Inzicht in de pensioenbeheer-, vermogensbeheer- en transactiekosten van Nederlandse pensioenfondsen.

Transcriptie

1 Werk in uitvoering bij pensioenfondsen 2018 Inzicht in de pensioenbeheer-, vermogensbeheer- en transactiekosten van Nederlandse pensioenfondsen. 11 september 2018

2 Inhoudsopgave ) 1.0 Inleiding Samenvatting resultaten Algemene trends Detailanalyse Pensioenbeheerkosten Vermogensbeheerkosten Transactiekosten Kostenverantwoording in 29 bestuursverslag

3 1.0 Inleiding Voorwoord Hierbij bieden wij u het LCP rapport Werk in uitvoering bij pensioenfondsen 2018 aan. Dit rapport geeft een overzicht van de door Nederlandse pensioenfondsen gemaakte uitvoeringskosten, vermogensbeheerkosten en transactiekosten en van de gerealiseerde rendementen. Deze zevende editie van ons rapport bevat een analyse van de gemaakte uitvoeringskosten in De resultaten zijn gebaseerd op 222 jaarverslagen, inclusief 16 kringen van vijf Algemeen Pensioenfondsen. Hiermee hebben we de prestaties van nagenoeg alle pensioenfondsen geanalyseerd en in beeld gebracht. Het interpreteren van de resultaten dient behoedzaam te gebeuren. Immers, ieder pensioenfonds is anders. Het is belangrijk dat de pensioenfondsen in hun bestuursverslag het financiële verslag inkleuren op basis van het gekozen beleid, de uitgevoerde activiteiten en het oordeel van het bestuur over de daarmee behaalde resultaten. In aanvulling op het cijfermatig inzicht wordt daarom in dit rapport ook een beeld gegeven van de mate waarin door pensioenfondsen verantwoording is afgelegd over de gemaakte kosten. We kunnen in dit rapport alleen op hoofdlijnen inzicht geven in de kosten die door pensioenfondsen gemaakt worden. Individuele pensioenfondsen kunnen een specifieke kostenbenchmarkrapportage aanvragen. Indien u meer informatie over dit rapport of onze kostenbenchmark wenst, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen. 3

4 Jeroen Koopmans Partner LCP Netherlands In 2017 hebben pensioenfondsen ruim 8,5 miljard besteed aan de uitvoering van het pensioen- en vermogensbeheer. Niet eerder waren deze kosten zo hoog. Een goede onderbouwing van de kosten in het bestuursverslag is naar onze mening daarom zeer gewenst. Het vertrouwen in de financiële sector zou daarmee gediend zijn. Het is jammer om te constateren dat de kwalitatieve kostenverantwoording in de jaarverslagen in de afgelopen jaren nauwelijks is verbeterd. De LCP Kostenbenchmark kan pensioenfondsen helpen om een oordeel te vormen over het kostenniveau en maakt inzichtelijk op welke onderdelen het fonds afwijkt van de peers. 4

5 2.0 Samenvatting resultaten

6 2.0 Samenvatting resultaten Representatief: karakteristieken van pensioenfondsen in onderzoek Pensioenfondsen (incl. APF-kringen) Deelnemers (actieven + pensioengerechtigden) (+2,4%) (+2,0%) Pensioenvermogen (gemiddeld over het jaar) miljard miljard (+7,9%) (+6,0%) N.B. De cijfers over 2016 zijn voor de vergelijkbaarheid gebaseerd op dezelfde fondsen als geanalyseerd in Het verschil van 8 fondsen wordt verklaard door een aantal APF-kringen waarvoor over 2016 geen informatie beschikbaar is. 6

7 2.0 Samenvatting resultaten Bevindingen: lagere kosten pensioenbeheer in 2017 Pensioenbeheer Totale pensioenbeheerkosten 990 miljoen 999 miljoen (procentueel t.o.v. vorig jaar) (-0,9%) (+1,3%) Pensioenbeheerkosten p.p (procentueel t.o.v. vorig jaar) (-3,3%) (-0,7%) Pensioenbeheerkosten p.p. excl. ABP en PFZW (procentueel t.o.v. vorig jaar) (-2,9%) (+0,4%) N.B. De cijfers over 2016 zijn voor de vergelijkbaarheid gebaseerd op dezelfde fondsen als geanalyseerd in

