Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en trends peildatum 1 januari 2006-

Transcriptie

1 Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en trends peildatum 1 januari drs E. Boorsma drs B. van Bruggen drs F.A.P.M. Heere Amsterdam, maart 2006

2 Opdrachtgever: OOM Postbus AA Hazerswoude-dorp Tel.: Fax: /2006 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg BM AMSTERDAM Tel.: Fax:

3 Inleiding Voor u ligt de rapportage Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en Trends Peildatum 1 januari Het rapport bestaat uit drie delen: 1. Bedrijvigheid en werkgelegenheid 2. Personele bezetting 3. Arbeidsmarkt Tevens zijn twee bijlagen opgenomen: Bijlage 1 Verantwoording en definities Bijlage 2 Achtergrondgegevens Het rapport heeft een cijfermatig karakter. De informatie is gebaseerd op gegevens van Mn Services (pensioenfonds). De rapportage maakt deel uit van de Arbeidsmarktmonitor Metaalbewerking, welke in 2004 is ontwikkeld en voor het eerst is uitgevoerd. Doel van de Arbeidsmarktmonitor is het verschaffen van basisinzichten in de arbeidsmarkt van de metaalbewerking. De monitor heeft een signaleringsfunctie voor kernontwikkelingen op de arbeidsmarkt. In aanvulling op onderhavig rapport volgen in de loop van 2006 onder meer een rapportage met kerngegevens betreffende onderwijs en (bij)scholing (zomer 2006).

4

5 I Bedrijvigheid en werkgelegenheid Bedrijvigheid Werkgelegenheid bedrijven Bedrijvigheid vrijwel ongewijzigd gebleven in de periode % van de bedrijven heeft 15 werknemers of minder in dienst (kleine bedrijven) werknemers Werkgelegenheid stabiliseert in de periode Bedrijvigheid: constant De bedrijvigheid is net als vorig jaar redelijk goed op peil gebleven. Op 1 januari 2006 telt de branche bijna bedrijven, ongeveer evenveel als op 1 januari Figuur 1 Aantal metaalbewerkingsbedrijven (+13,5%) (-2,2%) (-0,1%) (-0,1%) 1 januari januari januari januari januari 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

6 Regionaal zijn er wel enige verschuivingen in bedrijvigheid. De grootste afwijkingen tussen 1 januari 2005 en 1 januari 2006 zijn Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel/Noord-Oostpolder. In Overijssel/ Noord-Oostpolder zijn er 1,2% meer bedrijven bijgekomen, terwijl het aantal bedrijven in Groningen, Friesland, Drenthe afnam met 2%. Werkgelegenheid gestabiliseerd Evenals de bedrijvigheid is de werkgelegenheid in de metaalbewerking in 2005 ongeveer gelijk gebleven (een hele lichte groei). Hiermee is de dalende trend van de afgelopen jaren beëindigd. Figuur 2 Aantal werknemers metaalbewerking (+7,5%) (-3,1%) (-1,2%) (+0,2) 1 januari januari januari januari januari 2006 Dit komt overeen met de economische barometer van de Metaalunie waaruit ook blijkt dat de werkgelegenheid het afgelopen jaar weer iets is toegenomen. 1 Vorig jaar voorspelde het CPB voor 2005 dat de werkgelegenheid niet verder zou aantrekken en eerder nog wat verder zou gaan afnemen. Deze voorspelling is dus niet uitgekomen. De voorspellingen voor 2006 zijn wisselend, maar over het algemeen gematigd positief. Met name met betrekking tot de industrie zijn de voorspellingen wisselend. Zo blijkt uit Cijfers en Trends 2005/2006 van de Rabobank met betrekking tot de metaalproductenindustrie en de machine-industrie dat er in 2006 mogelijk sprake zal zijn van substantieel herstel. MKB-Nederland voorspelt voor 2006 dat de werkgelegenheid in het mkb mogelijk licht zal groeien, maar dat er voor de industrie een verdere afname wordt voorspeld door een tegenvallende export 2. 1 Metaal&Techniek, november Ondernemerspanel, MKB-Nederland, januari DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

7 Ook de Raad voor Werk en Inkomen meldt dat er eind 2005 nog geen tekenen van herstel waren van de werkgelegenheid in de industrie en de bouw en dat het CBS voorspelt dat dit herstel de komende maanden ook nog niet zal plaatsvinden. 1 De FME-conjunctuurenquête voorspelt zelfs een verdere daling van de werkgelegenheid in de technologische industrie in Verder wordt er over het algemeen een verhoogde arbeidsproductiviteit verwacht: bedrijven zullen een groeiende omzet hebben, maar zullen daarvoor geen extra personeel in dienst nemen. Deze verhoogde arbeidsproductiviteit wordt als een teken gezien dat we aan het begin staan van een nieuwe periode van economische groei. Ook de gestegen omzet van de technische uitzendbranche over de eerste tien maanden in 2005 is een teken van een aantrekkende economie. 3 Stijging werkgelegenheid bij grote bedrijven, daling bij kleine bedrijven Net als in het voorgaande jaar heeft ruim driekwart van de bedrijven in de branche 15 of minder werknemers in dienst. Bijna een kwart van de bedrijven heeft meer dan 15 werknemers in dienst; dit kwart van de bedrijven is goed voor bijna tweederde van de werkgelegenheid. Figuur 3 Verdeling werkgelegenheid en bedrijvigheid naar kleine en grote bedrijven 1 januari 2006 Bedrijvigheid 40,4% 25,2% 10,8% 23,5% Werkgelegenheid 7,6% 15,3% 12,0% 65,1% 1 t/m 4 wns 5 t/m 10 wns 11 t/m 15 wns 16 en meer wns In 2005 was nog sprake van een daling van de werkgelegenheid, met name bij de grote bedrijven (>15 wns). In 2006 vindt juist bij de kleine bedrijven (<16 wns) een lichte daling van de werkgelegenheid plaats. Bij grote bedrijven nam de werkgelegenheid daarentegen iets toe. Bij de 15-plus-bedrijven is het aantal werknemers ten opzichte van 2005 toegenomen met 578 werknemers (+0,6%) en bij de 15-min-bedrijven werken 312 werknemers minder (-0,6%) dan in het voorgaande jaar. 1 Raad voor Werk en Inkomen, kwartaalanalyse 3 e kwartaal Zie 3 Flex&Figures uitzendmarkt, ABU, december DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

8 Figuur 4 Werkgelegenheid bij grote en kleine bedrijven januari januari januari januari januari 2006 Klein bedrijf Groot bedrijf Binnen de 15-plus-bedrijven zijn er wel enige verschillen in werkgelegenheidontwikkeling: de stijging van de werkgelegenheid bevindt zich met name bij de bedrijven met en werknemers. Bij de grootste bedrijven (>100 werknemers) is er daarentegen sprake van een werkgelegenheidsafname. Kleine bedrijven blijken dus minder fluctuaties te kennen in de werkgelegenheidsontwikkeling dan grote bedrijven. Ten tijde van de daling van de werkgelegenheid in de voorgaande jaren bleef het werkgelegenheidsverlies bij kleine bedrijven beperkt in tegenstelling tot de grote bedrijven waar de werkgelegenheid toen redelijk sterk was afgenomen. In 2005 stabiliseert de werkgelegenheid in de metaalbewerking zich, maar is er in de kleine bedrijven net als in voorgaande jaren nog steeds sprake van een lichte afname. 8 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

