CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING CENTRUM TER PREVENTIE VAN. Jaarverslag ZELFDODING VZW ZELFMOORDLIJN.

Transcriptie

1 Jaarverslag VZW 214 CEN PRE ZEL CEN PRE ZEL ZELFMOORDLIJN.BE 1

2 VOORWOORD Beste lezer, Voor u ligt het jaarverslag van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding 214. Een jaarverslag is voor het CPZ een moment om even terug te kijken op het jaar dat voorbij is, en bij de realisaties van de voorbije maanden stil te staan. 214 was opnieuw een jaar om in te kaderen: de Zelfmoordlijn 1813 beantwoordde nooit eerder meer oproepen: er werd een stijging van 29% van het totale aantal beantwoorde oproepen gerealiseerd. Deze stijging kwam er door in 214 een absolute prioriteit te maken van de bezetting van de lijn. Vanaf september zette het CPZ vol in op werving, met een erg geslaagde campagne. Ook in 21 blijft werving hoog op de agenda. Ook de samenwerking met Tele-Onthaal werpt haar vruchten af: de inzet van de Tele-Onthaal-vrijwilligers is mee verantwoordelijk voor de stijging van het aantal beantwoorde oproepen. Ik bedank dan ook elke vrijwilliger die gesprekken voerde aan de Zelfmoordlijn Verder leest u in het jaarverslag ook over onze andere activiteiten: de vormingsdienst verfijnde haar aanbod en breidde verder uit: meer dan 1. mensen kregen vorming van het CPZ. Voor het eerst werd een open vorming suïcidepreventie op het werk georganiseerd. Dit aanbod zal in 21 verder gezet worden, in samenwerking met de CGG suïcidepreventiewerking en Werkgroep Verder. De studiedienst ging aan de slag met de kwaliteit van de oproepen en de attitudes van onze vrijwilligers ten aanzien van suïcidaliteit. Met succes overigens, onze vrijwilligers behoren tot de best scorende groep als het gaat over het reageren op uitingen van suïcidaliteit, door hun specifieke opleiding en continu hertrainen van hun vaardigheden. Sinds eind 213 vormt het CPZ, samen met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de Universiteit Gent, het Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie. Het voorbije jaar schoot deze nieuwe organisatie volledig uit de startblokken, waardoor de uitvoering van het Vlaams actieplan suïcidepreventie een nieuwe boost kreeg. Onder andere de realisatie van het digitale platform met alle informatie en hulp rond de preventie van zelfdoding, werd door VLESP mee gestuurd. Op 28 november 214 vierde het CPZ haar 3-jarig bestaan met een feestelijk symposium getiteld de kracht van informele zorg bij suïcidepreventie. Dit was een moment om even stil te staan bij het verleden van onze organisatie, maar meteen ook een blik vooruit: ook de komende 3 jaar denken we als CPZ een belangrijke rol te kunnen spelen in de preventie van zelfdoding. Onze ambitie blijft dan ook dat iedereen die aan zelfdoding denkt de kans krijgt hierover te spreken, omdat we weten dat zo n gesprek van onsbare preventieve waarde is. Jos Janssen, voorzitter CPZ 2 3

3 CPZ Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ) heeft als basisdoelstelling het voorkomen van zelfdoding. Het CPZ werkt vanuit drie diensten, die onderling verbonden zijn en elkaar aanvullen. Het CPZ is erkend door de Vlaamse Overheid als organisatie met terreinwerking en ontvangt hier structureel subsidies voor. Daarnaast vormt het CPZ, samen met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de Universiteit Gent, het Vlaams expertisecentrum Suïcidepreventie dat erkend werd als partnerorganisatie voor suïcidepreventie. 1 STUDIEDIENST Informeren & Sensibiliseren Analyseren & Signaleren Onderzoek bevorderen 2 VORMINGSDIENST 3 ZELFMOORDLIJN 1813 Extern Telefoon Intern (vrijwilligers) Online Deskundigheid Preventie 2. bevorderen ASPHA INHOUD Voorwoord 2 De Zelfmoordlijn Vrijwilligers 16 Preventie2. 18 ASPHA 2 De vormingsdienst 22 Symposium: De kracht van informele zorg in suïcidepreventie 24 De studiedienst 26 VLESP 28 Samenwerking 29 Uw Steun 32 Speerpunten voor Ons team 34 CENTRUM PREVENT ZELFDOD 4 VZW CENTRUM PREVENT ZELFDOD ZELFMOORDLIJN.BE

4 CPZ Tele Onthaal procent conversaties DE ZELFMOORDLIJN 1813 De Zelfmoordlijn 1813 is een anonieme hulplijn voor iedereen die aan zelfdoding denkt, zich zorgen maakt om iemand anders, of nabestaande is. De noodlijn is bereikbaar via, en en wordt beantwoord door vrijwilligers van het CPZ en Tele-Onthaal. In werden in totaal 38,3% ,6% oproepen 38,% naar vergelijking: de Zelfmoordlijn beantwoord. Met een 3% 3,9% stijging van bijna 29% ten opzichte van vorig jaar is dit het hoogste aantal oproepen dat ooit werd beantwoord. De stijging is te danken aan de uitbreiding van 3 de capaciteit van de lijn: door het aanwerven van meer vrijwilligers en door de 24,9% samenwerking 23,3% 22% tussen 22,7% het CPZ 21,7% en Tele-Onthaal. 2 Een kwart van de oproepen werd 2,7% online beantwoord door specifiek opgeleide vrijwilligers van Tele-Onthaal jaartal januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december in % van totaal beantwoorde oproepen 1 13% 41,% % 83% Aantal beantwoorde oproepen doorheen de jaren vergelijking: online jaartal De meeste oproepen komen nog altijd binnen via de, al zit de online hulpverlening in de lift. 17% van de oproepen die worden beantwoord komen binnen via of . Dit was in 29 nog 9,%. Hiermee is het aandeel online contacten over de afgelopen vijf jaar bijna verdubbeld. Met de verschillende media bereikt de Zelfmoordlijn 1813 verschillende doelgroepen. De is vooral populair bij jonge oproepen; ruim de helft van de oproepers is jonger dan 2 jaar. 13% 4% 83% 13% 4% Oproepen: aandeel % vergelijking: Oproepen per maand in 214 CPZ Tele Onthaal januari februari maart april mei juni 214 juli augustus september oktober november december in % van totaal beantwoorde oproepen vergelijking: - - Aandeel online oproepen in % van totaal beantwoorde oproepen online online jaartal vergelijking: online jaartal vergelijking: online cent conversaties 4 3 3% 3,9% 38,3% 37,6% 38,% 41,% rsaties CPZ tal conversaties

