Handleiding leskist primair onderwijs. Vlinders in je buik. GGD Eemland

Transcriptie

1 Handleiding leskist primair onderwijs Vlinders in je buik

2 Samengesteld door Postbus AS Amersfoort Afdeling Gezondheidsbevordering, 2007

3 sopgave Pagina 1 Inleiding 1.1 van de leskist De handleiding bij de leskist De kinderboekenkist Evaluatie Uitleen van de leskist Het documentatiecentrum van de 2 2 Algemeen: leskist Vlinders in je buik Uitgangspunten van de leskist Algemene doelstelling 4 3 De leerkracht als voorlicht(st)er Inleiding Suggesties 5 4 Materiaaloverzicht 8 Schematisch overzicht 8 sopgave leskist 9 - Relaties en seksualiteit (lesmap) 10 - Pubergids (lespakket) 11 - Het Liefdespaleis (lespakket) 12 - Daar komt de puberteit (handboek met lessuggesties) 13 - Lekker in je vel (lespakket) 14 - Spellendoos seksuele vorming (spellendoos) 15 - Puberkwartet (spel) 16 - Waar kom ik vandaan? (video / DVD) 17 - Wat gebeurt er nu weer met me? (video / DVD) 18 - Puberjongen / pubermeisje, Klokhuis (video / DVD) 19 - Kinderen en seksualiteit (boek) 20 - Kleine mensen, grote gevoelens (boek) 21 - Leesboekjes 22 5 Interessante websites 23

4 1 Inleiding 1.1 van de leskist Op het gebied van relaties en seksualiteit is veel materiaal beschikbaar: achtergrondinformatie, leesboeken, video s, lespakketten en spelmaterialen. Voor de leskist Vlinders in je buik is een selectie gemaakt. In hoofdstuk 4 treft u een beschrijvend overzicht aan van alle materialen die u in de leskist kunt vinden. Een aantal materialen zijn bij u wellicht al bekend. Het voordeel van de leskist is dat u verschillende materialen naast elkaar kunt leggen en dat u materiaal kunt uitzoeken dat het beste past bij uw ervaring en manier van lesgeven en bij de signatuur van de school. 1.2 De handleiding bij de leskist De handleiding is als volgt opgebouwd: - algemeen deel (hoofdstuk 2) - voorlichting over relaties en seksualiteit in de klas (hoofdstuk 3) - beschrijving van materialen (hoofdstuk 4) - internetadressen voor meer informatie (hoofdstuk 5) 1.3 De kinderboekenkist Er zal ook een kinderboekenkist worden samengesteld, zodat u en de leerlingen, indien gewenst, zich verder kunnen verdiepen in de materie. De kinderboekenkist is los te reserveren bij het Documentatiecentrum Gezondheidsbevordering van de. 1.4 Evaluatie Ondanks de zorgvuldigheid waarmee we getracht hebben de leskist samen te stellen, zijn mogelijk enkele praktische zaken, waar u als leerkracht behoefte aan heeft, over het hoofd gezien. Daarom wordt de leskist na iedere uitleen schriftelijk geëvalueerd. We hopen dat u het evaluatieformulier ingevuld retourneert, zodat wij de leskist verder kunnen optimaliseren. 1.5 Uitleen van de leskist De leskist is gratis te leen bij de, voor een periode van 4 weken. De leskist wordt door de school op de (Zonnehof 10 te Amersfoort, tel ) afgehaald. De school brengt de leskist na de afgesproken termijn zelf terug naar de GGD. 1.6 Het documentatiecentrum van de In het documentatiecentrum is een ruime sortering aan onderwijsleermaterialen en leskisten aanwezig die uitgeleend worden aan het onderwijs. Voor een overzicht van alle leskisten kunt u de website van de GGD bezoeken: 2

