ZonMw-programma. Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg

Transcriptie

1 ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Goedgekeurd door het programmaministerie voor Jeugd en Gezin op 12 februari 2010

2 Colofon ZonMw is de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Als intermediair tussen maatschappij en wetenschap werkt ZonMw aan de verbetering van preventie, zorg en gezondheid door het stimuleren en financieren van onderzoek, ontwikkeling en implementatie. ZonMw staat voor kennisvermeerdering, kwaliteit en vernieuwing in het gezondheidsonderzoek en de zorg. De organisatie bestrijkt het hele spectrum van fundamenteel gezondheidsonderzoek tot en met de praktijk van de zorg van preventieve en curatieve gezondheidszorg tot en met de jeugdzorg. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO. Voor dit programma is de opdrachtgever het programmaministerie voor Jeugd en Gezin. Voor meer informatie over het programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg kunt u contact opnemen met het secretariaat via vernieuwingjgz@zonmw.nl of telefoon ZonMw Laan van Nieuw Oost Indië 334 Postbus AE Den Haag Tel Fax

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanleiding Opdracht Leeswijzer Terreinverkenning en afbakening De jeugdgezondheidszorg Veldraadpleging Andere ZonMw-programma s Afbakening Doelstellingen en doelgroepen Doelstellingen Doelgroepen Programmastructuur Fasering Fase 1 Proefimplementatie en effectonderzoek Fase 2 Stimuleren van landelijke implementatie Communicatie- en implementatieplan Programmaniveau Projectniveau Management en organisatie Programmacommissie Beoordeling projectvoorstellen Patiëntenparticipatie en diversiteit Voortgangsbewaking Evaluatie Budget en tijdpad Budget Begroting Planning Bijlage I Opdrachtbrief Bijlage II Goedkeuringsbrief ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 1

4 Samenvatting Veranderingen in de maatschappij en in de zorg hebben invloed op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. De jeugdgezondheidszorgorganisaties zoeken voortdurend naar verbeteringen in de uitvoering. Om vernieuwingen in de uitvoeringspraktijk van de jeugdgezondheidszorg te stimuleren is in opdracht van het programmaministerie voor Jeugd en Gezin het programma Vernieuwing uitvoeringspraktijk jeugdgezondheidszorg ontwikkeld. Het programma is opgesteld met inbreng van de relevante beroeps- en brancheorganisaties en van de VNG en het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid. Ook bij de verdere uitwerking van het programma zullen deze partijen worden betrokken. Het programma moet innovaties in de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg stimuleren, veelbelovende innovaties verder ontwikkelen en deze geschikt maken voor implementatie in de jeugdgezondheidszorg. Op deze manier zal het programma bijdragen dat de jeugdgezondheidszorg aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in de zorg voor jeugd, om zo de kwaliteit van de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg verder te verhogen. Dit programma richt zich op vernieuwingen in de uitvoering (zoals organisatie en bedrijfsvoering) van de jeugdgezondheidszorg. Het gaat daarbij nadrukkelijk om de uitvoeringspraktijk en niet om de inhoud van de werkzaamheden van de professionals werkzaam in de jeugdgezondheidszorg. Het programma zal bestaan uit 2 fasen: 1. Proefimplementatie en effectonderzoek Deze fase heeft tot doel om veelbelovende innovaties te toetsen op (kosten)effectiviteit en geschikt te maken voor implementatie in de jeugdgezondheidszorg. 2. Stimuleren van landelijke implementatie Deze fase heeft tot doel dat effectieve innovaties worden geïmplementeerd in de jeugdgezondheidszorg. Het programma loopt vier jaar ( ) en heeft een budget van ,-. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 2