5 Aantal beantwoorde oproepen per jaar Aantal beantwoo oproepen per wen % mannen 34% Oproepers verdeling naar geslacht vrouwen 9% mannen 41% vrouwen 7% mannen 2% vrouwen 66% mannen 34% Oproepers verde naar gesl 49% 2 jaar - 2% 6 jaar >7 gemiddelde leeftijd: 2 jaar leeftijd Aantal oproepen vergelijking naargelang de leeftijd Gemiddeld aantal minuten van een hulpverlenend gesprek % 2 jaar - 11% 6 jaar % 2 jaar -,1% 6 jaar 49% 2 jaar - 2% 6 jaar 1 < >7 leeftijd < > leeftijd < >7 gemiddelde leeftijd: 43 jaar gemiddelde leeftijd: 21 jaar gemiddelde leeftijd: 2 jaar leeftijd Aantal oproe vergelijking naarge de lee Gemiddeld aa minuten van hulpverlenend gesp nd ers zichzelf 9% De oproeper neemt contact op voor iemand anders 18% zichzelf 82% iemand anders % zichzelf 9% iemand anders 1% zichzelf 9% De oproeper ne contact op v 8 9

6 in % van totaal beantwoorde oproe jaartal vergelijking: online - - AANTAL MANNEN DAT CONTACT OPNEEMT MET ZELFMOORDLIJN 1813 Het aantal mannen dat 14contact opneemt met de Zelfmoordlijn 1813 is met de jaren geleidelijk toegenomen. 12 Dat is een goed teken, mannen zijn immers een 1 belangrijke risicogroep 8 gezien het aantal suïcides bij mannen ongeveer drie keer zo hoog is als bij vrouwen. 6 CPZ De suïcidaliteit Tele Onthaaldie wordt waargenomen bij mannen en vrouwen die contact opnemen is vergelijkbaar. Zo is er bij 18,6% bij gesprekken met mannen en bij 18,2% van de gesprekken met vrouwen sprake van een uitgewerkt plan of een concrete dreiging van zelfdoding. Wel hebben vrouwen vaker al een poging ondernomen dan mannen (in 46% tegenover 39% van de gesprekken; voor beide geldt dat het in 69,% van de gesprekken is geweten). procent conversaties jaartal 1 SUÏCIDALITEIT VAN DE OPROEPERS 3% 22% 12 januari februari maart april mei juni 3,9% 23,3% 22,7% 21,7% De gedachten aan zelfdoding 9 staan op de voorgrond in de gesprekken aan de lijn. Deze wordt uitgebreid besproken en de acuutheid ervan wordt inges. 6 Hierdoor is aan de en bij vrijwel alle gesprekken waarbij iemand voor zichzelf contact opneemt, geweten 3 in welke mate de oproeper aan zelfdoding dacht (97,% aan de, 96,6% aan de ). Bij is dit in 86,2% van de gesprekken het geval. Onderstaande cijfers gaan over die oproepers ,3% 37,6% juli augustus september oktober november december ,% 2,7% ,% 24,9% ,7% 39% Denkt de oproeper aan zelfdoding? In % van hulpverlenende gesprekken waarbij dit geweten is 12,3% 39,4% 27,3% 17,% 3,% In % van 26,8% hulpverlenende 23,7% gesprekken 2,8% waarbij dit geweten zelfdodingswens is 12,3% 39,4% 27,3% 17,% 3,% 3,8%,6% 2,7% 14,9% % % 7,7% 39% 26,8% 23,7% 2,8% geen zelfdodingsgedachten zelfdodingsgedachten uitgewerkt geen zelfdodingsgedachten plan / dreiging zelfdodingspoging zelfdodingsgedachten aan de gang Aan de 3,8% en,6% is in ruim 2,7% de helft 14,9% % van de gesprekken er minimaal sprake zelfdodingspoging aan de gang van een suïcidale wens. Dit houdt in dat naast de gedachte aan zelfdoding de % oproeper ook een verlangen voelt om op die gedachte in te gaan. Van deze oproepers ondernam 41% reeds In % van een hulpverlenende zelfdodingspoging gesprekken waarbij en 36% dit geweten denkt isal langer dan een Ondernam de oproeper al eerder een poging? jaar aan zelfdoding. 31,1% 41,7% 27,2% 31,% In % 3,7% van hulpverlenende 32,8% gesprekken waarbij dit geweten nee is 31,1% 41,7% 27,2% 13,3% 18,2% 68,% Denkt de oproeper aan zelfdoding? % 31,% 3,7% 32,8% 13,3% 18,2% zelfdodingswens uitgewerkt plan / dreiging Ondernam de oproeper al eerder een poging? 68,% % ja niet geweten ja nee niet geweten Bijna een derde van de oproepers aan de en heeft reeds een poging ondernomen. Bij één derde van hen was deze poging meer dan een jaar geleden; bij 17% vond de vorige poging de afgelopen maand plaats, bij 8% zelfs de afgelopen week. Deze cijfers tonen dat de doelgroep goed wordt bereikt; heel wat mensen met acute suïcidaliteit weten de weg naar de lijn te vinden. 1 11

