de IT sector, met een groei van 3,9%. Het gezaghebbende IFO 1 verwacht voor 2018 en 2019 een verdere groei van respectievelijk 2,6 en 2,1%. De werkloosheid is in verder gedaald tot 5,7%, en de beroepsbevolking bereikte in het record van 44,3 miljoen mensen. Het in Duitsland relatief grote vergrijzingsprobleem wordt gedeeltelijk opgevangen door een groeiende arbeidsparticipatie van vrouwen en ouderen. Ondanks die groeiende arbeidsparticipatie en dalende werkloosheid is er een gevoel van groeiende ongelijkheid en is er een toenemende roep om meer mensen te laten delen in de stijgende welvaart en om de lonen meer te laten stijgen. Duitsland, net als Nederland, heeft zeer gezonde overheidsfinanciën en een groot overschot op de lopende rekening. Het saldo op de lopende rekening blijft schommelen rond de 8% BBP. Het overschot op de overheidsbegroting loopt op. In bedroeg het 1,2%, liefst 38 miljard Euro. De onafgebroken groei van de Duitse economie sinds de recessie van 2008 blijft verwonderen. Het is niet zo dat die groei vooral tot stand gebracht is door verstandig economisch hervormen in het Merkeltijdperk. De in Duitsland vaak verguisde onconventionele geldpolitiek van de ECB heeft zeker ook een rol gespeeld bij de blijvend krachtige groei van de Duitse economie. Bestedingen werden geholpen door de lage rente, het overschot op de begroting door de lage rentelasten, de kredietverlening was ruim dankzij de lage rente en de concurrentiekracht van de industrie geholpen is door de voor landen als Duitsland en Nederland door de lange tijd relatief zwakke euro. Het IMF 2 roept Duitsland dan ook op om de budgettaire ruimte te gebruiken voor meer publieke investeringen in fysieke en met name ook digitale infrastructuur. Ook spoort het IMF Duitsland aan concurrentie te bevorderen in de netwerksectoren en in de dienstverlening

4 Pensioenhervormingen en arbeidsmarkthervormingen zijn nodig om langer doorwerken te stimuleren. Langs deze lijnen zou het lange termijn groeipotentieel van de Duitse economie kunnen worden vergroot. Het spreekt voor zich dat dit voor de Nederlandse economie en export van grote betekenis is. Duitsland heeft in goederen ter waarde van 91,4 miljard Euro miljard euro uit Nederland geïmporteerd, een stijging t.o.v met maar liefst 9,9%. De export naar Nederland is ook met 9,5% gestegen naar 85,9 miljard. Nederland heeft in aan Duitsland vooral chemische producten (10,6 miljard euro), voedingsmiddelen en veevoer (9,2 miljard euro) en farmaceutische producten (9,1 miljard euro) geleverd. Een vijfde van alle door Duitsland geïmporteerde agrarische producten komt uit Nederland. Met betrekking tot de regionale verdeling van de importen uit Nederland zien we het aloude patroon: 46% van alle Nederlandse leveringen aan Duitsland gaan naar West-Duitsland en daar vooral naar Noordrijn-Westfalen (NRW). Interessant is dat waar NRW een relatief lage economisch groei kent, de stijging van de importen uit Nederland daar juist relatief groot zijn. Dit beeld wordt waarschijnlijk ietwat vertekend door de stijging van het aandeel olie en gasexporten vanuit Nederland. Dit aandeel is met 2,1 % gestegen van 9,1 naar 11,2%. Zuid-Duitsland (Beieren, Baden- Württemberg en Hessen) blijft een steeds belangrijkere bestemming voor goederen uit Nederland. Guido Biessen en Julian Wolff mei 2018

5 Inhoudsopgave Pagina Economische indicatoren Duitsland Basisindicatoren Duitsland, 1 Analyse buitenlandse handel Duitsland Samenstelling export Duitsland naar doelland 2 Internationale handelsvolumes Duitsland, 2 Samenstelling internationale handel in Duitsland naar warengroepen, 3 Samenstelling internationale handel Duitsland met Nederland naar warengroepen, 3 Regioanalyse Internationale handel van de deelstaten met Nederland in 4 Basisindicatoren van de Duitse regio's, 5 Importen Duitse regio's, 6 Exporten Duitse regio's, 7

