SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN:
|
|
- Christel Visser
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN: Eva De Jaegere Preventiemanager VLESP CIJFERS EN FEITEN Zomerschool 2016
2 VLESP? Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie Partnerorganisatie Vlaamse Overheid Samenwerkingsverband Missie: 1. Info en advies over suïcidepreventie 2. Methodiekontwikkeling 3. Implementatie van methodieken 4. Coördinatie Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II
3 Programma 1. Suïcidecijfers in Vlaanderen 2. Oorzaken & Risicofactoren 3. Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II
4 SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN Suïcidecijfers in Vlaanderen Oorzaken & Risicofactoren Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II
5 Suïcide in Vlaanderen In 2013: gestorven door suïcide Rate: 17/ Bijna 3 zelfdodingen per dag ¾ mannen 5% tov 2012 (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
6 Suïcide in Europa 1,5 hoger dan EU-gemiddelde
7 Sterfteatlas (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
8 Sterfteatlas (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
9 Suïcide en leeftijd (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
10 Belangrijkste doodsoorzaken per lft Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen 0 jaar Aangeboren afwijkingen (40 / 30%) 1-4 jaar Verschillende doodsoorzaken (3 / 9%) Aangeboren afwijkingen (34 / 30%) Verschillende doodsoorzaken (2 / 9%) 5-9 jaar Vervoersongevallen (3 / 19%) Vervoersongevallen (3 / 25%) jaar Vervoersongevallen (3 / 23%) Vervoersongevallen (3 / 30%) jaar Suïcide (17 / 30%) Suïcide (12 / 48%) jaar Suïcide (43 / 37%) Vervoersongevallen (11 / 28%) jaar Suïcide (48 / 33%) Suïcide (10 / 19%) jaar Suïcide (48 / 34%) Suïcide (13 / 22%) jaar Suïcide (49 / 25%) Suïcide / Borstkanker (14 / 12%) (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
11 Belangrijkste doodsoorzaken per lft Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen jaar Suïcide (85 / 28%) Suïcide / Borstkanker (28 / 14%) jaar Suïcide (99 / 19%) Borstkanker (53 / 15%) jaar Longkanker (96 / 11%) Borstkanker (91 / 16%) jaar Longkanker (190 / 14%) Longkanker (118 / 14%) jaar Longkanker (299 / 16%) Borstkanker (131 / 12%) jaar Longkanker (412 / 16%) Borstkanker (155 / 10%) jaar Longkanker (447 / 14%) Borstkanker (143 / 8%) jaar Longkanker (521 / 11%) jaar Ischemische hartziekten (559 / 9%) 85+ jaar Hartdecompensatie, complicaties en...* (1.008 / 11%) Cerebrovasculaire aandoeningen (258 / 8%) Cerebrovasculaire aandoeningen (531 / 10%) Hartdecompensatie, complicaties en...* (1.984 / 14%) (Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid)
12 (Bron: EZO) Suïcidepogingen In 2014: suïcidepogingen (rate: 159/ ) 28 suïcidepogingen per dag 2% t.o.v. 2013
13 (Bron: EZO) Suïcidepogingen en leeftijd Gemiddelde leeftijd = 41 jr Min. 11 jr & Max. 95 jr
14 (Bron: Gezondheidsenquête (WIV), 2013) Suïcidegedachten 13% van de bevolking in Vlaanderen heeft al minstens één keer in hun leven ernstig aan zelfmoord gedacht 5% heeft dergelijke gedachten in de afgelopen 12 maanden gehad.
15 SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN Suïcidecijfers in Vlaanderen Oorzaken & Risicofactoren Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II
16 Oorzaken & Risicofactoren Complex en multifactorieel bepaald probleem Combinatie oorzaken en risicofactoren Suïcidaal gedrag: resultaat van gelijktijdig voorkomende: Permanent aanwezige factoren (trait) Tijdelijke, toestandsgebonden factoren (state) Afwezigheid beschermende factoren
17 Verklarend integratief model suïcidaal gedrag (van Heeringen, 2001) Genetische factoren Vroege levenservaringen Biologische factoren Psychologische factoren KWETSBAARHEID Sociale problemen Psychiatrische stoornis STRESS FACTOREN Drempelverhogende- of verlagende factoren Risico-verhogend: - Berichtgeving media - Voorbeelden in omgeving - Toegang tot middelen - Gebrek sociale steun Beschermend: - Kennis & attitude GGZ - Toegang GGZ - Preventieprogramma s - Sociale steun SUICIDAAL GEDRAG
18 (Bron:Portzky) Suïcidaal proces Vlaamse jongeren: gemiddelde duur van 29 maanden
19 (Bron:Lawrence et al., 2016) Suïcide en religie Zeer complexe relatie Beschermende factor voor suïcidepoging en suïcide WANT: Toegang tot ondersteunende gemeenschap Vormt iemands opvattingen over suïcide Een bron van hoop Zorgt voor een manier om lijden te interpreteren MAAR niet voor suïcidegedachten
20 SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN Suïcidecijfers in Vlaanderen Oorzaken & Risicofactoren Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II
21 Vlaams actieplan suïcidepreventie (VAS) VAS I ( ): Gezondheidsdoelstelling: De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2010 verminderd zijn met 8% ten opzichte van Doelstelling gehaald! VAS II ( ) Hernieuwde gezondheidsdoelstelling: De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2020 verminderd zijn met 20% ten opzichte van : daling met 19% : daling met 24% MAAR interpreteren met enige voorzichtigheid!
