KNMG Handreiking Beroepsgeheim en politie/justitie

Transcriptie

1 KNMG Handreiking Beroepsgeheim en politie/justitie Mr.dr. Sjaak Nouwt Adviseur Gezondheidsrecht KNMG

2 KNMG Handreiking Artsen Beroepsgeheim en Social en Media politie/justitie Inhoud Medisch beroepsgeheim Inhoud medisch beroepsgeheim Belang medisch beroepsgeheim Inhoud nieuwe Handreiking > Dossiers > Beroepsgeheim > Beroepsgeheim en politie en justitie

3 Medisch beroepsgeheim: inhoud Medisch beroepsgeheim = zwijgplicht + verschoningsrecht Medisch beroepsgeheim = recht voor patiënt + plicht voor arts Zwijgplicht (o.a. 457 WGBO, 88 BIG, 272 WvSr) Verschoningsrecht (218 WvSv, 165 WvRv, 5:20 Awb)

4 Uitzonderingen op beroepsgeheim: 1. Toestemming 2. Wettelijk verplicht 3. Rechtstreeks betrokken 4. Vervanger of waarnemer 5. Wettelijk vertegenwoordiger of gemachtigde 6. Conflict van plichten 7. Zwaarwegend belang 8. Zeer uitzonderlijke omstandigheden 9. Eigen verweer 10. Opdracht derde 11. Wetenschappelijk onderzoek, statistiek, onderwijs 12. Zorg van een goed hulpverlener

5 Uitzondering: Toestemming (1) Expliciete toestemming nodig: Verstrekking informatie aan andere hulpverlener voor nieuwe hulpvraag; Verstrekking aan familie, vrienden, kennissen; Verstrekking aan ontvangers buiten de gezondheidszorg (bijv: werkgever, politie, justitie); Verstrekking voor wetenschappelijk onderzoek of statistiek.

6 Uitzondering: Toestemming (2) Veronderstelde toestemming: In concrete situaties Waarin het kenbaar is voor de patiënt dat Gegevens voor zorgdoeleinden worden verstrekt, De patiënt daartegen geen bezwaar heeft gemaakt en De gegevensverstrekking beperkt blijft tot wat noodzakelijk is voor de taak van de ontvanger.

7 Uitzondering: Conflict van plichten Alles is in het werk gesteld om eerst toestemming tot doorbreking van de patiënt te verkrijgen. De arts verkeert in gewetensnood door het handhaven van de geheimhouding (zwijgplicht, verschoningsrecht). Er is geen andere weg dan doorbreking van het geheim om het probleem op te lossen. Het niet doorbreken van de geheimhouding levert voor de patiënt zelf of voor een ander ernstige schade op. Het moet vrijwel zeker zijn dat door de geheimdoorbreking die schade kan worden voorkomen of beperkt.

8 Medisch beroepsgeheim: belang Individueel belang: vertrouwen dat zelfs de meest intieme informatie niet bij anderen terecht komt (privacybelang), met het oog op bevordering van de gezondheid of genezing (gezondheidsbelang) Maatschappelijk belang: de samenleving in het algemeen moet op vertrouwelijkheid kunnen rekenen opdat de gezondheidszorg voor iedereen gelijk toegankelijk is.

9 Maatschappelijk belang Door in art. 218 Sv het verschoningsrecht te regelen, heeft de wetgever een principiële keuze gemaakt door vast te stellen dat een beroepsgeheimhouder niet verplicht is aan de waarheidsvinding in strafzaken mee te werken.

10 Maatschappelijk belang Aan het verschoningsrecht ligt ten grondslag dat het maatschappelijk belang dat de waarheid in rechte aan het licht komt, moet wijken voor het maatschappelijk belang dat een ieder zich vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van het toevertrouwde om bijstand en advies tot de verschoningsgerechtigde moet kunnen wenden. (vaste jurisprudentie Hoge Raad, o.a. 5 juli 2011: Zweedse fixeerband)

11 Zeer uitzonderlijke omstandigheden Het verschoningsrecht van onder meer de arts is echter in zoverre niet absoluut, dat zich zeer uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt moet prevaleren boven het verschoningsrecht. (Hoge Raad, 5 juli 2011: Zweedse fixeerband)

12 Mogelijke situaties: A. Patiënt (of vertegenwoordiger) verdacht van strafbaar feit: weinig ruimte voor doorbreking B. Arts verdacht van strafbaar feit maar niet jegens Patiënt: wel individueel belang (toestemming?), geen algemeen belang van toegang C. Arts verdacht van strafbaar feit jegens Patiënt: veel ruimte voor doorbreking