7 ontoegankelijkheid (bv. wachtlijsten) geen weet van bestaande diensten andere 2,9% 2,% 3,8% niet geweten 28,7% In % van aantal hulpverlenende gesprekken voor zichzelf waarbij de oproeper het thema aanhaalt % PROBLEMEN 3 VAN OPROEPERS % Zelfdoding is steeds het gevolg van een complex 22 samenspel van factoren. Er is nooit 2één oorzaak. Ook uit de gesprekken aan 18 de Zelfmoordlijn 1813 blijkt deze 17 complexiteit. 1 Het merendeel 14 van de 14 oproepers haalt verschillende problemen aan. De problemen die aan bod komen aan de lijn geven 11een beeld van wat er bij de oproepers speelt. Problemen met de omgeving zoals zich niet begrepen 7 8voelen en eenzaamheid worden het meest vermeld. Ook relationele problemen, zoals 4 een conflict met partner, een relatiebreuk, een moeizame relatie met ouders of kinderen komen veel voor. probleemoplossend gedrag % problemen met omgeving consequenties voor omgeving zich niet begrepen voelen/geen steun 23 sociale steun goede hulpverlening willen leven betekenisvolle activiteit Meest vermelde problemen bij oproepers eenzaamheid problemen met ouders problemen met partner problemen met werk of studie angst dat de zelfdoding mislukt 19 8 financiële problemen 8 geen probleem met toegankelijkheid te hoge drempel (taboe, stigma) te kort schieten (ontevreden) ontoegankelijkheid (bv. wachtlijsten) geen weet van bestaande diensten BESCHERMENDE FACTOREN Naast te duurhet voldoende 4,3% aandacht schenken aan de zelfdodingsgedachten en de negatieve emoties die bij de oproeper spelen, wordt ook stilgestaan bij wat de,9% oproeper nog in leven houdt. Naast de hoge mate van suïcidaliteit die vaak aanwezig is en de vele 14,9% problemen die worden aangehaald, worden er toch in 82% van de gesprekken redenen om te leven gevonden. Deze getuigen van de 2,9% ambivalentie die bij de oproepers speelt; enerzijds wil men een einde aan de pijn, anderzijds blijven 2,% er zaken die hen doen vasthouden aan het leven. andere niet geweten % ,8% 28,7% 4,9% % probleemoplossend gedrag Meest gevonden beschermende factoren consequenties voor omgeving sociale steun goede hulpverlening willen leven 8 9 betekenisvolle activiteit 7 8 angst dat de zelfdoding mislukt 4 12 In % van aantal hulpverlenende gesprekken voor zichzelf waarbij de oproeper het thema aanhaalt % problemen met omgeving zich niet begrepen voelen/geen steun eenzaamheid roblemen met ouders roblemen met partner problemen met werk of studie 19 8 financiële problemen 8 13

8 HULPVERLENING De helft (2%) van de oproepers die een beroep doen op de Zelfmoordlijn 1813 heeft reeds contact gehad met een hulpverlener. Vaak is dit een psycholoog of psychiater (33%) of de huisarts (18%). 8% van de oproepers werd al eens opgenomen in een psychiatrische instelling. Ervaring met hulpverlening geen probleem met toegankelijkheid 4,9% te duur te hoge drempel (taboe, stigma) 4,3%,9% te kort schieten (ontevreden) 14,9% ontoegankelijkheid (bv. wachtlijsten) geen weet van bestaande diensten andere 2,9% 2,% 3,8% niet geweten 28,7% Herkomst van de cijfers 14 % % Voor een kwart van de oproepers (26%) is de 26 Zelfmoordlijn 1813 de eerste plaats waar zij spreken over hun zelfdodingsgedachten Zij 23 die wel al spraken over hun 22 zelfdodingsgedachten deden 2 dat in de meeste gevallen met hun hulpverlener (27%). 1% van hen geeft aan hierbij steun te hebben ervaren. 1 4% van de oproepers werd 1 aan het eind van het gesprek doorverwezen. De meeste doorverwijzingen gingen naar de huisarts (12%), de psycholoog of psychiater (7,%), het CAW (,8%) of een CGG (4%) probleemoplossend gedrag consequenties voor omgeving 14 sociale steun 14 goede hulpverlening 11 willen leven 8 9 betekenisvolle activiteit 7 8 angst dat de zelfdoding mislukt 4 Alle cijfers zijn berekend op basis van de oproepverslagen waarin de vrijwilliger na afloop van een gesprek anoniem een weergave geeft van het gesprek. In een verslag wordt enkel genoteerd wat in een gesprek aan bod kwam; een gesprek aan de Zelfmoordlijn 1813 is een hulpverlenend gesprek en de vrijwilliger stelt enkel vragen die voor het gesprek van belang zijn. Niet alle onderwerpen worden in elk gesprek bevraagd. Sommige cijfers zijn hierdoor mogelijk een ondersting. Voor meer informatie over de cijfers kunt u contact opnemen met de studiedienst van het CPZ. 1 % In % van aantal hulpverlenende gesprekken voor zichzelf waarbij