22 VAS II: 5 strategieën 1. Geestelijke gezondheidsbevordering 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp 3. Bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming intermediairs 4. Strategieën voor specifieke risicogroepen 5. Ontwikkeling en implementatie van aanbevelingen en hulpmiddelen
23 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd
24 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd Goed-Gevoel-Stoel
25 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd Goed-Gevoel-Stoel NokNok
26 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd Goed-Gevoel-Stoel NokNok Preventiecoaches
27 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd Goed-Gevoel-Stoel NokNok Preventiecoaches Mediarichtlijnen: Geef juiste informatie Geef hoop Beperk het bereik en de hoeveelheid van de berichtgeving
28 1. Geestelijke gezondheidsbevordering Fit in je Hoofd > ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd Goed-Gevoel-Stoel NokNok Preventiecoaches Mediarichtlijnen ACTIE II: Netwerkgroepen voor ouderen
29 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Telezorg > ACTIE III: Zelfmoord1813: Eén toegangspoort voor de preventie van suïcidaliteit Hulp voor jezelf Zelfmoordlijn 1813 Zelfhulp Apps Hulp voor hulpverleners (K)IPEO ASPHA CGG-SP Iemand helpen Tips Apps Beleid en vorming Richtlijnen en tools suïcidepreventiebeleid Vormingsaanbod Hulp voor nabestaanden Werkgroep Verder Feiten, cijfers en nieuws Blogberichten Mediarichtlijnen Factsheets
30 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp
31 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Doel Zelfhulptool voor mensen die aan zelfdoding denken Tool voor mensen uit de omgeving van deze kwetsbare personen. Biedt mogelijkheden om er voor hen te zijn.
32 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Ontwikkeling Literatuuronderzoek Voorgelegd aan panel van experten Test door mensen met suïcidegedachten (N=22) Gebruikten app gedurende een week Voor- en nameting suïcidale ideatie Evalueerden de verschillende modules
33 Modules 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp
34 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Ontwikkeling
35 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Ontwikkeling
36 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Ontwikkeling
37 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Online zelfhulpcursus ontwikkeld aan VU en aangepast door VLESP Gerandomiseerde gecontroleerde studie: Duur: April december 15 Leidt het volgen van Think Life tot een afname van: Suïcidale gedachten? Depressie Piekeren Hopeloosheid Angst
38 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp 1. Repetitieve karakter van suïcidale ideatie 2. Regulatie van intense emoties 3. Identificeren automatische gedachten 4. Denkpatronen aanpakken 5. Gedachten uitdagen 6. Hervalpreventie
39 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp
40 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp Telezorg > ACTIE III: Zelfmoord1813: Eén toegangspoort voor de preventie van suïcidaliteit Preventie 2.0 ACTIE IV: Zelfhulp computerprogramma voor depressieve jongeren
41 3. Bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming intermediairs Advies Suïcidepreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners
42 3. Bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming intermediairs ASPHA Deskundigheidsbevordering via vorming Getrapte zorg in de CGG Suïcidepreventieprotocol in de CGG
43 3. Bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming intermediairs ACTIE V: Postercampagne Geen effect op kennis over suïcide en zelfvertrouwen bij omgaan met suïcidaal gedrag Positief effect op houding tov suïcidaal gedrag
44 4. Strategieën voor specifieke risicogroepen Zorg voor Suïcidepogers Zorg voor nabestaanden ACTIE VI: Prospect-studie: Nieuwe behandelvormen voor suïcidale personen
45 4. Strategieën voor specifieke risicogroepen ACTIE VI: Prospect :Nieuwe behandelvormen voor suïcidale personen Ism CGG s over heel Vlaanderen Gerandomiseerde gecontroleerde studie (RCT) Voor personen met suïcidale gedachten 3 onderzoeksgroepen: 1. Mindfulness-based Cognitieve Therapie 2. Toekomstgerichte Therapie 3. Controlegroep
46 5. Ontwikkeling en implementatie van aanbevelingen en hulpmiddelen ACTIE VII: Algemene aanbevelingen voor de preventie van suïcide ACTIE VIII: Ontwikkeling van multidisciplinaire richtlijnen (MDR) ACTIE IX: Aanbevelingen voor ketenzorg voor suïcidale personen
