ehealthkoffer Gemeente Smallingerland December, 2014 Dichic Dishiki Bukasa Michaline Albertoe 19, december 2014 Groningen

Transcriptie

1 ehealthkoffer Gemeente Smallingerland December, 2014 Dichic Dishiki Bukasa Michaline Albertoe 19, december 2014 Groningen 1

2 Inhoud Samenvatting... 3 Voorwoord... 4 Hoofdstuk 1 Inleiding... 5 Aanleiding... 5 Leeswijzer... 5 Hoofdstuk 2 Doelstelling en onderzoeksvraag... 6 Doelstelling... 6 Centrale Onderzoeksvraag... 6 Deelvragen... 6 Hoofdstuk 3 Theoretisch kader... 7 Conclusie uit de literatuurstudie... 8 Hoofdstuk 4 Analyse resultaten Algemeen Deelvragen... 9 Hoofdstuk 5 Conclusie Hoofdstuk 6 Aanbevelingen

3 Samenvatting In dit rapport is er onderzoek gedaan naar de behoefte van Wet maatschappelijk ondersteuning medewerkers (Wmo) met betrekking tot Informatie en Communicatietechnologie (ICT) middelen/ehealth toepassingen en de wijze waarop zij hier gebruik van willen maken teneinde te komen tot een ehealthkoffer die door de Wmo- medewerkers wordt gebruikt bij de dienstverlening aan de specifieke doelgroep. Met de invoering van de Wmo is het de bedoeling dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving. Hiervoor is de gemeente verantwoordelijk. Er wordt op allerlei manier onderzocht hoe ICT- middelen een bijdrage kunnen leveren aan de zelfredzaamheid en eigen regie (Mens-ensamenleving, 2012). De onderzoeksvraag van dit onderzoek was: Welke ehealth toepassingen zouden Wmomedewerkers van gemeente Smallingerland willen en kunnen gebruiken binnen hun werk om de zelfredzaamheid en eigen regie van de burgers te bevorderen? Er is gebruik gemaakt van de interviews en enquêtes om het uiteindelijke doel te bereiken. Tijdens de interviews is een aantal medewerkers ondervraagd. Met behulp van de antwoorden zijn de vragen voor de enquêtes geformuleerd die tot de resultaten hebben geleiden. Uit de resultaten blijkt dat de Wmo- medewerkers van mening zijn dat de ehealth toepassingen en in het bijzonder websites en apps een bijdrage kunnen leveren aan de zelfredzaamheid van burgers en hun eigen regie. De geschikte toepassingen die de Wmomedewerkers willen gebruiken tijdens hun werkzaamheden zijn onder andere informatieve websites of apps die gericht zijn op de achtergrond van ziektebeelden, overzichtelijke websites of apps met contactgegevens van andere instanties, websites over verschillende leveranciers. De conclusie van het onderzoek is dat de Wmo- medewerkers een belang zien bij het gebruik van de ehealth- toepassingen. Daarnaast brengen de ICT hulpmiddelen andere voordelen tijdens de werkzaamheden van de Wmo- medewerkers. Zoals ter plekke rapporteren. 3

4 Voorwoord Voor u ligt het rapport betreffende het ontwikkelen van de ehealthkoffer binnen de gemeente Smallingerland. Dit onderzoek is een opdracht van platform GEEF (Gezondheid Expertise Educatiecentrum Friesland), GEEF is gericht op technologische ontwikkelingen binnen organisaties op het gebied van zorg en wonen. Het rapport kan gelezen worden door geïnteresseerde personen met betrekking tot ehealth/ehealthkoffer. Graag wil wij de gemeente Smallingerland bedanken, en dan voornamelijk Janneke Wijlhuizen, voor de praktische ondersteuning. Ook willen wij onze begeleiders vanuit school en platform GEEF bedanken, respectievelijk Anneke Stam en Laura Vuijk. Dichic Dishiki Bukasa Michaline Albertoe Groningen, 19 december