9 Wij zoeken vrijwilligers VRIJWILLIGERS De drijvende kracht achter de Zelfmoordlijn 1813 zijn de vrijwilligers die dag en nacht paraat staan om zowel aan de, als een luisterend oor te bieden aan wie het nodig heeft. Vrijwilligers van het CPZ doen gemiddeld 12 tot 16 uur wacht per maand. Naast de vrijwilligers van het CPZ zetten ook vrijwilligers van Tele-Onthaal zich in om de Zelfmoordlijn 1813 ( en ) te bemannen. Resultaten van wervingscampagne september bereik van PR 9. views van spotje op YouTube 8 mensen die zich kanditdaat stellen WERVING EN BASISOPLEIDING NIEUWE VRIJWILLIGERS Het CPZ zette in 214 vol in op het werven van nieuwe vrijwilligers, met als doel de bezetting van de Zelfmoordlijn 1813 substantieel uit te breiden. Hiertoe werd een samenwerking aangegaan tussen het CPZ en mediabureau Ogilvy. Ogilvy engageerde zich om een grote wervingscampagne uit te werken, met als doel in 4 opleidingsgolven telkens 2 à 3 nieuwe vrijwilligers de opleiding te laten voltooien. In september 214 en december 214 liepen de eerste wervingsgolven. De weerklank van de campagne in september was enorm: over een periode van 3 maanden kreeg het CPZ 8 aanmeldingen van potentiële kandidaat-vrijwilligers. 17 personen stuurden hun vragenlijst terug, waarvan twee derde werd uitgenodigd op een afstemmingsgesprek. In oktober startten de vormingen met kandidaat- vrijwilligers op de startlijst. 3 nieuwe vrijwilligers bemannen ondertussen mee de Zelfmoordlijn Deze spectaculaire groei noopt het CPZ ertoe om een vrijwilligersbeleid te voeren dat aan deze groei tegemoet komt. Eind 214 werd hiertoe een werkgroep uit vrijwilligers en beroepskrachten samengesteld. Ook de basisopleiding werd grondig herzien en aangepast aan de grotere groepen kandidaat-vrijwilligers. Er werden in 214 acht opleidingen ingericht op 4 locaties: Antwerpen, Gent, Brussel en Leuven. De praktijk staat centraal; de 4-uren durende opleiding richt zich specifiek op het voeren van crisisgesprekken rond zelfdoding. Sinds 214 kunnen kandidaat-vrijwilligers specifiek voor als medium kiezen en worden ze hier ook gericht voor opgeleid. Dit maakt van het derde volwaardige én laagdrempelige medium waarlangs oproepers de Zelfmoordlijn 1813 kunnen bereiken. PERMANENTE ONDERSTEUNING VAN ALLE VRIJWILLIGERS Naast het recruteren en opleiden van nieuwe vrijwilligers, zet het CPZ ook hoog in op het behoud van de bestaande groep vrijwilligers. Elke vrijwilliger van het CPZ wordt van dichtbij opgevolgd door intervisies in kleine groepen, functioneringsgesprekken en permanente vorming. Op die manier krijgen de vrijwilligers de kans om zich na de basisopleiding verder te ontplooien en de ervaring aan de Zelfmoordlijn 1813 met andere vrijwilligers te delen. Het CPZ draagt de kwaliteit van de gesprekken aan de Zelfmoordlijn 1813 erg hoog in het vaandel. Naast de permanente opvolging van elke vrijwilliger en van de gesprekken, werd in 214 ook nagegaan hoe het staat met de reacties op suïcidaliteit van de CPZ-vrijwilligers, en dit aan de hand van de gevalideerde VROS (Vragenlijst Reacties op Suïcidaliteit). Uit dit onderzoek bleek dat de CPZ-vrijwilligers erg goed scoren op deze vragenlijst, even goed tot zelfs beter dan professionele hulpverleners. De hoge score kan toegeschreven worden aan de zeer specifieke expertise en constante training van de gespreksvaardigheden bij het voeren van crisisgesprekken rond suïcidaliteit van de vrijwilligers aan de Zelfmoordlijn

10 Waar zijn we te vinden op het internet? PREVENTIE 2. Preventie 2. bundelt de initiatieven van het CPZ op het internet en de sociale media, met als doel de drempel naar de hulpverlening te verlagen en om preventief reageren te stimuleren bij onrustwekkende boodschappen over zelfdoding. WEBSITE De creatie van als digitaal platform voor iedereen op zoek naar hulp of informatie rond de preventie van zelfdoding was in 214 één van de mijlpalen van het suïcidepreventiebeleid in Vlaanderen. Alle organisaties die zich bezighouden met de preventie van zelfdoding bundelden de krachten, onder impuls van de Vlaamse Overheid en het Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie, en creëerden een gezamenlijke toegangspoort voor zowel hulpzoekers als professionelen. Ruim 66. gebruikers bezochten in 214 dit nieuwe platform. Een substantieel deel hiervan klikte door naar de Zelfmoordlijn Na het lanceren van de portaalsite zelfmoord1813.be, waarbij ook het volledige aanbod van het CPZ werd geïntegreerd, werd ook de eigen website in een nieuw kleedje gestoken. Het resultaat is een website met een moderne, frisse look en up-to-date organisatiegebonden informatie. Sinds de lancering van de nieuwe website tijdens het symposium van 28 november 214 naar aanleiding van 3 jaar CPZ bezochten ruim 4.3 bezoekers deze website. SOCIALE MEDIA Het CPZ is ook actief aanwezig op verschillende sociale media zoals Twitter en Facebook. Via deze kanalen verspreidt de organisatie informatie en nieuwtjes rond haar werk. In 214 werd voor het eerst ook geëxperimenteerd met rekrutering van vrijwilligers via de sociale media (Facebook en Youtube) en dit met groot succes. Op de Facebookpagina van de Zelfmoordlijn 1813 werden ook in 214 geregeld berichten geplaatst over de activiteiten van het CPZ en de preventie van zelfdoding. Eind 214 volgden 1.66 mensen de Zelfmoordlijn 1813 op Facebook, een stijging met 83% t.o.v. eind 213. Deze grote stijging in het aantal volgers van de pagina, betekent ook meteen een groter bereik van de berichten. Via Google AdWords probeert het CPZ gericht advertenties van de Zelfmoordlijn 1813 te laten verschijnen bij zoekopdrachten rond zelfdoding. Na een optimalisatie van deze dienst, werden de advertenties van de Zelfmoordlijn 1813 in keer vertoond, een stijging van 36% t.o.v gebruikers (3,%) klikten ook effectief door naar de pagina s van de Zelfmoordlijn 1813 op zelfmoord1813.be. Naast de advertenties van de Zelfmoordlijn 1813 loopt via Google ook een ad voor de bekendmaking van ASPHA. Aan de hand van 42 specifieke zoektermen werd deze 9.33 keer vertoond (t.o.v in 213). De Google-ads werden dit jaar ook ingeschakeld voor het werven van vrijwilligers. Op 3 maanden tijd zagen surfers de ad en klikten 14 mensen door naar de vrijwilligerspagina s van het CPZ. Aan de hand van 1 zoektermen zoekt het CPZ via Google Alerts dagelijks naar onrustwekkende berichten op het internet of persartikels die de mediarichtlijnen van Werkgroep Verder aan hun laars lappen. Bij 23 meldingen werd gereageerd door de stafmedewerkers. Daarnaast volgt het CPZ ook de meldingen van onrustwekkende berichten die binnenkomen via op. Via dit kanaal kwamen afgelopen jaar 34 meldingen binnen, die alle gescreend en indien nodig opgevolgd werden. Website Facebook zelfmoordlijn1813 Meldknop meldknop 18 19