9 II Personele bezetting Leeftijdsopbouw Ontgroening en vergrijzing Functies en beroepen Vrouwen Gemiddelde leeftijd verder omhoog naar 38,6 jaar 12,6% is jonger dan 25 jaar 9,9% is ouder dan 55 jaar Verdere ontgroening en vergrijzing: aandeel jongeren (<25) iets afgenomen en aandeel 55+ toegenomen 67% heeft een technisch uitvoerend beroep Verdere relatieve afname omvang technische uitvoerend personeel en (meewerkend) leidinggevenden 13% vrouwen in de metaalbewerking Vrouwen werken hoofdzakelijk in ondersteunende functies Aandeel vrouwen in technische functies is wederom afgenomen Aandeel jonge vrouwen (<25) in technische functies echter stabiel Verdere vergrijzing en ontgroening Figuur 5 geeft de leeftijdsopbouw in de branche weer op 1 januari Het aandeel van de groep ouder dan 34 jaar is 63%. Het aandeel van de groep jonger dan 35 jaar is 37%. Figuur 5 Leeftijdsopbouw werknemers % 32% 21% 13% 10% < 25 jaar jaar jaar jaar 55+ DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

10 Het aandeel jongeren (<25) is in het afgelopen jaar afgenomen. Daarmee is de dalende lijn van de afgelopen jaren na een stabilisatie vorig jaar - weer verder voortgezet. Het aandeel ouderen (55+) in de branche is afgelopen jaar opnieuw iets toegenomen tot ongeveer 10%. In ruim tien jaar tijd is het aandeel van deze groep verdubbeld. Figuur 6 Aandeel jongeren en ouderen in de metaalbewerking % 16% 14% 12% 16,2% 15,3% 13,3% 12,7% 12,8% 12,6% 10% 8% 8,0% 8,8% 9,2% 9,9% 6% 4% 4,9% 5,4% 2% 0% 1 januari januari januari januari januari januari 2006 Ouderen (55+) Jongeren (<25) De gemiddelde leeftijd van de werknemers in de metaalbewerking is momenteel 38,6 jaar: dit betekent dat de gemiddelde leeftijd opnieuw is toegenomen. Figuur 7 Gemiddelde leeftijd werknemers in de metaalbewerking ,5 jaar 37,9 jaar 38,2 jaar 38,6 jaar 35,3 jaar 35,7 jaar DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

11 Vergelijking van vergrijzing en ontgroening in de metaalbewerking met andere sectoren en branches levert hetzelfde beeld op als vorig jaar. De omvang van vergrijzing bevindt zich in de metaalbewerking met 10% 55+ers en 31% 45+ers boven het gemiddelde binnen de mkb-sectoren. Bij sectoren die gemiddeld scoren, zoals zakelijke dienstverlening en de autobranche, bedraagt het aantal 45+ers ongeveer 25%. 1 Vergeleken met de metalektro (metaalindustrie) is de positie van de metaalbewerking gunstiger. De metalektro heeft relatief minder jongeren en meer ouderen. De ontgroening en vergrijzing zijn in de metalektro dus sterker dan in de metaalbewerking 2. Vergeleken met de installatietechniek is de positie van de metaalbewerking weer ongunstiger. De installatiebranche kent relatief meer jongeren en iets minder ouderen dan de metaalbewerking. Zowel de ontgroening als de vergrijzing zijn in de installatietechniek dus wat minder sterk dan in de metaalbewerking. Bij kleine bedrijven relatief meer jonge werknemers Op het moment werken ongeveer jongeren (<25 jaar) in de branche. Absoluut gezien werken jongeren vaker bij grote bedrijven dan bij kleine bedrijven. Dit is uiteraard logisch aangezien bij de grote bedrijven 65% van de werkgelegenheid is geconcentreerd. Figuur 8 Aantal werknemers in leeftijdsklassen naar grote en kleine bedrijven < 25 jaar jaar jaar jaar 55+ Kleine bedrijven (t/m 15 wns) Grote bedrijven (> 15 wns) Als bovenstaande echter relatief wordt bezien, dan blijkt dat jongeren juist vaker bij kleine bedrijven werken (zie figuur 8). Wat betreft de vergrijzing (55+ers) is er relatief gezien nauwelijks verschil tussen grote en kleine bedrijven. 1 C. Hoogendijk, Koers-MKB, Koninklijke Vereniging MKB-Nederland, Arbeidsmarktmonitor Metalektro 2004, ROA, juni DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

12 Figuur 9 Verdeling leeftijdscategorieën werknemers naar kleine en grote bedrijven ,4% 33,0% 28,9% 26,1% 23,9% 22,6% 18,8% 10,5% 9,7% 9,9% < 25 jaar jaar jaar jaar 55+ Kleine bedrijven (t/m 15 wns) Grote bedrijven (> 15 wns) Functiestructuur Ongeveer tweederde (67%) van alle werknemers in de metaalbewerking behoort tot het technisch uitvoerend cluster. Dit betreft met name functies in: algemene productietechniek, machinebediening; machinebouw, samenbouw, installatie; constructie. Tabel 1 Functiestructuur metaalbewerking 2006 Beroepenstructuur Aantal % Relatieve groei Directie, management ,3% +1,6% Ondersteuning ,4% +0,7% Technisch uitvoerend ,1% -0,2% (Meewerkend) Leidinggevend ,2% -2,6% Overig ,9% +2,4% Onbekend 96 0,1% - Totaal % +0,2% Ten opzichte van vorig jaar is het aantal werknemers met een technisch uitvoerende functie en het aantal meewerkend leidinggevenden afgenomen. Met name de relatief grote afname van het aantal (meewerkend) leidinggevenden is opvallend (-2,6%). In alle andere clusters is het aantal werknemers juist toegenomen. Binnen alle leeftijdsklassen vormt het technisch uitvoerend personeel de grootste groep. Het aandeel technische uitvoerende functies neemt af naarmate de leeftijd toeneemt. 1 Directieleden/eigenaren van bedrijven kunnen zich aanmelden bij Mn Services voor de opbouw van pensioenrechten, maar hoeven dit niet te doen. Uit het aantal personen in het cluster directie/management blijkt dat slechts een deel dit doet. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

