Inhoud. Voorwoord 9. Hoofdstuk 1 Zonder angst hebben mensen geen leven 13 Frans Zitman

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud. Voorwoord 9. Hoofdstuk 1 Zonder angst hebben mensen geen leven 13 Frans Zitman"

Pieter-Jan Coppens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Inhoud Voorwoord 9 Deel 1 Inleiding Hoofdstuk 1 Zonder angst hebben mensen geen leven 13 Frans Zitman Hoofdstuk 2 Over de classificatie van angststoornissen 27 Gerrit Glas Deel 2 kliniek Hoofdstuk 3 Epidemiologie 53 Neeltje Batelaan en Brenda Penninx Hoofdstuk 4 Diagnostiek 75 Ton van Balkom en Patricia van Oppen Hoofdstuk 5 Angststoornissen en werk 123 Marc Verbraak Hoofdstuk 6 Angststoornissen in het gezin: impact, preventie en begeleiding 137 Marionne Bartels en Esther Allart Deel 3 Behandeling Hoofdstuk 7 Zelfhulp 151 Pim Cuijpers Hoofdstuk 8 Farmacotherapie 163 Irene van Vliet en Harold van Megen

2 Hoofdstuk 9 Cognitieve gedragstherapie 195 Paul Emmelkamp, Theo Bouman en Sako Visser Hoofdstuk 10 Organisatie van de zorg 231 Jolanda Meeuwissen, Henny Sinnema en Anna Muntingh Hoofdstuk 11 Richtlijnen in de behandelpraktijk 251 Esther van Fenema, Nic van der Wee en Frans Zitman Deel 4 Etiologie Hoofdstuk 12 Wat maakt dat sommige kinderen hun angst niet kunnen bedwingen? 267 Frits Boer Hoofdstuk 13 Dwangfenomenen bij kinderen en adolescenten: een ontwikkelingsperspectief 279 Frits Boer Hoofdstuk 14 Hoe ontwikkelen angstklachten zich bij volwassenen? De invloed van genen en omgeving 287 Christel Middeldorp en Danielle Cath Hoofdstuk 15 Experimentele psychopathologie 303 Peter de Jong en Ineke Wessel Hoofdstuk 16 Het angstige brein 323 Odile van den Heuvel, Nic van der Wee en Dick Veltman Hoofdstuk 17 Psychofysiologie 347 Koen Schruers, Sara Schutters, Loes Gabriëls en Eric Griez Deel 5 Capita selecta en nieuwe ontwikkelingen Hoofdstuk 18 D-cycloserine 363 Aart de Leeuw, Mieke Klein Hofmeijer-Sevink, Puck Duits en Danielle Cath

3 Hoofdstuk 19 De farmacotherapie en neurobiologie van angst en stress 373 Glenn Dumont en Peter Moleman Hoofdstuk 20 Virtual reality exposure therapy 383 Paul Emmelkamp en Katharina Meyerbröker Hoofdstuk 21 Acceptance and commitment therapy 399 Jacqueline A-Tjak Hoofdstuk 22 Mindfulness 417 Joke Hellemans Hoofdstuk 23 Diepe hersenstimulatie voor therapierefractaire obsessieve-compulsieve stoornis 431 Mariska Mantione, Martijn Figee en Damiaan Denys Hoofdstuk 24 Neurochirurgische interventies voor therapieresistente obsessieve-compulsieve stoornis 445 Loes Gabriëls en Irene van Vliet Hoofdstuk 25 Inference-based approach voor patiënten met een obsessieve-compulsieve stoornis met gering inzicht 461 Henny Visser en Patricia van Oppen Hoofdstuk 26 Preventie van angststoornissen 469 Pim Cuijpers en Peter Meulenbeek Deel 6 Patiëntenperspectief Hoofdstuk 27 Leven met een angststoornis 479 Désirée Oosterbaan en Peter Verhaak Personalia 491 Register 499