5 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Van oudsher is de jeugdgezondheidszorg een belangrijke pijler in de preventieve (gezondheids)zorg. Het basistakenpakket en de contactmomenten zijn beschreven. De maatschappij en de zorg staan echter niet stil. Deze nieuwe context heeft invloed op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg (zie ook brief aan Tweede Kamer, 10 juli 2009, Ontwikkelingen in de jeugdgezondheidszorg). De jeugdgezondheidszorgorganisaties zoeken voortdurend naar verbeteringen in de uitvoering. Het kan gaan om meer aansluiting bij de vraag van ouder en kind of bij maatschappelijke ontwikkelingen, een efficiëntere uitvoering of het verhogen van de effectiviteit. Met dit programma wil het programmaministerie voor Jeugd en Gezin stimuleren dat de jeugdgezondheidszorg voor wat betreft de uitvoeringsaspecten (zoals organisatie en bedrijfsvoering) (nog) beter toegesneden is op de nieuwe en veranderende realiteit. Een prominente ontwikkeling is uiteraard de landelijke invoering van de Centra voor Jeugd en Gezin, één van de speerpunten van het beleidsprogramma van het programmaministerie voor Jeugd en Gezin. Het is de bedoeling dat een Centrum voor Jeugd en Gezin, als netwerkorganisatie, zorg draagt voor meer preventie en het versterken van de samenhang. Alle jeugdigen en hun ouders moeten laagdrempelig en dicht bij huis terecht kunnen voor informatie, advies én hulp bij opgroeien en opvoeden. Het Centrum voor Jeugd en Gezin biedt zoveel mogelijk zelf de benodigde ondersteuning en verwijst zo min mogelijk door. Uitgangspunten hierbij zijn: vraaggericht werken en het versterken van de eigen kracht van jeugdigen, gezinnen en hun sociale omgeving. Bij meervoudige problematiek geldt het principe van één gezin één plan. Het basismodel van het Centrum voor Jeugd en Gezin bestaat uit het aanbod van de jeugdgezondheidszorg (Basistakenpakket 0-19 jaar) en de vijf preventieve functies op het gebied van opvoed- en opgroeiondersteuning van prestatieveld 2 van de Wmo, namelijk informatie en advies, signalering, toeleiding naar hulp, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg. Tevens moet een schakel gevormd worden met Bureau Jeugdzorg en met de Zorg- en adviesteams in het onderwijs. De jeugdgezondheidszorg ziet alle kinderen en is daarmee een belangrijke spil in de Centra voor Jeugd en Gezin. Het CJG biedt nieuwe kansen en vraagt aanpassing van de werkwijze: meer samenwerking met andere professionals, nieuwe samenwerkingsstructuren (bijvoorbeeld in Zorg- en adviesteams). Minister Rouvoet heeft aangekondigd in het voorjaar van 2010 met een visie op het gehele stelsel van de zorg voor jeugd te komen. Dit kan consequenties hebben voor de wijze waarop de jeugdgezondheidszorg is georganiseerd en samenwerkt. Daarnaast zijn ook de verwachtingen van ouders ten aanzien van zorg- en hulpverlening veranderd. Ouders willen meer en anders betrokken worden bij de zorg. Adolescenten vragen een heel andere aanpak dan de jongere doelgroep. Lokaal zijn er initiatieven, die inspelen op bovengenoemde veranderingen en die gericht zijn op vernieuwingen in de jeugdgezondheidszorg. Vaak ontbreekt hierbij echter effectiviteits- of evaluatieonderzoek. Dit is belangrijk om een weloverwogen keuze te kunnen maken voor wel of geen landelijke invoering. In dit programma worden veelbelovende initiatieven nader onderzocht en beschreven en worden andere organisaties geïnspireerd en gestimuleerd om de goede voorbeelden die passen bij hun lokale situatie over te nemen. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 3

6 1.2 Opdracht Het programmaministerie voor Jeugd en Gezin heeft op 13 oktober 2009 ZonMw de opdracht gegeven om een programma te ontwikkelen gericht op vernieuwingen in de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg (zie bijlage). Dit programma is een aanvulling op bestaande programma s als Zorg voor Jeugd, Richtlijnen Jeugdgezondheid, Academische werkplaatsen (jeugd en publieke gezondheid), Diversiteit in het Jeugdbeleid, Preventie en Gezonde slagkracht. Het nieuwe programma moet innovaties in de uitvoering stimuleren, veelbelovende innovaties verder ontwikkelen en deze geschikt maken voor implementatie in de jeugdgezondheidszorg. De vormgeving en uitvoering van het programma dient in overleg met de relevante beroepsgroepen (AJN, V&VN en NVDA) en brancheorganisaties (GGD Nederland en ActiZ) plaats te vinden. Tevens dient afstemming met de VNG en het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid plaats te vinden. Het programmavoorstel dient 1 januari 2010 aan het programmaministerie te worden voorgelegd zodat het programma begin 2010 van start kan gaan. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een schets van de context gegeven en de focus van het programma weergegeven. Hoofdstuk 3 gaat over doelstellingen en doelgroepen. In het vierde hoofdstuk wordt de programmastructuur van twee fasen beschreven. Communicatie en implementatie komt aan de orde in hoofdstuk 5. Hoofdstuk 6 en 7 gaan respectievelijk over management en organisatie, en budget en tijdpad. In de bijlagen zijn de opdracht- en goedkeuringsbrief opgenomen en de samenstelling van de programmacommissie. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 4