47 Bedankt! Volg ons: VLESP f Contact: eva.dejaegere@ugent.be of info@vlesp.be
Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief
Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Saskia Aerts saskia.aerts@preventiezelfdoding.be 7 november 2017 Klinische vragen Welke uitgangspunten en basisprincipes
Nadere informatie30 maart 2017 Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag. #SP_reflex
30 maart 2017 Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag #SP_reflex Lancering Vlaamse richtlijn Detectie en Behandeling van Suïcidaal gedrag Basisprincipes in de zorg voor
Nadere informatieSuïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie. G. Portzky
Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie G. Portzky 1. OMVANG VAN HET PROBLEEM 2.1. Suïcide Suïcide rates in Vlaanderen 2010 (Bron: Vlaams Agentschap
Nadere informatieSuïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky
Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging
Nadere informatieJo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Dinsdag 11 december 2012 Commissie Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebeleid Toelichting gezondheidsdoelstelling en actieplan
Nadere informatie1. Epidemiologie 1.1. Global suicide rates
Studiedag Asster, DAGG en CGG-SP 4 mei 2017 Goingviral: epidemiologie van suïcide en algemene preventie G. Portzky 1. Epidemiologie 1.1. Global suicide rates WHO, 2015: 788.000 suïcides in 2015 (10.7/100.000
Nadere informatieSuïcidecijfers 2012 Vlaanderen
Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen Vlaanderen suïcidecijfers 2012 Er overleden in Vlaanderen 1.114 personen door suïcide in 2012. Wanneer wordt vergeleken met het jaar 2011, overleden in 2012 1% minder mannen
Nadere informatieSuïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn
Suïcidepreventie in Vlaanderen: actieplan en multidisciplinaire richtlijn Eva Dumon en Saskia Aerts info@vlesp.be 1 maart 2018 VLAAMS EXPERTISECENTRUM SUÏCIDEPREVENTIE Het aantal zelfdodingen in Vlaanderen
Nadere informatieSuïcidepreventie op de werkvloer: van signaalherkenning tot nabestaanden
Suïcidepreventie op de werkvloer: van signaalherkenning tot nabestaanden Studiedag Wel-zijn of niet-zijn op het werk - 18/03/2016 Stefanie Ghekiere Coördinator Suïcidepreventiewerking CGG Anwerpen Ine
Nadere informatieZORG VOOR JONGE SUÏCIDEPOGERS
ZORG VOOR JONGE SUÏCIDEPOGERS In opdracht en met de steun van het Vlaams Ministerie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, samenwerking EZO en CGGSP www.zorgvoorsuicidepogers.be 1 VAN WAAR DIT PROJECT? Vlaams
Nadere informatieProfiel van de jonge suïcidepoger
Profiel van de jonge suïcidepoger Eva De Jaegere Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Univeristeit Gent Prof. Dr. C. van Heeringen Studiedag Schemerjongeren: schaduw én licht 1. Definitie suïcidepoging 2. Suïcidecijfers
Nadere informatieSuïcidepreven2e (in Vlaanderen): waar staan we? 1. Suïcidepreven2e? USI- model 8/12/16. G. Portzky
Suïcidepreven2e (in Vlaanderen): waar staan we? G. Portzky 1. Suïcidepreven2e? Suïcidaal gedrag complex; mul2ple risicofactoren (cfr. Stress- kwetsbaarheidsmodel) Breed mul2level benadering voor preven2e
Nadere informatieDETECTIE EN BEHANDELING VAN SUÏCIDAAL GEDRAG DE ONTWIKKELING VAN EEN MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN Saskia Aerts en Eva Dumon
DETECTIE EN BEHANDELING VAN SUÏCIDAAL GEDRAG DE ONTWIKKELING VAN EEN MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN Saskia Aerts en Eva Dumon Studiedag VVP 10 november 2015 Programma Introductie Ontwikkeling en planning
Nadere informatieDetectie en behandeling van suïcidaal gedrag. G. Portzky
Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag G. Portzky 1. Prevalentie suïcidaal gedrag in Vlaanderen 0-4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20-24 jaar 25-29 jaar 30-34 jaar 35-39 jaar 40-44 jaar 45-49
Nadere informatieVoorstel voor de GEZONDHEIDSDOELSTELLING PREVENTIE VAN ZELFDODING. & een VLAAMS ACTIEPLAN voor de preventie van zelfdoding 2012-2020
Voorstel voor de GEZONDHEIDSDOELSTELLING PREVENTIE VAN ZELFDODING & een VLAAMS ACTIEPLAN voor de preventie van zelfdoding 2012-2020 1 Executive summary... 5 1. Situering gezondheidsprobleem... 7 Wereldwijd...