8 2.0 Samenvatting resultaten Bevindingen: kosten vermogensbeheer sterk toegenomen in 2017 Vermogensbeheer Totale vermogensbeheerkosten miljoen miljoen (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+11,4%) (+1,7%) Totale transactiekosten miljoen miljoen (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+32,5%) (-2,5%) Totale VB-kosten incl. transactiekosten miljoen miljoen (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+14,7%) (+1,0%) % Vermogensbeheerkosten als % van pensioenvermogen 0,48% 0,46% (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+3,2%) (-4,1%) Totale transactiekosten als % van pensioenvermogen 0,10% 0,08% (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+22,8%) (-8,1%) Totaal als % van pensioenvermogen 0,58% 0,54% (procentueel t.o.v. vorig jaar) (+6,2%) (-4,7%) Beleggingsrendement als % van pensioenvermogen 5,7% 10,3% N.B. De cijfers over 2016 zijn voor de vergelijkbaarheid gebaseerd op dezelfde fondsen als geanalyseerd in

9 3.0 Algemene trends

10 3.0 Algemene trends Aantal pensioenfondsen blijft afnemen Per 31 december 2017 stonden er nog 257 pensioenfondsen onder toezicht van DNB. Dit zijn er 36 minder dan per einde Per 30 juni 2018 zijn dit er nog 240. (bron: DNB) In 2017 verdwenen er: 28 ondernemingspensioenfondsen (OPF en); 6 bedrijfstakpensioenfondsen (BPF en); en 2 beroepspensioenfondsen (BRF en). Het vervolg van dit rapport is gebaseerd op 222 pensioenfondsen 1), te splitsen als volgt: 143 OPF en 54 BPF en 9 BRF en 16 APF-kringen (ondergebracht bij 5 APF en) 1) Van een deel van de 257 onder toezicht staande fondsen is geen jaarverslag beschikbaar. Dit betreft vooral fondsen met minder dan 100 deelnemers. Ook van een aantal grotere fondsen was het jaarverslag nog niet beschikbaar. 10

11 3.0 Algemene trends Vooral aantal kleine pensioenfondsen neemt af Per 31 december 2017 waren er nog 221 pensioenfondsen met meer dan 100 deelnemers, die worden gedefinieerd als het aantal actieve deelnemers plus het aantal pensioengerechtigden. (bron: DNB & inschatting LCP 1) ) Het aantal fondsen met meer dan 100 deelnemers nam af met 9, ofwel 4%. Het vervolg van dit rapport is gebaseerd op 222 fondsen 2), qua deelnemers te splitsen als volgt: 50 fondsen kleiner dan fondsen tussen en fondsen tussen en fondsen tussen en fondsen groter dan ) De inschatting LCP betreft alleen het jaar 2017; DNB publiceert deze gegevens pas op 20 september ) In dit overzicht, en in het vervolg van dit rapport, worden de verschillende APF-kringen als individuele fondsen gezien. 11

12 3.0 Algemene trends Indeling aantallen en vermogen Pensioenbeheerkosten Voor de pensioenbeheerkosten wordt een indeling gemaakt waarbij we kijken naar het aantal deelnemers (actieven en gepensioneerden) per eind Aantal deelnemers Categorie Kleiner dan Heel klein Klein Middelgroot Groot Groter dan Heel groot Vermogensbeheerkosten De vermogensbeheerkosten worden gerelateerd aan het gemiddelde pensioenvermogen in een jaar. We hebben de pensioenfondsen ingedeeld naar pensioenvermogen conform de tabel rechts. Pensioenvermogen Categorie Kleiner dan 100 miljoen Heel klein 100 miljoen 1 miljard Klein 1 miljard 10 miljard Middelgroot 10 miljard 100 miljard Groot Groter dan 100 miljard Heel groot 12

