Beschermd Werk in de gemeente Barneveld

Transcriptie

1 Beschermd Werk in de gemeente Barneveld 1. Inleiding In het beleidskader voor de 3 decentralisaties staat weergegeven wat de visie van de gemeente Barneveld is op de 3 decentralisaties en welke uitgangspunten we hanteren bij de organisatie van het ondersteuningsaanbod. Eén van de onderdelen die in het beleidskader staat beschreven is beschermd werk. Beschermd werk omvat de arbeidsmatige dagactiviteiten uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en beschut werk dat nu nog onder de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw) en vanaf 2015 onder de Participatiewet valt (alleen de nieuwe instroom). Beschermd werk is dus niet hetzelfde als beschut werk: beschermd werk omvat zowel beschut werk als arbeidsmatige dagactiviteiten. Doel van deze notitie is te beschrijven op welke wijze Barneveld invulling wil geven aan het instrument beschermd werk. De notitie vormt de inhoudelijke basis voor het bestek beschermd werk dat aan het college wordt aangeboden. In deze notitie komen aan de orde: - Omschrijving van de doelgroep en omvang van de doelgroep - De Barneveldse visie op beschermd werk - Wijze waarop we beschermd werk in 2015 en 2016 aan willen bieden - Wijze waarop beschermd werk aansluit op de uitgangspunten voor het ondersteuningsaanbod in de 3 decentralisaties - Gevolgen voor de doelgroep en aanbieders 2. Doelgroep beschermd werk De doelgroep beschermd werk bestaat uit mensen die vanwege een beperking of chronische aandoening geen baan kunnen vinden op de reguliere arbeidsmarkt, maar waarvan we uitgaan dat ze wel een zinvolle maatschappelijke bijdrage kunnen leveren (beleidskader 3 decentralisaties). Het betreft mensen met enige loonwaarde (tot 40%), maar die een hoge mate van (structurele) ondersteuning nodig hebben. Conform het Barneveldse coalitieakkoord is de ondersteuning erop gericht inwoners maximaal te laten deelnemen aan de samenleving. 1 Voor deze groep zetten we beschermd werk in als aan de volgende voorwaarden is voldaan: - Als de inwoner belemmeringen heeft die niet op korte termijn te verhelpen zijn en die deelname aan de reguliere arbeidsmarkt in de weg staan; - Als er gedurende lange periode een grote mate van begeleiding nodig is; - Als vanuit het belang tot arbeidsparticipatie een beschermde werkplek meerwaarde biedt. Onder de doelgroep beschermd werk vallen de huidige gebruikers van arbeidsmatige dagbesteding in de gemeente Barneveld en de instroom in de Participatiewet van inwoners die aangewezen zijn op beschut werk. De huidige doelgroep beschut werk (Wsw) valt niet onder reikwijdte van beschermd werk zoals in deze notitie beschreven. Zij behouden hun rechten op basis van de Wsw. Het gaat naar verwachting om 75 à 100 inwoners die op dit moment gebruik maken van arbeidsmatige dagbesteding. De nieuwe instroom in beschermd werk zal naar verwachting maximaal 15 inwoners per jaar zijn. De totale omvang van de doelgroep is dus in 2015 ongeveer 115 inwoners. Gezien de beperkte uitstroommogelijkheden naar regulier werk zal de omvang van de doelgroep in de komende jaren waarschijnlijk toenemen. 1 Coalitieakkoord : Samen voor een sociaal en economisch sterk Barneveld, p.9 1

2 In onderstaand schema is de instroom in beschermd werk weergegeven: Inwoners in Barneveld die een beschermde werkplek willen zullen zich doorgaans zelf melden bij de gemeente. Zij zullen in de meeste gevallen een uitkering van de gemeente of UWV (bijvoorbeeld Wajong) ontvangen. Het kan ook gaan om schoolverlaters (bijvoorbeeld jongeren uit het speciaal onderwijs). In die gevallen zal doorgaans eerst ingezet worden op regulier werk of begeleid werk. Pas als dat niet lukt zal een beschermde werkplek in beeld komen. 