Nadere informatieInspiratiegids 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid 1-10 oktober 2018 Werken aan geestelijke gezondheid in de huisartsenpraktijk
Inspiratiegids 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid 1-10 oktober 2018 Werken aan geestelijke gezondheid in de huisartsenpraktijk MIDDEN-WEST-VLAANDEREN Inleiding Krijgt Vlaanderen opnieuw een mentale
Nadere informatieTussentijdse evaluatie
Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II 2012-2020 Tussentijdse evaluatie Rotsaert Ine Kirsten Pauwels Prof. dr. Cornelis van Heeringen Prof. dr. Gwendolyn Portzky Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie
Nadere informatieDETECTIE EN BEHANDELING VAN SUÏCIDAAL GEDRAG
DETECTIE EN BEHANDELING VAN SUÏCIDAAL GEDRAG Multidisciplinaire richtlijn voor hulpverleners in de gezondheidszorg Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) COLOFON Auteurs: Saskia Aerts, Eva Dumon,
Nadere informatieVlaamse logo s in een notendop
Vlaamse logo s in een notendop Logo = Lokaal gezondheidsoverleg Onze opdracht: Mee instaan voor de realisatie van het Vlaams preventief gezondheidsbeleid Bv Vigez, Vlesp Logo s Bv CGG s Met de Fit in je
Nadere informatieSuïcidepreventie 4 voor 12. Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017
Suïcidepreventie 4 voor 12 Kirsten O CGG PassAnt Halle 13 oktober 2017 Inhoud Inleiding Theorie Signalen Motieven Bespreekbaar stellen Hulpmiddelen Beleid Inleiding Je kan een suïcide voorkomen Waar Niet
Nadere informatieZelfmoord1813.be digitaal platform voor de preventie van zelfdoding
Zelfmoord1813.be digitaal platform voor de preventie van zelfdoding Livia Anquinet, Werkgroep Verder Peter Beks, Zorg voor Suïcidepogers Leen Devlieghere, Tele-Onthaal Kirsten Pauwels, Centrum ter Preventie
Nadere informatieFinanciering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Suïcidepreventie.
Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Suïcidepreventie versie 30/11/2016 Beleidsonderdelen waarover dergelijk overzicht beschikbaar
Nadere informatieOn Track Again & Back Up. Suïcidepreventie in je broekzak
On Track Again & Back Up Suïcidepreventie in je broekzak Welkom Sarah Holemans Suïcidepreventiewerker CGG Andante Merksem sarah.holemans@andante.be Bart Witvrouwen Wetenschappelijk medewerker Zorg voor
Nadere informatiePROGRAMMA 1. INTRODUCTIE AWEL, IK ZIE HET NIET MEER ZITTEN. Introductie Epidemiologie 19/12/2014. Introductie Verklarend model voor suïcidaal gedrag*
AWEL, IK ZIE HET NIET MEER ZITTEN Kwalitatieve analyse van chatgesprekken, e mailen forumberichten m.b.t. suïcide Eva Dumon Eenheid voor Zelfmoordonderzoek KeKi Research on Stage 9/10/ 14 PROGRAMMA 1.
Nadere informatieVormingsaanbod geestelijke gezondheid
Pantone 430C Pantone 7426C Vormingsaanbod geestelijke gezondheid Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Locoregionale Uitvoering Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Oost-Vlaanderen Hoe blijf jij fit in je hoofd?
Nadere informatieNieuwe gezondheidsdoelstelling: 20% minder zelfdodingen tegen 2020 in vergelijking met 2000.
Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 17 december 2011 Gezondheidsconferentie Suïcidepreventie www.gezondheidsconferentie-suicidepreventie.be E-mail: consortium.suicidepreventie@gmail.com
Nadere informatieFinanciering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Suïcidepreventie.
Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Suïcidepreventie versie 31/12/2017 Beleidsonderdelen waarover dergelijk overzicht beschikbaar
Nadere informatieBevorderen van geestelijke gezondheid. Annick Hirschböck, Logo Oost-Brabant Netwerk diletti, 4 december 2017
Bevorderen van geestelijke gezondheid Annick Hirschböck, Logo Oost-Brabant Netwerk diletti, 4 december 2017 De Vlaamse gezondheidsdoelstelling Tegen 2020 is het aantal suïcides in Vlaanderen met 20% gedaald
Nadere informatieZelfdoding en preventie in Vlaanderen
Zelfdoding en preventie in Vlaanderen Kirsten Pauwels, directeur Centrum ter Preventie van Zelfdoding; Ekke Muijzers, stafmedewerker Centrum ter Preventie van Zelfdoding; Patrick Vanderreydt, stafmedewerker
Nadere informatieIpeo. Jo Tambuyzer CGG De Pont
Ipeo Jo Tambuyzer CGG De Pont jo.tambuyzer@cggdepont.be Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2020 verminderd zijn met 20% ten opzichte van 2000.
Nadere informatieZorgen voor jezelf 1
Zorgen voor jezelf 1 1 op 3 personen (15+) voelt zich slecht in z n vel. Ik ben angstig Ik voel me depressief Ik maak me ernstig zorgen 2 Vlaanderen in Europa Bron: Vlaams Agenschap Zorg en Gezondheid,
Nadere informatieDE EPIDEMIOLOGIE VAN SUÏCIDEPOGINGEN VLAANDEREN, 2012
DE EPIDEMIOLOGIE VAN SUÏCIDEPOGINGEN VLAANDEREN, 2012 E E N H E I D V O O R Z E L F M O O R D O N D E R Z O E K, U N I V E R S I T E I T G E N T E v a De Jaegere In samenwerking met Zorg voor Suïcidepogers
Nadere informatieKan correcte berichtgeving. C. van Heeringen
Kan correcte berichtgeving suïcide ïid voorkomen? G.Portzky C. van Heeringen Inhoud Wetenschappelijke evidentie effect media? Negatief (Werther) effect Positief (Papageno) effect Mogelijke mechanismen?
