Formele gesprekken in het onderwijs

Transcriptie

1 Formele gesprekken in het onderwijs Invloed van onderwijsontwikkelingen op de gesprekkencyclus en persoonlijke ontwikkelingsplannen in het primair en voortgezet onderwijs

2 Formele gesprekken in het onderwijs Invloed van onderwijsontwikkelingen op de gesprekkencyclus en persoonlijke ontwikkelingsplannen in het primair en voortgezet onderwijs Yumi Stamet Jo Scheeren CAOP Research

3 Het rapport Formele gesprekken in het onderwijs is geschreven door CAOP Research in opdracht van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt. Het CAOP is hét kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken en arbeidsmarktvraagstukken in het publieke domein. CAOP Research is de onderzoeksafdeling van het CAOP en beschikt over ruime ervaring op het gebied van onderzoek, onderzoeksadvies en onderzoeksbegeleiding. CAOP Research, augustus 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, CD, internet of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Formele gesprekken in het onderwijs 2

4 Inhoudsopgave 1 Samenvatting Inzet van formele gesprekken en POP s in het onderwijs Ontwikkeling tussen 2008 en Invloed van onderwijsontwikkelingen op formele gesprekken en ontwikkelingsplannen Aanbevelingen Inleiding Achtergrond Onderzoeksvragen Onderzoeksopzet Inzet van formele gesprekken Po Algehele beeld po Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Vo Algehele beeld vo Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Attitude richting formele gesprekken en POP s Po Algehele beeld po Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Vo Algehele beeld vo Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Invloed van onderwijsontwikkelingen Po Algehele beeld po Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Vo Algehele beeld vo Werknemersperspectief Werkgeversperspectief Aanbevelingen Aanbevelingen Aandachtspunten voor de praktijk Vervolgonderzoek Formele gesprekken in het onderwijs 3

5 1 Samenvatting Dit onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van en in vervolg op een verkenning uitgevoerd in 2010 naar de stand van zaken rond formele gesprekken en persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP s) in het onderwijs. In de verkenning uit 2010 werd de verwachting uitgesproken dat door de verkorting van de salarislijnen, de versterking van de functiemix en de lerarenbeurs formele gesprekken als functioneringsgesprekken, beoordelingsgesprekken en loopbaangesprekken en POP s belangrijker zouden worden binnen het primair (po) en voortgezet onderwijs (vo). Meer specifiek werd verwacht dat: er meer formele gesprekken en POP s zouden worden gehouden; deze inhoudelijk relevanter zouden worden; de behoefte eraan zou toenemen; loon en loopbaan meer aandacht zouden krijgen in formele gesprekken en POP s; er meer concrete afspraken over deze onderwerpen zouden worden gemaakt. Op basis hiervan is dit onderzoek opgezet vanuit drie centrale vragen: Hoe worden de formele gesprekken en POP s ingezet in het onderwijs? In hoeverre is de inzet van formele gesprekken en POP s veranderd ten opzichte van de situatie zoals beschreven in de verkenning uit 2010? Welke invloed hebben ontwikkelingen als het verkorten van de salarislijnen, de versterking van de functiemix en de lerarenbeurs volgens werknemers en werkgevers op formele gesprekken en POP s in de praktijk op scholen? In dit onderzoek zijn werknemers en schoolleiders ondervraagd over de inzet van formele gesprekken en POP s en de invloed die recente onderwijsontwikkelingen hebben op deze inzet. 1.1 Inzet van formele gesprekken en POP s in het onderwijs Zowel werknemers als schoolleiders in het po en vo is gevraagd om aan te geven of op de eigen instelling de verschillende typen formele gesprekken of POP s worden ingezet. Vervolgens is aan werknemers gevraagd of ze zelf met deze instrumenten te maken hebben gehad en is schoolleiders de vraag voorgelegd in hoeverre de instrumenten bij alle werknemers worden toegepast. Er kan worden geconcludeerd dat functioneringsgesprekken door een overgrote meerderheid van de instellingen in het po en vo worden ingezet. De meeste werknemers van deze instellingen hebben ook een functioneringsgesprek met de leidinggevende. De inzet van POP s is ook wijdverbreid. Een meerderheid van de instellingen zet dit instrument in. Wel lijkt het erop dat het POP selectiever wordt ingezet dan het functioneringsgesprek, omdat het percentage werknemers dat een POP opstelt lager is dan het percentage scholen dat dit instrument inzet. Beoordelingsgesprekken worden minder vaak gehouden dan functioneringsgesprekken en ook deze worden selectiever ingezet onder werknemers. Loopbaangesprekken worden duidelijk het minst vaak gehouden. Volgens werknemers wordt er in iets meer dan 15 procent van de instellingen loopbaangesprekken gehouden, volgens schoolleiders in ongeveer 40 procent van de instellingen. Schoolleiders vinden bij alle instrumenten dat deze vaker worden ingezet dan werknemers. Naast de loopbaangesprekken is dit verschil ook groot bij beoordelingsgesprekken, waarvan minder dan zestig procent van de werknemers aangeeft dat deze door de instelling worden ingezet tegenover ongeveer tachtig procent van de schoolleiders. Daarnaast worden formele gesprekken en POP s over het algemeen meer ingezet in het po dan in het vo. Als instrumenten niet worden ingezet, ervaren werknemers vooral functioneringsgesprekken als een gemis en schoolleiders beoordelingsgesprekken. Op de vraag waarom instrumenten niet worden ingezet antwoorden schoolleiders dat het beleid daarvoor nog in ontwikkeling is en dat er een gebrek aan tijd en faciliteiten is om instrumenten goed in te zetten. Verder is in het po de inzet van instrumenten vaak afhankelijk van de functie van de werknemer. Ook in het vo speelt de functie een rol, maar het type dienstverband en het functioneren van de werknemer zijn vaker bepalend. Het zijn vooral leraren die te maken krijgen met de verschillende formele gesprekken en POP s, management in mindere mate en organisatie- en beheerpersoneel over het algemeen niet. Formele gesprekken in het onderwijs 4