6 Economische indicatoren Duitsland Basisindicatoren Duitsland, Hoofdindicatoren BBP Duitsland (in miljard )* Ontwikkeling BBP Duitsland (reëel) -5,60% 0,50% 1,90% 1,70% 1,90% 2,20% EMU-saldo Duitsland (in % BBB) 0,0% -0,2% 0,3% 0,7% 0,8% 1,2% Staatsschuld Duitsland (in % BBP) 79,7% 77,4% 74,9% 71,0% 68,2% 65,1% Overschot lopende rekening (in miljard ) ,1 252, ,5 Prijsontwikkelingen (indices 2010=100) Invoerprijsindex Duitsland 108,7 105,9 103,6 100,9 97,8 101,5 Uitvoerprijsindex Duitsland 104,9 104,9 104,0 104,8 103,9 105,8 Consumentenprijzen Duitsland 104,1 105,7 106,6 106,9 107,4 109,3 Groothandelsprijzen Duitsland 108,0 107,4 106,1 104,8 103,8 107,4 Detailhandelsprijzen Duitsland 103,7 105,2 105,0 105,2 105,8 108,6 Werk en inkomen Inwoners Duitsland (x 1.000) Beroepsbevolking Duitsland (x 1.000) Werklozen (x 1.000) Werkloosheid Duitsland (in %) 6,80% 6,90% 6,70% 6,40% 6,10% 5,70% Salarisniveau per werknemer Duitsland Bruto uurloon per werknemer Duitsland 28,47 29,21 29,83 30,57 31,46 32,31 Internationale handel (in miljard ) Export Duitsland naar , , , , , ,06 EU 613,48 612,24 642,10 685,30 697,83 741,19 Non-EU #VALUE! 479,14 #VALUE! 475,78 481,65 508,25 506,01 537,87 Ontwikkeling export uit Duitsland (nominaal) -0,4% 3,3% 6,2% 0,9% 6,2% Export naar Nederland 70,28 70,98 72,74 79,19 78,43 85,89 export naar Nederland 6,43% 6,52% 6,47% 6,63% 6,52% 6,71% Ontwikkeling export naar Nederland (nominaal) #REF! -0, ,0% 0, ,5% 0, ,9% 0, ,0% 0, ,5% Ontwikkeling relevantie Nederland Import Duitsland uit ,86 895,95 915,56 954,73 960, ,87 EU 497,16 504,27 521,36 536,99 544,61 583,75 Non-EU 407,70 391,68 394,20 417,74 415,66 457,13 Ontwikkeling import Duitsland (nominaal) -1,0% 2,2% 4,3% 0,6% 8,4% Import uit Nederland 85,77 88,71 87,79 87,89 83,14 91,37 import uit Nederland (nominaal) 9,48% 9,90% 9,59% 9,21% 8,66% 8,78% Ontwikkeling invoer uit Nederland 3,4% -1,0% 0,1% -5,4% 9,9% Prestatie Nederland t.o.v. markt Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *Ontwikkeling BBP prijsbereinigd en verbonden 1