5 2 Algemeen: leskist Vlinders in je buik 2.1 Uitgangspunten van de leskist Relationele en seksuele vorming in het basisonderwijs Kinderen en jongeren komen bijna dagelijks via de media, ervaringen thuis of op straat in aanraking met positieve en negatieve aspecten van relaties en seksualiteit. Aandacht voor relaties en seksualiteit op jonge leeftijd kan ook voorkomen dat kinderen later, als ze eenmaal gaan experimenteren met seksuele relaties, risico s gaan nemen. Daarom hoort seksuele voorlichting thuis in het primair onderwijs. Aangezien de puberteit bij jongens en meisjes steeds vroeger begint, is het noodzakelijk ook vroeg te beginnen met de seksuele en relationele opvoeding. Kinderen beginnen ook steeds jonger met seks. Hun seksuele carrière begint omstreeks het twaalfde jaar. Vóór die tijd bestaat seksualiteit ook bij kinderen, maar dan op een andere manier. Seksualiteit bij kinderen heeft een andere betekenis en andere aspecten dan bij volwassenen. De seksuele lichaamskenmerken en de daarbij behorende gevoelens en het seksueel gedrag horen thuis bij volwassenen. Echter de lichamelijke en emotionele basis van seksualiteit is wel bij kinderen aanwezig. Wat is seksualiteit? Wat wordt dan verstaan onder seksualiteit? In het boek Kleine mensen, grote gevoelens geeft Sanderijn van der Doef een brede definitie van seks, die van toepassing is op kinderen en volwassenen: "Alle gedragingen en gevoelens die te maken hebben met je eigen lichaam en dat van een ander en die dat speciale (spannende, opgewonden, prettige) gevoel bij jezelf of bij die ander veroorzaken." Jonge kinderen uiten zich veel met hun lichaam. Seksualiteit bij kinderen heeft -anders dan bij volwassenen- veel meer te maken met het ontdekken van het eigen lichaam. Ze vinden het lekker om aangeraakt en geknuffeld te worden. Door te spelen met hun gevoel, met fantasie en voorbeelden uit de omgeving, proberen kinderen uit hoe verschillende rollen en leefwijzen voor hen voelen. Ze kunnen heel erg verliefd zijn op de juf, meester of andere vriendjes. Door het spelen van spelletjes als doktertje en vadertje en moedertje wordt de nieuwsgierigheid naar de andere sekse bevredigd. In de loop van de tijd krijgt seksualiteit er ook een relationeel aspect bij, het aanraken en ontdekken van het lichaam van de ander. Voorlichting Bij seksuele voorlichting is het belangrijk niet alleen aandacht te geven aan informatie over de voortplanting en de technische kanten van seks. Vooral in deze tijd waarin de media seksuele beelden aan de lopende band levert zodat kinderen op jonge leeftijd al geconfronteerd worden met seksuele informatie en seksueel gedrag, is het van belang dat seksuele voorlichting meer inhoudt dan alleen een technisch verhaal. Het is belangrijk dat kinderen weten dat seksualiteit te maken heeft met respect voor elkaar, met gevoelens en emoties en met normen en waarden. Juist op school leren kinderen al op jonge leeftijd met andere kinderen om te gaan. Deze omgang met elkaar, het oefenen in sociale relaties en dus het oefenen in onder andere respect voor elkaar, vormt de basis voor latere seksuele relaties. Seksuele voorlichting is met een ander woord: seksuele opvoeding. Het is belangrijk dat een kind leert om te gaan met (zijn eigen) seksualiteit. Relationele en seksuele vorming moet kinderen leren hun eigen mening te hebben en daarvoor uit te komen, 3