11 ASPHA ASPHA wil huisartsen en andere hulpverleners uit de eerste lijn ondersteunen via en bij het begeleiden van suïcidale patiënten, hun omgeving en nabestaanden. In 214 waren er 122 ASPHA-oproepen van professionelen met diverse achtergronden. 1 op oproepers is huisarts. 1 op 4 werkt als zelfstandig psycholoog. Daarnaast werkt 14% voor een CLB of binnen het onderwijs. 11% werkt voor een Centrum voor Algemeen Welzijnswerk. ASPHA-oproepen duren gemiddeld 17 minuten. Tijdens de ASPHA-gesprekken probeert de beantwoorder de oproeper te ondersteunen en adviseren in het verband met het herkennen van signalen van suïcidaliteit, hoe hierop te reageren, hoe zelfmoord bespreekbaar te maken en hoe de acuutheid van de zelfdodingsgedachten in te sten. Samen met de oproepers wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn en hoe de cliënt of patiënt van de oproeper best ondersteund kan worden. aantal oproepen Aantal oproepen naar ASPHA in jaartal ASPHA maakt sinds juli 214 ook deel uit van De informatie met betrekking tot ASPHA werd in de zomer van 214 geïntegreerd op de pagina Ook werden in 214 de openingsuren van de lijn aangepast, op basis van een analyse van de oproepen de voorbije jaren en de bekendheids- en tevredenheidsenquête in 213. ASPHA is nu bereikbaar op werkdagen van 9 tot 21 uur. ASPHA staat of valt met bekendmaking. Naar aanleiding van de resultaten van de bekendheidsenquête in 213 werd extra ingezet op bekendmaking van ASPHA binnen de ouderenzorg. Ook die organisaties die werken met risicogroepen inzake zelfdoding (bv. holebi- en transgenderorganisaties, verenigingen die werken rond armoede, ) werden nogmaals geïnformeerd i.v.m. ASPHA. Ook de medewerkers van de suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg staan mee in voor de bekendmaking van ASPHA. Tenslotte werden ook de Google Advertenties die moeten leiden naar ASPHA in 214 op punt gezet. CONSULTDESK GGZ VLAAMS-BRABANT In het kader van het art. 17-project in Vlaams-Brabant nam CGG Passant in 213 het initiatief om een consultdesk op te richten. Deze consultdesk biedt advies en ondersteuning aan professionelen uit de eerste lijn rond een aantal psychische problematieken. ASPHA maakt deel uit van dit initiatief en staat in voor de specifieke expertise rond de preventie van zelfdoding. Het CPZ staat verder ook in voor de technische ondersteuning van deze lijn. Meer info:

12 ymposium 14% gastlessen 3% 22 VORMINGSDIENST De Vormingsdienst ontwikkelt, organiseert en begeleidt vormende activiteiten op gebied van preventie van zelfdoding. Het doel van de vormingen is de deelnemers te ondersteunen om op een betrokken en wetenschappelijk onderbouwde manier te leren omgaan met (signalen van) suïcidaal gedrag. De inhoudelijke klemtoon van de vormingen ligt onder andere op crisisinterventie, signaalherkenning, risicoinsting en het bespreekbaar maken van zelfdoding (al dan niet via of online), onderwerpen die voortvloeien uit de expertise van het CPZ door haar werk aan de Zelfmoordlijn Vanuit een theoretisch en vooral praktijkgericht aanbod wordt gewerkt aan attitude(verandering), kennis(vermeerdering) en vaardigheden. De Vormingsdienst bereikte in 214 meer dan 1.1 personen, een duidelijke stijging ten opzichte van de voorbije jaren. De opgebouwde expertise van de afgelopen jaren m.b.t. suïcidepreventie op het werk werd gecontinueerd en dit is duidelijk te zien in het percentage vormingen voor deze doelgroep (1%). In 214 werd de vorming suïcidepreventie op het werk een eerste keer in open aanbod georganiseerd. Hierdoor konden kleinere bedrijven en/of organisaties inschrijven voor deze vorming. Ook in de toekomst zal dit aanbod worden herhaald, maar voortaan in samenwerking met Werkgroep Verder en de Suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Door deze samenwerking wordt de expertise van de verschillende organisaties rond preventie, postventie, meerdaagse vormingen 8% werkwinkels (halve dag) 43% welzijn 17% 4 bedrijven 1% crisislijnen 32% deskundigheidsbevordering en beleidsvoering op de werkplek gebundeld. bereik vormingsdienst jaartal Bereik Vormingsdienst doorheen de jaren Zelfdoding is een pijnlijk actueel thema in onze maatschappij, waar dus ook vele van onze medewerkers al mee te maken hebben gehad. Om deze problematiek bespreekbaar te maken, hebben we bij Evonik Antwerpen voor onze leidinggevenden informatiesessies georganiseerd, in samenwerking met het Centrum ter Preventie van Zelfdoding.Deze sessies werden telkens met zeer veel interesse gevolgd en de medewerkers van de vormingsdienst CPZ hebben deze informatie op een erg serene en professionele manier gebracht. De aangebrachte inhoud was bijzonder zinvol, indien men ooit te maken krijgt met iemand die de intentie tot zelfdoding heeft. De ca. 12 deelnemers aan deze infosessies kregen hiermee belangrijke bagage mee om met de zelfdodingsproblematiek om te gaan (achtergronden, herkenning van signalen, bespreekbaarheid,...). Een aanrader voor wie rond dit thema wil werken. (Hilde Roofthooft, Evonik Antwerpen) Naast de vormingsactiviteiten gericht naar bedrijven, blijft ook het aanbod naar crisis-, hulp- en informatielijnen een belangrijk onderdeel van het werk van de Vormingsdienst. Beantwoorders van Awel, Tele-Onthaal, CLB-ch@t, noodnummer 1/11/112 werden in 214 opgeleid. In totaal gaat het over 181 personen die een vorming suïcidepreventie via een specifiek medium ( of ) kregen. Tot slot bereikte de Vormingsdienst ook in 214 met diverse gastlessen en werkwinkels in Hogescholen en Universiteiten ongeveer 4 studenten. Het gaat hier over meerdaagse studenten uit sociale richtingen (bv. maatschappelijk symposium werk) die via hun toekomstig vormingen beroep een verhoogde kans hebben om in contact 14% te komen met suïcidale personen. 8% symposium 14% gastlessen 3% meerdaagse vormingen 8% werkwinkels (halve dag) 43% Bereik Vormingsdienst 214 (n = >11) bereik vormingsdienst (meerdaagse vormingen) (meerdaagse 6 vormingen + werkwinkels) welzijn 17% 4 bedrijven jaartal 1% crisislijnen 32% 1 8 werkwinkels (halve dag) 43% Naast het vormen van de bestaande doelgroepen, gastlessen probeert het CPZ te blijven vernieuwen en opgedane praktische ervaring in nieuwe vormingsmodules uit te werken. In 214 3% werd onder andere vorming gegeven aan de Unie van Turkse Moskeeën uit Gent. 6 welzijn 17% 4 bedrijven 1% crisislijnen 32% 12 Doelgroepen Vormingen 214 bereik vormingsdienst

13 SYMPOSIUM DE KRACHT VAN INFORMELE ZORG IN SUÏCIDEPREVENTIE Op 28 november 21 vierden we 3 jaar Centrum ter Preventie van Zelfdoding met een symposium over De kracht van informele zorg in suïcidepreventie. Het volledige CPZ-team zette de schouders onder de organisatie en invulling van dit symposium, met een zeer gesmaakte dag tot gevolg. Met de onderwerpen vermaatschappelijking van de zorg en suïcidepreventie werden twee actuele thema s in de gezondheidszorg met elkaar verbonden. Minister Jo Vandeurzen opende het symposium en bedankte het CPZ voor het pionierswerk en de 3-jarige inzet op gebied van de preventie van zelfdoding. De minister waardeerde de opgebouwde expertise, het enthousiasme en de inzet van iedereen die werkt (al dan niet als vrijwilliger) voor en in het CPZ. Tegelijkertijd keek hij ook naar de toekomst, benadrukte hij de belangrijke rol die vrijwilligers aan de Zelfmoordlijn 1813 opnemen en wenste hij het CPZ nog veel boeiende uitdagingen in de komende jaren. Daarna volgden een overzicht van 3 jaar CPZ en een bijdrage rond de deskundigheid van vrijwillige beantwoorders bij het CPZ. Keynote speaker Prof. Dr. Guido Pieters ging de uitdaging aan om beide thema s (vermaatschappelijking en suïcidepreventie) met elkaar te verbinden. Na het plenair gedeelte konden de 1 aanwezigen kiezen uit 6 gevarieerde werkwinkels. De dag werd afgesloten met een boeiend en door de deelnemers erg gewaardeerd debat over de valkuilen, kansen en uitdagingen in de vermaatschappelijking van de zorg en suïcidepreventie. De erkenning die het CPZ onder andere naar aanleiding van dit symposium vanuit alle hoeken kregen voor onze werking, geeft energie om weer minstens 3 jaar verder te doen! 24 2

