Symposium Eigentijds beoordelen

Transcriptie

1 Symposium Eigentijds beoordelen Hogeschool De Kempel, woensdag 7 januari 2015 Inleiding Op woensdag 7 januari bezocht ik, met een delegatie van het team van de Bonckert, het symposium Eigentijds beoordelen op Hogeschool de Kempel in Helmond. Het symposium vormde de afsluiting van het vierjarige lectoraat Eigentijds beoordelen van dr. Jos Castelijns c.s. Ik heb intensief geluisterd naar Jos Castelijns (de Kempel), Diana Baas (Maastricht University), Mien Segers (Maastricht University) en Ann Ruggerio (Mission Hill Elementary School uit Boston) en stel mijn aantekeningen graag beschikbaar aan collega s en ouders. Castelijns:"We moeten kinderen leren om hun eigen leerproces te beoordelen!" En zo is het #evaluerenomteleren. Inleiding door dr. Jos Castelijns Castelijns gooit direct de knuppel in het hoenderhok: Kinderen leren niets van gestandaardiseerde toetsen! Deze rustige, beschaafde man verkondigt hier meer dan een opvatting, hij baseert zich op wetenschappelijk onderzoek naar motivatie en zelfregulatie.

2 Castelijns: We moeten duidelijk een onderscheid maken tussen assessment for learning, het zogenaamde evalueren om te leren, en assessment of learning, het meer bekende evalueren van het leren. Je hebt overigens beide vormen van evalueren nodig! Uit onderzoek weten we dat evalueren om te leren werkt! We moeten kinderen leren om hun eigen leerproces te beoordelen... En dat noemen we metacognitie. Ik weet dat evalueren om te leren in veel scholen nog in de kinderschoenen staat. Het lectoraat Eigentijds beoordelen wil voor scholen van betekenis zijn. Prof. Mien Segers: "Het primaire doel van het onderwijs is kinderen ondersteunen in hun ontwikkeling en niet om te meten waar een kind staat! Lezing door Prof. Mien Segers Segers: We moeten van een testcultuur naar een assessmentcultuur in onze basisscholen. In België stromen jaarlijks 3000 kinderen zonder diploma het onderwijs uit. Dat is shockerend. Die kinderen hebben ongetwijfeld hun talenten. Maar hoe kan het nou dat die niet worden gezien? Dat die niet worden benut of aangesproken? Dat kan toch niet?! Haar retorische vraag: Waarom evalueren om te leren? beantwoordt zij, uiteraard, zelf: Omdat elk kind een diamant is, soms nog ruw en ongepolijst. En, leerkrachten zijn er om die diamantjes te polijsten! Segers is een prettig en onderhoudend spreker. Haar verhaal is doorspekt met treffende anekdotes. Over toetsen is zij kort: Toetsen zijn een zeer krachtig middel. Dat middel wordt gebruikt om te maken, maar het wordt ook gebruikt om te kraken. Wij moeten dat middel zo inzetten dat kinderen er profijt van trekken. Toetsen dienen een hefboom te zijn om kinderen te motiveren! Segers stelt haar gehoor vervolgens drie vragen: 1. Waarom moeten we de evaluatiepraktijk veranderen? 2. Hoe dan? 3. Hoe zorgen we voor duurzame verandering die succesvol is? Het zijn drie relevante vragen. Voor de Bonckert is met name die laatste vraag actueel.