7 Analyse buitenlandse handel Duitsland Samenstelling export Duitsland naar doelland 2016 export 1 Verenigde Staten 106,82 111,53 9,1% 4,4% 2 Frankrijk 101,11 105,21 8,5% 4,1% 3 Volksrepubliek China 76,05 86,19 7,0% 13,3% 4 Nederland 78,43 85,89 7,0% 9,5% 5 Verenigd Koninkrijk 85,94 84,36 6,8% -1,8% 6 Italië 61,26 65,56 5,3% 7,0% 7 Oostenrijk 59,78 62,83 5,1% 5,1% 8 Polen 54,58 59,54 4,8% 9,1% 9 Zwitserland 50,16 54,01 4,4% 7,7% 10 België 41,58 44,27 3,6% 6,5% Ontwikkeling Gewicht in t.o.v exportportfolio *) Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *): Vergelijking exportontwikkeling landen vs. ontwikkeling Duitsland als geheel Samenstelling import Duitsland naar herkomstland 2016 import 1 Volksrepubliek China 95,58 101,93 10,3% 6,6% 2 Nederland 83,14 91,37 9,2% 9,9% 3 Frankrijk 65,78 64,69 6,5% -1,7% 4 Verenigde Staten 59,74 63,18 6,4% 5,8% 5 Italië 51,74 55,81 5,6% 7,9% 6 Polen 46,50 51,02 5,2% 9,7% 7 Tsjechië 42,25 46,26 4,7% 9,5% 8 Zwitserland 44,39 46,14 4,7% 3,9% 9 Oostenrijk 38,54 41,24 4,2% 7,0% 10 België 37,85 40,74 4,1% 7,6% Ontwikkeling Prestaties t.o.v. t.o.v Markt* Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *): Vergelijking importontwikkeling landen vs. ontwikkeling Duitsland als geheel. Internationale handelsvolumes Duitsland, Nederland Import Export Totaal Import Export Totaal in internationale handel Ontwikkeling t.o.v. Import 1 Volksrepubliek China 95,58 76,05 171,62 101,93 86,19 188,12 8,5% 9,6% 2 Nederland 83,14 78,43 161,57 91,37 85,89 177,26 8,0% 9,7% 3 Verenigde Staten 59,74 106,82 166,56 63,18 111,53 174,70 7,9% 4,9% 4 Frankrijk 65,78 101,11 166,89 64,69 105,21 169,89 7,6% 1,8% 5 Verenigd Koninkrijk 35,70 85,94 121,64 37,19 84,36 121,56 5,5% -0,1% 6 Italië 51,74 61,26 113,01 55,81 65,56 121,37 5,5% 7,4% 7 Polen 46,50 54,58 101,08 51,02 59,54 110,56 5,0% 9,4% 8 Oostenrijk 38,54 59,78 98,32 41,24 62,83 104,07 4,7% 5,8% 9 Zwitserland 44,39 50,16 94,56 46,14 54,01 100,14 4,5% 5,9% 10 Tsjechië 42,25 38,09 80,34 46,26 41,63 87,88 4,0% 9,4% 11 België 37,85 41,58 79,43 40,74 44,27 85,01 3,8% 7,0% 12 Spanje 27,87 40,50 68,37 31,67 43,04 74,71 3,4% 9,3% 13 Hongarije 24,97 22,75 47,72 26,24 24,95 51,19 2,3% 7,3% 14 Japan 22,90 18,31 41,21 23,96 19,53 43,49 2,0% 5,5% 15 Zweden 14,31 24,89 39,20 15,66 26,63 42,29 1,9% 7,9% 16 Turkije 15,48 21,85 37,34 16,19 21,46 37,65 1,7% 0,8% 17 Denemarken 11,68 18,17 29,85 12,33 18,76 31,10 1,4% 4,2% 18 Roemenië 12,51 13,56 26,07 14,90 15,15 30,05 1,4% 15,3% 19 Zuid-Korea 7,81 17,23 25,04 11,41 17,47 28,89 1,3% 15,4% 20 Slowakije 14,36 12,71 27,07 14,90 13,39 28,29 1,3% 4,5% 21 Prestaties t.o.v. Markt* Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *): Vergelijking ontwikkeling handelsrelatie van de individuele natie vs. ontwikkeling handelsrelaties overige naties. 2