5 Hoofdstuk 1 Inleiding In het kader van de opleiding Verpleegkunde hebben we stage gelopen binnen het lectoraat van de NHL-Hogeschool. Dit onderzoek naar de ontwikkeling van de ehealthkoffer is een opdracht van GEEF en Wmo- werkplaats Friesland. Het is een vervolg van het onderzoek Ondersteuning voor ondersteunende begeleiding. In dit onderzoek was als aanbeveling gesteld dat men kennismanagement binnen de organisatie moet gaan organiseren. Op grond daarvan is het idee van de ehealthkoffer opgekomen. Het platform GEEF en de WMO- werkplaats Friesland hebben als doel van hun project: het ontwikkelen van ehealthkoffer binnen verschillende organisaties ter ondersteuning van medewerkers, om de eigen regie en zelfredzaamheid van hun cliënten te bevorderen (Zwienreberg, Fekken, Finnema & Dijkstra,2012). Aanleiding Met de invoering van de Wmo is het de bedoeling dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving. Hiervoor is de gemeente verantwoordelijk. Er wordt op allerlei manier onderzocht hoe ICT- middelen een bijdrage kunnen leveren aan de zelfredzaamheid en eigen regie (Mens-ensamenleving, 2012). In 2012 heeft het platform GEEF een onderzoek gedaan voor de gemeente Leeuwarden naar ICT/eHealth toepassingen voor Ondersteunende Begeleiding, naar aanleiding van de toenmalig komende ontwikkeling dat deze dienst vanuit de AWBZ naar de Wmo zou worden overgeheveld. In de Wmo staat de eigen verantwoordelijkheid van de burger voor zelfredzaamheid en participatie in de samenleving voorop. Om de gewenste transitie te laten slagen hebben professionals ook moderne (ehealth) ondersteuninggereedschappen nodig zodat burgers maximaal in hun eigen kracht gezet kunnen worden. De gemeente Smallingerland wil graag aan de slag met de aanbevelingen van het platform GEEF. De vraag die hierbij gesteld is of ze wel genoeg en de juiste ervaring hebben met de ICT/eHealth toepassingen. Daarnaast moet gekeken worden welke toepassingen geschikt zijn voor de medewerkers. De doelgroep van dit onderzoek zijn de medewerkers van het Wmo- loket van de gemeente Smallingerland. Leeswijzer Dit verslag bestaat uit zes hoofdstukken. In hoofdstuk twee zijn de doelstellingen, de onderzoeksvraag en de deelvragen beschreven. In hoofdstuk drie is een theoretisch kader geschetst. Het hoofdstuk vier beschrijft de onderzoeksopzet. Verder is er in hoofdstuk vijf de analyse van de resultaten verwerkt. In Hoofdstuk zes zijn de conclusie, discussie en de aanbevelingen besproken. In de bijlagen zijn de literatuurstudie, de samenvatting van de interviews en de gehele enquête te vinden. 5