6 over seks te praten, in de toekomst te onderhandelen over manieren van vrijen die prettig en veilig zijn, leren hun grenzen aan te geven, gevoelig te zijn voor grenzen van anderen en voor eigen grenzen op te komen. Een leefstijlbenadering vraagt daarom van leerlingen een open houding en communicatieve vaardigheden die deze persoonlijke leefsituatie en leefstijl bespreekbaar maken. 2.2 Algemene doelstelling Doel van de leskist is dat kinderen en jongeren van 4 tot 12 jaar in de regio Eemland bereid en in staat zijn, zich met betrekking tot relaties en seksualiteit, verantwoordelijk te gedragen met het oog op hun eigen gezondheid en die van anderen, passend bij hun ontwikkelingsfase. Dit houdt in dat leerlingen in staat zijn op het gebied van relaties en seksualiteit een eigen leefstijl te ontwikkelen met respect en openheid voor anderen. Deze leefstijl wordt gekenmerkt door kennis van zaken, eigen keuzes kunnen maken, daar met anderen over kunnen praten en met respect voor anderen daarnaar kunnen handelen. Met deze leskist trachten we ook te realiseren dat jongens en meisjes inzicht hebben in seksestereotiep gedrag en verschillen in de opvoeding van meisjes en jongens in alle culturen. Dit doel willen we bereiken door het aanleren van (technische- en onderhandelings-) vaardigheden en het scheppen van voorwaarden, waarbinnen bewustwording van persoonlijke normen en waarden van kinderen/jongeren met betrekking tot seksualiteit kan plaats vinden. 4

7 3 De leerkracht als voorlicht(st)er 3.1 Inleiding Relationele en seksuele vorming aan kinderen / jongeren hoort bij te dragen aan hun ontwikkeling. De lichamelijke en emotionele ontwikkeling heeft zoveel verschillende kanten, dat mensen die zich met seksuele vorming bezighouden vaak verzuchten dat zij door de bomen het bos niet meer zien. Veel voorkomende vragen zijn: welke onderwerpen moeten besproken worden, wanneer moet ik beginnen en welke informatie moet ik geven? Om deze vragen te kunnen beantwoorden moeten we doelen stellen. Allereerst de algemene doelstelling van seksuele voorlichting: "Seksuele voorlichting is erop gericht jongeren te ondersteunen bij de ontwikkeling tot een persoon die respect heeft voor zichzelf en anderen, die zich bewust is van eigen en andermans waarden, normen en mogelijkheden en gefundeerde beslissingen kan nemen op het gebied van seksualiteit. Een positief zelfbeeld, emotionele openheid en het hebben van zelfvertrouwen is hiervoor een voorwaarde." Aan seksuele voorlichting en vorming zijn drie dimensies te onderscheiden: 1. Kennis; Basiskennis over het menselijk lichaam, verschillen tussen jongens en meisjes, de voortplanting, voorbehoedsmiddelen en het voorkomen van ongewenste zwangerschap, SOA en aids. 2. Houding; Het is belangrijk om te bevorderen dat kinderen en jongeren respect hebben voor uiteenlopende leefvormen alsook voor diverse (culturele) verschillende visies op relaties en seksualiteit en dat ze rekening houden met de verschillende normen en waarden hierbij. 3. Vaardigheden; Het vergroten van het zelfvertrouwen in praktische en communicatieve vaardigheden stelt kinderen en jongeren in staat om een weloverwogen beslissing te nemen. Informatie en kennis zijn pas echt goed overgekomen, als de persoon in staat is te handelen overeenkomstig de informatie die hij of zij heeft. 3.2 Suggesties Hieronder geven we een aantal algemene suggesties voor de leerkracht als voorlicht(st)er. Niet iedereen gaat hetzelfde te werk, toch is een eventuele verandering van werkvorm(en) voor uzelf en de leerlingen van positieve invloed op het uiteindelijke resultaat. Het succes van voorlichten is vaak net als het succes van onderwijzen afhankelijk van de leerkracht. Van het enthousiasme dat de leerkracht uitstraalt, de overtuigingskracht van het verhaal en van het vertrouwen dat hij of zij bij jongeren inboezemt. Daarom is het belangrijk voldoende tijd te besteden aan de voorbereiding. - Zorg ervoor dat u voldoende kennis over het onderwerp bezit. Onder andere in de schoolkatern van het lespakket Relaties en seksualiteit staat informatie over de seksuele ontwikkeling bij kinderen, waarbij een beschrijving van de lichamelijke, sociale en relationele ontwikkeling per (leeftijds)niveau wordt gegeven. - Bepaal (in overleg met leerlingen, ouders en collega s) welke woorden u wel en niet gebruikt in de klas. Hoe noemen leerlingen bijvoorbeeld de geslachtsorganen doorgaans? Waar voelt u/de leerling/de school zich prettig bij? 5