13 Daarnaast werken relatief veel jongeren (17%) in overige functies. Dit zijn hoofdzakelijk algemeen medewerkers, alsmede zaterdag- en vakantiehulpen. Dit aandeel is iets toegenomen. Overigens bleek uit een onderzoek van OOM onder snelle uitstromers dat er mogelijk meer technici in de branche werkzaam zijn dan op basis van de beroepengegevens van Mn Services naar voren komen 1. Zo waren er in betreffend onderzoek werknemers die volgens eigen zeggen een technische functie hadden terwijl zij bij Mn Services niet als zodanig waren ingedeeld. Deze werknemers waren bij ondersteunende en overige beroepen ingedeeld. Het gaat hier echter niet om zeer grote aantallen. Overzicht 1 Beroepen en functies met een bovengemiddeld aandeel naar leeftijd 2006 <25 jaar 55+ Constructie(bank)werken Algemeen productiemedewerkers Machinebouw, samenbouw, assemblage Overige, technische beroepen Algemeen medewerkers, zaterdaghulpen Directie, management Technisch (meewerkend) leidinggevend Verspaning Lassen Financieel/administratief ondersteunend Logistiek uitvoerend en (meewerkend) leidinggevend Inkoop/verkoop (meewerkend) leidinggevend Overige, niet-technische beroepen Technisch adviserend Facilitair ondersteunend Structurele afname technisch uitvoerend personeel zet verder door Ook dit jaar is het aantal technisch uitvoerende werknemers weer iets verder afgenomen. De structureel dalende trend die vorig jaar ook al werd geconstateerd - zet zich dus verder voort. De onderzoekers kunnen terugkijken tot 1999: toen was nog 71% van de werknemers werkzaam in technisch uitvoerende beroepen en vanaf 1999 is dit aandeel elk jaar iets afgenomen. Ondertussen gaat het om minder uitvoerende technici (-2,8%) ten opzichte van 1999 (zie ook bijlage 2). Binnen het technisch cluster valt met name de afname in het beroepencluster kwaliteitscontrole/testen op: het aantal werknemers in dit cluster is met 26% afgenomen, terwijl er vorig jaar nog sprake was van een toename. In dit cluster zijn relatief veel vrouwen werkzaam. Gemiddeld is het aandeel vrouwen in technisch uitvoerende beroepen 4%, in het cluster kwaliteitscontrole/testen bedraagt dit 9% in Verder zijn het afgelopen jaar relatief meer vrouwen dan mannen uit dit cluster gestroomd. 1 Achtergronden en motieven snelle uitstroom Metaalbewerking 2004, DIJK12 Beleidsonderzoek (december 2005). Het betrof hier een onderzoek onder alle snelle uitstromers tot 55 jaar uit de metaalbewerking. DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

14 Overigens betreft het al met al relatief kleine aantallen in dit cluster. Technisch uitvoerend personeel: daling vooral onder jongeren Met name jongeren tot 25 jaar hebben steeds minder vaak een technisch uitvoerend beroep. In 1999 had 81% van de jongeren een technisch uitvoerend beroep. Momenteel betreft dit 72%. Absoluut gezien betekent dit een afname van een kwart (4.000 werknemers). Figuur 10 Aandeel werknemers met technisch uitvoerend beroep naar leeftijd in 1999 en % < 25 jaar jaar > 35 jaar 75% 72% 72% 66% 64% Structurele daling meewerkend leidinggevenden Het aantal meewerkend leidinggevenden is vanaf 2003 afgenomen. De daling is verhoudingsgewijs sterker dan de daling van het aantal technisch uitvoerenden. Figuur 11 Afname technisch uitvoerenden en meewerkend leidinggevenden in indexcijfers januari januari januari januari januari 2006 Meewerkend leidinggevenden Technisch uitvoerenden 14 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

15 Bij mogelijke verklaringen voor de relatief grote afname van het aantal meewerkend leidinggevenden kan onder meer worden gedacht aan het volgende. Ten eerste kan dit een puur administratieve/registratieve oorzaak hebben: bedrijven geven de specifieke functies voor meewerkend technisch leidinggevenden gewoon niet meer door aan het pensioenfonds MN Services. Een andere mogelijke oorzaak kan zijn dat de daling het gevolg is van de daling van het aantal technisch uitvoerenden. Indien er minder uitvoerenden zijn, behoeft dat ook minder leiding. Deels zal dit opgaan, maar de daling van de meewerkend leidinggevenden is beduidend groter dan de daling van het aantal uitvoerenden. De span of control kan zijn toegenomen. In plaats van bijvoorbeeld leiding te geven aan twee mensen, geeft de leidinggevende nu leiding aan bijvoorbeeld vier mensen. Verder kan het zo zijn dat bedrijven meer zelfstandig functionerende technici zijn gaan aannemen, die zodanig zelfstandig kunnen werken dat een meewerkend leidinggevende overbodig wordt. In dat geval is de daling van meewerkend leidinggevenden een gevolg van de hogere eisen aan technici in het algemeen (zowel qua instrumentele/technische competenties als voor wat betreft de algemene houdings- en sociaal-normatieve aspecten). Structurele wijzigingen binnen het technisch uitvoerend cluster Binnen het technisch cluster is er een aantal functies dat los van de conjuncturele ontwikkeling structureel toe- en afneemt. Dit werd vorig jaar al geconstateerd en blijkt zich dit jaar verder voort te zetten. Een structurele afname van het aantal werknemers vindt met name plaats binnen de constructie en algemene productietechniek/machinebediening. De personele omvang van functies in engineering, ICT/automatisering laten daarentegen een structurele stijging zien. Dit betreft over het algemeen functies op MBO-4 en HBOniveau. De niveauverhoging is dus zichtbaar in de cijfers. Constructie Productietechniek/machinebediening Ambachtelijke beroepen Engineering ICT/automatisering DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

16 Ten opzichte van vorig jaar is verspaning weggevallen bij de structurele dalers. Nadat het aantal verspaners gedurende een langere periode afnam, was er vorig jaar een (zeer) lichte stijging te zien. Vorig jaar was het nog de vraag of het hier een trendbreuk betrof. Dit jaar is het aantal verspaners opnieuw (zeer) licht toegenomen en het lijkt dus inderdaad om een trendbreuk te gaan. Bepaalde vakgebieden zijn sterker vergrijsd Bij een aantal van de hierboven genoemde beroepsgroepen wordt de afname van het aantal werknemers (deels) veroorzaakt door vergrijzing. Bij deze beroepsgroepen behoren namelijk beroepen die sterker vergrijsd zijn dan andere. De volgende technische beroepen kennen een hoge gemiddelde leeftijd en zijn dus sterker vergrijsd: kwaliteitscontrole, testen; gieten; verspaning; constructiewerkers automobiel; machinebedieners; lassers. Opvallend is dat onder deze beroepen de meer traditionele kern van de metaalbewerking zit, zoals verspaners en lassers. Ten opzichte van vorig jaar doen zich hier geen veranderingen voor. Afname van vrouwen, toename van mannen Er werken bijna vrouwen in de branche: dit is 13% van het personeelsbestand. Het aantal vrouwen is in vergelijking met vorig jaar licht afgenomen (-0,4%), terwijl het aantal mannen juist licht is toegenomen (+0,3%). De stabilisering/lichte groei van de werkgelegenheid komt dus uitsluitend door een toename van het aantal mannen. Aangezien het hier om zeer kleine aantallen gaat, is de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen in de branche hetzelfde gebleven, namelijk 87% / 13%. Het CBS meldt overigens dat er anno 2005/2006 juist méér vrouwen actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit geldt echter met name voor de sectoren gezondheidszorg, onderwijs en openbaar bestuur. 1 De toename is waarschijnlijk nauwelijks aan de orde in technische sectoren. Verder blijkt het volgende ten aanzien van de vrouwen in de branche. Vrouwen werken het meest in ondersteunende functies (71% van hen). Een vijfde (20%) heeft een technisch uitvoerende functie. 1 Webmagazine CBS, februari DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