6 Meer dan zeventig procent van de werknemers is tevreden over de formele gesprekken die ze hebben. Over de POP s is net iets minder dan zeventig procent tevreden. Belangrijke oorzaak van ontevredenheid is de gesprekspartner en diens vermogen om het functioneren of de ontwikkelmogelijkheden van de werknemers goed in te schatten. Ook het gebrek aan concrete afspraken vooral over wat de werkgever kan doen om de werknemer optimaal te laten functioneren is een belangrijke oorzaak van ontevredenheid met de formele gesprekken. Andere onderwerpen waar volgens de werknemers weinig concrete afspraken over worden gemaakt zijn het functioneren van de leidinggevende, de verdere loopbaan en de beloning. Over dit laatste onderwerp wordt volgens de meeste werknemers zelfs niet gesproken tijdens formele gesprekken. In het po worden over het algemeen meer concrete afspraken gemaakt dan in het vo, maar zelfs in het po wordt over werkafspraken, waar het vaakst concrete afspraken over worden gemaakt, met niet veel meer dan de helft van de werknemers afspraken gemaakt. Zowel schoolleiders als werknemers vinden dat afspraken over het algemeen meestal worden nagekomen. Beide partijen vinden van zichzelf dat zij vaker de afspraken altijd nakomen dan de andere partij. Schoolleiders vinden veel vaker dan werknemers dat er concrete afspraken over de verschillende onderwerpen worden gemaakt. De enige onderwerpen waar volgens minder dan de helft van de schoolleiders in het po en vo afspraken over worden gemaakt tijdens formele gesprekken zijn de loopbaan van de werknemer en de beloning. Dit verschil in beleving tussen schoolleiders en werknemers over de mate waarin er afspraken worden gemaakt, kan een verklaring zijn waarom schoolleiders minder vaak dan werknemers vinden dat afspraken altijd worden nagekomen. Schoolleiders vinden desondanks dat formele gesprekken en POP s (zeer) nuttig zijn. Functioneringsgesprekken, beoordelingsgesprekken en POP s zijn volgens negentig procent of meer van de schoolleiders in het po en vo (zeer) nuttig. Loopbaangesprekken worden iets minder vaak als nuttig bestempeld (78 procent po en 85 procent vo). Een veel genoemde reden om formele gesprekken en POP s niet nuttig te vinden, is dat er al andere (informele) gesprekken worden gehouden waarin onderwerpen als functioneren, beoordeling en loopbaan aan de orde komen en dat daardoor een apart gesprek erover niet nodig is. Andere redenen zijn het gebrek aan carrièrewensen en perspectieven. Ook werknemers die aangeven geen behoefte te hebben aan (bepaalde) formele gesprekken of een POP noemen deze redenen. Opvallend verschil is echter wel dat schoolleiders vaker dan werknemers vinden dat werknemers zich niet meer verder willen ontwikkelen, terwijl werknemers vaker vinden dat ze zich niet verder kunnen ontwikkelen. 1.2 Ontwikkeling tussen 2008 en 2011 De gegevens uit de verkenning van 2010 dateren grotendeels uit In vergelijking met 2008 is de inzet van functioneringsgesprekken en ook POP s door instellingen volgens werknemers gelijk gebleven. Dit zou betekenen dat tussen 2008 en 2011 er niet meer instellingen functioneringgesprekken en POP s zijn gaan houden. Daarmee is de verwachting dat er meer formele gesprekken en POP s zouden worden ingezet niet uitgekomen. Echter, de behoefte aan een functioneringsgesprek onder diegenen die er geen hebben gehad, is zoals verwacht wel gestegen. In het vo zelfs met tien procentpunten. De behoefte aan een POP is in het po licht gedaald en in het vo gelijk gebleven. Er komen nu meer onderwerpen aan de orde in formele gesprekken dan in Alleen worden er over sommige onderwerpen minder concrete afspraken gemaakt dan drie jaar geleden. Kijkend naar de onderwerpen loon en loopbaan valt op dat deze in vergelijking met 2008 volgens de verwachting beduidend vaker worden besproken. Over de beloning worden ook vaker concrete afspraken gemaakt, maar over de loopbaan niet. Daarover worden zelfs minder vaak afspraken gemaakt dan in Bron van de data is het Personeels- en mobiliteitsonderzoek 2008 en een bevraging van het Flitspanel in Formele gesprekken in het onderwijs 5

7 1.3 Invloed van onderwijsontwikkelingen op formele gesprekken en ontwikkelingsplannen Tussen 2008 en 2011 is de behoefte aan formele gesprekken in het onderwijs toegenomen. Ook wordt er vaker gesproken over de beloning en de loopbaan tijdens formele gesprekken en POP s. Het is echter de vraag of dit ook mede toe te schrijven is aan de onderwijsontwikkelingen verkorten van de salarislijnen, versterken van de functiemix en de lerarenbeurs. Een eenduidig antwoord is hier niet op te geven, omdat werknemers en schoolleiders op verschillende punten met elkaar van mening verschillen. Kort gezegd schrijven schoolleiders de onderwijsontwikkelingen meer invloed toe dan werknemers. Schoolleiders vinden vaker dat door de onderwijsontwikkelingen formele gesprekken en ontwikkelingsplannen zinvoller zijn geworden, er meer concrete afspraken worden gemaakt en de beloning/ontwikkeling meer afhankelijk is geworden van het functioneren van de werknemer. Werknemers daarentegen zijn eerder gelijk verdeeld in een groep die het eens is met deze stellingen en een groep die het er niet mee eens is. Daarnaast is er een grote tegenstelling tussen schoolleiders en werknemers in de mate waarin ze invloed toeschrijven aan de lerarenbeurs. De meeste schoolleiders vinden dat de lerarenbeurs heeft gezorgd voor meer belang en meer aandacht voor en meer concrete afspraken over persoonlijke ontwikkeling tijdens formele gesprekken. Een meerderheid van de werknemers vindt dit echter niet. Waar werknemers en schoolleiders het wel met elkaar over eens zijn, is dat formele gesprekken en ontwikkelingsplannen aan belang hebben gewonnen door de recente onderwijsontwikkelingen, maar dat dit niet heeft geleid tot meer of betere gesprekken en plannen. De verwachting dat de recente beleidsontwikkelingen zouden leiden tot meer gesprekken wordt door werknemers en schoolleiders dus niet bevestigd. De verwachting dat formele gesprekken en POP s door deze onderwijsontwikkelingen inhoudelijk relevanter zouden worden, lijkt uit te komen, gezien het feit dat ze volgens werknemers en schoolleiders belangrijker zijn geworden en volgens schoolleiders ook zinvoller. De behoefte aan functioneringsgesprekken is tussen 2008 en 2011 toegenomen, maar of dit zoals werd verwacht door de onderwijsontwikkelingen komt is niet duidelijk. Loon en loopbaan lijken tussen 2008 en 2011 vaker onderwerp van gesprek te zijn geworden, maar in hoeverre dit komt door het verkorten van de salarislijnen, de functiemix of de lerarenbeurs is niet eenduidig te zeggen. Er zijn wel aanwijzingen dat met (een deel van) de werknemers opschaling vaker wordt besproken en schoolleiders vinden in meerderheid ook dat beloning en ontwikkeling nu meer samenhangen met het functioneren en ontwikkeling meer aandacht krijgt tijdens formele gesprekken. Werknemers merken dit over het algemeen nog niet, maar wellicht dat loon en loopbaan in de toekomst wel een prominentere plaatst krijgen in de gesprekken tussen werknemers en leidinggevende. Dan worden er waarschijnlijk ook meer concrete afspraken over deze onderwerpen gemaakt. Tot nu toe hebben alleen de schoolleiders het idee dat er door de onderwijsontwikkelingen meer concrete afspraken worden gemaakt. 1.4 Aanbevelingen Op basis van dit onderzoek zijn de volgende aandachtpunten te benoemen: Loopbaan en beloning zijn vaak geen onderwerp van gesprek. Door de recente beleidsontwikkelingen zouden deze onderwerpen meer aan bod moeten komen. Instrumenten worden niet bij alle werknemers ingezet. Organisatie- en beheerpersoneel en management hebben minder vaak een formeel gesprek met de leidinggevende en stellen minder vaak een POP op. Daarnaast is de inzet van deze instrumenten afhankelijk van het dienstverband en het functioneren. Er is gebrek aan tijd en faciliteiten om instrumenten goed in te zetten. Daardoor is beleid op scholen ten aanzien van de gesprekkencyclus of POP s vertraagt of komt het zelfs niet van de grond. Gemiddeld is een vijfde tot een kwart van de werknemers niet tevreden met de formele gesprekken en POP s. Hoewel het merendeel van de werknemers tevreden is, blijft toch een substantieel deel van de werknemers niet tevreden over de gesprekken die ze voeren met de leidinggevende. Vooral de gesprekspartner en het gebrek aan concrete afspraken zijn oorzaken van ontevredenheid. Formele gesprekken in het onderwijs 6