7 2. Terreinverkenning en afbakening Het programma sluit aan bij actuele ontwikkelingen in de jeugdgezondheidszorg. In dit hoofdstuk worden deze actuele ontwikkelingen toegelicht. Ook de resultaten van de veldraadpleging worden samengevat. Dit hoofdstuk is bedoeld om de context in beeld te brengen. Focus van het programma betreft de uitvoeringsaspecten (zoals organisatie en bedrijfsvoering) van de jeugdgezondheidszorg. 2.1 De jeugdgezondheidszorg De jeugdgezondheidszorg volgt de lichamelijke, psychische, sociale en cognitieve ontwikkeling van kinderen en geeft informatie aan ouders en kinderen over een gezonde ontwikkeling van het kind op al deze gebieden. Tegelijkertijd signaleert de JGZ vroegtijdig mogelijke gezondheidsproblemen zoals groeistoornissen overgewicht, motoriek- en taal/spraakstoornissen, problemen met het gehoor en het gezichtsvermogen en ook psychosociale problemen zoals angst, depressie, agressie en contactstoornissen. Waar nodig biedt de jeugdgezondheidszorg adequate ondersteuning of doorverwijzing. De kwaliteit van de jeugdgezondheidszorg wordt bepaald door: - de kwaliteit van de JGZ-medewerkers (deskundigheid, attitude, omgang met ouders en kind); - de kwaliteit van de uitvoeringspraktijk/organisatie. De uitvoeringspraktijk/organisatie moet ondersteunend zijn aan de professional en ouders/kinderen en zou in ieder geval een minimum aan ruis (planning, registratie, enz.) moeten veroorzaken. Op 1 januari 2003 is conform het Besluit JGZ het Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar ingevoerd. Het Basistakenpakket is verankerd in de Wet Publieke Gezondheid en kent een uniform deel en een maatwerk deel. Het uniform deel van het basistakenpakket jeugdgezondheidszorg biedt alle kinderen in Nederland eenzelfde preventief gezondheidsprogramma. Dit programma wordt uitgevoerd tijdens contactmomenten zoals vastgelegd in de JGZ Richtlijn Contactmomenten. Het in februari 2008 verschenen rapport Activiteiten Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar per contactmoment van het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid geeft inzicht in het vastgestelde actuele aanbod van de jeugdgezondheidszorg in de reguliere contactmomenten door een verduidelijking van de inhoud van het uniform deel van het Basistakenpakket en het in kaart brengen van de inhoud van de reguliere contactmomenten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. Zij hanteert de Richtlijn Contactmomenten als een norm voor verantwoorde zorg. Deze norm is niet absoluut. Professionals kunnen in voorkomende situaties ook beargumenteerd afwijken van de richtlijn. Flexibiliteit in de uitvoering van de contactmomenten kan op diverse manieren vorm krijgen: - de uitvoeringsvorm (bijvoorbeeld gezondheidsonderzoek of schriftelijke vragenlijst) - het moment waarop het onderzoek plaatsvindt - het type professional dat het onderzoek uitvoert - afstemmen van de inhoud en frequentie van de zorg op de specifieke situatie van het kind/gezin - rekening houden met diversiteit - aanvullende maatwerk activiteiten. Voor kinderen en ouders die dat nodig hebben is extra aandacht en ondersteuning mogelijk via het maatwerkdeel van het Basistakenpakket. Ook vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning kan ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 5