17 Bijna driekwart van alle vrouwen in de branche (72%) werkt parttime. Met betrekking tot vrouwen in de techniek speelt de volgende ontwikkeling. Het aandeel vrouwen met een technisch uitvoerend beroep loopt vanaf 1999 gestaag terug. Ook ten opzichte van vorig jaar is dit aandeel verder afgenomen, van 21% naar 20%. Meer dan een halvering van het aandeel jonge vrouwen (<25 jaar) met een technisch uitvoerend beroep in de periode Tussen 2005 en 2006 is dit aandeel echter gelijk gebleven. Figuur 12 Aandeel vrouwen in technisch uitvoerende beroepen 1999 en % Alle vrouwen 20% Vrouwen < 25 jaar 6% % DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

18 18 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

19 III Arbeidsmarkt Instroom Gedurende 2005 zijn zo n werknemers ingestroomd 37% hiervan is eerder in de branche werkzaam geweest Het zijn met name jongeren die de branche instromen Sinds jaren is de instroom weer (iets) groter dan uitstroom Uitstroom Gedurende 2005 hebben zo n werknemers de branche verlaten 1 Uitstroom is ten opzichte van vorig jaar afgenomen Relatief gezien zijn veel jongeren uitgestroomd Snelle uitstroom Verwachte uitstroom pensionering Ruim een vijfde van de totale uitstroom heeft maximaal twee jaar in de metaalbewerking gewerkt Het aandeel jongeren onder hen is hoog: 40% is jonger dan 25 jaar, van hen heeft 69% een technisch uitvoerend beroep Snelle uitstroom is toegenomen, ondanks afname gehele uitstroom In 2016 heeft 17,6% van de huidige bezetting de branche verlaten wegens pensionering Vanaf 2008 gaat het om relatief grote groepen werknemers die met pensioen zullen gaan Vergrijzing vindt met name plaats bij directie, management en (meewerkend) leidinggevenden 1 Het verschil tussen de instroom en de uitstroom is niet helemaal gelijk aan de eerder genoemde toename van 266 werknemers. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn wijzigingen in de regiotoewijzing sinds vorig jaar en het feit dat in figuur 2 het aantal banen wordt weergegeven, terwijl het bij in- en uitstroom het aantal werknemers betreft. Ook kunnen opschonings - en administratieve activiteiten van Mn Services een rol spelen. DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

20 Minder dynamiek op de arbeidsmarkt branche: iets minder in- en uitstroom Tussen 1 januari 2005 en 1 januari 2006 zijn in totaal ruim werknemers de branche ingestroomd en hebben tegelijkertijd zo n werknemers de branche verlaten. Dit is zowel absoluut als relatief - beduidend minder in- en uitstroom dan in het voorgaande jaar: er is dus minder dynamiek geweest dan in Er is meer economische groei in 2005 dan in 2004 en alhoewel op grond hiervan een toename in de dynamiek verwacht zou mogen worden, is het tegendeel dus het geval: de dynamiek is minder geworden. In dit kader is het volgende op te merken. De werkgelegenheid is in 2005 niet enorm gegroeid (+0,2%). Instroom van nieuwe werknemers is dus vooral het gevolg geweest van een vervangingsvraag van bedrijven en nauwelijks van een uitbreidingsvraag. Dit verklaart de beperkte instroom. Daarbij is het denkbaar dat bedrijven in de eerste periode van economische groei gebruik hebben gemaakt van uitzendkrachten. Dit omdat eerder al bleek dat de omzet in de technische uitzendbranche is gestegen in de eerste tien maanden van In 2004 hebben met name grote bedrijven in de metaalbewerking personeel afgestoten 1. Het is aannemelijk dat dit een extra grote uitstroom in 2004 heeft veroorzaakt en dat deze uitstroompiek - nu de economie weer aantrekt - voorbij is: de uitstroom in 2005 is dan ook ongeveer weer even groot als vóór Tabel 2 Instroom en uitstroom werknemers Aantal Instroom Uitstroom Netto Voor het eerst sinds een aantal jaren is de instroom iets groter dan de uitstroom. Dit betekent dat in 2005 branchegeneriek gezien alle uitgestroomde werknemers zijn vervangen door nieuw personeel en dat zelfs nog wat extra werknemers zijn aangenomen. Dit is een vooruitgang ten opzichte van 2004 en 2003 waarin respectievelijk 93% en 73% van het uitgestroomde personeel werd vervangen. Dit strookt uiteraard met de eerdere constatering dat de werkgelegenheid voor het eerst sinds 2003 niet verder is gedaald, maar licht is gegroeid. Als de dynamiek in instroom en uitstroom wordt bezien, dan is die net als vorig jaar het sterkst bij: de groep jongeren (<25); de overige functies; kleine bedrijven; vrouwen. 1 Zie pagina 7 van Arbeidsmarkt Metaalbewerking. Cijfers en trends DIJK12 Beleidsonderzoek, DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

21 Het is opvallend dat de in- en uitstroom bij kleine bedrijven relatief het grootst is, terwijl de werkgelegenheid hier juist dalend is. Instromers steeds ouder In 2005 zijn ongeveer werknemers ingestroomd: dit is bijna 13% van het totale aantal werknemers. Van hen is 86% man en 14% vrouw. De instroom was zowel absoluut als relatief gezien kleiner dan in 2004, maar groter dan in Tabel 3 Totale instroom metaalbewerking Aantal instromers Totale werkgelegenheid 1/1/ Totale werkgelegenheid 1/1/ Totale werkgelegenheid 1/1/ % op totale werknemersbestand 9,3% 13,8% 12,6% In absolute zin zijn het net als in 2004 en 2003 met name jongeren die de branche instromen: 60% is jonger dan 35 jaar en 33% jonger dan 25 jaar. Het aandeel jongere instromers <35 jaar is sinds 2003 echter wel kleiner geworden en de gemiddelde leeftijd steeds hoger. De instromers zijn dus gemiddeld wat ouder dan twee jaar geleden. Figuur 13 Leeftijdsopbouw instromers in 2003 en % 33% 28% 27% 24% 22% 10% 12% 3% 5% < 25 jaar jaar jaar jaar Een mogelijke verklaring hiervoor is dat bedrijven proberen het verlies aan vakmanschap en ervaring als gevolg van (toekomstige) vergrijzing te compenseren door juist meer ervaren en dus oudere mensen aan te trekken. Ook in de Bedrijvenmonitor Metaalbewerking 2005 werd bevestigd dat bedrijven veelal ervaren krachten werven. DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