8 Het verschil tussen de mening van schoolleiders en werknemers over de mate waarin er afspraken over onderwerpen worden gemaakt is groot. Schoolleiders lijken de meeste onderwerpen wel te bespreken met werknemers, maar niet met alle werknemers. Daarnaast wordt ook niet met alle werknemers afspraken over de besproken onderwerpen gemaakt. Dit schept het beeld dat formele gesprekken en POP s nog niet op een eenduidige manier worden gehouden binnen scholen. Formele gesprekken en POP s worden belangrijker door recente onderwijsontwikkelingen, maar niet beter. Er worden ook niet meer formele gesprekken of POP s gehouden. Op basis van deze aandachtspunten bevelen we aan dat de groeiende behoefte aan formele gesprekken en POP s wordt aangegrepen om het beleid op dit gebied verder te professionaliseren. De inzet van formele gesprekken en POP s onder alle werknemers moet worden gestimuleerd, maar in het bijzonder bij organisatie- en beheerpersoneel en management. Loopbaangesprekken zouden voor alle werknemersgroepen gestimuleerd moeten worden. Daarvoor moet het gebrek aan faciliteiten worden aangepakt en moeten scholen die nog beleid op het gebied van formele gesprekken en POP s moeten maken, worden ondersteund. Daarnaast moet worden gekeken naar het vergroten van de competentie van leidinggevenden om formele gesprekken en POP s goed op te zetten en uit te voeren. Echter, ook werknemers moeten worden gewezen op de eigen verantwoordelijkheid in dergelijke gesprekken. Het onderwerp beloning zou in deze gesprekken niet geschuwd moeten worden. Dit onderzoek biedt inzichten, maar ook aanknopingspunten voor vervolgonderzoek. De ontwikkelingen die onderzocht zijn, hebben alle drie nog niet hun definitieve vorm in de praktijk gekregen. Daardoor is de uiteindelijke invloed van deze beleidsmaatregelen op formele gesprekken en POP s nog niet te meten. Om dit in kaart te brengen moet dit in de komende jaren vaker worden onderzocht, zodat de ontwikkeling hierin duidelijk wordt en er als nodig maatregelen kunnen worden genomen om formele gesprekken en POP s verder te professionaliseren. Schoolleiders geven aan te weinig tijd en faciliteiten te hebben om de gewenste instrumenten in te zetten op hun instelling. Onduidelijk is echter welke faciliteiten ze missen en hoe schoolleiders verder kunnen worden ondersteund in het zo efficiënt mogelijk inzetten van instrumenten. Vervolgonderzoek in de vorm van diepte interviews zou hier duidelijkheid in kunnen geven. Dit onderzoek toont aan dat er structurele verschillen zijn in de perceptie van schoolleiders en werknemers over de inhoud van gesprekken en de mate waarin er afspraken over onderwerpen worden gemaakt. Het is van belang om inzicht te hebben in deze verschillen, omdat deze bepalend zijn voor de verwachtingen, de ervaren kwaliteit en resultaten van formele gesprekken en POP s. Om deze verschillen te duiden is het zinvol om vervolgonderzoek te doen naar het beoogde doel en het beeld van elkaar en elkaars rol waarmee werknemers en schoolleiders het gesprek aangaan. Verder is het interessant om de motivatie van schoolleiders om bepaalde werknemers wel op te nemen in de gesprekkencyclus en andere niet verder te onderzoeken. Dit onderzoek geeft een eerste inzicht in deze motivatie, maar om effectief te stimuleren dat alle werknemers formele gesprekken en POP s hebben, is het van belang dat hier meer inzicht in komt. Uit de monitor strategisch personeelsbeleid van het SBO die later dit jaar verschijnt, komt naar voren dat een actief personeelsbeleid de algehele tevredenheid met de baan bevordert. In hoeverre dragen formele gesprekken en POP s bij aan de algehele tevredenheid met de baan en de organisatie? Maakt het daarbij uit of er formele gesprekken worden gehouden of dat belangrijke onderwerpen in informele gesprekken aan de orde komen? Het interessant is om de invloed van gesprekken met de leidinggevende op de algehele tevredenheid met de baan en de organisatie te onderzoeken In de monitor is ook aandacht voor het strategische aspect van de gesprekkencyclus en het POP voor de organisatie. Formele gesprekken en het POP zijn namelijk bij uitstek geschikt om naast de ontwikkeling van de werknemers ook de doelen en ambities van de organisatie te bespreken. Tussen deze organisatiedoelen en de individuele doelen van de werknemers moet afstemming plaats vinden om gezamenlijk de organisatiedoelen te bereiken. Het is echter de vraag in hoeverre de organisatiedoelen worden besproken en er rekening met ze wordt gehouden in de loopbaan- en ontwikkelingsgesprekken met werknemers. Ook het effect van het wel of niet meenemen van de organisatiedoelen tijdens gesprekken met werknemers is niet bekend en zou verder moeten worden onderzocht. Formele gesprekken in het onderwijs 7