3. De Barneveldse visie op beschermd werk 3.1 Visie (arbeids)participatie naar vermogen De uitgangspunten voor de 3 decentralisaties zijn bepalend voor de wijze waarop de gemeente Barneveld invulling wil geven aan het ondersteuningsaanbod op het gebied van (arbeids)participatie naar vermogen. Niet het wettelijke kader waar een inwoner onder valt (Wmo 2015 of Participatiewet), maar zijn of haar mogelijkheden tot arbeidsparticipatie zijn bepalend voor de in te zetten ondersteuning. Als arbeidsparticipatie tijdelijk of structureel niet mogelijk is, dan richt de ondersteuning zich op maatschappelijke participatie. We onderscheiden vier categorieën. 1. Inwoners die zijn aangewezen op dagopvang in de Wmo 2015 hebben geen loonwaarde. De activiteiten in de dagopvang zijn beschreven in een activiteitenplan en zijn gericht op waardevol contact met anderen en/of ontlasting van de mantelzorg. Voor deze activiteiten moet een wettelijke eigen bijdrage betaald worden. 2. Inwoners in beschermd werk hebben enige loonwaarde (tot 40%) en zijn aangewezen op een beschermde werkomgeving. 3. Inwoners die begeleid werken hebben een dienstbetrekking bij een werkgever, maar hebben (permanent of tijdelijk) ondersteuning nodig. 4. Inwoners in de categorie regulier werk kunnen betaald werk verrichten zonder ondersteuning. Het doel is om steeds hogerop te komen, uiteraard voor zover dat binnen de mogelijkheden van de inwoner ligt. 2

3 De indeling en omschrijving per categorie staat in onderstaand schema samengevat. Dagopvang (Wmo) Beschermd Werk Begeleid Werk Regulier Werk 0 % LW 1 40% LW 40 80% LW % LW Onbetaald Betaald Activiteitenplan Trajectovereenkomst Arbeidsovereenkomst 3.2 Beschermd werk Deze notitie gaat uitsluitend over de doelgroep beschermd werk. Uit het schema blijkt dat inwoners in beschermd werk een loonwaarde hebben tot 40%, dat zij onbetaalde activiteiten verrichten die zijn vastgelegd in een trajectovereenkomst en dat er zo mogelijk doorstroom plaats moet vinden. In deze paragraaf wordt de wijze waarop we beschermd werk invulling willen geven nader toegelicht. Allereerst willen we zoveel mogelijk maatwerk bieden. De ondersteuning die we bieden moet zo goed mogelijk aansluiten op de mogelijkheden, beperkingen en motivatie van de inwoner. Dat betekent ook dat we een divers aanbod moeten hebben, zodat we iedereen een oplossing kunnen bieden die het beste past bij zijn of haar individuele situatie. De inwoner heeft een zekere mate van keuzevrijheid bij het kiezen voor een aanbieder van beschermd werk (uiteraard moet het aanbod wel bijdragen aan het gewenste resultaat). Beschermd werk willen we zoveel mogelijk integraal vorm geven. Dat wil zeggen dat er geen onderscheid is tussen beschut werk (oud en nieuw) en arbeidsmatige dagbesteding. Wettelijk is echter vastgelegd dat inwoners die nu nog onder de Wsw vallen hun rechten in het kader van de Wsw behouden. Dat betekent dat beschut werk oud als aparte groep moet worden beschouwd en niet meegenomen kan worden in de integrale benadering van beschermd werk. Voor arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk nieuw is deze integrale benadering wel mogelijk. De gemeente heeft in de Participatiewet namelijk de mogelijkheid om beschut werk niet aan te bieden, maar andere instrumenten gericht op de begeleiding van de inwoner in te zetten. 2 Hierdoor is de koppeling met arbeidsmatige dagbesteding uit de AWBZ mogelijk. De grens tussen arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk is niet scherp te trekken. Er is ook een zekere overlap qua infrastructuur. De decentralisaties bieden de gemeente de ruimte om dit beter in te richten. Zo ontstaat een nieuw speelveld voor organisaties die diensten aanbieden voor mensen met een (arbeidsmatige) handicap. De activiteiten op een beschermde werkplek zijn zoveel mogelijk gericht op het verkleinen van de afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. Dat betekent onder andere dat de beschermde werkomgeving op een reguliere werkomgeving moet lijken, er vaste werktijden zijn en er periodieke evaluatiemomenten zijn (HR-cyclus). Idealiter is de beschermde werkplek onderdeel van een reguliere werkomgeving. Op deze wijze komt de inwoner die beschermd werkt in aanraking met de reguliere arbeidsmarkt. Maar ook als de beschermde werkplek in groepsverband of in een beschermde omgeving wordt vormgegeven, dient de werkplek zoveel mogelijk een reguliere werksituatie te benaderen. 