22 Mogelijk zegt bovenstaande daarnaast iets over de vijver waaruit bedrijven vissen voor het verkrijgen van personeel. De werving van ouderen geeft namelijk tevens een indicatie van het gebrek aan kwalitatief goede jongeren op de arbeidsmarkt. Zo heeft 37% van de instromers al eerder in de branche gewerkt en is dus een ervaren kracht te noemen. Dit is iets minder dan in 2004 (39%). De hogere gemiddelde leeftijd van de instromers wordt echter maar deels verklaard door het aantrekken van meer ervaren krachten. De ervaren instromer zelf is namelijk ook gemiddeld ouder dan de ervaren instromer van twee jaar geleden (zie figuur 13). Het lijkt er dus op dat bedrijven steeds oudere ervaren krachten aannemen. Deze oudere instroom draagt mede bij aan de verdere ontgroening en vergrijzing in de branche. Figuur 14 Gemiddelde leeftijd instromers ,9 33,4 34,1 31,9 32,2 31,0 30,1 30,6 30, nieuwe instromers ervaren instromers Alle instromers Aangaande de instromers die eerder in de branche hebben gewerkt, blijkt verder het volgende. Deze instromers hebben vaker een technisch uitvoerende functie dan de nieuwe instromers, die meer in de ondersteunde functies werkzaam zijn. Meer specifiek zijn er relatief veel ervaren instromers in de beroepen: (meewerkend) leidinggevende (56%), verspaning (51%), constructie (52%) en storing en onderhoud (41%). Het blijkt dat naarmate metaalbewerkingsbedrijven kleiner zijn, meer werknemers met branche-ervaring zijn ingestroomd. Kleinere bedrijven vragen dus relatief vaker ervaren en dus oudere krachten dan grotere bedrijven. Uitstroom gedaald Gedurende 2005 hebben ruim werknemers (13%) de branche verlaten. De uitstroom was zowel in absolute en in relatieve zin beduidend lager dan in 2004 en ongeveer gelijk aan die in DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

23 Van de uitstromers is 86% man en 15% vrouw. De uitstroom van vrouwen is net als in het voorgaande jaar in verhouding iets groter dan die van mannen. Tabel 4 Totale uitstroom metaalbewerking Aantal uitstromers Totale werkgelegenheid op 1 januari % op totale werknemersbestand 12,3% 14,7% 12,5% Net als vorig jaar is - vergeleken met de gemiddelde leeftijdsopbouw - het aandeel 55+ers en het aandeel jongeren (<25 jaar) onder de uitstromers relatief hoog. Het aandeel jongere uitstromers is zelfs iets groter geworden (21% in 2005). Het aandeel uitstromers in de leeftijd tussen jaar is juist relatief laag. Deze groep is dus wederom wat honkvaster. Figuur 15 Leeftijdsopbouw uitstromers in % 27% 25% 13% 12% < 25 jaar jaar jaar jaar 55+ Verder blijkt ten aanzien van de uitstroom het volgende. De verdeling van uitstromers over de verschillende functiegroepen is onveranderd. In absolute aantallen is de grootste groep uitstromers uiteraard technisch uitvoerend. Net als vorig jaar is echter: - de uitstroom binnen de overige functies hoger dan gemiddeld; - de uitstroom binnen de groep technisch uitvoerend lager dan gemiddeld. Bij de kleine metaalbewerkingsbedrijven zijn relatief meer werknemers uitgestroomd dan bij de grote bedrijven in de branche. De uitstroom is naar verhouding het grootst is geweest in de regio s Zeeland/West-Brabant en Rijnstreek/Haaglanden (in beide regio s 14% van alle werknemers). De uitstroom was relatief het kleinst in Overijssel/Noordoostpolder (10%). DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

24 Meer snelle uitstromers binnen de uitstroom Speciale aandacht is gegeven aan uitstroom van werknemers die vrij kort (maximaal 2 jaar) in de metaalbewerking hebben gewerkt. In dit rapport wordt dit aangeduid als snelle uitstroom. Van de totale uitstroom in 2005 heeft 22% (ruim werknemers) maximaal twee jaar in de branche gewerkt. In 2004 was het aandeel snelle uitstromers nog 19% van de totale uitstroom. Ten opzichte van vorig jaar is de snelle uitstroom - absoluut gezien - kleiner dan in 2004, maar relatief gezien groter dan vorig jaar: een groter gedeelte van de uitstromers is binnen twee jaar uit de branche weggegaan. Figuur 16 Leeftijdsopbouw snelle uitstromers binnen twee jaar en totale uitstroom ,7% 27,3%27,9% 25,4% 21,8% 19,1% 13,3% 12,2% 9,4% 3,8% < 25 jaar jaar jaar jaar 55+ Totale uitstroom Snelle uitstroom Ten aanzien van de snelle uitstroom dit jaar blijkt verder het volgende. Er zijn jongeren (<25 jaar) snel uitgestroomd. Hiermee is de snelle uitstroom onder jongeren ten opzichte van 2004 iets afgenomen van 40,3% naar 39,7%. Uitgaande van het uitstroomonderzoek mag echter worden aangenomen dat het percentage jongere technici (<25 jaar) dat ook nog vrijwillig is uitgestroomd (dus niet ontslagen) ongeveer 20% zal zijn. Verder lijkt er een stijgende trend te zijn in het aandeel snel uitgestroomde technisch uitvoerenden: dit aandeel is sinds 2003 elk jaar iets toegenomen van 60,3% naar 62,2% in 2005 (2.323 werknemers). Voor het afgelopen jaar geldt dat deze toename niet wordt veroorzaakt door meer snelle uitstroom van jongere technici (<25 jaar), aangezien hun aandeel juist is afgenomen. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