8 - Denk niet te snel dat u iets niet weet. Als dat toch het geval mocht zijn, zeg het eerlijk en zoek later het juiste antwoord op. Sta open voor de reacties en vragen van de leerlingen. Durf open te praten en geef duidelijk uw grenzen aan. - Bedenk van tevoren altijd wat uw eigen ideeën zijn over de onderwerpen die u met de klas gaat bepraten. Wat zijn uw eigen normen en waarden? Hoe staat u tegenover verschillende leefvormen zoals homo- en lesbische gezinnen? - Waarschijnlijk zal de groep verdeeld zijn wat betreft nieuwsgierigheid naar het onderwerp seksualiteit en alles wat daarmee te maken heeft. Kinderen nemen alleen informatie op dat aansluit bij hun belevingswereld van dat moment en bij het niveau van hun cognitieve ontwikkeling. - Vraag u af hoe de ouders van de kinderen in uw groep tegenover seksualiteit en seksuele vorming op school staan. Bereid hen erop voor dat u dit onderwerp gaat behandelen door hen vooraf te informeren. Dit punt moet niet onderschat worden. Indien ouders niet zijn geïnformeerd over het feit dat de leerlingen voorlichting krijgen over dit onderwerp, kunnen zij thuis door een vraag of verhaal van hun kind overvallen worden en in de verdediging schieten. Het is daarom belangrijk ouders te informeren (d.m.v. een ouderavond of ouderbrief) en zo mogelijk nog tips voor ouders mee te geven voor de voorlichting aan hun kind. - Houd de media in de gaten. Mocht er iets verschijnen dat van pas kan komen als inleiding op het onderwerp dan kan dit het proces vergemakkelijken. Denk bijvoorbeeld aan een recent artikel in de krant. Of een gebeurtenis als de geboorte van een nieuw broertje of zusje bij een leerling uit uw groep of een leerkracht van school die in verwachting is. - Leren praten over seks is van het grootste belang om kinderen te laten merken dat zij zelf kunnen beslissen wat zij juist vinden op seksueel gebied. Besteed dus aandacht aan contactuele vaardigheden. - Ga na of er in de groep grote cultuurverschillen zijn. Zoek uit wat de verschillende opvattingen zijn binnen deze culturen zodat uzelf en de leerlingen (en hun ouders) niet voor verrassingen komen te staan. Wees voorbereid op vreemde reacties van allochtone leerlingen, bijvoorbeeld meisjes die niets willen zeggen, zich verstoppen achter een boek of zelfs de les uit willen. Zij zijn niet gewend om over seksualiteit te praten, zeker niet in het openbaar. Dwing hen dan ook nooit om een antwoord te geven op een vraag als ze dat niet willen. Ze zullen zelden actief meedoen aan een les, echter ze willen wel alles weten. - Laat allochtone leerlingen iets over hun cultuur te vertellen. Probeer leerlingen met elkaar te laten praten, zo kunnen ze van elkaar leren en onbegrip wordt mogelijk weggenomen. - Een veilige sfeer in de groep is een voorwaarde om te kunnen praten over seksualiteit. Zowel de leerkracht als de leerling moeten zich bewust zijn van het feit dat waarden en normen van leerlingen onderling, maar ook tussen leerlingen en de leerkracht kunnen verschillen. Geef aan waar de grenzen (waaronder uw grenzen) liggen. Geef aan dat vooroordelen verboden zijn. Geef aan dat seksuele voorlichting in het belang van iedereen is. 6