13 3.0 Algemene trends Pensioenbeheerkosten naar type fonds De totale pensioenbeheerkosten ( PB-kosten ) zijn voor de onderzochte 222 fondsen in 2017 gelijk aan 990 miljoen, 0,9% lager dan in 2016 ( 999 miljoen). De gewogen pensioenbeheerkosten per deelnemer (weging met aantal deelnemers) zijn in 2017 (2016): OPF: 258 ( 248) BPF: 91 ( 95) BPF excl. ABP en PFZW: 107 ( 113) BRF: 422 ( 422) APF: 259 ( 340) Totaal: 111 ( 115) Totaal excl. ABP en PFZW: 138 ( 143) De totale PB-kosten 2017 zijn gelijk aan 3,4% van de ontvangen bijdragen. Dit is een daling ten opzichte van 2016 (toen 3,8%). Belangrijke reden hiervoor is dat de bijdragen ruim 11% hoger waren in 2017 ( 29,5 vs. 26,6 miljard). Het aantal actieven nam overigens met 2,5% toe, zodat de bijdrage per deelnemer fors steeg. Net als vorig jaar varieert de kostenontwikkeling sterk tussen de pensioenfondsen. Bij 55% van de fondsen zijn de PB-kosten per deelnemer toegenomen in 2017, met gemiddeld 12%. Bij 45% van de fondsen daalden ze, gemiddeld met 8%. 13

14 3.0 Algemene trends Pensioenbeheerkosten per deelnemer naar omvang fonds De gemiddelde pensioenbeheerkosten per deelnemer zijn de laatste jaren bij: zeer kleine fondsen fors gestegen kleine en middelgrote fondsen licht gestegen (zeer) grote fondsen gedaald. Als redenen voor de kostenstijging worden regelmatig genoemd: daling aantal deelnemers, wijziging van administrateur, hogere controle- en advieskosten en de wijziging van de pensioenregeling. Kostendalingen worden meestal verklaard door: stijging aantal deelnemers, kostenbesparingen bij de pensioenuitvoerder en een gewijzigde toerekening van pensioenbeheerkosten aan vermogensbeheerkosten. Aantal deelnemers PB-kosten p.p in 2017 (2016) Kleiner dan ( 871) ( 353) ( 174) ( 96) Groter dan ( 74) 14

15 3.0 Algemene trends Vermogensbeheer- en transactiekosten naar type fonds De totale vermogensbeheerkosten ( VB-kosten ) inclusief transactiekosten zijn voor de 222 onderzochte pensioenfondsen in 2017 met 968 miljoen ofwel 14,7% gestegen, van miljoen naar miljoen 1). Belangrijkste oorzaak van de stijging betreft de prestatieafhankelijke vergoedingen. Deze stegen in 2017 met 488 miljoen naar bijna 2 miljard, een stijging van ruim 32%. De transactiekosten stegen met hetzelfde percentage van miljoen naar miljoen, een stijging van 331 miljoen. Diverse fondsen melden dat ze nu meer inzicht in deze kosten hebben dan voorheen. De gewogen gemiddelde VB-kosten inclusief transactiekosten (weging met pensioenvermogen) zijn in 2017 (2016): OPF: 0,45% (0,43%) BPF: 0,62% (0,58%) BPF excl. ABP en PFZW: 0,50% (0,49%) BRF: 0,55% (0,64%) APF: 0,47% (0,43%) Totaal: 0,58% (0,54%) 1) Het onderste deel van de balken in de staafdiagram betreft de vermogensbeheerkosten, het bovenste deel de transactiekosten 15