8 hulp geboden worden. Gemeenten bepalen de inhoud en omvang van het maatwerkdeel en de ondersteuning vanuit de Wmo. In 2011 moet elke gemeente een Centrum voor Jeugd en Gezin hebben. Dit wordt in de Wet op de jeugdzorg vastgelegd. De jeugdgezondheidszorg (consultatiebureaus en GGD en) zijn altijd onderdeel van een CJG. Daarnaast zijn binnen een CJG de 5 WMO functies (informatie & advies, signalering, toeleiding naar hulp, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg) gebundeld en is er een schakel met bureau Jeugdzorg en de Zorg- en adviesteams. De vorming van de Centra voor Jeugd en Gezin zal invloed hebben op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. Vernieuwingen gericht op de uitvoeringsaspecten zullen nodig zijn om in te spelen op alle nieuwe ontwikkelingen. In april 2009 verscheen het rapport De jeugdgezondheidszorg in beweging van de IGZ. De inspectie komt in dit rapport tot de volgende conclusies: - De JGZ is zich bewust van de belangrijke bijdrage die zij moet leveren aan een gezonde en veilige ontwikkeling van kinderen. Dit blijkt uit de bevinding dat de JGZ bijna overal systematisch aandacht besteedde aan opvoedingsproblematiek en psychosociale problemen bij kinderen. De JGZ is daarbij goed op weg, maar verdere verbeteringen zijn nodig. De inspectie heeft deze verbeteringen verwoord in een aantal specifieke conclusies en maatregelen op het gebied van bereik, vroegsignalering, interventies, kindermishandeling, meisjesbesnijdenis, overgewicht, deelname aan de Zorgadviesteams, samenwerking met andere instellingen en opschaling van zorg. - Er zijn drie belangrijke knelpunten die verbetering van de zorg in de weg staan: - De instellingen beschikken vaak nog niet over een systeem om op geaggregeerd niveau gegevens te genereren die inzicht geven in de kwaliteit van de zorg. - Het duurt te lang voordat landelijk professionele richtlijnen voor de uitvoering van de zorg tot stand komen. - Een aangepaste en deels nieuwe werkwijze vereist een goed scholing van de medewerkers. Een gericht scholingsprogramma ontbreekt echter. Verder geeft de inspectie nog een aantal specifieke verbeteringen aan: - Bereik op oudere leeftijd anders organiseren - Verdere standaardisatie van vroegsignalering nodig - Volledig zicht op interventies in regio realiseren - Aanpak kindermishandeling moet beter - Preventie meisjesbesnijdenis intensiveren - Uitvoering overbruggingsplan overgewicht beter borgen - JGZ in alle Zorgadviesteams en goede registratie in het digitaal dossier JGZ - Actieve follow-up nodig na doorverwijzing en opschaling organiseren Voor zover deze verbeteringen betrekking hebben op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg kunnen ze relevant zijn voor het programma. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 6

9 2.2 Veldraadpleging Tijdens de voorbereiding van dit programma zijn vanuit het ministerie de volgende actuele ontwikkelingen meegegeven die aandacht dienen te krijgen in het programma: - Flexibilisering van de contactmomenten, zodat deze beter kunnen worden afgestemd op de behoefte van het kind en de ouders. - De mogelijkheden voor taakherschikking. - Werkwijzen waarbij meer tijd vrijgemaakt kan worden voor zorg opmaat (bijvoorbeeld aan risicokinderen), bijvoorbeeld triage door doktersassistenten. - Het vormgeven van outreachend werken. - Meer aandacht voor het klantperspectief in de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. - Het vinden van een antwoord op het steeds toenemende aantal vragenlijsten dat de jeugdgezondheidszorg gebruikt. De acceptatie van het gebruik van vragenlijsten als hulpmiddel komt hierdoor onder druk te staan - (De wijze van invulling van) een contactmoment voor adolescenten. Voor het opstellen van dit programma heeft een eerste inventarisatie plaatsgevonden met de relevante beroepsgroepen en brancheorganisaties. De bovengenoemde ontwikkelingen zijn aan hen voorgelegd en gevraagd is om andere kansrijke vernieuwingen en uitvoeringsaspecten die vernieuwing behoeven binnen de jeugdgezondheidszorg aan te dragen. De volgende beroepsorganisaties zijn hiervoor benaderd: Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland (AJN), Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN), Nederlandse Vereniging van Dokters Assistenten (NVDA). Dezelfde vragen zijn voorgelegd aan de brancheverenigingen GGD Nederland en ActiZ en aan het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid. Een concept van deze programmatekst is ook voor reactie voorgelegd aan de VNG. De inventarisatie leverde veel visies en ideeën op. Bij alle partijen is draagvlak voor het programma. De partijen zijn verheugd dat in dit programma juist naar de uitvoeringsaspecten zal worden gekeken. De opsomming van relevante actuele ontwikkelingen uit de opdrachtbrief van het ministerie wordt herkend. Een aantal gemeenschappelijke aandachtspunten uit de inventarisatie wordt hieronder uitgewerkt. De CJG s zijn voor kinderen van -9 maanden tot 23 jaar. De jeugdgezondheidszorg is nu met name gericht op de leeftijd van 0-19 jaar, de prenatale periode en de periode van jaar zijn geen leeftijden waar standaard jeugdgezondheidszorgactiviteiten plaatsvinden. De vraag is of en hoe de jeugdgezondheidszorg ook op deze leeftijden ingezet zou kunnen worden. In dit ZonMw-programma kan dit als volgt aandacht krijgen. Door de nieuwe werkwijze in het CJG komt de jeugdgezondheidszorg in contact met groep jeugdigen vanaf 19 jaar. Wat zou de jeugdgezondheidszorg - gegeven dit feit - daarin kunnen of moeten betekenen bijvoorbeeld in de samenwerkingsafspraken met andere organisaties (bijvoorbeeld het Algemeen Maatschappelijk Werk)? Vanuit het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid ligt tevens een advies voor invoering en evaluatie van een extra contactmoment op de leeftijd van 15/16 jaar om bij te dragen aan een optimale ontwikkeling van jongeren en om gezondheidsproblemen op volwassen leeftijd te voorkomen door het stimuleren van gezond gedrag. Flexibilisering van contactmomenten, in de zin van frequentie en/of aantal, wordt als mogelijke oplossing gezien om zorg beter af te stemmen op de behoefte van het kind en de ouders. Belangrijk is dat de uitvoering van het basistakenpakket, bestemd voor de gehele populatie, altijd voldoende moet blijven. Juist door alle kinderen te volgen, kunnen uitschieters gesignaleerd worden. De professional moet op zorginhoudelijke gronden kunnen beslissen of er meer of minder ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 7

