Decubitus, terug naar de basis!

Transcriptie

1 Decubitus, terug naar de basis! Jolanda Gebben, Diëtist Cicero zorggroep Dit landschap is gemaakt van brocoli, erwtjes en basilicum. De wegen zijn bezaaid met kurkuma, de rotsen zijn broden en wolken van bloemkool versieren de blauwe lucht. Indeling presentatie basis voeding screenen decubitus voedingstherapie vragen Bouwstoffen - Eiwitten Brandstoffen - Vetten - Koolhydraten Beschermende stoffen - Vitamines en mineralen - Spoorelementen - Vezels Basis Voeding Energie leverende nutriënten - Vocht Energieleverend, maar niet in de basis voeding: Alcohol!!! Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor ouderen (51-70 jaar) Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor ouderen (70+) Brood 5-6 sneetjes Aardappelen 3-4 stuks Groente 4 groentelepels (200 gram) Fruit 2 vruchten (200 gram) Melk & melkproducten 4 glazen (500 ml) Kaas 1,5 plak (30 gram) Vlees/vis/kip/ei gram Halvarine, margarine, gram bak- en braadproducten Dranken minimaal 1,5 liter Brood 4-5 sneetjes (-) Aardappelen 2-4 stuks (-) Groente 3 groentelepels (150 gram) (-) Fruit 2 vruchten (200 gram) Melk & melkproducten 4-5 glazen (650 ml) (+) Kaas 1 plak (20 gram) (-) Vlees/vis/kip/ei gram Halvarine, margarine, gram (-) bak- en braadproducten Dranken minimaal 1,5 liter 1

2 Voedingstoestand in disbalans toestand van een tekort aan voedingsstoffen kan leiden tot oa decubitus Inname van voedingsstoffen Behoefte en/of verlies aan voedingsstoffen Definitie ondervoeding Een voedingstoestand waarbij een tekort (of disbalans) van energie en eiwit en evt. andere voedingsstoffen t.g.v. ZIEKTE leidt tot meetbare nadelige effecten op lichaamssamenstelling, functioneren en klinische resultaten Hoe meet je ondervoeding? Slechte voedingstoestand BMI 18,5 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI 18,5-20 en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden Hoe meet je ondervoeding in verpleeg- en verzorgingshuizen? Slechte voedingstoestand BMI 20 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden Oorzaken ondervoeding 1. Verminderde voedselinname 2. Verhoogde voedingsbehoefte 3. Abnormale verliezen aan voedingsstoffen Verminderde voedingsinname Sociale factoren Eenzaamheid Depressie Vermoeidheid Psychologische factoren Verlies van geur/smaak Slik-/ Kauwproblemen Fysieke handicap 2

3 Verhoogde voedingsbehoefte Ziekte vraagt om extra voedingsstoffen + Patiënten die ziek zijn eten minder = Een tekort aan energie en eiwit b.v bij koorts of operatie zijn al 10 kcal per kg lichaamsgewicht extra nodig (bij iemand van 70 kilo is dat 700 kcal) Abnormale verliezen voedingsstoffen Verlies via open wond(en) (o.a. decubitus, brandwonden, VAC-pomp) Grote verliezen via fistel(s) en/of stoma Groot / frequent bloedverlies Ernstige diarree Frequent braken 13 Gevolgen ondervoeding Overgewicht en ondervoeding lichaamsgewicht en spiermassa conditie van de huid darmwerking weerstand kans op complicaties kwaliteit van leven verpleegduur kans op overlijden Ook mensen met een morbide obesitas ( BMI boven de 35-40) kunnen ondervoed zijn. niet laten misleiden door de omvang van iemand, maar kijken naar de oorzaken waarom iemand afvalt, gewenst of ongewenst. Ook hier geldt de 3 kilo/maand en 6 kilo per half jaar. Hoe komen jullie achter de voedingstoestand van de patiënt? SCREENEN! 3

4 Aanpak Ondervoeding kan heel eenvoudig zijn Belangrijk dat er gescreend wordt op ondervoeding met een valide instrument MUST (Malnutrition Universal Screening Tool)(o.a. Atrium) SNAQ (Short Nutritional Assesment Questionnaire) SNAQ voor polikliniek SNAQrc (for Residential Care) SNAQ 65+ (thuissituatie) MUST (The Malnutrition Universal Screening Tool) 1. BMI: > 20 : : 1 < 18 : 2 2. Gewichtsverlies in 3-6 maanden < 5% : % : 1 > 10% : 2 (>5% in 1 maand of 10% in 1 jaar) 3. Acuut ziekte-effect: weinig of geen intake gedurende > 5 dagen : 2 optellen Algemeen risico op ondervoeding: 0 = laag Routinematige klinische zorg: herhaal screening in ziekenhuis iedere week 1 = gemiddeld Observeren: voedings- en vochtlijst bijhouden 2 of meer = hoog Behandelen: verwijzen naar diëtist. Eerst met gewoon eten stimuleren, daarna supplementen. 1 9 Aanpak ondervoeding in fases (bron: Stuurgroep voeding) SNAQ 65+ voor thuissituatie Eerstelijnszorg en thuiszorg polikliniek kliniek V+V SNAQ voor de polikliniek SNAQ voor kliniek 4