8 Samenstelling internationale handel in Duitsland naar warengroepen, Samenstelling export Duitsland, top 10 warengroepen 2016 export * Ontwikkeling t.o.v Motorvoertuigen en motorvoertuigonderdelen 228,43 234,39 19,2% 2,6% 2 Machines 170,41 183,56 15,0% 7,7% 3 Chemische producten 107,20 114,66 9,4% 7,0% 4 Gegevensverwerkende apparatuur 100,62 110,52 9,1% 9,8% 5 Overige goederen 80,96 88,76 7,3% 9,6% 6 Elektrische apparaten 76,27 82,99 6,8% 8,8% 7 Farmaceutische producten 70,62 75,87 6,2% 7,4% 8 Voedingsmiddelen en veevoer 51,04 53,95 4,4% 5,7% 9 Metalen 48,10 53,83 4,4% 11,9% 10 Rubber- en kunststofwaren 43,18 45,77 3,7% 6,0% Samenstelling import Duitsland, top 10 warengroepen 2016 import Ontwikkeling t.o.v Motorvoertuigen en motorvoertuigonderdelen 106,74 115,72 11,5% 8,4% 2 Gegevensverwerkende apparatuur 105,04 114,07 11,3% 8,6% 3 Overige goederen 87,97 105,33 10,5% 19,7% 4 Machines 77,28 81,03 8,0% 4,9% 5 Chemische producten 74,08 79,02 7,8% 6,7% 6 Elektrische apparaten 56,49 60,52 6,0% 7,1% 7 Metalen 50,59 58,93 5,9% 16,5% 8 Aardolie en aardgas 46,54 56,11 5,6% 20,6% 9 Farmaceutische producten 49,76 54,05 5,4% 8,6% 10 Voedingsmiddelen en veevoer 44,54 46,15 4,6% 3,6% Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *): Vergelijking ontwikkeling landen vs. ontwikkeling Duitsland als geheel. Samenstelling internationale handel Duitsland met Nederland naar warengroepen, Samenstelling export Duitsland naar Nederland, top 10 warengroepen WG in export naar Nederland Nederland in totale export WG (2016) Farmaceutische producten ,2% 11,5% 2 Chemische producten ,0% 7,4% 3 Overige goederen ,0% 9,5% 4 Gegevensverwerkende apparatuur ,2% 7,0% 5 Machines ,2% 4,2% 6 Voedingsmiddelen en veevoer ,6% 13,5% 7 Motorvoertuigen en motorvoertuigonde ,7% 2,8% 8 Metalen ,9% 7,7% 9 Aardolie en aardgas ,8% 64,5% 10 Elektrische apparaten ,0% 4,1% totaal ,6% Samenstelling import in Duitsland uit Nederland, top 10 warengroepen in import uit Nederland Nederland in totale import WG (2016) Overige goederen ,3% 11,4% 2 Chemische producten ,7% 13,4% 3 Aardolie en aardgas ,2% 18,1% 4 Voedingsmiddelen en veevoer ,1% 19,9% 5 Farmaceutische producten ,0% 16,8% 6 Cokes en geraffineerde aardolieproducten ,8% 40,0% 7 Producten van de landbouw en de jacht ,8% 20,3% 8 Gegevensverwerkende apparatuur ,5% 4,3% 9 Metalen ,2% 8,0% 10 Machines ,6% 4,0% totaal Alle waarden zijn in miljoenen euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. * Vergelijking ontwikkeling in warengroep vs. ontwikkeling warengroep als geheel. Prestaties t.o.v. markt* Prestaties t.o.v. markt* 3

9 Im- en exportvolumes cum., miljard Duitsland in cijfers - analyse handel Nederland - Duitsland Regioanalyse Internationale handel van de deelstaten met Nederland in Import Export Totaal Import Export Totaal in handel met Nederland () Ontwikkeling Prestaties t.o.v. Markt* 1 Noordrijn-Westfalen 31,82 18,45 50,27 37,55 20,01 57,56 32,5% 14,5% ### 2 Baden-Württemberg 12,58 13,05 25,62 13,59 14,31 27,89 15,7% 8,9% ### 3 Beieren 9,06 6,31 15,37 9,38 6,50 15,88 9,0% 3,3% ### 4 Nedersaksen 7,18 7,29 14,47 7,40 7,58 14,98 8,5% 3,5% ### 5 Hessen 5,15 3,85 9,00 5,78 4,55 10,33 5,8% 14,8% ### 6 Rijnland-Palts 3,59 3,77 7,36 3,95 3,94 7,90 4,5% 7,3% ### 7 Hamburg 4,71 1,99 6,70 3,67 1,91 5,58 3,1% -16,7% ### 8 Sleeswijk-Holstein 1,21 1,20 2,41 1,31 1,48 2,79 1,6% 15,5% ### 9 Saksen 1,10 1,22 2,32 1,30 1,36 2,66 1,5% 14,7% ### 10 Saksen-Anhalt 1,21 0,94 2,14 1,54 1,04 2,58 1,5% 20,3% ### 11 Berlijn 1,14 0,59 1,73 1,37 0,68 2,05 1,2% 18,5% ### 12 Thüringen 0,75 0,63 1,37 0,80 0,70 1,51 0,8% 9,5% ### 13 Brandenburg 0,79 0,63 1,42 0,82 0,64 1,46 0,8% 3,2% ### 14 Bremen 0,74 0,56 1,30 0,75 0,59 1,34 0,8% 3,3% ### 15 Saarland 0,51 0,55 1,07 0,58 0,60 1,17 0,7% 10,1% ### 16 Mecklenburg-Voorpommeren 0,50 0,77 1,27 0,54 0,52 1,05 0,6% -16,8% ### 17 Ausland 1,10 16,65 17,75 1,06 19,45 20,51 0,12 ### 18 Restposition 0,01 0,00 0,01 0,01 0,00 0,01 0,00 ### ### Duitsland 83,14 78,43 161,57 91,37 85,89 177,26 9,71% ### Alle waarden zijn in miljard euro, tenzij anders vermeld. De data is geactualiseerd tot en met december. *): Vergelijking ontwikkeling handelsrelatie van het bondsland vs. ontwikkeling handelsrelaties overige bondslanden Internationale handel van de deelstaten met Nederland in