2 De gemeente is wel verplicht om beleid voor beschut werk vorm te geven, te bespreken met vertegenwoordigers van de gemeentelijke doelgroep en vervolgens vast te leggen in een verordening. Uit: Informatieblad Vragen en antwoorden Participatiewet, Baanafspraak en Quotumwet 3

4 Op de beschermde werkplek wordt het arbeidsvermogen van de inwoner maximaal ontwikkeld. Hiertoe wordt een trajectovereenkomst opgesteld waarin beschreven staat wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van de inwoner die beschermd werkt. Waar mogelijk dient op termijn doorstroom naar begeleid, vrijwillig of regulier werk plaats te vinden, waar dat een bijdrage levert aan het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt. 4. Aansluiting op beleidskader In het beleidskader voor de 3 decentralisaties zijn de uitgangspunten bij de organisatie van het ondersteuningsaanbod beschreven. Hieronder staat aangegeven hoe dit voorstel hierop aansluit: - Barneveld kiest voor regie op de uitvoering: Bij de uitvoering van de 3 decentralisaties voert de gemeente de regie, maar heeft een beperkte rol in de uitvoering. De uitvoering gebeurt zoveel mogelijk door de professional. De invulling van beschermd werk zoals in deze notitie beschreven sluit hierop aan. De uitvoering wordt bij de lokale aanbieders neergelegd. Door middel van vooraf te beschrijven kwaliteitseisen monitort de gemeente de uitvoering en geeft zo invulling aan de regierol. - Barneveld werkt resultaatgericht: Het behalen van de gewenste resultaten staat voorop in het ondersteuningsaanbod van de gemeente. De inzet van middelen moet in verhouding staan tot de resultaten die ermee behaald moeten worden. In beschermd werken staat het benutten van de capaciteiten van de inwoner, het verbeteren van zijn (arbeids)vaardigheden en mogelijke doorstroom voorop. Dit sluit aan op dit uitgangspunt van resultaatgericht werken. - Lokaal wat kan, regionaal wat moet: We organiseren de ondersteuning dichtbij de inwoner. Op het gebied van beschermd werk vindt de beleidsontwikkeling tot nog toe op lokaal niveau plaats. De verwachting is dat de gemeenten in de regio FoodValley verschillende keuzes zullen maken ten aanzien van beschut werk en arbeidsmatige dagbesteding, de aansluiting tussen beide instrumenten en het al dan niet aanbieden van arbeidscontracten. Dit blijkt uit de verkenning beschut werk die onder de Food Valley gemeenten gehouden is. Tot op heden heeft op dit gebied nog geen verdere beleidsontwikkeling in de regio FoodValley plaatsgevonden. De gemeente Barneveld kiest ervoor om beschermd werk dichtbij de inwoner te organiseren door de uitvoering bij lokale aanbieders neer te leggen. - Barneveld kiest voor keuzevrijheid: Het ondersteuningsaanbod in de gemeente Barneveld is breed en divers. We kiezen ervoor om samen te werken met een groot aantal aanbieders, mits zij voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. In dit voorstel voor de invulling van beschermd werk kan de inwoner kiezen bij welke aanbieder hij terecht kan, voor zover de aanbieder het gewenste aanbod kan bieden. - Eenvoudige bekostiging: De bekostiging moet zo eenvoudig mogelijk zijn. Er moet handelingsruimte zijn voor de professional, zonder dat perverse prikkels ontstaan. Voorgesteld wordt om aan te sluiten bij de bekostigingssystematiek van de nieuwe Wmo Tot slot is van belang dat de raad in het beleidskader voor de 3 decentralisaties heeft vastgesteld dat binnen Arbeidsparticipatie naar Vermogen het instrument PGB niet wordt aangeboden. 