Belang van innovatief roosteren: noodzaak tot vernieuwing

Transcriptie

1 Belang van innovatief roosteren: noodzaak tot vernieuwing Erwin van Zandvoord Utrecht, 22 september 2015

2 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen van roosters in Ziekenhuizen 3. Noodzaak voor een nieuw initiatief? 4. StaZ- project Innovatief Roosteren

3 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen van roosters in Ziekenhuizen 3. Noodzaak voor een nieuw initiatief? 4. StaZ- project Innovatief Roosteren

4 Model voor gevolgen en oplossingen van onregelmatig werk Rooster ergonomie Leefstijl Bioritme verstoring Alertheid Gezondheid Duurzame Inzetbaarheid 4

5 zoomt in op gevolgen voor de gezondheid en vitaliteit Rooster Leefstijl Bioritme Verstoring Alertheid Gezondheid

6 met ingrijpende klachten die steeds duidelijker bevestigd worden Af nemende vitaliteit... optredende klachten 1. Structurele en chronische slaapklachten. 2. Overgewicht en diabetes 3. Hartklachten en hoge bloeddruk 4. Vermoeden van prostaat, borsten eierstok kanker 5. Oorzaak voor Dementie

7 terwijl goede roosterergonomie kan de gevolgen verminderen. Rooster ergonomie Leefstijl Bioritme verstoring Alertheid Gezondheid

8 door te werken met duidelijke roosterregels... Roosterergonomie voorbeelden Industrie 1. Aantal nachtdiensten achter elkaar, M D W D V Z Z 2. Lengte van een aaneengesloten reeks diensten, 1 O O M M N N - 3. Rotatie richting, 4. Rotatie snelheid, O O M M 5. Aantal rustdagen na een reeks 3 N N O diensten, 6. Aantal rustdagen na een reeks nachtdiensten, 4 O M M N N Lengte van een dienst, M D W D V Z Z 1 V V V - N N N L L L V V V - N N 4 N L L L

9 voorwaarden aan een optimaal ROOSTER

10 die een optimale balans en speelruimte voor werkgevers en werknemers beschrijven VERANTWOORDELIJKHEID. Uitgangspunt: werknemers en werkgevers zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de kwaliteit en effectiviteit van werktijden. Streef naar vitale roosters gericht op fit en gezond doorwerken voor jong en oud. Normeer daar waar nodig met als uitgangspunt beperking van werkdruk en belasting. Streef naar gelijke verdeling van (on)aangename roosters voor iedereen. Collegialiteit en Loyaliteit staan voorop. Streef naar bedrijfseconomisch gezonde roosters die de bezetting slim afstemmen op capaciteitsvraag. BALANS VRIJHEID Uitgangspunt: zo groot mogelijke zeggenschap werknemers over hun eigen werktijden. Streef naar maximale vrijheid voor individuele werknemer om zijn eigen rooster te maken en zijn eigen grenzen aan sociale en fysieke belasting te formuleren Streef naar maximale speelruimte voor werknemers om samen het afdelingsrooster te maken en zelf te zorgen voor optimale afstemming capaciteit en benodigde bezetting en benodigde flexibiliteit

11 met als uiteindelijke doel het borgen van een duurzame inzetbaarheid van werknemers. Rooster ergonomie Leefstijl Bioritme verstoring Alertheid Gezondheid Duurzame Inzetbaarheid 11

12 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen van roosters in Ziekenhuizen 3. Noodzaak voor een nieuw initiatief? 4. StaZ- project Innovatief Roosteren

13 Duurzaam roosteren zoekt in mijn visie naar een optimale afstemming van vijf elementen... Redement Werk/Prive Fysiologie Zeggenschap Informele Cultuur 1. Werk en privé is de afstemming van de werktijd op het sociale leven. 2. Fysiologie betreft het inperking van gezondheid- en alertheidsrisico s verbonden aan afwijkende werktijden. 3. Rendement zoekt naar werktijden waardoor de bezetting zo strak mogelijk past op de capaciteitsvraag. 4. Zeggenschap betreft de mate waarin werknemers formeel invloed uitoefenen op hun werktijden. 5. Informele Cultuur is het dagelijks gedrag van werknemers en hun (direct) leidinggevenden in relatie tot werktijden en bezetting.

14 ...waarbij ik een disbalans waarneem in ziekenhuizen Werk/Prive Redement Zeggenschap Informele Cultuur Fysiologie 1. In ziekenhuizen is de dominante drijfveer voor het dagelijks roosteren de afstemming van de werktijden op het sociale leven. 2. Bovendien vindt dit plaats op een informele wijze. Na publicatie van het rooster ruilen verpleegkundigen veelvuldig en langdurig om een optimaal rooster te vormen. 3. Het beperken van gezondheidsrisico s is nauwelijks aanwezig. Er is sprake van een gebrek aan kennis bij zowel roosteraars als verpleegkundigen. 4. De bezetting wordt veelal als een gegeven gezien en is bepaald op basis van praktische kennis in plaats van systematische analyse

15 ...terwijl in andere sectoren een sterke nadruk ligt op beperken van kosten met werktijdpatronen die de bezetting lean en mean maken. Werk/Prive Redement Zeggenschap Informele Cultuur Fysiologie 1. In de Industrie zien we dat terug als zogenaamde maatwerkroosters die een hoge mate van onregelmatigheid en onvoorspelbaarheid hebben. Hoewel daar wel gekeken wordt naar roosterfysiologie is de dominante factor bij keuzes in het ontwerp een zo n hoog mogelijk rendement. 2. Ook in de Thuiszorg horen we steeds meer werknemers klagen over roosterpatronen die kosten als uitgangspunt nemen. Sterk flexibel met een korte meldingstermijn waarbij nog wel veel onderling geruild wordt maar waarin de informele regelmogelijkheden steeds verder afnemen.