9 Over de scholingsbehoefte van leraren is steeds meer bekend, maar over de scholingsbehoefte van management en ondersteunend personeel in het onderwijs is nog weinig bekend. Wellicht dat dit te maken heeft met het feit dat met management en ondersteunend personeel veel minder vaak formele gesprekken en POP s worden gehouden. Het is de vraag welk inzicht scholen die wel formele gesprekken voeren met deze werknemers hebben in hun scholingsbehoefte. Onderzoek bij deze scholen kan dit inzicht aan het licht brengen en daarmee ook scholen die (nog) geen gesprekken met management en ondersteunend personeel houden en opleiders van dienst kunnen zijn. Formele gesprekken in het onderwijs 8

10 2 Inleiding 2.1 Achtergrond In de cao s van primair onderwijs (po) en voortgezet onderwijs (vo) zijn nagenoeg identieke artikelen opgenomen over het houden van een gesprekkencyclus met iedere werknemer over loopbaan, functionering en beoordeling. Daarnaast zijn in de cao s afspraken gemaakt ten aanzien van een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) voor werknemers. In 2010 is de verkenning Cao-afspraken Gesprekkencyclus van het SBO verschenen. In deze verkenning werd een overzicht gegeven van de beschikbare informatie vanuit zowel de werknemers- als de werkgeverszijde over de inzet van de gesprekkencyclus in de praktijk. Aanleiding voor deze verkenning was de verwachting dat de gesprekkencyclus en persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP s) belangrijker zullen worden als gevolg van recente beleidsontwikkelingen namelijk het verkorten van de salarislijnen, het versterken van de functiemix en de invoering van de lerarenbeurs. Zo is het bij het de bedoeling dat bij het opschalen van de functie binnen de functiemix en ook bij het maken van een salarisstap binnen de verkorte salarisschalen dit gebeurt op basis van een beoordeling/sollicitatiegesprek. Daarnaast is het goed denkbaar dat door de functiemix en de lerarenbeurs de ontwikkeling van leraren een belangrijker thema binnen de organisatie wordt en dat er daardoor meer POP s zullen worden gehouden. Meer specifiek zouden deze ontwikkelingen kunnen resulteren in meer, betere en inhoudelijk relevantere formele gesprekken en POP s. Verder zouden de thema s loon en loopbaan meer aandacht kunnen krijgen in formele gesprekken, omdat daarin door de beleidsontwikkelingen meer en concretere stappen in te maken zijn. Een aanvullende verwachting is dat er daarom ook meer concrete afspraken over deze onderwerpen zouden worden gemaakt. Tot slot kan ook de behoefte van de werknemers naar dergelijke gesprekken hierdoor toenemen. Dit alles kan een belangrijke impuls betekenen voor het professionaliseren van het personeelsbeleid in het onderwijs, wat al langere tijd een speerpunt is binnen deze sector. Om vast te stellen wat tot nu toe de invloed is van het verkorten van de salarislijnen, de versterking van de functiemix en de lerarenbeurs op de gesprekkencyclus, is in 2011 een onderzoek uitgevoerd. De resultaten van dit onderzoek staan beschreven in deze rapportage. 2.2 Onderzoeksvragen Doel van dit onderzoek is na te gaan welke invloed ontwikkelingen als de functiemix, verkorten van de salarislijnen en de lerarenbeurs hebben op de gesprekkencyclus en POP s in de praktijk op scholen. Om dit te achterhalen wordt eerst gekeken naar de wijze waarop de formele gesprekken binnen de gesprekkencyclus en POP s nu worden ingezet. In dit onderzoek onderscheiden we drie type formele gesprekken: functioneringsgesprekken, beoordelingsgesprekken en loopbaangesprekken. Deze en het POP zijn als volgt gedefinieerd: Functioneringsgesprekken: Een toekomstgerichte dialoog waarin het wederzijds functioneren van de werknemer en de leidinggevende wordt besproken. Doelen voor deze bespreking kunnen prestatieverbetering, bijsturing, stimulering en ontwikkeling zijn; Beoordelingsgesprekken: Een gesprek tussen de direct leidinggevende en de werknemer, waarin de beoordeling van het functioneren van de werknemer door deze leidinggevende wordt besproken. Beoordelingsgesprekken zijn gericht op het verleden; Loopbaangesprekken: Een gesprek over het ontwikkelingsproces van een werknemer in het werk en binnen de organisatie waarbij het gaat om een proces van afstemming van de behoeften en mogelijkheden van de organisatie en van de werknemer; Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP): Plan waarin wederzijds afstemming plaatsvindt tussen de wensen van de werknemer met betrekking tot zijn professionele ontwikkeling en de ontwikkelingsdoelen van de organisatie. Er staan afspraken in over de deskundigheidsbevordering, scholing, toekomstige inzetbaarheid en doorstroming naar andere interne of externe functies en over de door de werkgever beschikbaar te stellen faciliteiten in tijd en/of geld. Formele gesprekken in het onderwijs 9

11 Er wordt gekeken naar het beeld in het po en vo vanuit zowel werknemers- als werkgeversperspectief. Dit wordt waar mogelijk afgezet tegen het beeld dat uit de verkenning van 2010 naar voren kwam. Het merendeel van de gegevens in de verkenning uit 2010 is afkomstig uit Vervolgens wordt ingegaan op de mening van werknemers en werkgevers over de invloed van de recente ontwikkelingen op formele gesprekken en POP s. Daarmee staan de volgende onderzoeksvragen centraal in deze rapportage: Hoe worden de formele gesprekken en POP s ingezet in het onderwijs? In hoeverre is de inzet van formele gesprekken en POP s veranderd ten opzichte van de situatie in 2008? Welke invloed hebben ontwikkelingen als het verkorten van de salarislijnen, de versterking van de functiemix en de lerarenbeurs volgens werknemers en werkgevers op formele gesprekken en POP s in de praktijk op scholen? 2.3 Onderzoeksopzet Voor dit onderzoek is een online vragenlijst uitgezet onder een panel van schoolleiders (SBO-panel) en een panel van werknemers (Flitspanel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). Het veldwerk is in april en mei van 2011 uitgevoerd. In totaal hebben 872 schoolleiders en 2050 werknemers de vragenlijsten ingevuld. Tabel 1 geeft een overzicht van de respons uitgesplitst naar werknemers en werkgevers in het po en vo. Steekproef Respons Respons Schoolleiders po % vo % Werknemers po % vo % Tabel 2.1 Respons 2 Bron van de data is het Personeels- en mobiliteitsonderzoek 2008 en een bevraging van het Flitspanel in Formele gesprekken in het onderwijs 10

