Het belang van gender in het leerkrachtenteam

Transcriptie

1 Het belang van gender in het leerkrachtenteam Sofie Lietaert, Dimitri Van Maele, Bieke De Fraine, Karine Verschueren, Ferre Laevers IWT SBOproject Gender op School De feminizering van het onderwijs Europa, 2013: 70% vrouwen in lager secundair onderwijs (Europese Raad, 2013) afhankelijk, cooperatief & sociaal gedrag onafhankelijk, assertief & competitief gedrag Brozo, 2002; Carrington et al., 2007; Heyder & Kessels, 2013; Martino, 2008 Gebrek aan mannelijke rolmodellen (Crushman, 2007) Jongens halen lagere prestaties en verlaten vaker vroegtijdig de schoolbanken (Lamote et al., 2012; Wang & Eccles, 2012) Angst voor de feminizering Meer mannen nodig op school! 1

2 Zijn er meer mannen nodig op school? Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten blijken even competent in het motiveren van jongens en meisjes en in het verbeteren van hun prestaties (Carrington et al., 2007; Lahelma, 2000; Marsh, Martin, & Cheng, 2008; Zeeuw et al., 2014) Tot op heden: Beperkte focus op het ondersteunende gedrag van leerkrachten (blijkt effectief voor motivatie en prestaties van leerlingen; Skinner et al., 2008) Gebrek aan onderzoek over gender van de leerkracht in de bredere zin (biologisch en sociocultureel) : drie onderzoekstradities Zelfdeterminatietheorie Verbondenheid ( Deci & Ryan, 2008) Doeloriënteringstheorie: ( Ames, 1992; Midgley et al., 2000) Sociaal constructivisme: Leerlinggericht Leerstofgericht ( Davis, 2003; CorneliusWhite, 2007) Geslachtsverschillen in leerkrachtstijl Rubie Davies et al. (2012) Opdenakker & Van Damme (2006) Opdenakker et al. (2012) Van Houtte (2007) Lam et al. (2010) Leerlinggericht Streng Lezen in homogene niveaugroepen, helpen om nieuwe woordenschat in teksten te begrijpen, opdrachten om de stijl en structuur van de tekst te beschrijven, langere boeken met hoofdstukken Leerling en leerstofgericht Orde handhaven Vriendelijk en coöperatief Vertrouwen in leerlingen om zelfstandig te werken Lezen voor de hele klas, zelf luidop lezen en verwachten dat leerlingen volgen, handleidingen als leesteksten gebruiken, vergelijking maken met eigen ervaringen 2

3 Gender van de leerkracht Biologisch perspectief Sociocultureel perspectief: masculiniteit & femininiteit In deze studie: Onvermogen om emoties te uiten ( genderrol conflict) Het is moeilijk voor mij om over mijn gevoelens te praten met anderen. Emoties staan centraal in het lerarenberoep (Hargreaves, 1998) & geven vorm aan de professionele identiteit en het professionele gedrag van leerkrachten (O Connor, 2008) Druk om te conformeren aan genderstereotypen ( gender identiteit) = als een persoon zich door de sociale omgeving onder druk voelt staan om deel te zijn van een bepaald geslacht Ik ben van streek wanneer iemand zegt dat ik me mannelijk/vrouwelijk gedraag. Hoe hoger conformeringsdruk, hoe lager professioneel engagement en perceptie van eigen professionele competenties (Chusmir & Koberg, 1988) Onderzoeksvragen 1 =? (taakoriëntatie, prestatieoriëntatie, leerlinggericht, leerstofgericht, autonomieondersteuning, structuur bieden) Onvermogen om emoties te uiten (Emo) en druk om te conformeren aan genderstereotypen (Conf)? 2 Kunnen het onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk de geslachtsverschillen in leerkrachtstijl verklaren? 3 Hoe zijn het onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk van (mannelijke en vrouwelijke) leerkrachten gerelateerd aan hun perceptie van hun leerkrachtstijl? Methode Participanten: 1244 leerkrachten (355 mannen, 889 vrouwen) van 59 scholen in Vlaanderen; geven les in het 1ste en 2de jaar; leeftijd M = 40.1 jaar, SD = 10.3; ervaring in M = 14.7 jaar, SD = 9.9 Instrumenten: Gender: (1) geslacht: man vrouw (2) Onvermogen om emoties te uiten: vb Het is moeilijk voor mij om over mijn gevoelens te praten met anderen. (Emo; Gender Role conflict scale; Blazina et al., 2005) (3) Druk om te conformeren aan genderstereotypen: vb Ik ben van streek wanneer iemand zegt dat ik me mannelijk/vrouwelijk gedraag. (Conf; Adult Gender Identity Scale; Egan & Perry, 2001) 3