Nadere informatieWorkshops geestelijke gezondheid. Locoregionale uitvoering Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Oost-Vlaanderen
Workshops geestelijke gezondheid Locoregionale uitvoering Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Oost-Vlaanderen Work shop Voel je goed met NokNok! Je goed in je vel voelen en sterk in je schoenen staan, kan
Nadere informatieSuïcidepreventie op de werkvloer
Suïcidepreventie op de werkvloer Gezonde marktplaats - Logo Antwerpen - 25/11/2015 Ine Vermeersch Coördinator Suïcidepreventiewerking CGG Oost-Vlaanderen Inhoud 1. Inleiding 2. Suïcidepreventie op de werkvloer:
Nadere informatieIk heb al dikwijls gedacht, ik wou dat ik niet meer wakker werd. Elke avond bid ik dat ik bij mijn overleden man mag zijn.
Ouderen in nood: wat zie je, wat kan je doen? Anke Bonnewyn Ik zie het niet meer zitten. Voor wie ben ik hier eigenlijk nog? Ik hoop dat ze mij snel komen halen? Ik heb al dikwijls gedacht, ik wou dat
Nadere informatieWat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017
Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcidepoging? Peter Beks - Zorg voor Suïcidepogers
Nadere informatieSTERFTECIJFERS 2015 Cijfers Zorg en Gezondheid 15 December 2017
Sterftecijfers 25 15.12.27 STERFTECIJFERS 25 Cijfers Zorg en Gezondheid 15 December 27 > Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid verwerkt zelf de sterftecertificaten van het Vlaams Gewest. Sinds 20 (registratiejaar
Nadere informatieRisico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald
PERSMEDEDELING VAN JO VANDEURZEN, VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN 4 oktober 2012 Risico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald De kans dat Vlamingen
Nadere informatieDE EVALUATIE VAN HET VLAAMS ACTIEPLAN SUÏCIDEPREVENTIE (2006-2010)
Kapucijnenvoer 35 3000 Leuven +32(0)16 33 69 10 fax: +32(0)16 33 69 22 www.kuleuven.be/lucas DE EVALUATIE VAN HET VLAAMS ACTIEPLAN SUÏCIDEPREVENTIE (2006-2010) Dr. Evelien Coppens Dr. Gert Scheerder Prof.
Nadere informatieVoorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1
Inhoud Voorwoord XI deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 1 Terminologie en definities 3 1.1 Inleiding 4 1.2 Suïcide of zelfdoding 4 1.3 Suïcidepoging of poging tot zelfdoding 13 1.4 Doodsgedachten
Nadere informatieHet probleem. Suïcidale mensen zoeken vaak geen hulp. Deze neiging is kern van het syndroom
Het probleem Suïcidale mensen zoeken vaak geen hulp Deze neiging is kern van het syndroom Ze verwachten niet dat behandeling helpt Er zijn gevoelens van schaamte, angst voor stigma of controleverlies Ze
Nadere informatieMarie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/ Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag
Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/54.23.62 Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag 2 Wat? Multidisciplinaire richtlijn voor de detectie en behandeling
Nadere informatieSuïcidepreventie. Charlotte Aertsen CGG Andante
Suïcidepreventie Charlotte Aertsen CGG Andante 03 620 10 20 charlotte.aertsen@andante.be Stelling Iemand die een zelfmoordpoging doet, wil niet altijd dood. Stelling Iemand die het echt wil doen, kan je
Nadere informatieAdviezen voor de detectie en behandeling van suïcidaal gedrag. G. Portzky
Adviezen voor de detectie en behandeling van suïcidaal gedrag G. Portzky 1. Wat? - situering vh probleem: definiëring en prevalentie suïcidaal gedrag - oorzaken en risicofactoren 1.1. Prevalentie suïcide
Nadere informatieScreening, risicotaxatie en preventie Symposium huisarts en poh-ggz samen sterk
Suïcidaliteit Screening, risicotaxatie en preventie Symposium huisarts en poh-ggz samen sterk Ietje de Vries John Pot Aanhaken of afhaken! Programma Informatie suïcide: feiten en cijfers Suïcidaal proces
Nadere informatieSuïcide-preventie. jinsels te koart dwaan
Suïcide-preventie jinsels te koart dwaan 1 Jos de Keijser Martin Steendam Leden van de werkgroep Suïcidepreventie GGZ-Friesland 2 Overzicht workshop Inleiding en registratie in Friesland Video over gevolgen
Nadere informatieDe sterftecijfers voor het jaar 2013 worden vandaag gepubliceerd.
Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid verwerkt zelf de sterftecertificaten van het Vlaams Gewest. Sinds 2005 (registratiejaar 2003) wordt de nieuwe statistiek van de doodsoorzaken jaarlijks op de website
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieSuïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014
Wat is een suïcidepreventiebeleid? Suïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014 Een stappenplan waarin uitgeschreven staat hoe er binnen een organisatie met suïcidaliteit wordt omgegaan en
Nadere informatieSuïcide en de psychiater Voorjaarssymposium FMG suïcide?
Suïcide en de psychiater Voorjaarssymposium FMG suïcide? 12 mei 2017 REMCO DE WINTER WWW.SUICIDALITEIT.NL Inhoud Wie en waar? vragen Uit de praktijk Cijfers Nederlandse situatie internationale vergelijking
Nadere informatie4. JAARPLAN BEGROTING INDICATOREN 2012 Dienst Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg JAARPLAN 2012
4. JAARPLAN BEGROTING INDICATOREN 2012 Dienst Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg DAGG vzw, Guffenslaan 22-3500 Hasselt Adelberg 31-3920 LOMMEL Tel. 011 54 72 43 - Fax. 011 54 72 44 e-mail: administratie@dagg-cgg.be
Nadere informatieHoe bouw je een sterk suïcidepreventiebeleid uit?
Hoe bouw je een sterk suïcidepreventiebeleid uit? Omgaan met suïciderisico. Lancering Vlaamse richtlijn en website voor hulpverleners - 30 maart 2017 Sarah Holemans - CGG-SP Antwerpen Ine Vermeersch -
Nadere informatieAanbod suïcidepreventiewerking voor scholen vanuit Cgg Largo
Inleiding Geconfronteerd worden met geestelijke gezondheidsproblemen is niet gemakkelijk. Erover praten is vaak al even moeilijk. Het taboe dat rust op psychische aandoeningen is nog lang de wereld niet
Nadere informatieSuïcide en suïcidepreventie
Suïcide en suïcidepreventie D. Linszen, psychiater Suïcide(preventie), de rol van verpleegkundigen en verzorgenden Reehorst, Ede 2017 Amsterdam First Episode Study: Critical Period RCT (1998-2007): relapse
Nadere informatieSuïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden
Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden Anke Bonnewyn, PhD Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut Dienst Ouderenpsychiatrie UPC KULeuven campus Leuven 1. LEVENSVERWACHTING
Nadere informatieAcademie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw. Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak
1 Academie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak Masterclass Amsterdam NAP Stefaan Boel 11 januari 2017 2 3 4 Zelfdoding is een permanente
Nadere informatieZelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven.
Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Alix Kuylen Psycholoog intensieve behandeleenheid Susanne Cuijpers Verpleegkundig specialist GGZ Inhoud
Nadere informatieMinister Vandeurzen lanceert een nieuw actieplan om zelfdodingen te doen dalen
PERSMEDEDELING VAN JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN 7 september 2012 Minister Vandeurzen lanceert een nieuw actieplan om zelfdodingen te doen dalen De Vlaamse Regering
Nadere informatieVOORSTEL VAN RESOLUTIE. van de dames Anne Marie Hoebeke, Vera Van der Borght, Els Robeyns en Vera Jans en de heren Piet De Bruyn en Eloi Glorieux
Zitting 2008-2009 2 april 2009 VOORSTEL VAN RESOLUTIE van de dames Anne Marie Hoebeke, Vera Van der Borght, Els Robeyns en Vera Jans en de heren Piet De Bruyn en Eloi Glorieux betreffende zelfdoding in
Nadere informatieBijlage 2. Achtergrondinformatie 1
Bijlage 2. Achtergrondinformatie 1 Onderstaande tekst biedt een kort overzicht van recente bevindingen over suïcidaliteit bij jongeren. Voor je aan de slag gaat met het opmaken van een draaiboek suïcidepreventie
Nadere informatieSTERFTECIJFERS 2012 Cijfers Zorg en Gezondheid 13 november 2014
Dia 1 STERFTECIJFERS 2012 Cijfers Zorg en Gezondheid 13 november 2014 Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid verwerkt zelf de sterftecertificaten van het Vlaams Gewest. Sinds 2005 (registratiejaar 2003)
Nadere informatieDE ZESDE GEZONDHEIDSDOELSTELLING...
Gezondheidsdoelstelling preventie van zelfdoding en Vlaams actieplan 2006-2010 De sterfte door zelfdoding moet tegen 2010 verminderd zijn met 8% ten opzichte van 2000 1 INLEIDING... 3 1.1 ZELFDODING...