10 contactmomenten nodig zijn. Goede onderbouwing van de consequenties van het flexibiliseren van de contactmomenten is nodig. Een tweede belangrijk aandachtspunt binnen de jeugdgezondheidszorg is het klantenperspectief. Ouders willen meer en anders betrokken worden bij de zorg. Pakketkeuze en empowerment voor ouders zijn voorbeelden hoe dit zou kunnen worden gerealiseerd. Waar twijfel is over de veiligheid van kinderen is juist outreachend werken een werkwijze die evaluatie behoeft. Om aan te sluiten bij de behoeften van ouders is het nodig een beeld te hebben wat ouders nodig hebben. Kennis van de wijk wordt als mogelijk noodzakelijk genoemd om dit goed in beeld te krijgen. Het klantenperspectief van jongeren is een aandachtspunt. Het CJG is ook bedoeld om laagdrempelige zorg voor jongeren te bieden. Om dit te bereiken dienen JGZ professionals jongeren te benaderen en te bejegenen in een taal en op een wijze die de doelgroep aanspreekt. Op sommige plekken wordt bijvoorbeeld ervaring opgedaan met een spreekuur. Goede samenwerking binnen de jeugd(gezondheids)zorg is essentieel. De jeugdgezondheidszorg ziet de meeste kinderen en is daarmee een belangrijke partner voor verschillende partijen. Allereerst zijn er de partijen binnen de CJG s. Door de nieuwe structuur hebben JGZ professionals te maken met hun eigen JGZ organisatie maar zijn daarnaast ook onderdeel van een netwerkorganisatie. Afstemming van werkprocessen met de professionals van de andere partijen binnen deze netwerkorganisatie is belangrijk. De rol van de JGZ bij zorgcoördinatie in het kader van één-gezinéén-plan verdient de komende tijd ook nog aandacht. Hoewel met de oprichting van de CJG s veel aandacht uitgaat naar de samenwerking tussen de partijen die gaan deelnemen blijft ook de samenwerking met partijen buiten het CJG belangrijk. Samenwerking met kinderartsen dient niet vergeten te worden met name voor afstemming over risicopasgeborenen en zieke kinderen. Daarnaast hebben ook samenwerkingsverbanden met partijen als huisartsen, verloskundigen, kraamzorg, Bureau Jeugdzorg, psychologen, pedagogen, kinderdagverblijven, zorg voor asielzoekers en dak- en thuislozen en OGGZ de aandacht. Nieuwe werkwijzen zullen in de jeugdgezondheidszorg moeten worden ingevoerd om aan bovengenoemde aandachtspunten tegemoet te kunnen komen. Werkwijzen als triage worden door de verschillende partijen aangemoedigd. Belangrijk is de extra aandacht voor risicokinderen niet ten koste te laten gaan van het gezond houden van de gezonde jeugd en voorkomen dat problemen ontstaan. Bij nieuwe werkwijzen kunnen ook nieuwe communicatievormen worden ingezet. Digitalisering en moderne media zijn ontwikkelingen die ook in de jeugdgezondheidszorg een plaats moeten vinden. Professionaliteit in de JGZ in de vorm van professionalisering, nascholing, taakherschikking is ten slotte een onderwerp waar aandacht aan besteed dient te worden. Nagegaan dient te worden welke taken door welke zorgprofessional uitgevoerd kunnen worden. Zo zou bijvoorbeeld onderbouwd kunnen worden of er contactmomenten zijn die door de jeugdverpleegkundige kunnen worden uitgevoerd en of er taken zijn die een verpleegkundig specialist preventie zou kunnen uitvoeren. Triage kan een methode zijn om zorg efficiënter en effectiever te laten plaatsvinden. Ook dit dient nog verder onderbouwd te worden. Ook bij de uitvoering van het programma zal overleg plaatsvinden met de beroepsgroepen en brancheorganisaties (zie 4.3). ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 8