6 Hoofdstuk 2 Doelstelling en onderzoeksvraag Aan de hand van probleemstelling zijn de doelstellingen en onderzoeksvraag geformuleerd in dit hoofdstuk. Doelstelling Extern: Studenten doen onderzoek naar de behoefte van Wmo- medewerkers van de gemeente Smallingerland met betrekking tot ICT- middelen/ehealth toepassingen en kunnen aangeven op welke wijze waarop de medewerkers hier gebruik van willen maken teneinde te komen tot een ehealthkoffer die door de Wmo- medewerkers wordt gebruikt bij de dienstverlening aan cliënten van de specifieke doelgroep. Intern: De Wmo- medewerkers van gemeente Smallingerland kunnen aangeven inzicht te hebben in de verschillende ehealth toepassingen die gebruikt kunnen worden bij hun cliënten en zo bijdragen aan de zelfredzaamheid en eigen regie van de burgers. Centrale Onderzoeksvraag Welke ehealth toepassingen zouden Wmo- medewerkers van gemeente Smallingerland willen en kunnen gebruiken binnen hun werk om de zelfredzaamheid en eigen regie van de burgers te bevorderen? Deelvragen Literatuurstudie Wat is ehealth en welke ehealth toepassingen zijn er? Wat is een ehealthkoffer? Wat is zelfredzaamheid en eigen regie? Welke voordelen heeft de ehealth toepassingen op de eigen regie en zelfredzaamheid van cliënten? Praktijkonderzoek Welke werkzaamheden voeren de medewerkers van Wmo- loket uit? Wat zijn de specifieke vlakken waarop de Wmo- medewerkers meer ondersteuning zouden willen hebben? Welke ehealth toepassingen gebruiken/ kennen de medewerkers van het Wmoloket en hoeveel gebruik maken ze hier al van? Welk(e) ehealth toepassingen willen de Wmo- medewerkers gebruiken voor hun doelgroep? 6

7 Hoofdstuk 3 Theoretisch kader In dit hoofdstuk worden de termen van de literatuurstudie van de deelvragen gedefinieerd. Dit zijn onder andere ehealth, ehealthkoffer, zelfredzaamheid en eigen regie.ook worden de voordelen en de nadelen van de verschillende ehealth toepassingen weergegeven in bijlage I. Wat is ehealth? Voor het begrip ehealth worden er verschillende definities gebruikt. "ehealth is het gebruik van informatie- en communicatietechnologieën, onder andere internettechnologie, gericht op de patiënt in het primaire zorgproces, met als doel het verbeteren van de individuele gezondheid en de gezondheidszorg over het algemeen (Timmer, 2011)". Zorgvisie geeft een korte definitie van ehealth als volgt: ehealth is het gebruik van technologie ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid en de gezondheidszorg (Bassant, 2014). In dit onderzoek wordt de definitie van (Timmer,2011) gehanteerd. welke ehealth toepassingen zijn er? Naast de definitie van ehealth, is ook nagekeken naar de verschillende vormen van ehealth. De literatuur van dit gedeelte is gebaseerd op de theorie van Timmer (Timmer,2011). In bijlage I zijn er verschillende ehealth toepassingen en de interventies omgeschreven. Wat is een ehealthkoffer? Een ehealthkoffer is een digitaal document waarin medewerkers makkelijk kunnen zien wat een bepaalde toepassing inhoudt, op welke manier deze gebruikt kan worden en waar deze gevonden kan worden (Vuijk & Zwierenberg, 2014). Onder toepassing worden websites en apps verstaan. Wat is zelfredzaamheid en eigen regie? Zelfredzaamheid Het begrip zelfredzaamheid wordt op verschillende manier gedefinieerd. Frans Denkers, sociaal wetenschapper beschrijft sociale zelfredzaamheid als het vermogen en de bereidheid die mensen hebben om hun problemen/conflicten met anderen op te lossen (Jansen, 2012). Daarnaast is de nadruk gelegd op het bevorderen van zelfredzaamheid voor burgers en dit betekent volgens hem dat burgers zelf de regie over hun leven houden. Het gaat meer om het hebben van de regie over je eigen leven en je zelf kunnen redden in de maatschappij. Daarbij is het essentieel dat burgers ten opzichte van (overheid)instellingen emanciperen (Jansen,2012). Eigen regie Eigen regie gaat om zelf beslissen over het leven en eventuele ondersteuning daarbinnen. Het gaat om zelf bepalen, niet om zelf doen (Movisie, 2013). Een andere definitie van eigen regie is: ieder mens moet in staat gesteld worden zijn eigen leven te leiden, eigen keuzes te maken en mee te doen in de samenleving. Dat iemand afhankelijk is van ondersteuning betekent niet dat een ander invult wat iemand wil (Movisie,2013). Mensen die afhankelijk zijn van zorg of ondersteuning, kunnen alleen hun eigen leven als ze invloed kunnen uitoefenen op welke zorg of ondersteuning ze krijgen en hoe deze uitgevoegd wordt (Movisie,2013). 7