3 Voordat zij begint aan de beantwoording toont Segers ons een kort filmpje. Het filmpje toont ons Mr. Bean, die gevraagd wordt zich te buigen over een toets. Het filmpje werkt op de lachspieren, maar legt ook de vinger op de zere plek. Met het filmpje toont Segers haar publiek een overbekende associatie die veel mensen hebben met evalueren, toetsen en overhoren. Segers licht de keuze voor dit hilarische filmpje toe: Uit internationale overzichtsstudies blijkt dat veel kinderen van louter summatieve toetsen (evalueren van het leren, GZ) gedemotiveerd raken. Met name die kinderen die het wat moeilijker hebben. Dat leidt tot veel schooluitval. En tot onderpresteren door de zogenaamde 'zwakke' leerlingen. Bovendien leidt het tot oppervlakkig studiegedrag. En dat moeten we natuurlijk niet hebben. Wij weten allemaal, dat kinderen die oppervlakkig leren, niets leren! Op scholen waar summatief evalueren centraal staat, is dat het gevolg. En op de Bonckert willen wij dat de kinderen de kans krijgen om tot fundamenteel leren te komen (deep level learning). En dat betekent dat wij alle informatie die we binnen krijgen, formatief dienen te gebruiken. Alle informatie over een kind, of het nou gesprekken, toetsen of observaties zijn, knutselwerk of een presentatie voor de klas, een kringgesprek of een vraag over rekenen, het maakt niet uit, het betreft allemaal leermomenten. En het is aan de leerkracht om die te benutten. Welnu, dat doen we. En we doen ons best om ons handelingsrepertoire en onze expertise te vergroten. Segers steekt ons nog een hart onder de riem: Het is evident dat, als het hoofdaccent op school op het meten en afrekenen van kinderen ligt, dat een negatief effect heeft op kinderen! Het kerndoel van het onderwijs is niet om te meten en te wegen waar een kind staat. Het primaire doel van onderwijs is kinderen te ondersteunen in hun ontwikkeling! Evalueren om te leren heeft bewezen, mits adequaat uitgevoerd een positief effect te hebben op de motivatie van kinderen om te leren en op hun zelfregulatie. Leerkrachten dienen de ontwikkeling van kinderen te bevorderen door zicht te krijgen op hun sterke punten en hun ontwikkelpunten en hierop gericht feedback te geven. De leerkracht en het kind (en dat geldt in de opvoedingssituatie ook voor de ouders, GZ) verkrijgen tijdens het werken, in het gesprek, continu informatie. Die informatie ontvangt u in real time, samen met het kind, terwijl het kind aan het werk is. En, de informatie die je opdoet, die moet je inzetten. Direct! Tijdens haar hoorcollege reikt Segers haar publiek ook enkele nuttige handvatten aan. Segers: Als je kinderen wilt helpen om zelf het stuur in handen te nemen, dan moet je wel weten wat een kind moet doen. Het lectoraat eigentijds beoordelen ontwierp deze kaart denken om te leren. Segers: We moeten kinderen leren om doelen te stellen, een planning te maken, aan de slag gaan, terug te kijken op hun eigen leerproces en -product, en hen helpen om vervolgens weer nieuwe doelen te stellen, een nieuw plan te maken, enz. Als kinderen dit kunnen, dan kunnen zij daar de rest van hun leven op voortbouwen!

4 Segers adviseert leerkrachten om bij dat proces gericht te helpen. Leerkrachten moeten eigenlijk een steigertje bouwen voor elk kind (we noemen dat scaffolding). Leer hen om naar hun eigen leerproces te kijken. Daarmee help je het kind om zelf de volgende stap te zetten. U kijkt, u luistert, u observeert... En hier en daar helpt u even. Door precies op het juiste moment de juiste vraag te stellen. Segers haalt onderzoek aan om aan te tonen dat evalueren om te leren effectief is. Zij toont ons de opbrengsten: Kinderen die op deze wijze worden betrokken bij hun eigen leerproces, tonen meer motivatie, en leergedrag gericht op het begrijpen. Daarnaast blijken zij hun leerproces beter te plannen en doelgerichter te werken en te leren. Kinderen op scholen die formatief evalueren succesvol hebben geïmplementeerd, scoren bovendien aantoonbaar hoger op (summatieve) toetsen. Vaak zien we zelfs dat de hele groep het beter gaat doen. Segers geeft aan dat die ontwikkeling niet vanzelf ontstaat: Je moet met z'n allen op een lijn zitten. En dat vraagt wat. Enkele voorwaarden voor succes zijn: 1. Scholen, leerkrachten, dienen een gemeenschappelijke visie op evalueren te hebben; 2. Er moet een sociaal klimaat van vertrouwen, respect zijn. Nodig is een open en constructief klimaat, een wij-gevoel; 3. Leerkrachten moeten bereid zijn om van en met elkaar te leren. Om samen kennis te ontwikkelen over de dagelijkse klaspraktijk; Om samen te reflecteren op wat wordt ervaren in de klas; Om samen te bespreken wat blijkt uit feitelijke leeropbrengsten 4. Scholen moeten daarvoor systematische evidentie verzamelen over effecten van kleine en grotere innovaties. Het is van belang dat zij dat doen in samenwerking met onderzoekers; 5. Daarnaast is krachtig leiderschap een vereiste: De schoolleider dient ruimte en ondersteuning te geven aan leerkrachten om initiatief en verantwoordelijkheid te nemen, in een open en constructieve dialoog; 6. Tot slot is ouderparticipatie van belang. Het is noodzakelijk om ouders intensief bij klas- en schoolactiviteiten en bij besluitvormingsprocessen te betrekken.