13 Handreiking I: Algemeen I.1 Beroepsgeheim I.2 Verschoningsrecht I.3 Afgeleid beroepsgeheim I.4 Beroepsgeheim geldt ook na overlijden, tenzij: Veronderstelde toestemming overledene Zwaarwegend belang -> inzage nabestaanden Wettelijke plicht (twijfel aan natuurlijke dood) Zeer uitzonderlijke omstandigheden

14 Handreiking II: Bijzondere situaties II.5 Patiënt pleegt strafbaar feit binnen de hulpverlening II.6 Patiënt pleegde strafbaar feit buiten de hulpverlening II.7 Patiënt heeft letsel opgelopen II.8 Politie/justitie betreedt praktijk/instelling II.9 Inbeslagneming II.10 Verdovende middelen II.11 Wapens en andere gevaarlijke voorwerpen II.12 Beeld- en geluidsopnamen II.13 Kindermishandeling en volwassenengeweld II.14 Arts als getuige II.15 Arts als verdachte in een strafzaak II.16 Forensisch arts

15 II.5: Patiënt pleegt strafbaar feit binnen de hulpverlening Een arts mag aangifte doen bij de politie van strafbare feiten die een patiënt jegens hem, zijn medewerkers of praktijk pleegt. De arts geeft hierbij naam en eventueel adresgegevens van de dader vrij, maar geen medische gegevens. Wordt een arts bedreigd vanwege het doen van aangifte? Dan wordt de politie van de woonplaats van de arts of van het bureau van de aangifte ingelicht. Een arts is terughoudend met het doen van aangifte als het agressief gedrag een symptoom is van een ziekte, waarvoor de patiënt onder behandeling is bij de arts.

16 II.6: Patiënt pleegt strafbaar feit buiten de hulpverlening Komt een arts tijdens onderzoek of behandeling van een patiënt te weten dat hij strafbare feiten heeft begaan, dan valt dit onder het beroepsgeheim. Hij doet hiervan geen aangifte. Dit is slechts anders als het belang dat gediend is met het doen van aangifte (bijvoorbeeld het wegnemen van gevaar voor anderen) groter is dan het belang van de geheimhouding.

17 II.7: Patiënt heeft letsel opgelopen Op verzoek van de politie kan de behandelend arts feitelijke medische informatie verstrekken aan de politie over letsel dat een patiënt heeft opgelopen. Hij vult hiertoe het Aanvraagformulier Medische Informatie in (Sdu 2010). In geval van een grootschalig ongeval of ramp mogen artsen met de uitdrukkelijke of veronderstelde toestemming namen van slachtoffers verstrekken aan politie of justitie (Directeur Publieke Gezondheid) teneinde familie of betrokken hulpdiensten te informeren over de verblijfplaats.

18 II.8: Politie/justitie betreedt praktijk/ instelling Politie/justitie mag publieke ruimtes zoals een ontvangsthal, wachtkamer of gang vrij betreden. Politie mag ook andere ruimtes vrij betreden als zij komt om hulp of bijstand te verlenen. Komt politie/justitie in het kader van opsporing dan kan zij verpleegafdelingen of patiëntkamers alleen betreden met toestemming van de patiënt (als getuige, niet als verdachte) of met machtiging van de (hulp)officier van Justitie Arts deelt politie mee als er ernstige medische bezwaren bestaan tegen horen/aanhouden van een patiënt.

19 II.9: Inbeslagneming Opsporingsambtenaren mogen geen brieven, andere geschriften en tekstdragers zoals dvd s, cd s of usbsticks bij artsen in beslag nemen, tenzij de arts daarvoor toestemming geeft. De arts kan ermee instemmen als de patiënt toestemming geeft of vanwege een conflict van plichten ( zeer uitzonderlijke omstandigheden ).

20 II.10: Verdovende middelen Als de arts tijdens onderzoek of behandeling van een patiënt (een) verdovend(e) middel(en) op of in diens lichaam aantreft, draagt hij deze zo spoedig mogelijk over aan de politie, zonder vermelding van personalia of medische gegevens. Behandelend artsen mogen niet voor opsporing worden ingeschakeld, ook niet door hen te dwingen tot het maken van röntgenfoto s van verdachte bolletjesslikkers zonder hun toestemming.