16 3.0 Algemene trends Vermogensbeheerkosten als percentage van het vermogen De gemiddelde VB-kosten (incl. transactiekosten) stegen in 2017 in alle vijf categorieën die we gedefinieerd hebben. Bij ruim 60% van de pensioenfondsen was in 2017 een daling te zien, met gemiddeld 0,08%-punt. Bij de overige fondsen stegen de kosten met gemiddeld 0,08%-punt. Omdat vooral de grotere pensioenfondsen een kostenstijging kenden, stegen de totale kosten per saldo met 0,04%-punt. Naast de prestatievergoedingen en de gestegen transactiekosten worden ook aanpassingen in de beleggingsmix en een hoger belegd vermogen door de fondsen genoemd als verklaring voor gewijzigde kosten. Pensioenvermogen Vermogensbeheer- en transactiekosten 2017 Kleiner dan 100 miljoen 0,36% / 0,10% 100 miljoen 1 miljard 0,33% / 0,08% 1 miljard 10 miljard 0,40% / 0,10% 10 miljard 100 miljard 0,39% / 0,09% Groter dan 100 miljard 0,59% / 0,11% Totaal 0,48% / 0,10% 16

17 5.0 Algemene trends Vermogensbeheerkosten versus gerealiseerd rendement In de periode 2012 tot en met 2017 zijn door 187 pensioenfondsen de vermogensbeheerkosten en het gerealiseerde rendement gepubliceerd. Het gewogen meetkundig gemiddelde rendement in de 6-jaarsperiode van deze fondsen is gelijk aan 8,5% per jaar, waarbij de gewogen gemiddelde kosten gelijk waren aan 0,59% (roze stip in grafiek). Zonder ABP en PFZW zijn de kosten 0,49%, bij eenzelfde gemiddeld rendement van 8,5% (oranje stip). Over de 6-jaarsperiode is, op totaalniveau, geen verband te constateren tussen de gemaakte VB-kosten en de gerealiseerde beleggingsrendementen. Pensioenvermogen Rendement Kleiner dan 100 miljoen 4,2% 100 miljoen 1 miljard 4,3% 1 miljard 10 miljard 5,2% 10 miljard 100 miljard 4,7% Groter dan 100 miljard 6,8% Totaal 5,7% 1) De percentages betreffen het gewogen gemiddelde beleggingsrendement in 2017 van 213 pensioenfondsen. Negen fondsen hebben geen beleggingsrendement gerapporteerd. Voor zover dat inzichtelijk gemaakt is in het jaarverslag, is het netto rendement gehanteerd. 17

18 4.0 Detailanalyse 2017

19 4.0 Detailanalyse 2017 Uitleg gehanteerde figuren Op de volgende pagina s wordt op detailniveau inzicht gegeven in de pensioenbeheerkosten, de behaalde rendementen en de beleggingskosten van de pensioenfondsen in ons onderzoek. Voor de volledigheid merken we op dat de getoonde cijfers betrekking hebben op kalenderjaar De resultaten worden getoond door middel van spreidingsdiagrammen. Deze leggen we uit aan de hand van een voorbeeld dat betrekking heeft op de transactiekosten: De mediaan van de transactiekosten ligt op 0,10%. Dit betekent dat de helft van de pensioenfondsen lagere transactiekosten heeft, terwijl de andere helft van de fondsen hogere kosten heeft. De mediaan is niet hetzelfde als het (gewogen) gemiddelde, dat we doorgaans in deze rapportage vermelden. Bij het gemiddelde wegen we met het pensioenvermogen (of met het aantal deelnemers), waardoor grotere pensioenfondsen meer bepalend zijn voor het gemiddelde dan de kleinere fondsen. In het voorbeeldfiguur heeft 25% van de fondsen transactiekosten tussen 0,06% en 0,10% van het pensioenvermogen (hier de donkerroze balk). Voor 25% van de fondsen waren deze kosten tussen 0,10% en 0,13% (lichtroze balk). De helft van de pensioenfondsen heeft dus transactiekosten tussen 0,06% en 0,13% van het gemiddelde pensioenvermogen. De laagste transactiekosten die gerapporteerd zijn bedragen 0,03% (onderkant zwarte lijn), terwijl de hoogste transactiekosten gelijk zijn aan 0,26% (bovenkant zwarte lijn). 19