25 Figuur 17 Functiegroepen van snelle uitstromers in 2003, 2004 en ,3% 61,2%62,2% 21,5% 20,2% 20,8% 14,1% 12,2%11,1% 4,0% 3,0% 3,1% 2,3% 2,0% 1,9% Directie, management Ondersteunend Technisch uitvoerend (Meewerkend) leidinggevende Overig Andere (mogelijke) trends zijn afnemende snelle uitstroom van meewerkend leidinggevenden en de functiegroep overig en toenemende snelle uitstroom van directie/management. Volgend jaar zal moeten worden bezien of dit inderdaad trends betreft. Vrijwilligheid snelle uitstroom Enige tijd bestond in de branche de gedachte dat snelle uitstroom met name jonge technici betrof die vrijwillig de branche verlieten en dat men dus investeerde in een groep die onvoldoende rendeerde. Uit het eerder genoemde onderzoek onder snelle uitstromers kwam echter naar voren dat de groep snelle uitstromers gedifferentieerd is te noemen. Niet alle snelle uitstromers zijn vrijwillig weggegaan: de helft is ontslagen en is dus niet vrijwillig weggegaan. Een vijfde van alle snelle uitstromers betrof vrijwillig vertrokken jongere technici (<25 jaar). Ongeveer 80% van de snelle uitstroom behoorde dus niet tot deze groep: het zijn dus niet altijd de jongere technici die vrijwillig zijn weggegaan. Verder was er een groep snelle uitstromers (ongeveer 10% van alle snelle uitstromers) die ook beoogd hadden tijdelijk in de branche te werken, zoals stagiaires, vakantiekrachten, e.d. Mogelijke achtergronden van relatieve toename snelle uitstroom Van alle werknemers die zijn uitgestroomd is in vergelijking met vorig jaar dus een groter gedeelte snel (dus binnen twee jaar) uitgestroomd. De vraag is nu waardoor dit is veroorzaakt. Allereerst is het waarschijnlijk dat het niveau van de snelle uitstroom nog relatief hoog ligt door de onzekere economie. Bedrijven houden daardoor de flexibiliteit in de personeelsbezetting (nog) vast. Uit uitstroomonderzoek in 2005 onder snelle uitstromers DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

26 bleek dat van de helft van deze snelle uitstromers het contract niet was verlengd c.q. was ontslagen. Verder is de groep snelle uitstromers relatief gestegen ten opzichte van vorig jaar. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn: 1. De relatief lage kwaliteit van de instroom is weer oorzaak van snelle uitstroom. Uit de bedrijvenmonitor van mei 2005 komt een beeld naar voren van bedrijven die naarstig zoeken naar met name gekwalificeerde technici, maar die niet kunnen vinden. Vacatures stonden redelijk lang open c.q. werden niet vervuld. Bovendien: de meeste nieuw aangenomen technici moesten meteen worden bijgeschoold en 15% van de ondervraagde bedrijven gaf aan technici te hebben aangenomen, die niet voldeden aan het functieprofiel. Indien dan na een tijdje sleutelen blijkt dat mensen uiteindelijk toch niet voldoen, stromen zij weer uit. 2. Het omgaan met en het vasthouden van (kwalitatief goede) jongeren lijkt steeds lastiger te worden. Hoewel jonge technici over het algemeen (zeer) tevreden zijn over begeleiding en sfeer bij bedrijven, stromen ze toch te vaak vrijwillig weer snel uit. Dat heeft dan vooral te maken met salaris en functie-inhoud (niet leuk, saai, weinig uitdaging). Ze verlaten dan overigens vaak niet alleen het metaalbewerkingsbedrijf, maar ook een beroep in de techniek (zie bijlage 2 voor een overzicht van vertrekredenen). 3. Nu de economie en de arbeidsmarkt weer wat aantrekken, doen zich natuurlijk ook elders meer mogelijkheden voor. Mensen die recentelijk zijn ingestroomd in de metaalbewerking en het toch niet geheel bevalt, krijgen nu meer mogelijkheden hun kans te grijpen. Druk als gevolg van pensioneringsgolf verder toegenomen Een belangrijk aspect voor de toekomstige arbeidsmarkt betreft de pensioneringsgolf. De komende jaren zal de generatie van na de babyboomers - met pensioen gaan. Dit betreft grotere aantallen dan in het verleden het geval was. Bedrijven zullen dus in de nabije toekomst met deze uitstroom worden geconfronteerd. Nagegaan is over welke omvang het gaat voor de komende tien jaar, alsook welke groepen het betreft. Uitgangspunt hierbij is een gemiddelde pensioensgerechtigde leeftijd van 61 jaar. Over tien jaar zal 17,6% van de huidige werknemers de branche uitstromen door pensionering. 26 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

27 Tabel 5 Verwachte uitstroom als gevolg van pensionering t/m 2016 Leeftijd Jaar dat men uitstroomt (gemiddeld) Aantal % op totaal aantal werknemers Cumulatief >60 jaar ,2% 1,2% 60 jaar ,6% 1,8% 59 jaar ,6% 3,4% 58 jaar ,6% 5,0% 57 jaar ,7% 6,7% 56 jaar ,7% 8,4% 55 jaar ,7% 10,1% 54 jaar ,6% 11,7% 53 jaar ,9% 13,6% 52 jaar ,9% 15,5% 51 jaar ,1% 17,6% De pensioendruk neemt met de jaren steeds verder toe. In 2003 was de verwachte uitstroom door pensionering nog rond de 15%, nu is dat 17,6%. Met name vanaf 2008 zullen grotere aantallen werknemers met pensioen gaan. Figuur 18 Verwachte uitstroom door pensionering over 10 jaar ,0% 17,5% 17,0% 16,5% 16,0% 15,5% 15,0% 14,5% 14,0% 17,6% 16,5% 16,1% 15,1% Verwacht aandeel uitstroom door pensionering over 10 jaar Uit de Bedrijvenmonitor Metaalbewerking 2005 blijkt dat bedrijven de pensioneringsgolf redelijk in beeld lijken te hebben. Als bedrijven in de komende 5 jaar hiermee te maken krijgen, denken ze zich dit ook bewust te zijn. Overigens blijkt dat slechts een derde van de bedrijven die met de pensioneringsgolf te maken krijgt dit als een (groot) probleem beschouwt. Tweederde ziet het dus niet als een probleem, meestal omdat zij de opvolging van de vertrekkende werknemers al hebben geregeld. DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

28 In het volgende overzicht wordt weergegeven in welke beroepen en functies bedrijven bovengemiddeld en benedengemiddeld te maken krijgen met de pensioneringsgolf. Overzicht 2 Benedengemiddeld en bovengemiddeld aandeel verwachte uitstroom door pensionering binnen beroepen t/m 2015 (gemiddeld = 17,6%, met een bandbreedte van 2%) Benedengemiddeld Bovengemiddeld Gemiddeld Automatisering/ICT (5,3%) Technisch adviserend (35,5%) Storing & onderhoudsmonteurs Algemene directie (33,4%) auto s/motoren (5,4%) Technisch meewerkend leidinggevend (31,0%) Montage vliegtuigbouw, auto en rijwielen (9,7%) Facilitair ondersteunend Tekenen (10,2%) (30,5%) Ontwerpen (10,4%) Inkoop/verkoop meewerkend Commercieel (10,7%) leidinggevend (27,3%) Automobiel (11,1%) Overige beroepen niettechnisch (26,5%) Machinebouw, samenbouw, installatie (12,0%) Overig management (25,4%) Storing & onderhoudsmonteurs Logistiek meewerkend leidinggevend (24,9%) WTB + EI (12,4%) Werkvoorbereiding, calculatie Technisch management/bedrijfsleiding (23,4%) (12,5%) Administratief verzorgend (12,9%) Gieten, modelmaken (22,8%) Machinebedieners, operators Financieel, administratief (12,9%) (22,7%) Algemeen medewerker, zaterdaghulp/vakantiekracht (13,0%) Installatie (13,4%) Algemeen productiemedewerkers (13,5%) Lassen (17,5%) Logistiek uitvoerend (17,8%) Verspaning (17,9%) Ambachtelijk, specialistische beroepen (17,9%) Scheepsbouw (15,6%) Kwaliteitscontrole, testen (16,8%) Constructie/bankwerken (18,4%) Overige beroepen technisch (17,8%) Inkoop/verkoop uitvoerend (17,3%) De uitstroom van directie/management en (meewerkend) leidinggevenden blijft een speciaal aandachtspunt in de pensioneringsproblematiek vormen. Dit mede in verband met leidinggeven/management en opvolging en instandhouding van bedrijvigheid in de toekomst. 28 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