21 II.11: Wapens en andere gevaarlijke voorwerpen Bij wapenbezit wordt voor zover aanwezig de beveiligingsdienst ingeschakeld en zo nodig de politie gebeld. De wapens worden zo spoedig mogelijk overgedragen aan de politie. Hierbij worden geen personalia van de patiënt prijsgegeven, tenzij deze het wapen moedwillig heeft meegenomen om het te (kunnen) gebruiken tegen de hulpverlening. Andere gevaarlijke voorwerpen dienen in bewaring te worden gegeven bij de receptie of de beveiligingsdienst. Is de patiënt hiertoe niet bereid, dan kan hem de toegang tot de arts/instelling worden ontzegd.

22 II.12: Beeld- en geluidsopnamen Opnamen in het kader van de behandeling alleen afgeven na uitdrukkelijke toestemming patiënt of vertegenwoordiger of bij conflict van plichten. Opnamen met reële bedreiging door patiënt of diens familie mogen aan politie/justitie worden afgegeven. Videobeelden van bewakingscamera s, die beelden registreren om de veiligheid van personeel en patiënten te waarborgen, vallen onder het medisch beroepsgeheim.

23 II.13: Kindermishandeling en volwassenengeweld Dreigt er acuut gevaar voor de veiligheid of het leven van een kind of een volwassene, dan neemt de arts naast een melding bij het AMK, de Raad voor de Kinderbescherming of het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) onmiddellijk contact op met de politie. In overige gevallen mag bij (vermoeden van) kindermishandeling of volwassenengeweld het beroepsgeheim jegens politie of justitie alleen worden doorbroken voor zover dit noodzakelijk is om gevaar voor de veiligheid van een kind of volwassene af te wenden. Zie ook KNMG Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld, maart 2012.

24 II.14: Arts als getuige De arts, die in een strafzaak wordt opgeroepen om in het kader van een gerechtelijk vooronderzoek of ter terechtzitting te verschijnen om een getuigenverklaring af te leggen tegenover de rechter(-commissaris), is verplicht aan de oproep om te verschijnen gehoor te geven. De arts maakt op grond van zijn beroepsgeheim zelf de afweging of hij ter zitting een verklaring aflegt of zich beroept op het verschoningsrecht.

25 II.15: Arts als verdachte in een strafzaak Verdachte mag niet worden gedwongen om mee te werken aan eigen veroordeling OM mag patiëntendossier vorderen o.g.v. veronderstelde toestemming patiënt (slachtoffer) Of inbeslagneming o.g.v. zeer uitzonderlijke omstandigheden: Arts verdacht van schuld aan ernstig strafbaar feit (dood door schuld) Geen aanwijzingen dat overleden patiënt bezwaar zou hebben gehad Inbeslaggenomen gegevens cruciaal voor waarheidsvinding Gegevens niet op andere wijze te verkrijgen Doorbreking geheim staat in verhouding tot het beoogde doel (proportionaliteit) en die doel kan niet op minder ingrijpende wijze worden bereikt (subsidiariteit)

26 II.16: Forensisch arts Voor hulpverleners in de curatieve zorg gelden de gewone regels van het beroepsgeheim. Die regels zijn niet zonder meer van toepassing in de niet curatieve sector. Forensisch artsen en gevangenisartsen zijn soms behandelaar, soms voeren zij een opdracht uit voor een derde. In dat geval doorbreekt de rapportageplicht in principe de zwijgplicht tegenover deze derde (de opdrachtgever). De forensisch arts vertelt de patiënt wat het doel van het onderzoek is en aan wie hij rapporteert. Alleen met toestemming van betrokkene mag informatie van de behandelende sector worden verkregen.

27 Praktische aandachtspunten bij contacten met politie/justitie Bij telefonische verzoeken van politie/justitie: bel zo nodig terug ter verificatie. Verzoek politie/justitie om haar vragen gericht en schriftelijk te stellen. Benoem een contactpersoon als aanspreekpunt voor politie/justitie. Maak bij politie/justitie bekend wie de contactpersoon is. De contactpersoon benadert de behandelend arts van de betrokken patiënt. Deze arts maakt zelf de belangenafweging omtrent het beroepsgeheim.

28 KNMG Handreiking Artsen Beroepsgeheim en Social en Media politie/justitie Samenvatting Ook in contacten met politie/justitie bewaart de arts het beroepsgeheim: waarheidsvinding is geen grond voor doorbreking ervan, niet tijdens het opsporingsonderzoek, niet tijdens het gerechtelijk vooronderzoek en niet ter terechtzitting. Het beroepsgeheim kan doorbroken worden als sprake is van 1 toestemming van de patiënt of 2 een wettelijke plicht tot spreken of 3 een conflict van plichten: d.w.z. met het vrijgeven van informatie aan politie/justitie kan ernstige schade voor de patiënt of voor anderen worden voorkomen. Het verdient aanbeveling de redenen van het doorbreken van het beroepsgeheim in het dossier aan te tekenen.