16 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen van roosters in Ziekenhuizen 3. Noodzaak voor een nieuw initiatief? 4. StaZ- project Innovatief Roosteren

17 Mijn voorstel: ziekenhuizen gaan zich meer inzetten op verbeteren van de fysiologie van werktijden Werk/Prive Redement Zeggenschap Informele Cultuur Fysiologie 1. Welke innovatie ook uitgeprobeerd wordt van groot belang voor het draagvlak is dat de zeggenschap van werknemers over hun rooster geborgd blijft en er genoeg ruimte is voor de afstemming van de werktijden op het sociale leven. 2. Het beperken van gezondheidsrisico s verdient echter meer aandacht bij het ontwerpen van roosters. De gevolgen voor vitaliteit en gezondheid zijn zeer groot en de huidige praktijk is niet optimaal ingericht. 3. Een mogelijke oplossing is dat werkgever, vakbonden en OR collectieve ontwerpregels voor roosters afspreken

18 met ter inspiratie een innovatie in de farmaceutische industrie Bij het bedrijf hebben werkgever en vakbonden een zogenaamde checklist roosterkenmerken afgesproken. De checklist bevat adviezen die van het begin van het ontwerpen van nieuwe roosters betrokken worden in het ontwerpproces. En er is een procesafspraak gemaakt. Nieuwe instemmingsvragen bij de OR gaan altijd gepaard met een ingevulde checklist waarin de werkgever toelicht wat er met elk advies is gedaan en waarom er op punten is afgeweken

19 en eenvoudige ontwerpregels met compensatie in tijd bij een industrie bedrijf De kern van rooster bestaat uit een kort overzichtelijk, regelmatig en voorspelbaar dienstenpatroon wat cyclisch terug komt in het roosterontwerp. Dit cyclische basispatroon wordt bij productiepieken aangevuld met extra diensten en tijdens rustige productieperioden verkort door het schrappen diensten. Compensatieregels: 1. Als referentie wordt het rooster in de afdeling A genomen. 2. Afwijking van het referentierooster is alleen mogelijk wanneer bijzondere omstandigheden daartoe dwingen 3. Onder bijzondere omstandigheden worden o.a. verstaan logistieke en technologische eisen aan de planning van de productie en de inzetbaarheid van personeel. 4. Bij afwijkingen wordt de gemiddelde werktijd aanvullend verkort met de factor 0,92

20 . met als ambitie werktijdpatronen te ontwerpen die een duurzame inzetbaarheid van werknemers nu en in de toekomst borgen. Collectieve ontwerpregels voor roosters waarin: 1. Werknemers Vitaal Blijven (langer en fitter beschikbaar voor werken in ploegendiensten/onregelmatige werktijden) 2. die Bedrijfseconomisch Krachtig (voldoende bezetting bij wisselende capaciteitsvraag) zijn 3. een Veilig Werkklimaat (minder ongevallen, productiefouten en ziekteverzuim) bewerkstelligen met Aantrekkelijke Roosters (rekening houden met verschillen jong en oud) 5. een bijpassende Slimme Leefstijl (slapen, eten en drinken en bewegen slim afstemmen) 6. en met Draagvlak op de Werkvloer door een gelijke gerichte informele cultuur.

21 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen van roosters in Ziekenhuizen 3. Noodzaak voor een nieuw initiatief? 4. StaZ- project Innovatief Roosteren

22 Onregelmatige werktijden behoren tot de normale praktijk van ziekenhuizen. Mogelijke verbeteringen in de werktijden en de roostering beklijven het beste als de innovaties bruikbaar zijn voor de dagelijkse praktijk. In 2014 zijn de NVZ en de werknemersorganisaties in StAZ-verband dan ook een project gestart waarin door nauwe samenwerking van arbeidstijdenadviseurs, medewerkers, teamleiders en roosterplanners roostervernieuwingen zijn bedacht en toegepast. De vernieuwingen richten zich op het verminderen van belasting door onregelmatige werktijden terwijl tegelijkertijd de patiëntenzorg verbetert, de efficiency toeneemt en de tevredenheid onder medewerkers stijgt.

23 Een handreiking beschrijft op handzame en praktische wijze de roostervernieuwing met een korte checklist om te testen of de innovatie geschikt is voor het eigen ziekenhuis/afdeling en bevat adviezen om het proces van vernieuwing vorm te geven. In totaal zijn driehandreikingen gemaakt Meeroosteren Schakeldienst Werklastanalyse

24 CV Erwin van Zandvoord Adviseur FNV-OR consult Studierichting Sociologie en afgestudeerd op het thema Arbeid en Bewustzijn. Toegevoegd Docent en coördinator veld Arbeid van de studierichting ASW in Utrecht. Onderzoeker voor de FNV gericht op Arbeidstijdverkorting en nieuwe roosters. Beleidsmedewerker Arbeidstijden bij FNV in Beweging (en zijn voorgangers). (mede)oprichter van de Stichting Shift- Instituut Onregelmatig Werk Heeft diverse roosterprojecten uitgevoerd in de zorgsector en industrie. Erwin is creatief, analytisch en durft inhoudelijke risico s te nemen. e.vanzandvoord@bg.fnv.nl Rooster technisch hebben we de afgelopen jaren voor vrijwel elk probleem een oplossing ontwikkeld. In de praktijk wordt succes echter vooral bepaald door de mate waarin een innovatie bruikbaar is voor de werkvloer en geaccepteerd wordt door betrokken werknemers en direct-leidinggevenden 24