20 4.1 Detailanalyse 2017 Pensioenbeheer: Omschrijving kosten De pensioenbeheerkosten zijn door ons onderverdeeld in de volgende categorieën: Tot de administratiekosten behoren de kosten die direct te maken hebben met de deelnemer- en rechtenadministratie, de financiële administratie, de premie-inning en uitbetaling van de pensioenen, alsmede de communicatie met de belanghebbenden en aangesloten sponsor(en). Ook de gerapporteerde huurlasten vallen onder de administratiekosten. De controle- en advieskosten betreffen onder andere de kosten van de adviserend actuaris en de certificerend actuaris, de kosten van juridisch en fiscaal advies en van communicatie-advies. De kosten van de accountantscontrole worden separaat getoond, aangezien pensioenfondsen wettelijk verplicht zijn deze separaat te vermelden in de jaarrekening. Onder overige kosten vallen onder andere de bestuurskosten, de kosten van het toezicht door DNB en AFM, contributies etc. Een aantal fondsen maakt gebruik van de mogelijkheid om een deel van de PB-kosten aan te merken als vermogensbeheerkosten, bijvoorbeeld als sprake is van een eigen beleggingsafdeling. We maken de gerapporteerde allocatie naar VB-kosten separaat inzichtelijk. In de praktijk blijkt dat de administratiekosten sterk gerelateerd zijn aan het aantal deelnemers. Op de volgende pagina tonen we de administratiekosten daarom in euro s per deelnemer, net als de allocatie naar VB-kosten. De controle- en advieskosten, de accountantskosten en de overige kosten zijn vrijwel niet afhankelijk van het aantal deelnemers. Deze kosten worden daarom uitgedrukt in eurobedragen. 20

21 4.1 Detailanalyse 2017 Pensioenbeheer: Administratiekosten per deelnemer De hele kleine pensioenfondsen, met 991 aan gemiddelde PB-kosten per deelnemer (zie pagina 14), hebben ook veruit de hoogste administratiekosten per deelnemer. De variatie binnen deze groep is erg groot. De administratiekosten per deelnemer nemen af naarmate de pensioenfondsen groter zijn. Ook de spreiding wordt minder. Bij de middelgrote en grote fondsen bestaan de PBkosten per deelnemer voor het grootste deel uit administratiekosten (82% respectievelijk 90%), terwijl dit bij kleine fondsen 64% betreft en bij heel kleine fondsen slechts 43%. Deze verhoudingen gelden al nagenoeg ongewijzigd vanaf Ten opzichte van 2016 zijn de administratiekosten p.p. met bijna 4% gedaald in Deze daling wordt vooral veroorzaakt door de grote en zeer grote fondsen. Bij de 50 hele kleine fondsen stegen de administratiekosten p.p. in 2017 gemiddeld met 18%. 21

22 4.1 Detailanalyse 2017 Pensioenbeheer: Controle- en advies-, accountant- en overige kosten Alle pensioenfondsen hebben soortgelijk controle- en advieswerk nodig. Ook maken alle fondsen kosten voor de accountant. Uit de figuur, die inzicht geeft in de gerapporteerde kosten van alle 222 fondsen, blijkt dat de hieraan bestede uitgaven een behoorlijke spreiding vertonen. De overige kosten betreffen kosten die niet onder de andere kostensoorten zijn verantwoord. Een aantal pensioenfondsen rapporteert hieronder waarschijnlijk de allocatie van een deel van de pensioenbeheerkosten naar vermogensbeheerkosten. Per saldo ontstaan hierdoor regelmatig negatieve overige kosten. Ten opzichte van 2016 zijn de diverse kosten als volgt gewijzigd 1) : de controle- en advieskosten -11% de accountantskosten -2% de overige kosten +3% ) Deze vergelijking betreft de gewogen gemiddelde kosten per deelnemer in 2017 ten opzichte van 2016, per kostencategorie 22