4 Voorwoord Vijftien jaar na het eerste naslagwerk op het gebied van angststoornissen, het Leerboek angststoornissen dat bij De Tijdstroom verscheen, ligt nu voor u een geheel geactualiseerde tweede druk, het Handboek angststoornissen, met een nieuwe redactie. Een vergelijking van deze eerste druk met de huidige tweede druk maakt duidelijk dat het verschijnen van deze nieuwe editie geen overbodige luxe is. Zowel op het gebied van diagnostiek als epidemiologie, behandeling en pathogenetisch onderzoek is in de tussentijd veel veranderd en is er veel nieuwe kennis beschikbaar gekomen. In de jaren negentig van de vorige eeuw waren de onderzoeksgebieden van de farmacotherapie en de psychotherapie nog nauwelijks geïntegreerd. Dat uitte zich in het gebruik van moeilijk met elkaar te vergelijken meetinstrumenten en onderzoeksmethoden. Hieraan parallel bestond het pathogenetisch onderzoek op neurobiologisch, psychotherapeutisch en experimenteel psychologisch gebied uit verschillende werelden die niet of nauwelijks met elkaar in contact stonden en elkaars resultaten soms zelfs wantrouwden. De huidige situatie is anders. Er wordt multidisciplinair samengewerkt, zowel in de klinische praktijk alsook wat betreft wetenschappelijk onderzoek. Er is duidelijker geworden wat er gaande is in het brein van de patiënt met een angststoornis. Goed gevalideerde meetinstrumenten worden in zowel farmacotherapeutische als gedragstherapeutische behandelstudies gebruikt waardoor onderzoeksresultaten beter te vergelijken zijn. Binnen één studie worden verschillende behandelmethoden met elkaar vergeleken, hetgeen richtlijnontwikkeling ten goede komt. Er zijn multidisciplinaire richtlijnen voor de behandeling van angststoornissen ontwikkeld, die steeds sterker verankerd raken in de eerste, tweede en derde lijn. De algoritmen van de richtlijnen worden op effectiviteit en haalbaarheid onderzocht, waardoor het doel van de richtlijnen dichterbij komt: optimale zorg geven aan patiënten door behandelingen waarvan op grond van onderzoeksresultaten het hoogst haalbare effect mag worden verwacht. Werden in de eerste druk van het leerboek nog alle angststoornissen besproken, vanwege de toegenomen hoeveelheid wetenschappelijke literatuur en voortschrijdend inzicht is besloten de tweede druk te beperken tot de paniekstoornis, agorafobie, sociale fobie, specifieke fobie, obsessieve-compulsieve stoornis en de gegeneraliseerde angststoornis. Dat wil zeggen dat de acute stressstoornis en posttraumatische stressstoornis geheel buiten het kader van dit boek vallen. Deze beslissing is genomen omdat deze aandoeningen voor zover nu bekend een geheel eigen etiologie kennen. Het samenvatten van de gehele stressstoornisliteratuur zou zo veel tekst vragen in de verschillende hoofdstukken, dat noodgedwongen inkorting van de stof van de overige angststoornissen de diepgang van het boek niet ten goede zou komen. Soms wordt in de tekst wel aan de stressstoornissen gerefereerd als hierdoor het begrip van de tekst vergroot wordt. Een ander verschil met de eerste druk is dat nu geprobeerd is de kennis en kunde wat betreft epidemiologie, oorzaken, symptomatologie en behandelingen geïntegreerd weer te geven. Ook is expliciet aandacht gegeven aan de betekenis van het hebben van een angststoornis voor de patiënt en zijn omgeving. De auteurs, allen specialisten op hun terrein, zijn erin geslaagd de literatuur zodanig te presenteren dat de lezer niet geconfronteerd wordt met weinig zeggende

5 opsommingen van onderzoeksresultaten, maar dat hij of zij op een didactische wijze een overzicht geboden krijgt van de huidige stand van de wetenschap. De redactie is verheugd dat een groot aantal specialisten bereid was hun deskundigheid te delen met de lezer en aan dit boek mee te werken. Daardoor is het boek een weerspiegeling geworden van het huidige multidisciplinaire wetenschappelijke denken over voorkomen, gevolgen, etiologie en behandelmethoden van angststoornissen. Wij hopen dat het boek voor vele clinici en opleiders in de geestelijke gezondheidszorg bruikbaar zal zijn voor hun scholing, bijscholing en voor hun dagelijkse klinische praktijk. De redactie wil auteurs en redactiemedewerkers van harte bedanken voor hun waardevolle bijdragen. Hierdoor is het nieuwe Handboek angststoornissen precies zo geworden zoals we het ons gewenst hadden. Voorjaar 2011, Ton van Balkom, Désirée Oosterbaan, Sako Visser en Irene van Vliet

Vergelijkbare documenten

Handboek angst- en dwangstoornissen

Handboek angst- en dwangstoornissen Ton van Balkom, Désirée Oosterbaan, Sako Visser en Irene van Vliet (redactie) Handboek angst- en dwangstoornissen Tweede, geheel herziene druk De Tijdstroom, Utrecht