29 BIJLAGE 1 Verantwoording en definities De gegevens in deze rapportage zijn afkomstig van Mn Services (pensioenfonds). Het betreft standcijfers met betrekking op de peildatum 1 januari van de jaren 1994, 1999, 2003, 2004, 2005 en De nadruk ligt in de rapportage op de jaren Voor wat betreft ontwikkelingen wordt tevens gekeken naar voorgaande jaren. In de bestanden van Mn Services zijn de zelfstandigen zonder personeel - de zgn. zzpers - niet opgenomen. Deze zijn dan ook buiten beschouwing gelaten. Omdat zzp-ers wel bij OOM geregistreerd zijn, bestaat enige discrepantie tussen gepresenteerde gegevens en gegevens uit de OOM-administratie. Verder dient te worden opgemerkt dat een kleine groep werknemers meerdere dienstverbanden heeft, bijvoorbeeld doordat zij bij twee verschillende bedrijven werken. Op 1 januari 2006 betreft dit 514 werknemers (0,4%). Wanneer in het rapport over de werknemers wordt gesproken, wordt dus gedoeld op de werkgelegenheid, het aantal banen. Beroepen Beroepen en beroepenclusters zijn geanalyseerd op basis van de functie waarmee werk- medewerkers, schoonma- nemers staan ingeschreven bij Mn Services. De technische functies zijn geclusterd overeenkomstig de structuur van het Handboek Beroepsprofielen Metaal van A+O/OOM van 2001 en zullen dus waarschijnlijk aansluiten bij de nieuwe Kwalificatiestructuur Metaal, die onder meer wordt gebaseerd op het Handboek. In de categorie overige beroepen bevinden zich algemene kers en dergelijke. Kleine en grote bedrijven In de rapportage wordt soms onderscheid gemaakt tussen kleine en grote bedrijven. Onder kleine bedrijven wordt verstaan bedrijven tot en met 15 werknemers. Grote bedrijven hebben meer dan 15 werknemers in dienst. DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

30 Regio Op onderdelen worden soms vergelijkingen en overzichten gegeven naar regio. Dit betreft de tien regio s die OOM hanteert. Instroom, uitstroom, snelle uitstroom Onder instroom wordt verstaan: werknemers die op 1 januari van een betreffend jaar bij Mn Services staan ingeschreven en op 1 januari van het voorgaande jaar niet. De analyses hebben uitsluitend betrekking op werknemers die zijn ingestroomd tussen de peildata: 1 januari 2004 en 1 januari 2005 ( = instroom 2004) 1 januari 2005 en 1 januari 2006 ( = instroom 2005) Onder uitstroom wordt verstaan: werknemers die op 1 januari van een betreffend jaar bij Mn Services staan ingeschreven en 1 januari op het daaropvolgende jaar niet meer. De gegevens hebben dus niet betrekking op werknemers die tussen twee peildata in de branche zijn gaan werken én ook weer uit de branche zijn gestroomd De analyses hebben uitsluitend betrekking op werknemers die zijn uitgestroomd tussen de peildata: 1 januari 2004 en 1 januari 2005 ( = uitstroom 2004) 1 januari 2005 en 1 januari 2006 ( = uitstroom 2005) Snelle uitstroom betreft de groep die op 1 januari van het uitstroomjaar minder dan 12 maanden in de branche werkzaam is geweest. Deze groep heeft dus maximaal twee jaar in de metaalbewerking gewerkt. Pensionering: de berekeningen zijn gebaseerd op een gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. Leeswijzer tabellen en figuren In de tabellen en figuren tellen door afrondingen de totalen niet altijd op tot 100%. Daar waar binnen deze rapportage over bedrijven geschreven wordt dient de lezer in acht te nemen dat het louter om OOM-bedrijven gaat. In sommige tabellen en figuren worden gegevens afgezet tegen de jaren 1994, 1999, 2003, 2004 en De lezer dient hierbij in acht te nemen dat de tijdsintervallen verschillen. Dit kan een enigszins vertekend beeld geven in figuren. De jaren 1994 en 1999 zijn met name opgenomen om ontwikkelingen en trends te signaleren en te duiden. 30 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

31 Bijlage 2 Achtergrondgegevens Bedrijvigheid regionaal Tabel 6 Bedrijven naar regio 2005 en 2006 Regio Aantal % Aantal % Groningen, Friesland, Drenthe ,6% ,4% Overijssel, Noord-Oostpolder ,0% ,2% Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe ,8% ,8% Gelderland ,6% ,7% Limburg ,7% ,6% Midden- en Oost-Brabant ,9% ,0% Zeeland, West-Brabant ,9% ,7% Rijnmond ,8% ,8% Rijnstreek en Haaglanden ,0% ,1% Noord-Holland ,7% ,7% Onbekend 1 0,0% 6 0,1% Nederland % % Overzicht 3 Groei en afname bedrijvigheid naar regio Groei bedrijvigheid Overijssel, Noord-Oostpolder (+1,2%) Rijnstreek en Haaglanden (+1,1%) Midden- en Oost-Brabant (+0,9%) Gelderland (+0,8%) Rijnmond (+0,3%) Afname bedrijvigheid Groningen, Friesland, Drenthe (-2,0%) Zeeland/West-Brabant (-1,8%) Noord-Holland (-1,1%) Limburg (-0,6%) Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe (-0,3%) DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

32 Overzicht 4 Regio s met een bovengemiddelde aandeel kleine/grote bedrijven 2006 Bovengemiddeld aandeel kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) Groningen, Friesland, Drenthe Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe Rijnmond Noord-Holland Rijnstreek,Haaglanden Bovengemiddeld aandeel grote bedrijven (>15 werknemers) Limburg Overijssel, Noord-Oostpolder Gelderland Midden- en Oost-Brabant Zeeland en West-Brabant Werkgelegenheid regionaal Tabel 7 Werknemers naar regio 2005 en 2006 Regio Toe-/afname Aantal % Aantal % Aantal Groningen, Friesland, Drenthe ,5% ,2% -384 Overijssel, Noord-Oostpolder ,6% ,6% +50 Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe ,8% ,0% +279 Gelderland ,0% ,1% +170 Limburg ,5% ,3% -210 Midden- en Oost-Brabant ,6% ,7% +151 Zeeland, West-Brabant ,7% ,5% -260 Rijnmond ,1% ,2% +225 Rijnstreek en Haaglanden ,1% ,2% +267 Noord-Holland ,1% ,1% -58 Onbekend 6 0,0% 42 0,0% Nvt Nederland % % DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