5 Diana Baas over het beoordelen en het leren van kinderen Diana Baas is wetenschapper. Zij deed en doet voortdurend onderzoek naar de effecten van evalueren om te leren op de motivatie en zelfregulatie bij kinderen. We leven in een tijd waarin we anders kijken naar leren en evalueren. Leren wordt inmiddels gelukkig steeds meer gezien als een proces waarin we actief participeren om een set van handvatten te krijgen waar we mee vooruit kunnen, aldus Baas. Als we louter summatief toetsen, dan nemen we kinderen de maat en vergelijken hen met andere kinderen. Daar leren kinderen niets van. En dat motiveert hen ook niet om harder hun best te doen. In aanvulling op het gebruikelijke summatieve toetsen is het formatieve toetsen, het evalueren in dialoog, van cruciale betekenis. Daar, in het proces, samen met het kind, bepaal je de volgende stap in zijn ontwikkeling. Als je weet waar een kind staat (monitoring) dan heb je een begin. Je kunt dan door met het 'stapelen' van nieuwe kennis en vaardigheden (scaffolding). 1 Baas geeft een aanzet voor peergesprekken over portfolio's. Zij adviseert leerkrachten om kinderen de kans te geven om hun ontwikkeling met elkaar te bespreken. Kinderen worden, als zij dat vaker doen, kritischer in hun vraagstelling. Ze vragen dan door en blijven niet steken in opmerkingen als wat goed van jou, of leuk. Baas maakt haar gehoor van leerkrachten, studenten en schoolleiders eens en te meer duidelijk dat een portfolio slechts een tool is, die dient om evalueren om te leren in beeld te brengen. Baas: Een portfolio is niet meer dan een verzameling van werk. Een kind dat moet kiezen wat het wil bewaren, wordt aangezet tot nadenken. Het portfolio laat groei zien en stimuleert reflectie. En, cruciaal, het kind is de eigenaar. Zij presenteert onderzoeksresultaten die die aanname bevestigen. Baas: Uit onderzoek weten we dat een portfolio dat formatief wordt gebruikt door de leerkracht, wel effect heeft op de leerprestaties van kinderen. Louter summatieve portfolio s hebben dat effect niet! Je moet je dus goed afvragen of je een portfolio formatief of summatief wenst te gebruiken. Je moet kiezen. En vervolgens moet je staan voor die keuze! Het louter en alleen inzetten en laten vullen van een portfolio doet niets met de motivatie van kinderen. Het inzetten van het instrument heeft geen effect op de motivatie en zelfregulering van kinderen. Scaffolding heeft dat wel! Volop. Hoe meer je aan scaffolding doet (feed up en feed forward), hoe meer zelfregulatie er ontstaat bij kinderen. Als je dus een portfolio wilt gebruiken, dan moet je daar vooraf goed over nadenken. Als je de tool gebruikt om gericht met kinderen in gesprek te gaan, dan heeft het effect. Je zet het dan in om scaffolding te realiseren. Als je dat niet doet, dan wordt het een verzamelmap. Een map waar kinderen werk in verzamelen, leidt niet tot een hogere motivatie of zelfregulatie. Het heeft zelfs totaal geen zin. De leraar is de sleutel tot een succesvol portfolio! GZ/ ( Monitoring komt overeen met het geven van feedback, scaffolding met feed up en feed forward, GZ.)