5. Invulling beschermd werk in 2015 en 2016 Om de integratie tussen arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk vorm te geven stellen we voor om in 2015 en 2016 de integrale werkwijze voor beschermd werk uit te testen. In deze periode brengen we het concept beschermd werk zoals we in deze notitie hebben beschreven in de praktijk. Dit betekent dat we in 2015 en 2016 geen inwoners voordragen voor een indicatie beschut werk bij het UWV. Inwoners in beschermd werk krijgen dus geen arbeidscontract. 4

5 Over de vraag of inwoners in beschermd werk een arbeidscontract dienen te krijgen is het nodige gezegd en geschreven bij de totstandkoming van de Participatiewet. De wetgever heeft ervoor gekozen om beschut werk te koppelen aan een dienstverband, zodat beschut werk onderscheiden wordt van arbeidsmatige dagbesteding (wat we in Barneveld juist niet willen) en omdat er bij beschut werk sprake is van loonvormende arbeid. Het kabinet vindt een dienstverband passend omdat mensen in beschut werk in staat zijn om loonvormende arbeid te verrichten. De Raad van State merkt hierover op dat gezien de doelgroep ( mensen waarvan niet van een reguliere werkgever mag worden verwacht dat hij ze in dienst neemt ) de vraag is wat nu daadwerkelijk het onderscheid zal zijn tussen arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk. De Raad van State vraagt zich ook af of het aanbieden van een dienstverband niet belemmerend werkt bij de vormgeving van beschut werk. Deze overwegingen zijn feitelijk in lijn met onze keuze om geen onderscheid te maken tussen beschut werk en arbeidsmatige dagbesteding. Er zijn diverse voor- en nadelen te benoemen van de keuze om in 2015 en 2016 geen inwoners voor te dragen voor een indicatie beschut werk bij het UWV. Deze worden hieronder samengevat: Voordelen van het niet aanbieden van beschut werk Er zijn geen verschillen in voorwaarden en beloning tussen arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk, waardoor de integrale benadering beschermd werk mogelijk is. Het onderscheid tussen beide doelgroepen is niet altijd helder (wat steeds zichtbaarder wordt nu beide doelgroepen naar gemeenten komen en aanbod geïntegreerd wordt). Door geen onderscheid te maken tussen beide doelgroepen wordt willekeur voorkomen. Nadelen van het niet aanbieden van beschut werk Een dienstverband is van belang voor het gevoel van eigenwaarde van de inwoner en het gevoel volwaardig mee te doen in de samenleving. In dit voorstel voor beschermd werk krijgt de inwoner geen dienstverband. Inwoners in beschermd werk verrichten loonvormende arbeid, maar hebben geen dienstverband. De inwoner heeft meer stimulans om door te stromen naar begeleid of regulier werk. Een inwoner die een beschermde werkplek heeft met dienstverband zal niet snel zijn dienstverband opgeven om bij een reguliere werkgever in dienst te treden, omdat hij dan zijn beschermde werkplek verliest en in veel gevallen weer met een proeftijd en/of tijdelijk contract begint. Door in 2015 en 2016 het concept beschermd werk uit te testen en geen inwoners voor te dragen voor beschut werk, zullen we in de praktijk gaan ervaren waar de overlap zit tussen de doelgroepen beschut werk en arbeidsmatige dagbesteding, of we beschermd werk inderdaad op de gewenste, integrale manier kunnen vormgeven en in hoeverre een dienstbetrekking daarbij belemmerend zou kunnen werken. Na een jaar zal een eerste tussenevaluatie plaatsvinden. In de tussenevaluatie komen onder andere de inhoudelijke invulling van beschermd werk en de gewenste doorontwikkeling van het arbeidsvermogen van de inwoner aan de orde. In de evaluatie zullen ook de tariefstelling en de uitvoeringskosten worden betrokken. De definitieve evaluatie van beschermd werk zal half 2016 plaatsvinden. Uiteraard wordt de uitvoering continu gemonitord en zal waar nodig tussentijds worden bijgestuurd. Na de definitieve evaluatie zal besluitvorming plaats vinden over de invulling van beschermd werk in 2017 en verder. 5