12 3 Inzet van formele gesprekken Uit de verkenning van 2010 blijkt dat in 2008 functioneringsgesprekken in de meeste instellingen in het po en vo werden ingezet. Ook in het onderzoek in 2011 is de inzet van formele gesprekken gemeten. Zowel aan werknemers als aan werkgevers is gevraagd hoe formele gesprekken en POP s worden ingezet. Daarbij is hen eerst gevraagd in hoeverre formele gesprekken en POP s worden ingezet op de instelling. Vervolgens is aan werknemers gevraagd of ze, als de eigen instelling een instrument inzet, zelf met dit instrument te maken hebben gehad. Aan schoolleiders, die aangeven dat een instrument wordt ingezet, is vervolgens gevraagd of dit instrument dan ook bij alle werknemers wordt ingezet. Ook is aan werknemers en schoolleiders gevraagd hoe ze zouden willen dat deze instrumenten worden ingezet. In dit hoofdstuk worden de resultaten van deze vragen besproken. Eerst worden de resultaten in het po besproken, daarna die in het vo. Daarbij wordt eerst een algeheel beeld van de sector gegeven. Vervolgens wordt het werknemers- en werkgeversperspectief in de sector meer in detail besproken. 3.1 Po Algehele beeld po Functioneringsgesprekken worden in nagenoeg alle instellingen in het po ingezet. Dit wil echter niet zeggen dat alle medewerkers een functioneringsgesprek krijgen, omdat instellingen niet met iedereen deze gesprekken voeren. Andere formele gesprekken en POP s worden beduidend minder vaak ingezet door de instellingen en ook selectiever toegepast dan functioneringsgesprekken. Vooral loopbaangesprekken worden weinig ingezet. Als het perspectief van de werknemers en de schoolleiders tegen elkaar wordt afgezet, valt op dat schoolleiders vaker dan werknemers aangeven dat formele gesprekken en POP s op de instelling worden ingezet. Dit verschil is vooral groot bij beoordelings- en loopbaangesprekken. Ook het aandeel werknemers dat met de verschillende vormen van formele gesprekken en POP s te maken krijgt, ligt volgens de schoolleiders hoger dan volgens de werknemers. Vooral bij het beoordelingsgesprek ligt de inschatting van de schoolleiders duidelijk hoger dan de ervaring van de werknemers. Ondanks dat volgens de cao in het po met elke werknemer periodiek gesprekken moeten worden gevoerd via een gesprekkencyclus met functionerings-, beoordelings- en loopbaangesprekken, blijkt dit toch niet overal te gebeuren. Ook zou wegens de cao van de werknemers het persoonlijk ontwikkelperspectief in een POP moeten worden vastgelegd, maar ook dit wordt niet op elke werknemer toegepast. Meer dan de helft van de schoolleiders geeft bijvoorbeeld aan dat er onderscheid wordt gemaakt naar functie. Vooral organisatie- en beheerpersoneel wordt vaak niet in de gesprekkencyclus meegenomen en krijgt geen POP. Andere opvallende verschillen tussen werknemers en schoolleiders zijn te zien in de mate waarin ze instrumenten die niet worden ingezet als een gemis ervaren. Zo worden functioneringsgesprekken vaak gemist door werknemers als ze deze niet krijgen, maar schoolleiders die functioneringsgesprekken niet inzetten, vinden zelden dat ze wel toegepast zouden moeten worden. Ook loopbaangesprekken en in mindere mate POP s worden meer gemist door werknemers dan door schoolleiders. Schoolleiders zouden wel vaker beoordelingsgesprekken toegepast willen zien dan werknemers. Schoolleiders geven aan dat het beleid om instrumenten in te voeren vaak nog in ontwikkeling is, hoewel ook regelmatig een gebrek aan tijd en faciliteiten wordt ervaren om formele gesprekken en POP s goed in te zetten. Ten opzichte van de inzet zoals beschreven in de verkenning van 2010 is de inzet van functioneringsgesprekken en POP s tussen 2008 en 2011 door instellingen volgens werknemers onveranderd. Dit in tegenstelling tot de verwachtingen als gevolg van de recente beleidsontwikkelingen. De behoefte aan functioneringsgesprekken onder werknemers die er geen krijgen, is tussen 2008 en 2011 licht gestegen. Dit komt overeen met de verwachting, echter de behoefte aan een POP is licht gedaald onder diegenen die geen POP hebben. Over beoordelings- en loopbaangesprekken was voor de verkenning van 2010 geen informatie beschikbaar. Formele gesprekken in het onderwijs 11

13 3.1.2 Werknemersperspectief Personeel in het po geeft in 2011 aan dat in vrijwel alle instellingen functioneringsgesprekken worden gehouden (zie figuur 3.1). Veel minder gebruikelijk zijn de beoordelingsgesprekken en loopbaangesprekken. Vooral deze laatste worden maar in een gering aantal instellingen gehouden. Het POP wordt in bijna driekwart van de instellingen opgesteld. Drie procent van de werknemers geeft aan dat geen van deze instrumenten wordt ingezet bij hun school. Figuur 3.1 Gebruik van formele gesprekken en POP door po-instellingen volgens werknemers Net als in 2008 blijkt echter dat niet alle werknemers binnen een instelling formele gesprekken en POP s hebben. Werknemers die aangeven dat een instrument wordt ingezet door de eigen instelling is gevraagd of ze zelf met deze instrumenten te maken hebben gehad. Van de werknemers werkzaam bij een instelling die functioneringsgesprekken inzet, heeft 86 procent een functioneringsgesprek gehad in de laatste twee jaar. Dit terwijl 93 procent van de instellingen deze gesprekken inzetten. Meer dan de helft van de werknemers werkzaam op een instelling waar beoordelingsgesprekken worden gevoerd, heeft zelf een beoordelingsgesprek gehad. Loopbaangesprekken worden door maar een klein deel van de scholen ingezet, maar als ze ze inzetten heeft ruim zestig procent van de werknemers op deze scholen er ervaring mee gehad de afgelopen twee jaar. Bijna één op de tien werknemers werkzaam op een school waar formele gesprekken of POP worden ingezet, krijgt met geen van deze instrumenten te maken. Formele gesprekken in het onderwijs 12