11 2.3 Andere ZonMw-programma s Dit programma is een aanvulling op een aantal bestaande ZonMw-programma s zoals Zorg voor Jeugd, Richtlijnen Jeugdgezondheid, Academische werkplaatsen, Diversiteit in het Jeugdbeleid, Preventie en Gezonde Slagkracht. De projecten binnen deze programma s zijn met name gericht op inhoudelijke onderwerpen waar het de jeugdgezondheidszorg betreft. Het programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg zal aansluiten bij deze programma s waar mogelijk en aandachtspunten die uit projecten naar voren zijn gekomen op uitvoeringsgebied zullen meegenomen worden bij de uitvoering van dit programma. Een belangrijk aandachtspunt is in elk geval het faciliteren van de onderzoeksbereidheid van praktijkprofessionals. ZonMw streeft ernaar dat één of meerdere commissieleden voor dit programma ook zitting hebben in andere ZonMw-programma s zoals Richtlijnen jeugdgezondheid en Preventie om zo de afstemming te waarborgen. Verder zal ook op bureauniveau afstemming plaatsvinden bij het opstellen van de subsidie-oproepen om overlap met de andere programma s te voorkomen. 2.4 Afbakening Dit programma richt zich op vernieuwingen in de uitvoering (zoals organisatie en bedrijfsvoering) van de jeugdgezondheidszorg. Het gaat daarbij nadrukkelijk om de uitvoeringspraktijk en niet om de inhoud van de werkzaamheden van de professionals werkzaam in de jeugdgezondheidszorg. De hiervoor beschreven ontwikkelingen en aandachtspunten zijn relevant voor het programma voor zover ze de uitvoeringspraktijk beïnvloeden en voor zover de vernieuwing zich op de organisatie van het werk richt. Het programma is niet beperkt tot bovengenoemde aandachtspunten. Door nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen kunnen nieuwe aandachtspunten naar voren komen. Alle vernieuwingen die zich richten op de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg kunnen relevant zijn voor het programma. De criteria in de subsidieoproepen zijn leidend voor de beoordeling van de ingediende aanvragen. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 9

12 3. Doelstellingen en doelgroepen 3.1 Doelstellingen Missie Het programma moet innovaties in de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg stimuleren, veelbelovende innovaties verder ontwikkelen en deze geschikt maken voor implementatie in de jeugdgezondheidszorg. Op deze manier zal het programma bijdragen dat de jeugdgezondheidszorg aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in de zorg voor jeugd, om zo de kwaliteit van de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg verder te verhogen. Doelstellingen: 1. Veelbelovende innovaties toetsen op (kosten)effectiviteit en geschikt maken voor implementatie in de jeugdgezondheidszorg Het eerste deel van het programma zal erop gericht zijn om veelbelovende initiatieven te onderzoeken op effectiviteit en de meest effectieve initiatieven geschikt te maken voor landelijke implementatie in de jeugdgezondheidszorg. 2. Stimuleren dat effectieve innovaties worden geïmplementeerd in de jeugdgezondheidszorg Het tweede deel van het programma zal erop gericht zijn om te stimuleren dat effectieve uitvoeringsinitiatieven daadwerkelijk landelijk geïmplementeerd worden in de jeugdgezondheidszorg. 3.2 Doelgroepen Het programma is specifiek bedoeld voor de praktijk van de jeugdgezondheidszorg. Een projectgroep dient altijd een combinatie te zijn van praktijk en onderzoek. Bij praktijk denken we onder meer aan instellingen, professionals, beroepsgroepen/verenigingen. Bij onderzoek denken we niet alleen aan universiteiten, maar ook zeker aan hogescholen. Indien het nodig blijkt om deze werelden met elkaar in contact te brengen kan ZonMw hierin faciliteren bijvoorbeeld door een matchmakersmeeting te organiseren. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 10