10 Basisindicatoren van de Duitse regio's, BBP * Ontwikkeling Inwoners * Beroepsbevolking Werkloosheid Salaris niveau per werknemer** Bruto uurloon per werknemer** Zuid ,9% 2,50% ,4% ,67% , Beieren ,2% 2,80% ,6% ,2% , Baden-Württemberg ,1% 2,30% ,3% ,5% , Hessen 279 8,6% 2,20% ,5% 0,0% ,0% ,73 West ,7% 1,81% ,9% ,93% , Noordrijn-Westfalen ,2% 1,70% ,7% ,4% , Rijnland-Palts 144 4,4% 2,50% ,9% ,8% , Saarland 35 1,1% 1,20% ,2% 0,0% ,7% ,22 Noord ,3% 2,46% ,1% ,28% , Nedersaksen 288 8,8% 2,50% ,6% ,8% , Hamburg 118 3,6% 2,40% ,2% ,8% , Sleeswijk-Holstein 93 2,9% 2,10% ,5% ,0% , Bremen 34 1,0% 3,30% ,8% 0,0% ,2% ,50 Oost ,1% 1,86% ,6% ,63% , Berlijn 137 4,2% 3,10% ,3% ,0% , Saksen 122 3,7% 1,40% ,0% ,7% , Brandenburg 69 2,1% 1,40% ,0% ,0% , Thüringen 62 1,9% 1,60% ,6% ,1% , Saksen-Anhalt 61 1,9% 0,80% ,7% ,4% , Mecklenburg-Voorpommeren 43 1,3% 1,80% #DIV/0! 2,0% ,6% ,60 Totaal ,20% ,70% ,31 Bron: Dt. Statistisches Bundesamt, gebaseerd op meest actuele data, *) aandeel deelstaten/regio's aan Duitsland **) 2015 BBP Economische gro Inwoners Werkloosheid BBP Economische groei 3% 16% 15% 42% 2% 2% 1% 27% 1% 0% Inwoners % 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Werkloosheid 5

11 Importen Duitse regio's, Importen Verdeling Ontwikkeling deelstaten Importen uit Nederland Verdeling leveringen NL op deelstaten Nederland in regio's Nederland in regio's 2016 Zuid ,7% 7,40% 28,74 31,5% 6,7% 6,7% 1 Beieren ,3% 8,15% 9,38 10,3% 5,2% 5,5% 2 Baden-Württemberg ,4% 6,00% 13,59 14,9% 8,0% 7,8% 3 Hessen 93 9,0% 8,51% 5,78 6,3% 6,2% 6,0% West ,2% 11,46% 42,08 46,1% 15,6% 14,8% 1 Noordrijn-Westfalen ,9% 10,48% 37,55 41,1% 16,4% 15,4% 2 Rijnland-Palts 40 3,9% 16,98% 3,95 4,3% 9,8% 10,4% 3 Saarland 14 1,4% 11,51% 0,58 0,6% 4,0% 4,0% Noord ,3% 5,47% 13,12 14,4% 7,2% 7,9% 1 Nedersaksen 89 8,6% 12,97% 7,40 8,1% 8,3% 9,1% 2 Hamburg 66 6,3% -3,74% 3,67 4,0% 5,6% 6,9% 3 Sleeswijk-Holstein 21 2,0% 0,21% 1,31 1,4% 6,3% 5,8% 4 Bremen 14 1,4% 8,77% 0,75 0,8% 5,2% 5,6% Oost 88 8,5% 10,90% 6,36 7,0% 7,8% 7,4% 1 Berlijn 14 1,3% 12,54% 1,37 1,5% 10,0% 9,4% 2 Saksen 24 2,3% 10,54% 1,30 1,4% 5,4% 5,0% 3 Brandenburg 17 1,7% 11,54% 0,82 0,9% 4,7% 5,1% 4 Thüringen 10 1,0% 5,10% 0,80 0,9% 7,7% 7,5% 5 Saksen-Anhalt 16 1,6% 10,66% 1,54 1,7% 9,4% 8,2% 6 Mecklenburg-Voorpommeren 6 0,6% 17,22% 0,54 0,6% 8,5% 9,3% Duitsland ,37 8,78% 8,66% Bron: Dt. Statistisches Bundesamt, gebaseerd op data. Waarden in miljard euro. Waarden uit 'Restposition' en 'Ausland' blijven buiten beschouwing. Importen Groei importmarkt 12% 18% 8% 43% 10% 8% 6% 27% 4% 2% 0% Verdeling leveringen NL op deelstaten 14,4% 46,1% 7,0% 31,5% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Nederland in regio's 6