14 Figuur 3.2 Percentage werknemers in het po, die niet met een instrument te maken hebben gehad, maar het wel graag toegepast zou willen zien Aan werknemers is ook gevraagd in hoeverre ze zouden willen dat instrumenten waar zij niet mee te maken hebben wel op hen worden toegepast. Werknemers die geen functioneringsgesprek hebben lijken dit over het algemeen als een gemis te ervaren (zie figuur 3.2). De andere instrumenten lijken minder gemist te worden, maar toch geeft tussen de veertig en 45 procent van de werknemers die geen beoordelingsgesprek, loopbaangesprek of POP krijgen, aan dit wel te willen. Er is echter ook een groep werknemers (36 procent), die niets mist in het pakket aan instrumenten dat bij hen wordt ingezet. Dit betekent alleen ook dat bijna tweederde van de werknemers die (nog) niet met alle instrumenten te maken hebben, behoefte heeft aan uitbreiding van het instrumentarium dat wordt ingezet Werkgeversperspectief Uit figuur 3.3 komt naar voren dat volgens schoolleiders in het po bijna alle po-scholen functioneringsgesprekken houden en dat op de scholen die functioneringsgesprekken houden ook nagenoeg iedereen er een krijgt. Figuur 3.3 Gebruik van formele gesprekken en POP door po-instellingen volgens schoolleiders Formele gesprekken in het onderwijs 13

15 Beoordelingsgesprekken worden door meer dan driekwart van de instellingen gehouden, alleen niet met alle werknemers. Iets meer dan vier op de vijf werknemers van instellingen die beoordelingsgesprekken houden, krijgen ook zo een gesprek. Net als bij de werknemers geven ook de schoolleiders aan dat loopbaangesprekken het minst worden gehouden. Bijna tweederde van de schoolleiders geeft aan dat werknemers op scholen waar loopbaangesprekken worden gehouden, dergelijke gesprekken hebben met de leidinggevende. Het gebruik van POP s is wijdverbreid volgens de schoolleiders. Net geen 90 procent van de scholen stelt dergelijke plannen op en dat doen ze met 88 procent van het personeel. Minder dan een half procent van de schoolleiders geeft aan geen van deze instrumenten in te zetten. Schoolleiders die aan hebben gegeven dat op hun school bepaalde gesprekken of een POP niet wordt ingezet, is gevraagd welke van deze instrumenten ze wel toegepast zouden willen zien. In figuur 3.4 is te zien dat van de weinige schoolleiders die hebben aangegeven dat op hun instelling geen functioneringgesprekken worden gehouden niet meer dan 15 procent vindt dat deze wel toegepast zouden moeten worden. Beoordelingsgesprekken worden wel meer gemist door de schoolleiders bij wie ze niet worden ingezet. Ruim 60 procent zou dit instrument wel willen inzetten. Loopbaangesprekken en POP s worden minder gemist, maar ook daar is onder meer dan een derde van de schoolleiders bij wie ze niet worden ingezet, animo voor. Meer dan de helft van de schoolleiders is echter tevreden met de instrumenten die ze al inzetten en hebben geen behoefte aan andere instrumenten. Figuur 3.4 Percentage schoolleiders in het po die instrumenten niet inzetten, maar wel toegepast wil zien Vervolgens is aan de schoolleiders die een instrument niet inzetten, maar wel zouden willen inzetten gevraagd waarom een instrument niet wordt ingezet. Veel genoemde redenen zijn het ontbreken van tijd en faciliteiten om de gesprekken goed te voeren of het POP op te stellen. Verder geven veel schoolleiders aan dat het beleid in ontwikkeling is. Ten aanzien van beoordelingsgesprekken wordt ook regelmatig opgemerkt dat er nog geen afspraken over zijn gemaakt en dat goede richtlijnen daarvoor ontbreken. Ook vinden enkelen dat leidinggevenden dan eerst scholing moeten krijgen in het goed voeren van een beoordelingsgesprek. Bij loopbaangesprekken wordt regelmatig aangegeven dat de loopbaan in functioneringsgesprekken aan de orde komt. Een reden die schoolleiders noemen waarom POP s niet worden opgesteld is het ontbreken van draagvlak onder het personeel. Ook het gebrek aan ontwikkelmogelijkheden wordt door sommigen als reden opgegeven. Formele gesprekken in het onderwijs 14

16 Figuur 3.5 Factoren waarvan het inzetten van instrumenten in het po bij werknemers afhankelijk is Ook is de schoolleiders gevraagd waarvan het inzetten van een instrument bij een bepaalde werknemer afhankelijk is. Figuur 3.5 laat zien dat meer dan de helft van de schoolleiders aangeeft dat dit afhankelijk is van de functie. Andere factoren dan de functie die kunnen meespelen bij het wel of niet inzetten van een instrument bij een werknemer zijn het type dienstverband, de beslissing van de leidinggevende over het nut van een instrument en het functioneren van de werknemer. Figuur 3.6 Percentage inzet naar functie als de inzet van instrumenten volgens schoolleiders in het po afhankelijk is van de functie Schoolleiders, die aangeven dat de inzet van een instrument afhankelijk is van de functie, geven aan dat instrumenten vooral onder leraren worden ingezet functiegroepen (zie figuur 3.6). Opvallend is dat er bij de inzet van instrumenten een scheiding is tussen organisatie- en beheerpersoneel en andere. Formele gesprekken of POP s worden beduidend minder vaak ingezet bij organisatie- en beheerpersoneel als deze inzet afhankelijk is van de functie. Formele gesprekken in het onderwijs 15