Nadere informatieWELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie
WELKOM 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie 1 DAG VAN DE VERPLEGING Thema: pluis / niet pluis Datum: 12 mei 2016 Organisatie: DJI / V en VN - VJ 2 Even voorstellen Han Smit - Psychotherapeut Sanne
Nadere informatieZelfzorg bij hulpverleners. CGG Largo Nike Baeten, Charlotte Lanneau CGG suïcidepreventiewerking West-Vlaanderen
Zelfzorg bij hulpverleners CGG Largo Nike Baeten, Charlotte Lanneau CGG suïcidepreventiewerking West-Vlaanderen «If you are really doing the work, then it gets inside you» (A. Obholzer) Belang van zelfzorg
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieParnassia Groep Remco de Winter & Karin Slotema
Parnassia Groep 30-11- 2017 Remco de Winter & Karin Slotema Kennismaken + epidemiologie Principes voor de omgang met suïcidaal gedrag pauze Systematisch onderzoek van suïcidaal gedrag pauze Beschrijvende
Nadere informatieNa een s uïcide s Jos de Keijser
Na een suïcide Jos de Keijser 20-9-2013 2013 overzicht Rouw en gecompliceerde rouw professioneel handelen na een suïcide, volgens de MD richtlijn ihlij ( veilig melden ) Gz psycholoog als nabestaande Normale
Nadere informatieRondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser
Rondom Suïcide Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden 26 oktober 2016 Jos de Keijser onderdelen Suïcide in Nederland anno 2016 Preventie Richtlijnen Contact maken Impact van
Nadere informatieDoodswens en suïcidegedachten bij ouderen
Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Bespreekbaar maken Eva Van Den Broeck CGG Andante Suicidepreventie eva.vandenbroeck@andante.be 03 620 10 20 Suïcidepreventie reflex Bron: Detectie en behandeling
Nadere informatieSuïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg
Suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Wolters Mercedes Ondersteuningsfunctie CGG-SP Stafmedewerker FDGG (Federatie voor Diensten Geestelijke Gezondheidszorg) 1997: CGG-project
Nadere informatieSuïcidepreventie in de land- en tuinbouw
Suïcidepreventie in de land- en tuinbouw N I K E B A E T E N P R O V I N C I A A L C O Ö R D I N A T O R S U Ï C I D E P R E V E N T I E W E S T - V L A A N D E R E N C G G L A R G O Wat is de eigenheid
Nadere informatieGezondheidsdoelstellingen in Vlaanderen: een stand van zaken
Gezondheidsdoelstellingen in Vlaanderen: een stand van zaken Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Inhoud Gezondheidsdoelstellingen: algemene principes Stand van zaken per
Nadere informatieSuïcidepreventie bij depressie, suïcide bespreekbaar maken
Suïcidepreventie bij depressie, suïcide bespreekbaar maken Remco de Winter MD PhD, psychiater ParnassiaGroep, kennisdomeinleider acuut en verder oa onderzoeker VU & nationaal vertegenwoordiger IASP www.suicidaliteit.nl
Nadere informatieVIGeZ vzw, 2015, Workshop Zilverwijzer. Workshop ZILVERWIJZER 15 januari 2015
Workshop ZILVERWIJZER 15 januari 2015 GEZONDHEID Lichamelijk welzijn Geestelijk welzijn Sociaal welzijn FIT IN JE HOOFD Campagne Fit in je Hoofd (2006, 2009) Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (2012-2020)
Nadere informatieSuïcide bij ouderen in Nederland
Suïcide bij ouderen in Nederland 19-27 AJFM Kerkhof ajfm.kerkhof@psy.vu.nl www.kerkhofpsychotherapie.nl Afdeling Klinische Psychologie Vrije Universiteit Amsterdam 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 19 196 Suïcide
Nadere informatieMinister Vandeurzen lanceert nieuw actieplan om zelfdodingen te verminderen
PERSMEDEDELING VAN JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN 7 september 2012 Minister Vandeurzen lanceert nieuw actieplan om zelfdodingen te verminderen De Vlaamse regering heeft
Nadere informatieSuicidaal gedrag bij jongeren
Suicidaal gedrag bij jongeren Voorkomen RINO 15 december 2016 Ad Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980-2015 absolute aantallen 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1982 1986 1990 1994 1998 2002
Nadere informatieHandreiking voor onderzoekers en METC s bij het indienen en beoordelen van protocollen voor onderzoek naar suïcidepreventie
Handreiking voor onderzoekers en METC s bij het indienen en beoordelen van protocollen voor onderzoek naar suïcidepreventie Prof. dr. Ad Kerkhof Dr. Annemiek Huisman Vrije Universiteit Amsterdam In het
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)
Nadere informatieGeestelijke Gezondheid in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC)
Geestelijke Gezondheid in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Geestelijke Gezondheid in de BBC Goed in je vel zitten is belangrijk voor iedereen. Want wie zich mentaal goed voelt
Nadere informatiePreventie suïcide en tabak, alcohol en drugs
Preventie suïcide en tabak, alcohol en drugs Vormingsaanbod 2017 De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg bieden binnen de provincie West-Vlaanderen ambulante hulp aan mensen met psychologische en/of
Nadere informatieGEESTIG GEZOND OP DE PLANKEN
GEESTIG GEZOND OP DE PLANKEN AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN TONEELVOORSTELLINGEN IN DE SCHOOLCONTEXT Zelfmoord is een belangrijk maatschappelijk probleem. In Vlaanderen overlijden er gemiddeld drie
Nadere informatieAvondsymposium UZ Adviezen voor de detec-e en behandeling van suïcidaal gedrag. G. Portzky
Avondsymposium UZ Adviezen voor de detec-e en behandeling van suïcidaal gedrag G. Portzky 1. WAT? - SITUERING VH PROBLEEM: DEFINIËRING EN PREVALENTIE SUÏCIDAAL GEDRAG - OORZAKEN EN RISICOFACTOREN - SUÏCIDEPREVENTIE?