23 4.1 Detailanalyse 2017 Pensioenbeheer: Allocatie naar VB-kosten, per deelnemer Van de 222 pensioenfondsen hebben 71 fondsen de allocatie naar VB-kosten zichtbaar in het bestuursverslag opgenomen. In de grafiek worden de verschoven bedragen, omgezet als kosten per deelnemer, voor deze 71 fondsen getoond. Het aantal pensioenfondsen dat in 2017 pensioenbeheerkosten deels aan vermogensbeheerkosten alloceert is: 14% voor de categorie heel klein 33% voor de categorie klein 45% voor de categorie middel 43% voor de categorie (heel) groot In totaal is in ,8 miljoen van de PB-kosten gealloceerd aan vermogensbeheer (2016: 92,8 miljoen). Dit is 8,5% van de totale PB-kosten vóór allocatie. 23

24 4.2 Detailanalyse 2017 Vermogensbeheer: Omschrijving kosten De vermogensbeheerkosten zijn door ons onderverdeeld in de volgende categorieën: Tot de beheer- en bewaarkosten behoren vergoedingen voor fiduciair beheer, beheerkosten managers en bewaarloon De prestatieafhankelijke vergoedingen Overige kosten, waaronder de allocatie vanuit de pensioenbeheerkosten Daarnaast worden de transactiekosten als aparte categorie gepresenteerd. 24

25 4.2 Detailanalyse 2017 Vermogensbeheer: Verdeling totale kosten Net als voorgaande jaren is in 2017 bij de BPF en een aanzienlijk groter deel (37%) van de vermogensbeheerkosten gerelateerd aan prestatieafhankelijke vergoedingen dan bij de OPF en (13%) en BRF en (14%). De APF en rapporteerden geen prestatievergoedingen. De totale vermogensbeheerkosten 2017 (2016) per type pensioenfonds, exclusief transactiekosten, worden getoond in onderstaande tabel. Type fonds VB-kosten (x 1 miljoen) OPF ( 971) BPF ( 4.447) BRF 129 ( 138) APF 31 ( 29) Totaal ( 5.585) De totale vermogensbeheerkosten stegen in 2017 met 637 miljoen, een stijging van 11,4% ten opzichte van De stijging was het grootst bij de BPF en (12,5%). Bij OPF en was de stijging 9,2%. 25

26 4.2 Detailanalyse 2017 Vermogensbeheer: Beheer- en bewaarkosten 1,4% De mediaan van de beheer- en bewaarkosten 2017 liggen voor elke categorie tussen 22 en 30 basispunten. De spreiding is aanzienlijk, vooral bij de categorieën Klein en Middel. Één Heel klein pensioenfonds en twee Kleine pensioenfondsen hebben de beheer- en bewaarkosten niet gerapporteerd. Met de beheer- en bewaarkosten was in 2017 een bedrag van 3,8 miljard gemoeid, bijna 4% meer dan in Gemiddeld bedroegen de beheer- en bewaarkosten 0,29% van het gemiddeld belegde pensioenvermogen in

27 4.2 Detailanalyse 2017 Vermogensbeheer: Prestatievergoedingen 0,6% Van de 222 pensioenfondsen hebben 66 fondsen prestatieafhankelijke vergoedingen gerapporteerd. Dit kan verdeeld worden in: 6% in de categorie heel klein 17% in de categorie klein 43% in de categorie middel 68% in de categorie (heel) groot De grafiek toont de verdeling van de prestatievergoedingen 2017 voor de 66 pensioenfondsen die een dergelijke vergoeding hebben vermeld. De totale prestatievergoedingen waren in euro s ruim 32% hoger dan in 2016 en ze betreffen 0,15% van het vermogen. Pensioenvermogen Prestatievergoeding 2017 (2016) x 1 miljoen Kleiner dan 100 miljoen 0 ( 0) 100 miljoen 1 miljard 5 ( 4) 1 miljard 10 miljard 66 ( 46) 10 miljard 100 miljard 411 ( 317) Groter dan 100 miljard ( 1.140) Totaal ( 1.507) 27