9 - Bij het werken met groepen in de klas is het belangrijk te zorgen voor duidelijke spelregels. Maak bovendien de groepen niet te groot, dan is het effect des te beter. Bij de GGD is een informatiemap te leen met uitwerkingen voor een ouderavond over relaties en seksualiteit (2006). Deze map is niet opgenomen in de leskist, maar is los te leen. Kijk voor verdere specifieke suggesties eens in de verschillende lespakketten die in de leskist zitten. 7

10 4 Materiaaloverzicht In deze leskist vindt u een aantal lesmaterialen en video's met als thema 'Relationele en seksuele vorming'. U kunt deze lesmaterialen gaan gebruiken om dit thema in uw klas of op uw school aan de orde te stellen. Relaties en Seksualiteit Onderbouw (groep 1, 2, 3) Middenbouw (groep 4, 5, 6) Bovenbouw (groep 7, 8) Lespakketten - Relaties en seksualiteit - Relaties en seksualiteit - Relaties en seksualiteit - Pubergids (handleiding voor docenten en ouders, lesboekjes voor jongens en meiden) - Het Liefdespaleis - Daar komt de puberteit - Lekker in je vel Spelmateriaal Spellendoos: - kwartet - ganzen bord - stellingenspel - denken / doen spel (Audio)visueel materiaal - Video Waar kom ik vandaan - Video Wat gebeurt er nu weer met me - Video Waar kom ik vandaan Achtergrondinformatie Boek Kinderen en seksualiteit (docenten) Boek Kleine mensen, grote gevoelens (docenten) Boekje Verliefd is verliefd (over homoseksualiteit) (bovenbouw) Boekje Zoek de verschillen (over jongens en meisjes) (bovenbouw) Boekje Kop en staart (over zaadlozing) (bovenbouw) Boekje Een vrolijke drukte) (over menstruatie) (bovenbouw) Boekje Alles erop en eraan ( over zwangerschap en bevalling) (bovenbouw) Spellendoos: - kwartet - ganzen bord - stellingenspel - denken / doen spel Puberkwartet - Video Wat gebeurt er nu weer met me - Video / DVD Puberjongen en pubermeisje (Klokhuis) 8

11 leskist Vlinders in je buik Handleiding Lespakketten Lesmap Relaties en seksualiteit Pubergids - Pubergids: handleiding voor leerkrachten - Pubergids: handleiding voor ouders - Pubergids: voor jongens - Pubergids: voor meisjes Het liefdespaleis - Het liefdespaleis: docentenhandleiding en werkbladen - Het liefdespaleis: video Daar komt de puberteit Lekker in je vel - Docentenhandleiding - Posters - Werkbladen Spelmateriaal - Spellendoos: - kwartet - levensloop-liefdesspel - waar of niet waar spel - dan denk ik dan doe ik - amor-spel - Puberkwartet (Audio)visueelmateriaal Waar kom ik vandaan video Wat gebeurt er nu weer met me video Achtergrondinformatie Kinderen en seksualiteit Kleine mensen, grote gevoelens Zoek de verschillen (over verschillen tussen jongens en meisjes) Kop en staart (over zaadlozing) Een vrolijke drukte (over menstruatie) Alles erop en eraan (over zwangerschap en bevalling) Verliefd is verliefd (over homoseksualiteit) Bij elke beschrijving van materiaal op de volgende pagina s ziet u een bruikbaarheidscore. Hieronder volgt een verklaring van de gebruikte sterren: : goed bruikbaar : zeer goed bruikbaar : een aanrader! 9