12 Exporten Duitse regio's, Exporten Verdeling deelstaten Ontwikkeling Exporten naar Nederland van de totale export naar Nederland Nederland in regio's Nederland in regio's 2016 Zuid 455,84 35,6% 5,66% 25,36 29,5% 6,2% 5,9% 1 Beieren 192,11 15,0% 5,41% 6,50 7,6% 3,4% 3,5% 2 Baden-Württemberg 201,46 15,8% 5,62% 14,31 16,7% 7,1% 6,8% 3 Hessen 62,27 4,9% 6,55% 4,55 5,3% 7,3% 6,6% West 263,06 20,6% 6,55% 24,56 28,6% 9,8% 9,6% 1 Noordrijn-Westfalen 191,41 15,0% 6,88% 20,01 23,3% 10,5% 10,3% 2 Rijnland-Palts 55,02 4,3% 4,98% 3,94 4,6% 7,2% 7,2% 3 Saarland 16,63 1,3% 7,91% 0,60 0,7% 3,6% 3,6% Noord 183,31 14,3% 2,72% 11,57 13,5% 7,2% 7,1% 1 Nedersaksen 88,29 6,9% 3,86% 7,58 8,8% 8,6% 8,6% 2 Hamburg 51,21 4,0% -5,18% 1,91 2,2% 3,7% 3,7% 3 Sleeswijk-Holstein 22,57 1,8% 12,26% 1,48 1,7% 6,6% 6,0% 4 Bremen 21,24 1,7% 6,89% 0,59 0,7% 2,8% 2,8% Oost 107,39 8,4% 6,43% 4,94 5,8% 5,0% 5,2% 1 Berlijn 15,35 1,2% 1,32% 0,68 0,8% 4,4% 3,9% 2 Saksen 41,40 3,2% 12,92% 1,36 1,6% 3,3% 3,3% 3 Brandenburg 12,88 1,0% -2,41% 0,64 0,7% 5,0% 4,7% 4 Thüringen 15,24 1,2% 6,69% 0,70 0,8% 4,6% 4,4% 5 Saksen-Anhalt 15,44 1,2% 4,57% 1,04 1,2% 6,8% 6,3% 6 Mecklenburg-Voorpommeren 7,09 0,6% -0,80% 0,52 0,6% 7,3% 10,7% Duitsland 1.279,06-100,00% 85,89 6,71% 6,52% Bron: Dt. Statistisches Bundesamt, gebaseerd op data. Waarden in miljard euro. Waarden uit 'Restposition' en 'Ausland' blijven buiten beschouwing. Oost 6% Oost 6,43% Oo 5,8% Oost 5,0% Exportmarkt Duitsland Ontwikkeling 7% 14% 6% 36% 6% 5% 4% 3% 21% 2% 1% 0% van de totale export naar Nederland Nederland in regio's 5,8% 10% 8% 13,5% 28,6% 29,5% 6% 4% 2% 0% 7

13 Bronnen Dit rapport is (voor zover niet anders vermeld) samengesteld met data uit de volgende betrouwbare publieke informatiebronnen: Statisches Bundesamt, Wiesbaden Internetportaal van de Statistische Landesämter Bundesbank De aan u gepresenteerde informatie is bij publicatie de meest actuele informatie.in verband met de zeer uiteenlopende publicatiedata van de verschillende bronnen kaneen rapport niet eerder dan twee maanden na beëindiging van de betreffende publicatieperiode opgesteld worden. Zo ver mogelijk worden de data op deelstaatniveau gepubliceerd. De rapporten over 2018 zijn naar verwachting vanaf april 2019 beschikbaar. Indien u meer rapporten wenst te ontvangen, opmerkingen en/of suggesties heeft, kunt u contact met ons opnemen op: bln-ea@minbuza. Dit rapport is een gezamenlijk initiatief van het Economisch Netwerk Duitsland bestaande uit de economische afdelingen van de ambassade Berlijn, de consulaten generaal te München en Düsseldorf en de Netherlands Business Support Offices te Frankfurt am Main, Hamburg en Stuttgart.

14