5 SNAQrc verpleeg- en verzorgingshuizen Conclusie Screenen alle screeningslijsten werken met behulp van de BMI, gewichtsverlies van 6 kilo op 6 maanden gewichtsverlies van 3 kilo op 1 maand meer informatie over ondervoeding en screenen Voor MUST, diverse sites Voor de SNAQ, de SNAQrc en SNAQ65+ Zie: voor achtergrond informatie, toolkit, etc DECUBITUS Oorzaken decubitus Vicieuze cirkel Druk en schuifkrachten slechte voedingstoestand incontinentie neurologische aandoeningen Ziekte Decubitus Inname van energie en voedingsstoffen verlaagd en behoefte en/of verlies aan energie en voedingsstoffen is verhoogd Slechte voedingstoestand 5

6 Gevolgen van decubitus Preventieve & curatieve maatregelen Intensieve zorg hoge behandelkosten langere opname (niet bij blijvende opname) Pijn, ongemak, isolatie etc. Huid- & wondverzorging Voedingstherapie Vermindering druk- & schuifkrachten Onderdelen van wondgenezing Stimuleren bloedcirculatie Reguleren ontstekingsproces Energie Instandhouden/verbeteren voedingstoestand Afweerreacties Processen wondgenezing Stimuleren wondherstel Wondgenezing Advies extra inname bij decubitus: 500 kcal per dag Ek,1991; Mathus- Vliegen,2001; Kiy,1997 Ofwel 500 kcal Eiwit Verbeterde doorbloeding Bouwsteen voor afweer Collageensynthese (bindweefsel) Weefselopbouw & -onderhoud Advies extra inname bij decubitus: 40 gram eiwit Ek,1991; Breslow,1993; Mathus- Vliegen, 2001; Kiy,1997; Chernoff,1990; Thomas,1994 6

7 Ofwel gram eiwit Vocht Stofwisselingsprocessen Aan- & afvoer voedings- & afvalstoffen Stimuleren celgroei & -migratie Bij vochttekort ervaren patiënten meer pijn (doordat zenuwen meer bloot liggen) Advies extra inname bij decubitus: 500 ml per dag of te wel 3 glazen vocht Arginine (semi essentieel eiwit) Bloedcirculatie Bloedvatverwijding Schadelijk voor binnendringende ziekteverwekkers Bouwstof afweersysteem Wondgenezing Activering collageensynthese Groei van cellen Barbul,1990; Kirk,1993; 1993; Evoy, 1998 Moncada, Stimuleren bloedcirculatie Anti-oxidanten Voldoende vocht: - betere circulatie - bescherming van zenuwuiteinden -> minder pijn ml ( 65+/ ml) Arginine (semi-essentieel aminozuur) => stikstofoxide => werkt bloedvat verwijdend Bronnen: eiwitrijke producten Wegvangen van vrije radicalen Gecontroleerd ontstekingsproces Mix noodzakelijk van: Vitamine C Vitamine E Carotenoïden Selenium Glutathion Kiy,1997; Andrews,1999; Thomas, 1994; Bland,1995 7

8 Micro voedingsstoffen 500 mg vitamine C Zink (tekort aan zink veroorzaakt minder eetlust) Functies: Beschermen anti-oxidanten Gecontroleerd ontstekingsproces Wonddichting Vitamine A Functies: Ofwel Bevorderen collageenproductie Anti-oxidant 20 mg zink Rol van voedingsstoffen Stimuleren bloedcirculatie Reguleren ontstekingsproces Ofwel Arginine Anti-oxidanten- mix Stimuleren wondheling Aanmaak nieuw weefsel Cubitan/Cubison van Nutricia Energie Eiwit Arginine Zink, vit. C en vit. A Gebruiksadvies Cubitan en Cubison Cubitan: als aanvulling op de normale voeding Cubison: als aanvullende of volledige sondevoeding categorie decubitus Gebruiksadvies categorie I 1 flesje Cubitan categorie II 2 flesjes Cubitan categorie III 2 flesjes Cubitan categorie IV 3 flesjes Cubitan categorie I tm IV ml Cubison 8

9 andere producten voor wondgenezing Abound firma Abbott Wordt geadviseerd bij slecht genezende wonden Kan gebruikt worden bij melkaversie/allergie kan bij obese cliënten gebruikt worden, (90 kcal) bij diabetische voet (8 gr KH) specifieke eiwitten die wondgenezing bevorden (15 gram) sinaasappelsmaak, poeder, oplossen in water, maar kan ook in voedingsmiddelen verwerkt worden. Resource repair van Nestle Vragen? Een prachtige regenboog boven een bos van peterselie en aardappelen. 9