12 Lesmap Relaties en seksualiteit Uitgave Houterman, K.; Doef, S. van der; Rutgers Stichting, 2004 Materiaalomschrijving Map met daarin 4 katernen (schoolkatern, onderbouw, middenbouw en bovenbouw) Onderbouw, middenbouw en bovenbouw Het lesmateriaal bestaat uit een schoolkatern, drie katernen voor onder-, midden- en bovenbouw. Het schoolkatern bevat o.a. aandachtspunten voor de verschillen in de ontwikkeling bij kinderen, de veiligheid en privacy in de groep. De katernen voor onder-, midden- en bovenbouw bevatten verschillende lessen die verdeeld zijn over drie verschillende domeinen: Lichamelijke en emotionele ontwikkeling Sociale ontwikkeling en relaties Seksualiteit en gezondheid Elk katern bevat tevens kopieerbladen voor leerlingen. Het katern intercultureel onderwijs belicht de interculturele achtergrond van waaruit het lesmateriaal geschreven is. Opmerkingen ten aanzien van gebruik Dit lesmateriaal is overzichtelijk opgebouwd. Elke lessuggestie kent een uitgebreide beschrijving zodat er weinig voorbereidingstijd gevergd wordt van de leerkracht. De lessen kunnen los van elkaar gegeven worden. 10

13 Pubergids Uitgave NIGZ. Tekst: Sanderijn v.d. Doef, Idee, coördinatie en eindredactie: Suzanne Meijer, Monique Werlich (GGD Nieuwe Waterweg Noord, Vlaardingen), 2005 Materiaalomschrijving - Handleiding voor leerkrachten; - Handleiding voor ouders; - Pubergids voor jongens; - Pubergids voor meisjes Bovenbouw De Pubergids bestaat uit een werkboekje voor jongens en voor meisjes. De achtergrondinformatie en opdrachten zijn te kopiëren. In de handleiding voor leerkrachten worden suggesties gegeven om het onderwerp ter sprake te brengen. In de handleiding voor ouders wordt uitgelegd wat zij kunnen verwachten van hun puber en wat zij kunnen doen in veelvoorkomende situaties. Opmerkingen ten aanzien van gebruik De inhoud van de werkboekjes kan gekopieerd worden voor de leerlingen. De boekjes zijn ook te bestellen bij het NIGZ ( de kosten bedragen 0,60 euro per boekje. 11

14 Het Liefdespaleis Uitgave Stichting Teleac / NOT, Hilversum Het liefdespaleis / Doef, S. van der; Hest, J. van; Pas, G. van der; Wijk, G. van der; 1999 Materiaal omschrijving - Handleiding - Video (al wel verouderd) Bovenbouw Het liefdespaleis bestaat uit een televisieprogramma van 25 minuten voor ouders en leerkrachten (voor bijvoorbeeld een ouderavond) en drie televisieprogramma s van 20 minuten voor leerlingen. Aansluitend bij dit televisiemateriaal is de handleiding te gebruiken, deze bestaat uit twee delen: - deel bestemd voor ouderraadsleden / leerkrachten die een ouderavond over het onderwerp willen organiseren - deel als ondersteuning voor leerkrachten die de onderwerpen rond seksualiteit en relaties willen bespreken in de klas In het tweede deel van de handleiding zijn per (televisie)programma toets- en werkbladen met vragen en opdrachten voor leerlingen opgenomen: - Wat gebeurt er nou weer met me? (lichamelijk en emotionele ontwikkeling) - Ben jij ook op mij? (sociale ontwikkeling en relaties) - En dit moet je ook nog weten (seksualiteit en gezondheid) De driedelige televisieserie voor de leerlingen speelt zich voor een groot deel af in Het Liefdespaleis. Dit is een nieuwe attractie op de kermis: een tent waarin alles over liefde en relatie te zien en te horen is. Ricco en Adele zijn de eigenaren van deze tent en bedenken allerlei interessante en grappige tentoonstellingen over liefde, omgaan met elkaar en beginnende seksualiteit. Bezoekers van het liefdespaleis komen met allerlei vragen en meningen. De gesprekken die de kinderen dan voeren, zijn in de vorm van documentaires in de serie opgenomen. Op deze manier komen naast kennisonderwerpen ook eigen verhalen aan bod. Tijdsinvestering De televisieprogramma s die op de video te zien zijn, duren in totaal 25 minuten Opmerkingen ten aanzien van gebruik Bevat ook een uitgebreid draaiboek voor de organisatie van een ouderavond gegeven. De werkbladen (behorend bij de drie programma s) voor leerlingen staan in de docentenhandleiding en kunnen voor elke leerling gekopieerd worden. Materiaal is wel vrij oud. 12