4 Methode (2) Instrumenten leerkrachtstijl TASCQ; Wellborn et al., 1992 Welbevinden instrument voor leerkrachten; Aelterman et al., 2007 PALS; Midgley et al., 2000 Structure Leerlinggericht Leerstofgericht Ik probeer mijn leerlingen veel keuzes te geven als het gaat over taken of opdrachten. Ik praat met mijn leerlingen over mijn verwachtingen naar hen toe. Ik vind het erg belangrijk om persoonlijk iets voor de leerlingen te betekenen. Mijn belangrijkste taak als leraar is leerlingen mijn vak bij te brengen. Ik doe extra moeite om de individuele vooruitgang van leerlingen te erkennen, ook al presteren ze lager dan het gemiddelde. Ik laat het werk van de best presterende leerlingen zien als een voorbeeld. Methode (3) Dataanalyses Geslachtsverschillen: ttests en Cohen s d effectgroottes Mediatie: structurele vergelijkingsmodellen (Mplus) Geneste modellen voor vergelijking mannelijke en vrouwelijke leerkrachten : multi group analyses (Mplus) (Ervaring als controlevariabele; zie RubieDavies, 2012) Resultaten: geslachtsverschillen N M SD N M SD t d ** ***.53 Leerlinggericht *.14 Leerstofgericht * * **.23 Onvermogen emoties te uiten ***.37 Conformeringsdruk genderstereotypen ***.49 4

5 geslacht Geslachtsverschillen verklaren via onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk Onvermogen emoties te uiten Leerlinggericht > > Leerstofgericht Genderconformeringsdruk Zelfde relaties voor mannelijke en vrouwelijke leerkrachten & Onvermogen emoties te uiten Leerlinggericht Leerstofgericht Besluit: geslachtsverschillen en verklaringen Leerlinggericht Leerstofgericht Onvermogen emoties te uiten Conformeringsdruk aan genderstereotypen Genderconformeringsdruk Geslachtsverschillen in structuur bieden, leerlinggericht en leerstofgericht en in prestatieoriëntatie verdwijnen wanneer rekening gehouden wordt met de emotionaliteit en genderconformeringsdruk van leerkrachten. Geslachtsverschillen in autonomieondersteuning en taakoriëntatie blijven bestaan. 5

6 Besluit: relatie genderelementen en leerkrachtstijl = Leerkrachten die beter hun emoties kunnen uiten en minder druk ervaren om te conformeren aan genderstereotypen, vinden dat ze een meer effectieve leerkrachtstijl hebben (meer autonomieondersteunend, structuur bieden, meer leerlinggericht, meer taakgeoriënteerd) Leerkrachten die slechter hun emoties kunnen uiten en meer druk voelen om te conformeren, vinden dat ze meer leerstofgericht en meer prestatiegeoriënteerd zijn. Redenen? afstand tot de leerlingen (focus op het curriculum, dus emoties minder relevant)? focus op wat anderen (mogelijks) zeggen/denken? Perspectieven Moeten er meer mannelijke leerkrachten zijn? Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten scoren zichzelf hoog op verschillende elementen van een positieve leerkrachtstijl. Het ene geslacht is dus niet beter dan het andere Een goede mix tussen mannelijke en vrouwelijke leerkrachten lijkt waardevol Maar: Nog steeds meer vrouwen kiezen voor het lerarenberoep (beschouwd als oneerlijk wanneer men mannelijke leerkrachten wil aannemen louter om hun man zijn ). En: Geslacht is een enge interpretatie van gender, dat zowel biologisch als sociocultureel is. Perspectieven (2) Inzetten op het uiten van emoties en het verlagen van de druk om te conformeren aan het eigen geslacht, zowel bij mannelijke als bij vrouwelijke leerkrachten. Reflectievraag voor scholen: Waarom zouden leerkrachten het gevoel kunnen hebben dat ze hun emoties niet kunnen uiten of dat ze moeten conformeren aan hun eigen geslacht? 6

7 Bijkomende reflectievragen 1. Worden leerkrachten aangemoedigd om over hun emoties te praten tegen elkaar en tegen hun leerlingen? 2. Binnen de groepen mannen en vrouwen op school, is er een sfeer die hen een zekere sociale standaard voorhoudt van hoe een mannelijke of vrouwelijke leerkracht moet zijn? Indien wel, hoe kunnen we die sfeer proberen te keren zodat sommige leerkrachten minder druk ervaren om te conformeren? 3. Wat kunnen we van andere scholen leren over hun aanpak rond emotionaliteit en counteren van genderstereotypisch denken? Perspectief voor verder onderzoek Aanvulling met informatie van observaties en leerlingpercepties. Link maken tussen leerkrachten en leerlingendata om de effecten op leerlingen (bv. motivatie, prestaties) te onderzoeken. Resultaten uit Procrustesproject van onderzoek naar leerlingpercepties van leerkrachtstijl (Lietaert, Roorda, Laevers, Verschueren, De Fraine, 2015): meisjes vinden hun leerkrachten Nederlands (en hun leerkrachten in het algemeen) meer ondersteunend dan jongens is tijdens de lessen Nederlands belangrijker voor jongens dan voor meisjes Effect op welbevinden van de leerkracht Andere elementen van gender onderzoeken (vb. competitiedrang; wordt gezien als een meer mannelijke eigenschap) VRAGEN? BEDENKINGEN? CONTACT: 7