13 4. Programmastructuur In dit hoofdstuk worden de twee fasen van het programma beschreven. Tijdens de looptijd van het programma zullen verschillende programma activiteiten verder worden ingevuld. 4.1 Fasering Het programma zal bestaan uit 2 fasen: 1. Proefimplementatie en effectonderzoek 2. Stimuleren van landelijke implementatie 4.2 Fase 1 Proefimplementatie en effectonderzoek De eerste fase van het programma zal mogelijkheden bieden om innovatieve ideeën op het gebied van organisatie en bedrijfsvoering in te dienen, waarbij de innovatie binnen een regio/gemeente/locatie zal worden geïmplementeerd gekoppeld aan een effectonderzoek. Het budget voor deze fase is ,- Voor deze fase zullen twee subsidierondes worden opengesteld in 2010 en Er wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke verscheidenheid aan projecten. Daarnaast worden in 2010 enkele partijen gericht uitgenodigd om in concurrentie een projectvoorstel over triage in te dienen. De eerste ronde kent een open karakter. Via een oproep tot het indienen van projectideeën zullen bestaande ideeën/initiatieven boven tafel worden gehaald. De commissie zal de aandachtspunten van het ministerie en die uit de veldraadpleging (hoofdstuk 2) mee laten wegen bij de beoordeling(scriteria). De tweede ronde is gerichter, bedoeld om hiaten in te vullen en/of een verdiepingsslag te maken. De projecten uit fase 1 vormen de basis voor een vliegwieleffect (zie hoofdstuk 5). 4.3 Fase 2 Stimuleren van landelijke implementatie De commissie zal samen met de relevante beroepsgroepen (AJN, V&VN en NVDA), brancheorganisaties (GGD Nederland en ActiZ), het RIVM/Centrum jeugdgezondheid en de VNG deze fase verder vorm geven. Voor deze fase is vooralsnog een bedrag van ,- gereserveerd. Het doel is om jeugdgezondheidsorganisaties te inspireren en te stimuleren om goede voorbeelden uit fase 1, die passen bij hun lokale situatie, over te nemen. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 11

14 5. Communicatie- en implementatieplan 5.1 Programmaniveau Communicatie maakt een belangrijk onderdeel uit van het programma. Met de projecten uit fase 1 willen we een vliegwieleffect in gang zetten. Dit betekent dat van meet af aan ook andere organisaties dan de betrokkenen bij de gehonoreerde projecten uitgenodigd worden kennis te nemen van de ervaringen en bevindingen. In fase 2 van het programma werken we dit systematisch uit met de relevante beroepsgroepen (AJN, V&VN en NVDA), brancheorganisaties (GGD Nederland en ActiZ), het RIVM/Centrum jeugdgezondheid en de VNG. Er zal vanaf de start van het programma gewerkt worden aan een communicatie- en implementatieplan 5.2 Projectniveau Elk project dient een communicatie- en implementatieplan te ontwikkelen. Deelname aan diverse uitwisselingsbijeenkomsten maakt onderdeel uit van de voorwaarden verbonden aan de subsidieverlening. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 12