15 Daar komt de puberteit Uitgave Averbode / LeefsleutelsVZW & Jeugd en Seksualiteit VZW /, 2005 Materiaalomschrijving Boekje met lessuggesties over liefde, het lichaam, nieuw leven en genieten. Met praktische werkbladen. Bovenbouw - Leren over liefde: over vriendschap, verliefdheid en liefde - Leren over het lichaam: over lichamelijke veranderingen in de puberteit - Leren over nieuw leven: over geslachtsgemeenschap en de geboorte van een baby - Leren over genieten: over genieten met alle zintuigen en het genieten van toenadering en aanraking Opmerkingen ten aanzien van gebruik De werkbladen zijn goed te kopiëren. Het materiaal is afkomstig uit België. Hierdoor kan het taalgebruik soms enigszins afwijken. 13

16 Lekker in je vel Uitgave CPS Vina van Betten, (2006) Materiaalomschrijving Lespakket dat ingaat op omgaan met het lichaam, relaties en seksualiteit. Respect en waardering voor zichzelf en de ander vormen hierbij uitgangspunten. Door vroeg in te gaan op fysiek, emotionele en sociale veranderingen in de puberteit kunnen leerkrachten in het basisonderwijs hun leerlingen voorbereiden op een nieuwe levensfasen, hen fysiek en emotioneel weerbaar maken voordat ze de overstap maken naar het voortgezet onderwijs. Groep 7 en 8 - Ontdekken van jezelf - Fysieke veranderingen - Emotionele veranderingen - Omgaan met vriendschap, liefde en intimiteit / Weerbaarheid - Uiterlijke verzorging / Hygiëne - Jouw eigen stijl Opmerkingen ten aanzien van gebruik De werkbladen zijn goed te kopiëren. 14

17 Spellendoos seksuele vorming Uitgave Documentatiecentrum Seksualiteit s Heerenloo (2005) Materiaalomschrijving Spellendoos Seksuele vorming: - Hygiënekwartet; - Levensloop Liefdesspel (bordspel); - Waar of niet waar spel (spel met stellingen); - Amorspel (vragenspel over verliefdheid en verkering) - Dan denk ik.. Dan doe ik (spel over denken en handelen bij situaties) Middenbouw (deels) en bovenbouw - Hygiënekwartet: spelenderwijs kennis overdragen en met kinderen in gesprek zijn over verzorging van het lichaam - Levensloop Liefdesspel (bordspel): spelenderwijs met kinderen in gesprek komen over thema s als vriendschap, verliefdheid en seksualiteit - Waar of niet waar spel (spel met stellingen): aan de hand van stellingen met elkaar in gesprek komen over onderwerpen die te maken hebben met seksualiteit. - Amorspel (vragenspel over verliefdheid en verkering): doormiddel van vragen op de kaartjes met elkaar in gesprek komen en zodoende een beeld vormen over verliefdheid en verkering. - Dan denk ik.. Dan doe ik (spel over denken en handelen bij situaties): rondom beschreven situaties met elkaar in gesprek komen en daarbij onderscheid maken in wat de speler bij bepaalde situaties denkt en wat hij/zij zou doen Opmerkingen ten aanzien van gebruik Het is aan te bevelen dat de voorlichter / leerkracht meedoet als deelnemer aan het spel. Vanuit de deelnemende rol kan hij/zij anticiperen op antwoorden, situaties en thema s die al spelenderwijs aan de orden komen. Het ontwikkeling die kinderen doormaken kan erg verschillen bij kinderen in de leeftijd van 9-12 jaar. De leerkracht moet zelf inschatten welke spelvormen en thema s geschikt zijn om te behandelen. 15