29 Vragen? Telefoon: (030) (ma t/m vrij: uur) U kunt bij de KNMG Artseninfolijn terecht voor advies bij juridische en medisch-ethische vragen. Voor leden van de federatie KNMG is dit een gratis service.

30 KNMG Handreiking Beroepsgeheim en politie/justitie Mr.dr. Sjaak Nouwt Adviseur Gezondheidsrecht KNMG

31 Casus 1 Een politieagent meldt zich telefonisch bij de SEH van een ziekenhuis. Hij vraagt de verpleegkundige of eerder die avond een man met een schotwond is binnen gebracht. Mag/moet de verpleegkundige antwoorden? Er wordt een afspraak met de agent gemaakt. De agent herhaalt tegen de verpleegkundige dat hij wil weten of er iemand met een schotwond is binnengebracht. Mag/moet de verpleegkundige nu antwoorden?

32 Casus 1 (vervolg) De agent meldt dat een schietpartij heeft plaatsgevonden in de stad. Twee jonge mannen hebben op elkaar geschoten en beide mannen zijn daarbij gewond geraakt. De ene man is door een ambulance afgevoerd. De andere man is spoorloos verdwenen. Daar beide mannen geschoten hebben, zijn beide mannen verdachte van een strafbaar feit. De politie wil de mannen aanhouden. Informatie verstrekken? De agent is 'not amused' over de opstelling van de verpleegkundige. Als jij gevaar loopt moeten wij wel hard lopen, voegt hij de verpleegkundige toe. Ik haal de OvJ erbij. Informatie aan de OvJ verstrekken?

33 Casus 1 (vervolg) De OvJ realiseert zich dat het geen zin heeft om de direct betrokken hulpverleners te vragen naar de aanwezigheid van een patiënt met een schotwond. Daar de verwondingen van de betrokkenen ernstig waren, besluit de OvJ om de ziekenhuizen in de omgeving te benaderen met een bevel tot uitlevering van gegevens. Het bevel omvat de gegevens betreffende bloeduitgifte op de avond van de schietpartij. Het bevel is rechtstreeks gericht aan het hoofd van de laboratoria van de ziekenhuizen. Moet het bevel worden opgevolgd?

34 Casus 1 (vervolg) Het hoofd van het laboratorium heeft geen gegevens verschaft. Uit het onderzoek van justitie komt naar voren dat de schietpartij zich afspeelde in het circuit van de georganiseerde misdaad. Via informanten is naar voren gekomen dat beide partijen wraak willen nemen en wel zo snel mogelijk. De OvJ belegt een bijeenkomst met het bestuur van verschillende ziekenhuizen en legt de situatie voor. De OvJ stelt dat de dreiging serieus genomen moet worden en dat de verdachte aangehouden moet worden om het gevaar af te wenden. De leden van de Raden van bestuur overleggen over de vervolgstap. Mag nu aan de OvJ worden gemeld in welk ziekenhuis de verdachte is?

35 Casus 2: Brabants Dagblad

36 Casus 3 Een jongeman komt, begeleid door een aantal vrienden met wie hij voetbalde, met een gezwollen enkel op de afdeling SEH. De verpleegkundige zegt dat hij niet geholpen kan worden omdat het niet spoedeisend is: hij moet voor dit soort zaken eerst langs zijn huisarts of huisartsenpost. De jongeman en zijn vrienden eisen toegang tot de arts en anders kunnen ze wel eens gaan schieten. Mag u de politie inschakelen?

37 Casus 4 Een patiënt met cocaïnebolletjes meldt zich bij de SEH. U verwijdert de bolletjes uit de maag en redt zodoende het leven van de patiënt. Weer een tevreden patiënt op weg naar huis. Maar waar laat u nu die cocaïnebolletjes?

38 Casus 5 Een moeder meldt zich bij u met haar dochter van 9. U constateert een gebroken arm en ziet enkele blauwe plekken op het lichaam van het meisje. Is dat voldoende om de politie in te schakelen?

39 Casus 6 Een stomdronken patiënt wil na een nachtelijk bezoek aan de SEH op zijn motor stappen en wegrijden. Wat doet u?