6 Overigens staat voordracht voor een indicatie beschut werk bij UWV los van het type uitkering. Het UWV heeft naast het verstrekken van uitkeringen de taak om indicaties af te geven voor beschut werk. Het afgegeven van een indicatie beschut werk betekent dat de inwoner in aanmerking komt voor een beschutte werkplek met dienstverband. Dit dienstverband wordt betaald door de gemeente. Als geen indicatie wordt afgegeven of aangevraagd, dan behoudt de inwoner de uitkering die hij heeft (mits er sprake is van een uitkering). Gevolgen voor doelgroep en aanbieders Wat betekent dit voorstel voor de doelgroep? Zoals eerder vermeld verandert dit voorstel niets aan de arbeidsvoorwaarden en omstandigheden van inwoners die nu gebruik maken van de Wsw. Voor de huidige gebruikers van arbeidsmatige dagbesteding geldt dat zij onder het AWBZ-overgangsrecht vallen. Zij behouden hun AWBZ-indicatie tot 1 januari 2016 (of voor de duur van hun indicatie als deze eerder eindigt dan 1 januari 2016), inclusief de daarbij behorende eigen bijdrage plicht. De meeste inwoners die nu arbeidsmatige dagbesteding krijgen hebben een uitkering van UWV of gemeente. Zij hebben geen arbeidscontract. Dit zal niet veranderen in dit voorstel. Wel vervalt de eigen bijdrage die zij in de AWBZ wettelijk gezien moeten betalen zodra zij beschermd werk als gemeentelijke vangnetvoorziening van de gemeente Barneveld toegekend krijgen. Inhoudelijk kan het aanbod wel wijzigen, omdat we in dit voorstel ervan uitgaan dat de beschermde werkplek zoveel mogelijk de reguliere arbeidsmarkt benadert. Voor zover dat nu nog niet gebeurt betekent dit dat inwoners in beschermd werk functioneringsgesprekken zullen voeren, ontwikkelplannen worden opgesteld en waar mogelijk werkzaamheden voor of bij een reguliere werkgever zullen worden verricht. Het type aanbesteding (Zeeuws model) biedt de mogelijkheid om, binnen de gestelde eisen, een groot aantal aanbieders te contracteren, waardoor inwoners zoveel mogelijk bij dezelfde aanbieder kunnen blijven (tenzij ze willen overstappen). Inwoners die nieuw instromen in beschermd werk komen doorgaans uit het (speciaal) onderwijs of een uitkeringssituatie. Zij hebben nu geen dienstverband. Er is dus geen sprake in wijzigingen in inkomen of arbeidsvoorwaarden als gevolg van dit voorstel. Voor 2015 sluit de gemeente contracten af met aanbieders van beschermd werk. Door aan te besteden op basis van het Zeeuws model kunnen we met een groot aantal aanbieders contracten afsluiten. Aanbieders zijn al in vroeg stadium betrokken bij de beleidsontwikkeling over beschermd werken. Hun inbreng is meegenomen in dit voorstel. Inhoudelijk kan dit voorstel wel consequenties hebben voor aanbieders. Hun aanbod zal tenslotte de reguliere arbeidsmarkt zo dicht mogelijk moeten benaderen. Dat stelt eisen aan de inhoud van de beschermde werkplek (zoals het inrichten van een HR-cyclus en opstellen van ontwikkelplannen) en de benadering van inwoners in beschermd werk (zoveel mogelijk als reguliere werknemers). De vraag kan zich voordoen of aanbieders voldoende werk kunnen bieden aan deze doelgroep. Gezien het feit dat het overgrote deel van de doelgroep (75 à 100 inwoners) nu al in arbeidsmatige dagbesteding zit en de nieuwe instroom geleidelijk gaat, verwachten we hier geen grote knelpunten op korte termijn. Op langere termijn zal de economische situatie hier een belangrijke rol in spelen. Dit bepaalt tenslotte voor een groot deel of aanbieders opdrachten kunnen verwerven bij reguliere werkgevers (zoals inpak- of productiewerk). Dit zal onderdeel uitmaken van de evaluatie. 6