33 Tabel 8 Relatieve groei werknemers naar regio Regio Relatieve groei Relatieve groei Groningen, Friesland, Drenthe -3,0% -2,9% Overijssel, Noord-Oostpolder -0,3% +0,3% Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe -0,6% +2,3% Gelderland -3,2% +1,2% Limburg -0,7% -1,3% Midden en Oost-Brabant +1,0% +0.9% Zeeland, West-Brabant -2,3% -1,8% Rijnmond -0,5% +1,8% Rijnstreek en Haaglanden -2,5% +2,4% Noord-Holland +0,1% -0,5% Nederland -1,2% +0,2% Tabel 9 Aantal werknemers naar beroepen Beroepencluster Directie en (technisch) management Ondersteuning algemene bedrijfsvoering Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % ,2% ,1% ,2% ,2% ,9% ,9% ,9% ,9% (Meewerkend) leidinggevenden ,4% ,3% ,2% ,1% Verspaning ,3% ,2% ,4% ,4% Constructie ,6% , ,3% ,0% Algemene productietechniek, machinebediening Machinebouw, samenbouw en installatie ,8% ,6% ,6% ,5% ,9% ,0% ,0% ,2% Storing en onderhoud ,9% ,0% ,0% ,0% Engineering ,2% ,3% ,5% ,5% Kwaliteitscontrole en testen 963 0,7% 959 0,7% 983 0,7% 728 0,5% Automatisering en ICT 876 0,6% 907 0,6% 920 0,7% 938 0,7% Logistiek ,2% ,2% ,3% ,3% Commercieel, inkoop en verkoop ,1% ,1% ,3% ,3% Ambachtelijke, specialistische beroepen 371 0,3% 346 0,2% 331 0,2% 319 0,2% Overig % ,0% ,8% ,9% Onbekend 11 0,0% 7 0,0% 3 0,0% 96 0,1% Totaal % % % % DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

34 Tabel 10 Huidig aantal werknemers per functiecategorie en groei Aantal Groei in indexcijfers 1999 = 100 Beroepencategorieën Groei Directie en (technisch) management Groei Ondersteuning algemene bedrijfsvoering /- (Meewerkend) leidinggevenden (technisch) Verspaning Constructie Algemene productietechniek, machinebediening /- Machinebouw, samenbouw en installatie Storing en onderhoud Engineering Kwaliteitscontrole en testen Automatisering en ICT Logistiek /- + Commercieel, inkoop en verkoop Ambachtelijke, specialistische beroepen /- Overig Overzicht 5 Bovengemiddeld aandeel werknemers in functies 2006 Kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) Machinebouw, samenbouw, installatie Ambachtelijke, specialistische beroepen Overige beroepen (met name algemeen medewerkers, zaterdaghulpen/vakantiekrachten) Grote bedrijven (>15 werknemers) (Meewerkend) leidinggevenden Engineering (werkvoorbereiding, tekenen, ontwerpen) Kwaliteitscontrole, testen Commercieel, inkoop, verkoop Automatisering/ICT Logistiek 34 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006

35 Figuur 19 Ontwikkeling aantal mannen en vrouwen in de metaalbewerking Mannen Vrouwen (+17,1%) (+23,6%) (+6,2%) (+16,7%) (-3,1%) (-3,2%) (-1,1%) (-1,9%) (+0,3%) ,4% Leeftijdsopbouw werknemers regionaal Overzicht 6 Bovengemiddeld aandeel jongeren en ouderen naar regio 2006 Bovengemiddeld aandeel jongeren (<25) Utrecht, Gooi, Flevoland, Veluwe Rijnstreek, Haaglanden Zeeland, West-Brabant Midden- en Oost-Brabant Bovengemiddeld aandeel ouderen (55+) Rijnmond Noord-Holland Bovengemiddelde leeftijd (gem=38,6) Rijnmond (39,9) Noord-Holland (39,3) Limburg (39,2) Beroepenstructuur en leeftijd werknemers Overzicht 7 Bovengemiddeld aandeel werknemers in beroepencategorieën 2006 <25 jaar jaar jaar jaar 55+ Constructie Algemene productie-techniek, machine-bediening Machinebouw, samenbouw, installatie Overige beroepen Machinebouw, samenbouw, installatie Storing & onderhoud Engineering Automatisering/ ICT Directie, management Ondersteuning algemene bedrijfsvoering (Meewerkend) leidinggevenden Engineering Kwaliteitscontrole, testen Commercieel/inen verkoop Automatisering/ ICT Directie, management Ondersteuning algemene bedrijfsvoering (Meewerkend) leidinggevenden Verspaning Logistiek Kwaliteitscontrole, testen Directie, management (Meewerkend) leidinggevenden Verspaning Constructie Logistiek Commercieel/inen verkoop DIJK12 Beleidsonderzoek- maart

36 Parttimers In 2006 werkt 19,1% van alle werknemers parttime. 1 Het aandeel parttimers is sinds 1994 steeds verder toegenomen. In 1994 werkte 10,3% van alle werknemers in de branche parttime. Het aandeel parttimers in de branche is hoger dan in de metalektro 2 (11%) en de installatie 3 (12%). In de industrie als geheel werkt echter 23% parttime. 4 Vrouwen in de branche werken bij uitstek parttime: 72% heeft een parttime baan. Van alle mannen werkt bijna 11% parttime. Vrouwen werken iets vaker parttime dan in 2005 (71%), bij mannen is er wat dit betreft niets veranderd. Naar verhouding werken er meer parttimers bij kleine bedrijven. Van alle werknemers bij kleine bedrijven werkt 24% parttime tegenover 17% van de werknemers bij grote bedrijven. Verder werken met name jongeren (<25) en 55+ers parttime. Van deze twee leeftijdscategorieën werkt respectievelijk 31% en 27% parttime. Jongeren werken vaker parttime dan in 2005 (29%), ouderen werken even vaak parttime als vorig jaar. Samenstelling functie- en beroepenstructuur instroom en uitstroom Figuur 20 Functie- en beroepenstructuur instromers in ,2% 18,9% 4,2% 2,5% Directie/ management Ondersteuning algemene bedrijfsvoering Technisch uitvoerend (Meewerkend) leidinggevend 11,2% Overig 1 Parttime wordt in dit rapport gezien als alles onder 38 uur. 10% van alle werknemers werkt minder dan 20 uur en 18% werkt minder dan 35 uur. 2 Arbeidsmarktmonitor Metalektro 2004, ROA, juni MarktMonitor, Arbeidsmarkt Installatietechniek (oktober 2003). 4 CBS, Statline (Arbeidsrekeningen 2004). 36 DIJK12 Beleidsonderzoek- maart 2006