8 Welke voordelen heeft de ehealth toepassingen op de eigen regie en zelfredzaamheid van cliënten? Het langer zelfstandig kunnen blijven wonen en het vergroten van de zelfstandigheid van de patiënt zijn de meeste genoemde voordelen uit de literatuur. De toezichthoudende technologie, dwaaldetectie, automatische deurontgrendeling etc. verhogen de zelfredzaamheid en de zelfbepaling bij verstandelijk gehandicapten. Deze verhoogde zelfstandigheid en autonomie van cliënten verhogen de kwaliteit van leven (Velde, Cihangir, & Borghans, 2008). (Timmer, 2010) stelt dat patiëntempowerment gebaseerd is op vier aspecten: attitude, kennisinbreng, dialoog en samenwerking. Uit haar onderzoek blijkt dat ehealthinterventies een positieve invloed hebben bij patiënt empowerment. De regieverschuiving, van zorgverlener naar patiënt, mede als gevolg van ehealth wordt zichtbaar in de dialoog, in de samenwerking en in de omgang met kennis. De inzet van digitale middelen bevordert dat de patiënt zelf aan de slag gaat (Timmer,2011). In bijlage I zijn de vier aspecten van patiëntempowerment verder uitgebreid. Online informatie speelt een belangrijke rol in het proces van empowerment van de patiënt. De online kennisontsluiting creëert de mogelijkheid voor patiënten zichzelf beter te informeren, meer te weten over hun aandoening en zorgproces. Ook draagt online informatie eraan bij dat de beide kennissoorten meer als complementaire kennissoorten betrokken worden in het proces van zorgverlening (Timmer,2010). Belangrijk is op te merken dat er geen antwoord te geven is over de daadwerkelijke empowerende bijdrage, omdat er geen onderzoeksdata zijn gevonden waarin patiënt empowerment gemeten is. Wel zijn er uitspraken te doen over de mogelijkheden tot empowerment die ehealth en ehealth interventies creëren (Timmer, 2010). Conclusie uit de literatuurstudie ehealth is het gebruik van informatie en communicatietechnologie en ehealthkoffer betekent het gebruik van websites en apps. De Wmo medewerkers kunnen verschillende toepassingen van ehealth gebruiken. Bijvoorbeeld de online informatie. Dit is het uitgangspunt bij dit onderzoek. Want hierin zijn de websites en de apps van andere ehealth toepassingen terug te vinden. het Wmo- loket van de gemeente Smallingerland kan gebruik maken van de voordelen die de ehealth toepassingen heeft op de zelfredzaamheid en de eigen regie van cliënten. Bijvoorbeeld de online informatie en de E- communicatie die een belangrijke rol speelt in het proces van empowerment van de patiënt (burger). De online informatie creëert de mogelijkheid die de burgers kunnen gebruiken om zichzelf beter te informeren, meer te weten over hun aandoening en over het zorgproces. Om bijvoorbeeld afspraak te maken, communiceren via e- mail of chatcontact wordt er gebruik gemaakt van E- communicatie. Dit betekent dat de online informatie (het gebruik van ehealthkoffer) niet alleen een voordeel is voor de Wmo- medewerker maar (in)direct ook voor de burgers. Dit draagt bij aan hun zelfredzaamheid en eigen regie en de hulpverleners zullen een rol van stimuleren spelen. 8