17 Onderwijsondersteunend personeel krijgt volgens de schoolleiders vaak nog wel een functioneringsgesprek, maar het percentage dat op basis van de functie een beoordelings-, loopbaangesprek of POP krijgt is beduidend lager. Management krijgt met 78 procent onder degenen zonder lesgevende taak en 68 procent onder degenen met lesgevende taak minder vaak dan onderwijzend en onderwijsondersteunend een functioneringsgesprek. Rond de zestig procent krijgt een beoordelingsgesprek, loopbaangesprek of POP. 3.2 Vo Algehele beeld vo Functioneringsgesprekken worden veruit het meest ingezet in het vo. Net als in het po vinden ook in het vo schoolleiders vaker dan werknemers dat instrumenten op de instelling worden ingezet. Dit verschil is vooral duidelijk bij beoordelingsgesprekken, die volgens 56 procent van de werknemers wordt ingezet tegen 79 procent van de schoolleiders en bij loopbaangesprekken, die volgens 18 procent van de werknemers en 46 procent van de schoolleiders worden ingezet. Ook het aandeel werknemers op instellingen die formele gesprekken en POP s inzetten, dat met formele gesprekken en POP s te maken krijgt, is volgens schoolleiders groter dan volgens werknemers. Zo schatten schoolleiders dit voor functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken bijna twintig procentpunten hoger in dan werknemers. Uit zowel het werknemersperspectief als het schoolleiderperspectief komt naar voren dat ook in het vo niet elke werknemer een gesprekkencyclus doorloopt en een POP heeft. Volgens de schoolleiders wordt er bij de inzet van deze instrumenten met name onderscheid gemaakt naar type dienstverband, functioneren en functie van de werknemer. Kijkend naar de functie valt op dat onderwijzend personeel over het algemeen te maken krijgt met alle instrumenten die worden ingezet, maar organisatie- en beheerpersoneel vaak niet betrokken worden in de (volledige) gesprekkencyclus en geen POP heeft. Als instrumenten niet worden ingezet ervaren werknemers dit veel vaker als een gemis dan schoolleiders. Alleen beoordelingsgesprekken zien schoolleiders, die deze gesprekken niet inzetten (71 procent), liever toegepast dan werknemers (31 procent). Hiermee komt het algemene beeld in het vo overeen met het beeld in het po met het verschil dat in het po de verschillende instrumenten meer worden ingezet dan in het vo. Ten opzichte van 2008 is net als in het po de inzet volgens werknemers van functioneringsgesprekken en POP s onveranderd. Er zijn dus niet zoals verwacht meer gesprekken gehouden als gevolg van de recente beleidsontwikkelingen. De behoefte aan een functioneringsgesprek is in vergelijking met de gegevens uit 2008 met ruim tien procentpunten toegenomen, net zoals verwacht. De behoefte aan een POP is echter gelijk gebleven. Formele gesprekken in het onderwijs 16

18 3.2.2 Werknemersperspectief In het vo geeft 83 procent van de werknemers aan dat er functioneringsgesprekken worden gehouden op hun instelling (zie figuur 3.7). Dit is tien procentpunten lager dan in het po. Het instrument dat in het vo na functioneringsgesprekken het meest wordt ingezet is het POP, dit wordt echter veel minder ingezet dan in het po (58 tegenover 74 procent). De inzet van beoordelings- en loopbaangesprekken in het vo wijkt nauwelijks af van het po. Figuur 3.7 Gebruik van formele gesprekken en POP door vo-instellingen volgens werknemers Krijgen alle werknemers in het vo te maken met de instrumenten die hun instelling inzet? Nee, ook in het vo geven werknemers aan dat ze niet allemaal formele gesprekken of een POP krijgen als hun instelling deze inzet. Bijna driekwart van de werknemers op een vo-instelling, die functioneringsgesprekken houdt, krijgt ook een dergelijk gesprek. De andere instrumenten worden (nog) selectiever ingezet. POP s wordt bij net geen zestig procent van de werknemers ingezet, die werken op een instelling die POP s inzetten. Van de werknemers op scholen, die loopbaangesprekken of beoordelingsgesprekken houden, krijgt de helft of zelfs iets minder met deze gesprekken te maken. In vergelijking met het po zijn de percentages werknemers in het vo die te maken krijgen met formele gesprekken of POP s als deze worden ingezet op de instelling structureel lager. Het percentage werknemers dat met geen enkel instrument te maken krijgt, ondanks dat de instelling deze wel inzet, is dan ook beduidend hoger in het vo dan in het po. Formele gesprekken in het onderwijs 17

19 Figuur 3.8 Percentage werknemers in het vo, die niet met een instrument temaken hebben gehad, maar het wel graag toegepast zou willen zien Dit verschil kan niet worden verklaard door het verschil in de behoefte aan deze instrumenten onder personeel in het vo vergeleken met het po. De percentages weergegeven in figuur 3.8 zijn nagenoeg gelijk aan de percentages in figuur 3.2. Alleen de behoefte aan beoordelingsgesprekken is lager in het vo dan in het po. Functioneringsgesprekken worden duidelijk het meest gemist door werknemers in het vo, als ze die niet krijgen Werkgeversperspectief Schoolleiders in het vo geven aan dat in bijna alle instellingen functioneringsgesprekken worden gehouden en dat deze ook bij meer dan negentig procent van de werknemers op deze instellingen worden ingezet (zie figuur 3.9). Figuur 3.9 Gebruik van formele gesprekken en POP door vo-instellingen volgens schoolleiders Beoordelingsgesprekken worden volgens hen in bijna tachtig procent van de instellingen ingezet. Op deze instellingen krijgen echter niet alle werknemers, maar slechts 65 procent een Formele gesprekken in het onderwijs 18

20 beoordelingsgesprek. Ook POP s worden volgens schoolleiders in het vo in bijna tachtig procent van de instellingen ingezet. Met zeventig procent van de werknemers op deze scholen wordt er een POP opgesteld. Loopbaangesprekken worden beduidend minder ingezet door scholen en ook het percentage werknemers dat op een school een loopbaangesprek krijgt is lager dan bij de andere instrumenten. In vergelijking met het po worden volgens schoolleiders meer loopbaangesprekken gehouden door vo scholen, maar er worden minder POP s opgesteld. Daarnaast zijn vo scholen volgens de schoolleiders selectiever in het inzetten van met name beoordelingsgesprekken en POP s dan po scholen. Het instrument dat door schoolleiders in het vo het meeste als een gemis wordt ervaren, als het niet wordt ingezet, is het beoordelingsgesprek (zie figuur 3.10). Meer dan zeventig procent zou dergelijke gesprekken wel willen voeren. De andere instrumenten worden duidelijk minder gemist door schoolleiders. De helft van de schoolleiders mist niets in het instrumentarium dat ze inzet bij hun werknemers. Ten opzichte van het po vinden meer schoolleiders in het vo het niet inzetten van functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken een gemis, ondanks dat deze gesprekken volgens deze schoolleiders nagenoeg even vaak worden ingezet door instellingen in het vo als in het po. Functioneringsgesprekken worden in het vo ook bij bijna een even groot aandeel van de werknemers ingezet als in het po, maar beoordelingsgesprekken niet. Loopbaangesprekken en POP s worden iets meer als een gemis ervaren door schoolleiders in het po. Een veel genoemde reden waarom een instrument (nog) niet wordt ingezet is dat het beleid nog in ontwikkeling is. Bij anderen is er nog geen beleid in aantocht. Ook gebrek aan tijd en in mindere mate faciliteiten zijn redenen waarom instrumenten niet worden ingezet. Deze redenen zagen we ook terugkomen in het po. Figuur 3.10 Percentage schoolleiders in het vo die instrumenten niet inzetten, maar wel toegepast wil zien Formele gesprekken in het onderwijs 19