14 STUDIEDIENST De Studiedienst van het CPZ wil kennis over suïcidepreventie, met de nadruk op laagdrempelige tele-zorg en crisisoverbrugging, verzamelen, verwerken en toegankelijk maken voor het brede publiek. In 214 werden 9 informatieaanvragen beantwoord. De meeste vragen komen van scholieren, studenten en journalisten. Informatievragen die gaan over algemene cijfers en/of het beleid in Vlaanderen worden opgevolgd door VLESP. De studiedienst staat ook in voor het documentatiecentrum van het CPZ. Hier kunnen tal van boeken en artikelen rond de preventie van zelfdoding geraadpleegd worden. De online catalogus van het documentatiecentrum is te raadplegen via preventiezelfdoding/. Er werden in opzoekingen gedaan. Een deel van de artikelen werd in de online catalogus ingegeven. In 21 zullen de overige artikelen en andere werken, zoals rapporten en eindwerken, aan de catalogus toegevoegd worden. mate van suïcidaliteit en problematieken die bij de oproepers spelen. Het nieuwe registratieprogramma is gebruiksvriendelijker voor de vrijwilliger en biedt meer mogelijkheden voor rapportage. DELEN VAN EXPERTISE Het CPZ vindt het belangrijk om haar kennis en ervaringen te delen, en zoveel mogelijk mensen te sensibiliseren m.b.t. de preventie van zelfdoding. In 214 nam het CPZ deel aan het 1de European Symposium on Suicide and Suicidal Behavior in Tallinn. Hier werden verschillende bijdragen verzorgd: over de hulp die het CPZ opstartte, de werking ervan en de ervaringen die er tot nu toe mee zijn; over de deskundigheidsbevordering rond de preventie van zelfdoding op het werk die het CPZ geeft en de resultaten die dit opbrengt; en over het werken rond empathie en ambivalentie en de verhouding hiertussen in gesprekken met suïcidale personen. Naast deelname aan ESSSB werden ook bijdragen verzorgd op verschillende binnenlandse congressen. NIEUW REGISTRATIEPROGRAMMA Een belangrijke opdracht van de studiedienst omvat het analyseren en opvolgen van de gespreksverslagen van de oproepen aan de Zelfmoordlijn In het kader van de samenwerking tussen het Centrum ter Preventie van Zelfdoding en Tele-Onthaal werd een nieuw registratieprogramma ontwikkeld voor de anonieme gespreksgegevens die vrijwilligers tijdens hun wacht registreren. De verslagen die hierin worden gemaakt dienen voor de kwalitatieve opvolging van de gesprekken van vrijwilligers, maar ook om gespreksgegevens in kaart te brengen. Deze gegevens geven een beeld van de 9 informatie aanvragen 4. informatiefolders verspreid 477 opzoekingen in de online catalogus 26 27

15 VLESP Sinds eind 213 is het CPZ samen met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de Universiteit Gent erkend als partnerorganisatie voor de preventie van zelfdoding en dit onder de naam Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie (VLESP). Deze nieuwe organisatie staat in voor de coördinatie van het Vlaams actieplan suïcidepreventie en streeft naar evidence-based suïcidepreventie. Daarnaast groeide VLESP het voorbije jaar uit tot het aanspreekpunt en expertisecentrum rond de preventie van zelfdoding en dit zowel voor de burger op zoek naar informatie als voor de pers en het werkveld. 214 was het eerste volledige werkjaar voor VLESP. Eén van de taken van VLESP is het verlenen van informatie en advies over de preventie van zelfdoding en geestelijke gezondheidsbevordering. In dit kader heeft VLESP in 214 meer dan 2 advies- en infovragen beantwoord en zetelde VLESP in verschillende stuurgroepen en adviesraden. Om alle informatie over de preventie van zelfmoord en het hulpaanbod in Vlaanderen tot bij het grote publiek te brengen werd in 214 ook de uitbouw van de portaalsite Zelfmoord1813 ( verdergezet. VLESP coördineert deze website. Het lanceerde in 214 ook haar eigen website, en was aanwezig op verschillende congressen en studiedagen om de werking van VLESP en het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie voor de stellen. Daarnaast staat VLESP in voor (het ondersteunen van) de ontwikkeling en de implementatie van methodieken en materialen voor de preventie van zelfdoding en geestelijke gezondheidsbevordering. In 214 werd in dit kader een inventarisatie gemaakt van alle methodieken en materialen in Vlaanderen en werden enkele nieuwe methodieken voorbereid, waaronder een serious game, een app voor suïcidale personen en hun omgeving, richtlijnen voor de detectie en behandeling van suïcidaal gedrag en een online zelfhulptool. Tenslotte is het de opdracht van VLESP om het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie te coördineren en evalueren. Hiervoor werd in 214 de aanzet gegeven voor een eerste overkoepelend epidemiologisch rapport, werd een communicatieplan met bijhorende communicatiefiches opgesteld, werden gesprekken rond indicatoren voor de evaluatie van het VAS opgesteld. SAMENWERKING Het CPZ draagt samenwerking met anderen hoog in het vaandel. Naast het verderzetten van de bestaande engagementen, deden zich in 214 ook een aantal opportuniteiten voor die resulteerden in nieuwe samenwerkingsverbanden. VLAAMS EXPERTISECENTRUM SUÏCIDEPREVENTIE Sinds eind 213 is het CPZ samen met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de Universiteit erkend als partnerorganisatie voor de preventie van zelfdoding en dit onder de naam Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie (VLESP), en dit zowel voor de burger op zoek naar informatie als voor de pers en het werkveld. In 214 werd een belangrijk speerpunt van het Vlaams actieplan suïcidepreventie gerealiseerd met de totstandkoming van de digitale portaalsite Op deze website vindt iedereen op zoek naar informatie of hulp rond de preventie van zelfdoding accurate en actuele informatie. Net zoals Werkgroep Verder, Zorg voor Suïcidepogers en de CGG suïcidepreventiewerking integreerde ook het CPZ haar aanbod in deze website. Zelfmoord1813.be omvat zowel een onmiddellijke toegang tot de Zelfmoordlijn 1813 als een overzicht van alle deskundigheidsbevordering voor intermediairs die aangeboden wordt in Vlaanderen. Het Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie staat in voor de coördinatie van de website. De komende jaren zal het aanbod van de website verder uitgebouwd worden. ZELFMOORDLIJN 1813 Met de toekenning van het verkort nummer 1813 voor de Zelfmoordlijn, startte ook de samenwerking tussen het CPZ en Tele-Onthaal. Hierdoor werd de capaciteit van de lijn sterk uitgebreid. Achter de schermen werken de medewerkers van beide organisaties nauw samen en wordt er intensief overlegd over de gesprekken aan de Zelfmoordlijn