28 4.3 Detailanalyse 2017 Transactiekosten Van de 222 pensioenfondsen hebben 205 fondsen (92%) transactiekosten vermeld in het jaarverslag. De gerapporteerde kosten, als percentage van het gemiddelde pensioenvermogen, nemen toe naarmate de fondsen groter zijn. De gemiddelden in onderstaande tabel zijn daarom hoger dan de medianen. De totale transactiekosten 2017 bedragen miljoen, een stijging van 331 miljoen ofwel 32,5% ten opzichte van De transactiekosten betreffen gemiddeld 0,10% van het gemiddelde pensioenvermogen, wat een stijging van bijna 23% betekent ten opzichte van Pensioenvermogen Transactiekosten 2017 (2016) Kleiner dan 100 miljoen 0,10% (0,08%) 100 miljoen 1 miljard 0,08% (0,06%) 1 miljard 10 miljard 0,10% (0,10%) 10 miljard 100 miljard 0,09% (0,09%) Groter dan 100 miljard 0,11% (0,07%) Totaal 0,10% (0,08%) 28

29 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag

30 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag Toelichting Kostenverantwoording is meer dan alleen een opsomming van cijfers. In het bestuursverslag kan het bestuur een toelichting geven met een duiding van de kostenontwikkeling en een eigen oordeel over de hoogte van de uitvoeringskosten. Hierbij kan uiteraard een link worden gelegd met de door het pensioenfonds ontplooide activiteiten. In aanvulling daarop kan een vergelijking worden gegeven met een externe benchmark, iets waarop AFM en DNB al enige tijd aandringen. In dit kader is door ons nagegaan in hoeverre de jaarverslagen van pensioenfondsen hieraan voldoen. De meting is gedaan op basis van een 14-tal aspecten waarbij een deel objectief kan worden gemeten en het voor een deel een subjectieve beoordeling betreft. Deze meting is geen oordeel, maar is bedoeld om een indruk te geven van de kostenverantwoording in de jaarverslagen van Nederlandse pensioenfondsen. 30

31 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag Verantwoording van algemene kostenaspecten Algemene kostenaspecten Score 2017 Score kostenratio's conform Pensioenfederatie 59% 60% " " indien de 3 kostenratio's zijn vermeld in het jaarverslag èn op de aanbevolen wijze zijn berekend 3 kostenratio's in kerncijfers 21% 18% " " indien de 3 kostenratio's expliciet zijn opgenomen in de kerncijfers Kostenverantwoording heeft duidelijke locatie in jaarverslag 99% 99% " " indien de verantwoording over de uitvoeringskosten een goed vindbare plek in het jaarverslag heeft, bij voorkeur een eigen paragraaf (of paragrafen) waarnaar in de inhoudsopgave verwezen wordt 31

32 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag Verantwoording van pensioenbeheerkosten Kosten pensioenbeheer Score 2017 Score 2016 Toelichting aanwezig 49% 48% " " indien een toelichting wordt gegeven op de pensioenbeheerkostenratio; we zouden graag zien dat hier een toelichting wordt gegeven op de teller en de noemer van de kostenratio Vergelijking met voorgaand jaar, inclusief verschilverklaring 64% 68% " " indien een kwalitatieve toelichting wordt gegeven op verschillen met vorig jaar; ook op gelijk gebleven kosten kan een toelichting gegeven worden Vergelijking met externe benchmark 23% 23% " " indien de pensioenbeheerkosten zijn afgezet tegen de kosten van representatieve pensioenfondsen Bestuursoordeel over kostenniveau 12% 9% " " indien in het bestuursverslag een (onderbouwd) oordeel van het bestuur is opgenomen over de hoogte van de pensioenbeheerkosten Inzicht in toerekening PB- aan VB-kosten 22% 15% " " indien toegelicht is òf en hoeveel pensioenbeheerkosten zijn toegerekend aan vermogensbeheerkosten, inclusief een onderbouwing van de verdeelsleutel 32