21 Figuur 3.11 Factoren waarvan het inzetten van instrumenten in het vo bij werknemers afhankelijk is Uit figuur 3.11 komt naar voren dat het type dienstverband de belangrijkste factor is waarop bepaald wordt of een instrument wel of niet wordt ingezet bij een werknemer. Gedacht kan worden aan tijdelijke krachten of stagiaires, waar geen formeel gesprek mee wordt gevoerd, terwijl vaste krachten dat wel krijgen. Ook naar aanleiding van het functioneren wordt volgens meer dan veertig procent van de schoolleiders bepaald of een werknemer wel of geen formeel gesprek of POP krijgt. Dit zou kunnen betekenen dat in dat geval alleen diegenen die niet goed functioneren een functioneringsgesprek krijgen of dat alleen met degenen die goed functioneren een loopbaangesprek wordt gevoerd. Hierin is een duidelijk verschil te zien met het po. Daarin is de functie de belangrijkste factor en is het type dienstverband en het functioneren minder bepalend. Volgens ruim een derde van de schoolleiders in het vo speelt de functie wel een rol. Aan hen is gevraagd welke instrumenten bij welke functies worden ingezet. Figuur 3.12 geeft de resultaten weer. Figuur 3.12 Percentage inzet naar functie als de inzet van instrumenten volgens schoolleiders in het vo afhankelijk is van de functie Formele gesprekken in het onderwijs 20

22 Onderwijzend personeel krijgt bijna altijd met de instrumenten te maken die worden gebruikt. Functioneringsgesprekken worden ook bij de andere functiegroepen bij het merendeel ingezet. De andere instrumenten worden veel minder bij de andere functiegroepen gebruikt. Ongeveer de helft van het management krijgt hier nog wel mee te maken, maar bij organisatie- en beheerpersoneel ligt dit tussen de twintig en 36 procent. Ten opzichte van het po krijgt organisatie- en beheerpersoneel in het vo wel vaker te maken met formele gesprekken en POP s. Bij de andere functiegroepen worden over het algemeen minder instrumenten ingezet in het vo dan in het po. Formele gesprekken in het onderwijs 21

23 4 Attitude richting formele gesprekken en POP s De verkenning uit 2010 laat zien dat onder de werknemers die functioneringsgesprekken hebben met de leidinggevende in procent vindt dat deze gesprekken niet goed werken. Van het POP vindt 61 procent van de werknemers dat het niet goed werkt. Onder schoolleiders is driekwart van mening dat functioneringsgesprekken bijdragen aan de professionalisering van de werknemer. Voor POP s ligt dit aandeel op ongeveer tweederde, maar voor beoordelings- en loopbaangesprekken ligt dit op minder dan de helft. Deze cijfers geven aan dat werknemers en werkgevers niet altijd even tevreden zijn of overtuigd zijn van het nut van formele gesprekken en POP s. In het onderzoek in 2011 is dit ook onderzocht. Daarnaast is gekeken naar mogelijke oorzaken van de ontevredenheid of het gebrek aan vertrouwen in de effectiviteit van deze instrumenten. In dit hoofdstuk worden de resultaten van dit deel van het onderzoek beschreven. Eerst komt weer het po aan bod gevolgd door het vo. 4.1 Po Algehele beeld po Werknemers in het po zijn over het algemeen tevreden over de formele gesprekken en de POP s die ze hebben. Als ze al ontevreden zijn dan komt dit door de gesprekspartner of het gebrek aan concrete afspraken. Schoolleiders vinden de formele gesprekken en POP s over het algemeen nuttig om in te zetten. Aan zowel de schoolleiders als de werknemers is vervolgens gevraagd welke onderwerpen worden besproken tijdens formele gesprekken en of er concrete afspraken over worden gemaakt. Hierin lopen de meningen duidelijk uiteen. Volgens de schoolleiders worden alle onderwerpen over het algemeen besproken, behalve beloning. Beloning wordt ook volgens werknemers vaak niet besproken, maar ook andere onderwerpen, zoals het verbeteren van de ondersteuning vanuit de werkgever en het functioneren van de leidinggevende, komen volgens een deel van de werknemers niet aan bod. Over de mate waarin concrete afspraken worden gemaakt lopen de meningen sterk uiteen. Volgens tweederde of meer van de schoolleiders wordt over alle onderwerpen, uitgezonderd de beloning en de loopbaan, concrete afspraken gemaakt. Het grootste aandeel werknemers dat over een onderwerp concrete afspraken heeft gemaakt met de leidinggevende is iets mee dan de helft. Over andere onderwerpen wordt volgens minder dan de helft van de werknemers concrete afspraken gemaakt. Dit verschil tussen werknemers en schoolleiders is waarschijnlijk (gedeeltelijk) te wijten aan het verschil in perspectief. Schoolleiders kijken naar het geheel van gesprekken dat binnen de instelling wordt gehouden en zien dan dat de meeste onderwerpen in een of ander gesprek wel aan de orde komt en er afspraken over worden gemaakt. Werknemers hebben echter alleen de eigen gesprekken met de leidinggevende als referentiepunt en zien dat in die gesprekken niet alle onderwerpen aan de orde komen. Als dit inderdaad een verklaring is voor het verschil in inzicht over de besproken onderwerpen in formele gesprekken, geeft dit echter ook aan dat niet alleen gesprekken selectief worden ingezet, maar ook de onderwerpen selectief worden besproken. Van uniformiteit in de wijze waarop deze gesprekken worden gehouden, lijkt dan ook geen sprake. Ook verschillen de meningen van schoolleiders en werknemers over de mate waarin de afspraken gemaakt tijdens formele gesprekken en POP s worden nagekomen. Zowel schoolleiders als werknemers geven over het algemeen aan dat de afspraken meestal worden nagekomen. Echter, de werknemers vinden dat zij vaker altijd de afspraken nakomen en de schoolleiders dat zij dit vaker doen. Meer eensgezind zijn werknemers die geen behoefte hebben aan formele gesprekken of POP s en schoolleiders die de toegevoegde waarde van (bepaalde) formele gesprekken of het POP niet inzien. Beiden geven ze als meest genoemde reden hiervoor aan dat er al andere gesprekken worden gevoerd waarin de onderwerpen uit de formele gesprekken of POP s besproken worden en dat daardoor een apart gesprek niet nodig is. Andere redenen die ze beiden noemen zijn het gebrek aan carrièrewensen of perspectieven. Waar in 2008 nog 45 procent van de werknemers vond dat functioneringsgesprekken niet goed werken en 61 procent dat POP s niet deden wat ze moesten doen, is in 2011 een grote meerderheid tevreden met de gesprekken die ze hebben. Ook schoolleiders lijken meer tevreden, hoewel niet duidelijk is in hoeverre ze formele gesprekken en POP s vinden bijdragen aan de professionalisering. Formele gesprekken in het onderwijs 22