16 TE GEK!? Te Gek!?, dat al 1 jaar werkt rond beeldvorming over psychische problemen, besliste in 214 haar jaarlijkse Tour de France te kaderen binnen de preventie van zelfdoding. Een aantal bekende Vlamingen gingen samen met ervaringsdeskundigen die zelf te maken kregen met zelfdoding de uitdaging aan om een aantal cols te beklimmen en hiermee aandacht te vragen voor de preventie van zelfdoding. De actie resulteerde in ruime mediabelangstelling met positieve aandacht voor de preventie van zelfdoding. Ook de campagnesong Niet alleen werd erg gesmaakt, en leverde heel wat aandacht op voor de portaalsite Tenslotte werd binnen deze samenwerking ook een documentaire gemaakt, die erg mooi het thema preventie van zelfdoding in woord en beeld brengt. AMICA Het CPZ werkt mee aan het AMICA-project (Automatic Monitoring for Cyberspace Applications), een samenwerking tussen de Universiteiten van Gent, Leuven en Antwerpen, waarbij één van de thema s de preventie van zelfdoding is. Binnen dit project wordt gezocht naar een systeem om berichten op het internet automatisch te screenen en monitoren, en dit gericht op de thema s pedofilie, cyberpesten en zelfdoding. Het CPZ zetelt als expert inzake zelfdoding in de gebruikerscommissie. EXPERTISE DELEN Samenwerking betekent voor het CPZ ook het delen van kennis en ervaringen. Het CPZ maakt dan ook actief deel uit van OHIL (Overleg Hulp- en informatielijnen), OHUP (Online hulp uitwisselingsplatform), IASP (Internationale Association for Suicide Prevention) en AAS (American Association of Suicidology). Het CPZ verzorgt ook met regelmaat bijdrages rond suïcidepreventie door laagdrempelige telezorg op binnen- en buitenlandse congressen. In 214 namen 3 medewerkers deel aan het tweejaarlijkse European Symposium for Suicide and Suicidal Behavior in Tallinn. VLESP haalde bovendien de organisatie van dit congres in 218 naar Vlaanderen. 3 31

17 STEUN HET CPZ Hoewel het CPZ voor haar basiswerking gesubsidieerd wordt door de Vlaamse Overheid en Actiris, blijven wij steeds op zoek naar extra middelen. Fondsenwerving blijft dan ook een belangrijk onderdeel van onze organisatie. Onderzoek toonde aan dat elke euro die in de Zelfmoordlijn 1813 geïnvesteerd wordt, er 3 tot 1 oplevert voor de samenleving. Een zeer rendabele investering dus! In 214 kon het CPZ dankzij een anonieme schenking een grootscheepse wervingscampagne uitbouwen. Door deze campagne werden substantiële stappen gezet in de verdere uitbouw van de organisatie en in het bijzonder in het verbeteren van bereikbaarheid van de Zelfmoordlijn Net zoals de voorgaande jaren, kon het CPZ ook in 214 rekenen op een aantal giften van particulieren. Deze giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 4 euro. Daarnaast ontving het CPZ een aantal grotere bedragen van verschillende serviceclubs (zoals Inner Wheel Deinze, Rotary Kluisbergen en Rotary Zottegem), particulieren en organisaties. Deze bedragen worden met name ingezet ter ondersteuning van de vrijwilligerswerking. Eind 214 kon het CPZ ook meesurfen op het succes van Music for Life van Studio Brussel. Als één van de goede doelen konden mensen acties opzetten ten voordele van het CPZ. Dit gebeurde onder andere door NextApps en BuBaO de Vinderij. SPEERPUNTEN VOOR 21 Ontwikkeling van een app voor suïcidale personen en hun omgeving (VLESP) Het vrijwilligersbestand wordt verder uitgebreid in twee golven van wervingscampagne en opleidingsreeksen. Ontwikkeling van een e-learning tool voor online moderatoren Open vormingsaanbod voor de werkvloer en privé-therapeuten Vernieuwd vrijwilligersbeleid Tenslotte waren er ook twee bedrijven die het CPZ steunden door een samenwerking aan te gaan met CPZ, met een grote dosis enthousiasme en engagement die een stuk meer waard was dan het geïnvesteerde bedrag. Dank in dit verband aan Ogilvy en Blauwe Peer. Zonder deze bijdragen had er in 214 nooit zoveel bereikt kunnen worden. Het CPZ dankt al haar schenkers en sponsors van harte! Ook in 21 zijn fondsen, giften en samenwerkingsverbanden meer dan welkom! 32 33

18 ONS TEAM Kirsten Pauwels Directeur Patrick Vanderreydt Stafmedewerker Vrijwilligersbeleid Nele Arnouts Stafmedewerker Vrijwilligersbeleid & ASPHA Stéphanie Arnhem Stafmedewerker Vrijwilligersbeleid Johan Cluyts Stafmedewerker Vrijwilligersbeleid Stijn Breugelmans Stafmedewerker Preventie 2. Michaël Bloemen Stafmedewerker Vormingsdienst Ekke Muijzers Stafmedewerker Studiedienst en Communicatie Saskia Aerts Stafmedewerker VLESP NTRUM TER EVENTIE VAN LFDODING Heleen Eeman Administratief medewerkster VZW Centrum ter Preventie van Zelfdoding vzw Paviljoenstraat 3, 13 Brussel ZELFMOORDLIJN.BE 34 cpz@preventiezelfdoding.be

19 Centrum ter Preventie van Zelfdoding vzw Paviljoenstraat 3, 13 Brussel VZW cpz@preventiezelfdoding.be ZELFMOORDLIJN.BE 36