18 Puberkwartet Uitgave NIGZ en Rutgers Nisso (2007 Materiaalomschrijving Kwartetspel over de puberteit en verschillende aspecten van relaties en seksualiteit. Bovenbouw Kwartetspel met kwartetten over: - gevoelens - meisjes - jongens - vriendschap - verliefd - verkering - uitmaken - zoenen - voorbehoedmiddelen - soa (seksueel overdraagbare aandoeningen) - grenzen stellen Opmerkingen ten aanzien van gebruik Het spel is te spelen met 3 6 spelers. Spelmateriaal is een uitstekend middel om met kinderen in gesprek te zijn, omdat het minder bedreigend is, een ontspannen sfeer creëert en drempelverlagend werkt. 16

19 Waar kom ik vandaan? Uitgave Peter Mayle Materiaalomschrijving Video / DVD Kinderen van 5 8 jaar Animatievideofilm waarin de onderwerpen uitgebreid en met humor getekend en verteld worden. Kennismaking met onderwerpen als het verschil tussen het lichaam van een vrouw en een man, vrijen, de bevruchting en de bevalling. Tijdsinvestering Ongeveer 30 minuten Opmerkingen ten aanzien van gebruik Te bestellen via 17

20 Wat gebeurt er nu weer met me? Uitgave Peter Mayle Materiaalomschrijving Video / DVD Kinderen in de leeftijd van 9 11 jaar Animatie-videofilm waarin de onderwerpen uitgebreid en met humor getekend en verteld worden. Tijdsinvestering Ongeveer 30 minuten. 18

21 Puberjongen / pubermeisje Uitgave Klokhuis (2005) Materiaalomschrijving Video / DVD Kinderen in de leeftijd van jaar Film waarin op een luchtige manier wordt uitgelegd wat er in de puberteit veranderd aan het lichaam. Er is een aparte aflevering over veranderingen bij jongens en bij meisjes. Tijdsinvestering Ongeveer 15 minuten per aflevering. Opmerkingen ten aanzien van gebruik Tijdens de aflevering zijn er ook muzikale intermezzo s / sketches, deze zijn soms wat minder geschikt (evt. doorspoelen). De basisinformatie is echter wel goed bruikbaar. 19

22 Kinderen en seksualiteit Uitgave Kosmos Uitgevers BV / Sanderijn van der Doef, 2004 Materiaalomschrijving Achtergrondinformatie Leerkrachten / ouders - Test: hoe goed ken jij je kind? - Cijfers: wat weten wij over onze kinderen? - Ontwikkeling en opvoeding: 0-10 jaar - Ontwikkeling en opvoeding: jaar - Ontwikkeling en opvoeding: jaar - Meest gestelde vragen - Verwijzingen 20

23 Kleine mensen, grote gevoelens Uitgave Uitgeverij Ploegsma / Sanderijn van der Doef / 1994 Materiaalomschrijving Achtergrondinformatie Leerkrachten / ouders - Wat is kinderseksualiteit? - De seksuele ontwikkeling van kinderen tot 12 jaar - Praten met kinderen over seksualiteit - Waar liggen grenzen? - De meest gestelde vragen - Verwijzingen 21

24 Leesboekjes Uitgaven Leesboekjes van Martine Delfos: - Een vrolijke drukte, over menstruatie - Kop en staart, over zaadlozing - Zoek de verschillen, over verschillen tussen jongens en meisjes - Alles erop en eraan, over zwangerschap en bevalling - Verliefd is verliefd, over homoseksualiteit Materiaalomschrijving Leesboekjes Bovenbouw Kennisoverdracht over menstruatie, zaadlozing, verschillen tussen jongens en meisjes, zwangerschap, bevalling en homoseksualiteit - Wat is het? - Waar dient het toe? - Verschillen tussen jongens en meisjes - Technische uitleg / feitelijke zaken 22

25 5 Interessante websites website ter ondersteuning bij seksuele vorming Soa Aids Nederland Rutgers Stichting Aids Fonds Soa Aids Nederland, internetsite voor jongeren Nederlandse vereniging voor seksuologie Schorer Stichting, website over homoseksualiteit website over relaties en seksualiteit voor jongeren met een handicap 23