33 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag Verantwoording van vermogensbeheerkosten Kosten vermogensbeheer Score 2017 Score 2016 Toelichting aanwezig 61% 57% " " indien een toelichting wordt gegeven op de vermogensbeheer- en transactiekosten (toelichting op teller en noemer van ratio) Vergelijking met voorgaand jaar, inclusief verschilverklaring 59% 58% " " indien een kwalitatieve toelichting wordt gegeven op verschillen met vorig jaar; ook op gelijk gebleven kosten kan een toelichting gegeven worden Vergelijking met externe benchmark 23% 25% " " indien de kosten zijn afgezet tegen die van representatieve pensioenfondsen Bestuursoordeel over kostenniveau 14% 11% " " indien in het bestuursverslag een (onderbouwd) oordeel van het bestuur is opgenomen over de hoogte van de vermogensbeheer- en transactiekosten Inzicht in kosten per beleggingscategorie 72% 71% " " indien bij de kostenverantwoording in het bestuursverslag ook inzicht wordt gegeven in de hoogte van de kosten per beleggingscategorie, bij voorkeur als % van het gemiddeld belegd vermogen in die categorie Link tussen kosten, rendement en/of risico 35% 37% " " indien het pensioenfonds een (onderbouwd) verband legt tussen de gemaakte kosten, het behaalde (over)rendement en/of de risicobeheersing 33

34 5.0 Kostenverantwoording in bestuursverslag Mate van kwalitatieve kostenverantwoording in het bestuursverslag De grafiek toont het aantal criteria waarvoor door de 222 pensioenfondsen in 2017 een voldoende is behaald. 44% van de fondsen heeft een voldoende behaald op ten minste 7 criteria. Het landelijk gemiddelde is 6,1 criteria voldoende (dit was 6,0 in 2016). Sinds 2015 voert LCP deze kwalitatieve analyse uit. We moeten constateren dat de echte verantwoording over de uitvoeringskosten van pensioenfondsen gemiddeld genomen nauwelijks vooruit is gegaan. Nog erg vaak ontbreekt een goede toelichting op de berekening van de kostenratio s en op de verschillen met voorgaande jaren. Een vergelijking met een benchmark wordt maar beperkt gerapporteerd, en zelden geeft het bestuur een oordeel over het gerealiseerde kostenniveau in het jaarverslag. Hier valt dus nog veel te winnen door de pensioenfondsen. Er zijn gelukkig goede voorbeelden te vinden. Zo hebben de pensioenfondsen van Grontmij en EY en het Molenaarspensioenfonds een voldoende behaald op alle 14 criteria. Ook de pensioenfondsen van DSM Nederland en Atradius, met 13 criteria voldoende, behoren tot de top qua kwalitatieve kostenverantwoording. 34

35 Contactinformatie & gebruik van ons werk Jeroen Koopmans Partner Johan van Soest Senior Consultant - Actuary Johan.vanSoest@lcpnl.com Bram van den Langenberg Consultant - Actuary Bram.vandenLangenberg@lcpnl.com Linda van Houten Actuarial Specialist Linda.vanHouten@lcpnl.com De informatie in dit rapport en de daaruit getrokken conclusies zijn gebaseerd op wat een geïnformeerde lezer kan halen uit de jaarverslagen van de pensioenfondsen. Geen van de pensioenfondsen is benaderd voor extra uitleg of om nadere gegevens te verstrekken. Hoewel alles in het werk is gesteld om ervoor te zorgen dat de informatie in dit rapport nauwkeurig is, aanvaardt LCP geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten of voor handelingen van derden. Dit rapport mag gereproduceerd worden in zijn geheel of in delen, zonder toestemming vooraf, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Bekijk een volledige lijst van onze diensten op Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. is een besloten vennootschap, bij de Kamer van Koophandel geregistreerd onder nummer , en houdt kantoor op Herculesplein 40, 3584 AA te Utrecht. LCP en Lane 35 Clark & Peacock zijn geregistreerde handelsmerken in de EU en worden onder licentie gebruikt door Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Lane Clark & Peacock Netherlands BV 2018 Lane Clark & Peacock LLP 2018