15 6. Management en organisatie 6.1 Programmacommissie Voor de uitvoering van het programma stelt het bestuur van ZonMw een onafhankelijke commissie in. De commissie zal bestaan uit een onafhankelijke voorzitter en ten minste 5 onafhankelijke commissieleden. De commissie zal vanuit het ZonMw-bureau vanuit het programmakader Zorg en Samenleving, cluster Jeugd en Gezin, worden ondersteund. De commissie moet gezamenlijk kennis en ervaring hebben in de volgende competentiegebieden. - Bedrijfsvoering in de (jeugd)gezondheidszorg - Uitvoering van de JGZ, zowel 0-4 als 4-19 jaar - Ervaring met lokaal bestuur - Innovatie en implementatie(onderzoek) - CJG-vorming - Bedrijfskundig/economisch onderzoek in de gezondheidszorg - Ervaringsdeskundigheid (cliëntenperspectief) - Diversiteit ZonMw streeft ernaar dat één of meerdere commissieleden ook zitting hebben in andere programma s zoals Richtlijnen jeugdgezondheid en Preventie. Er zal worden gestreefd naar cliëntenparticipatie door een ouder of lid van een cliëntenraad in de commissie op te nemen. Tevens zal gestreefd worden naar een evenwichtige samenstelling van de commissie waar het gaat om geslacht, leeftijd en herkomst. De meest recente samenstelling van de commissie staat vermeld op de programmawebsite Beoordeling projectvoorstellen Projectideeën zullen door de commissie worden beoordeeld op relevantie voor het programma en globaal op kwaliteit. De commissie zal de aandachtspunten van het ministerie en die uit de veldraadpleging (hoofdstuk 2) mee laten wegen bij de beoordeling(scriteria). Projectideeën die minimaal voldoende relevant en van voldoende kwaliteit (marginale toets) zijn zullen positief geadviseerd worden om het voorstel nader uit te werken. Uitgewerkte aanvragen zullen worden voorgelegd aan onafhankelijke referenten. Op basis van de oordelen van de referenten en het daarop geformuleerde wederhoor door de aanvragers zal de programmacommissie bepalen of voorstellen voor honorering in aanmerking komen. Alleen voorstellen die minimaal de score relevant en voldoende van kwaliteit hebben komen voor honorering in aanmerking. Voorstellen waarvan de kwaliteit met matig worden beoordeeld, komen enkel voor honorering in aanmerking indien het budget nog honorering toelaat én na herschrijving van het voorstel zodat de kwaliteit minimaal als voldoende kan worden beoordeeld. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 13

16 6.3 Patiëntenparticipatie en diversiteit Patiëntenparticipatie en diversiteit zijn speerpunten binnen ZonMw. Het ZonMw-beleid is er daarom op gericht dat in alle programma s rekening met deze belangrijke thema s wordt gehouden. Bij het openstellen van de call zal argumentatie worden gevraagd aan de indieners om de behoefte vanuit de cliënt (ouder en/of kind) duidelijk te maken. Daarnaast dienen de indieners duidelijk te maken op welke manier zij diversiteit in hun voorstel hebben verwerkt. 6.4 Voortgangsbewaking De gehonoreerde projecten leveren halverwege de looptijd van het project een voortgangrapportage aan. Tussentijds vinden projectleidersbijeenkomsten plaats. Projectbezoeken zijn een optie. ZonMw informeert de opdrachtgever via tussentijdse en jaarverslagen, en het jaarplan. Een waarnemer van het ministerie wordt uitgenodigd voor de commissievergaderingen. 6.5 Evaluatie Het programma wordt afgesloten met een evaluatie. ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 14

17 7. Budget en tijdpad 7.1 Budget Het programma heeft een totaalbudget van 5 miljoen. Het programma loopt van 2010 tot en met In 2014 wordt het programma afgerond met een eindevaluatie. 7.2 Begroting De meerjarenbegroting is weergegeven in onderstaande tabel Begroting Bedrag in Fase 1 Proefimplementatie en effectonderzoek (inclusief triage) Fase 2 Stimuleren van landelijke implementatie Communicatie en implementatie Eindevaluatie Programmakosten (commissie, algemeen, ZonMw) Totaal Een gedetailleerde begroting met verplichtingen, liquiditeiten en bevoorschotting is beschikbaar voor de opdrachtgever. 7.3 Planning Fase 1 Proefimplementatie en effectonderzoek: Goedkeuring programmavoorstel Fase 1 Ronde 1 start projecten uiterlijk 1 december 2010 (indicatieve looptijd: max 2 jaar) 2011 Analyse projecten Fase 1 Ronde 1 Fase 1 Ronde 2 start projecten uiterlijk 1 december 2011 (indicatieve looptijd: max 1,5 jaar) Opstellen plan fase 2 Fase 2 Stimuleren van landelijke implementatie: Uitvoering Fase 2: stimuleren van landelijke implementatie Afronding projecten Fase 1 Ronde 1 ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 15

18 2013 Uitvoering Fase 2: stimuleren van landelijke implementatie Afronding projecten Fase 1 Ronde 2 Start eindevaluatie 2014 Publicatie eindevaluatie ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 16

19 Bijlagen Bijlage I Opdrachtbrief ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 17

20 ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 18

21 ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 19

22 Bijlage II Goedkeuringsbrief ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 20

23 ZonMw-programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg Pagina 21

24