Nadere informatieVoorkomen van. bij suïcidaliteit. Rol huisar ts. Vervolg Trimbos, Preventie. Voorkomen van suïcide
Suïcidaliteit Voorkomen van suïcidaliteit Remco de Winter: introductie Bert van Hemert: workshop met mindmapping mindmapping Voorkomen van suïcidaliteit Trimbos instituut iov Min. VWS Vermindering van
Nadere informatieIs werken gezond? Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag
Is werken gezond? Wat als je denkt alles kwijt te zijn? Over verlies en suïcidaal gedrag Martin Steendam klinisch psycholoog promovendus VU Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieGEESTIG GEZOND OP DE PLANKEN
GEESTIG GEZOND OP DE PLANKEN AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN TONEELVOORSTELLINGEN IN DE SCHOOLCONTEXT Zelfmoord is een belangrijk maatschappelijk probleem. In Vlaanderen overlijden er gemiddeld drie
Nadere informatieSuïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen
Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per
Nadere informatieZelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website
Nadere informatieEPIDEMIOLOGISCH RAPPORT
EPIDEMIOLOGISCH RAPPORT Omtrent geestelijke gezondheidsproblemen, suïcide suïcidepogingen en suïcidale ideatie in Vlaanderen De Vlaamse cijfers in een regionale, nationale en internationale context Juni
Nadere informatieZorg voor jonge suïcidepogers
Zorg voor jonge suïcidepogers Heldere communicatie in de ketenzorg Marie Van Broeckhoven / Peter Emmery 24 april 2013 Iemand die er over spreekt, doet het niet. Waar Niet waar Iemand die er over spreekt,
Nadere informatieGLUREN BIJ DE BUREN. Suïcidepreventie in Vlaanderen en ver daarbuiten Nood aan een visie op lange termijn
GLUREN BIJ DE BUREN Suïcidepreventie in Vlaanderen en ver daarbuiten KARL ANDRIESSEN Gezien de complexiteit van suïcidaal gedrag is een omvattende, multidisciplinaire en langetermijnaanpak noodzakelijk.
Nadere informatiePraktische studiedag Hoe vergroot je de Veerkracht van je medewerkers? voor bedrijven uit de sociale economie INSPIRATIECAFÉ Hoe ga je aan
Praktische studiedag 14.01.2016 Hoe vergroot je de Veerkracht van je medewerkers? voor bedrijven uit de sociale economie INSPIRATIECAFÉ Hoe ga je aan de slag op groepsniveau? met Fit in je hoofd Carrousel
Nadere informatiePreventie van suïcide bij de hoog risicogroep suïcidepogers Rita Vanhove
Preventie van suïcide bij de hoog risicogroep suïcidepogers Rita Vanhove www.zorgvoorsuicidepogers.be Rita.vanhove@dagg-cgg.be GGZ congres 2014 Symposium Suïcidepreventie Waarom en wat doet Zorg voor Suïcidepogers?
Nadere informatieDE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE
DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE SPREKER: JASPER WIEBENGA FUNCTIE: PROMOVENDUS & PSYCHOLOOG, AFDELING PSYCHIATRIE, GGZ INGEEST & VUMC VAN BLENDED
Nadere informatieNIEUW. VOZZ : Vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging
NIEUW VOZZ : Vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging 2017 Suicidepreventie op school Screening door VOZZ SCREEN (10 items) Verdieping door VOZZ overig (29 items) Totale VOZZ bestaat uit 39 vragen
Nadere informatieZelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening
Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening j.deheus@113.nl Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieLeren contact maken met wanhoop en dood. Wat voegt het toe?
Leren contact maken met wanhoop en dood. Wat voegt het toe? Martin Steendam Klinisch psycholoog P-opleider GGZ Friesland Groningen, 21 maart 2011 Onderzoek: aanvraag bij ZON-MW Drie deelonderzoeken Is
Nadere informatieVerminderen van suïcidaliteit
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Verminderen van suïcidaliteit Van beleidsadvies naar uitvoering Judith Blekman 11 mei 2010 De aanloop naar nieuw beleid Start buiten de overheid: Ivonne van
Nadere informatieVLESP Jaarplan 2013-2014
VLESP Jaarplan 2013-2014 Coördinatie Q1 (Okt 13-Dec 13) Q2 (Jan 14-Maart 14) Q3 (April 14-Jun 14) Q4 (Jul 14-Sept 14) Q5 (Okt 14-Dec 14) aanstellen personeel afspraken overlegstructuur samenstellen stuurgroep
Nadere informatie