9 Hoofdstuk 4 Analyse resultaten 5.1 Algemeen In dit hoofdstuk worden de resultaten van de online enquête per deelvragen beschreven. De enquête werd naar 17 mo- medewerkers van gemeenten Smallingerland en de gemeente Leeuwarden verzonden. Van de 17 respondenten hebben 10 de enquête ingevuld. Hier staat 100% gelijk aan 10 respondenten. 90% van de respondenten zijn vrouwen en de gemiddelde leeftijd ligt tussen 39 en 45 jaar, zie vraag 2 in bijlage III. 90% van de respondenten heeft een hbo opleiding gevolgd en 70 % heeft een professionele achtergrond in zorg en/of welzijn. 5.2 Deelvragen Deelvraag 1: Welke werkzaamheden voeren de medewerkers van Wmoloket uit? In figuur 1 is te zien dat 90% van de medewerkers de volgende werkzaamheden verrichten: Het beoordelen van vragen van de cliënten, het afleggen van huisbezoeken, spreekuren bij de balie of telefonisch, informatie geven over Wmo- voorzieningen, advies geven aan cliënten en dossieronderzoek. Zie bijlage III onder vraag 5, 15 de overige werkzaamheden die door de Wmo- medewerkers worden verricht. Figuur 1: Taken die door de WMO- medewerkers worden uitgevoerd binnen hun werkzaamheden. Deelvraag 2: Wat zijn de specifieke vlakken waarop de Wmomedewerkers meer ondersteuning zouden willen hebben? Onder de vraag 38 in bijlage III geeft 70% van de Wmo- medewerkers aan meer ondersteuning te willen hebben bij het gebruik van de ehealth toepassing (websites en 70% van de respondenten geeft aan behoefte te hebben aan scholing en 10 % over het gebruik van ICT hulpmiddelen. Naast het gebruik van ehealth toepassingen in hun werk, geven de Wmo- medewerkers aan meer informatie bij de hand te willen hebben over bepaalde ziektebeelden tijdens hun werk, dit is te zien onder 11 vraag in bijlage III. 9

10 Deelvraag 3: Welke ehealth toepassingen gebruiken/ kennen de medewerkers van het Wmo- loket en hoeveel gebruik maken ze hier al van? 50% van de respondenten kent en gebruikt de websites Nibud en Hartstichting en zal deze aan de collega aanraden. Ook daarnaast zij andere websites gekozen. Dit zijn te zien onder vraag % van de respondenten kennen de app van reumafonds en geeft aan deze te gebruiken en aan de collega s zal aanraden. Vraag 33 geeft dit aan. 80% van de respondent geeft aan geen andere websites te kennen die geschikt zijn in hun werkzaamheden. Terwijl er 20% van de respondent noemt de websites van leveranciers of van de ziektebeelden zonder te specificeren. Deelvraag 4: Welke ehealth toepassingen willen de Wmo- medewerkers gebruiken voor hun doelgroep? Figuur 2 laat zien dat 100% van de respondenten internet gebruikt om informatie te zoeken. In figuur 3 is te zien welke informaties de respondenten zoeken op internet. Onder vraag 34 in bijlage III geeft 20% van de respondenten aan meer informatie te willen hebben over de websites van de ziektebeelden en de leveranciers. Het is ook te zien (onder vraag 11) dat 50% van de respondent meer informatie zou willen hebben over de psychische stoornissen en 30% over de ziektebeelden over het algemeen. Figuur2: het gebruik van internet. Figuur3: gezocht informatie op internet 10

11 Hoofdstuk 5 Conclusie Dit hoofdstuk geeft antwoord op de centrale onderzoeksvraag van dit onderzoek. De centrale vraag die in dit onderzoek werd gesteld is: Welke ehealth toepassingen zouden Wmo- medewerkers van gemeente Smallingerland willen en kunnen gebruiken binnen hun werk om de zelfredzaamheid en eigen regie van de burgers te bevorderen? Dit onderzoek ging over het gebruik van ehealth toepassingen(websites en apps). Uit het literatuuronderzoek blijkt dat het gebruik van online informatie, E- communicatie een vorm van ehealth zijn. Websites en apps vallen onder de categorie van online informatie. Uit de literatuur is ook gebleken dat online informatie een belangrijke rol speelt in het proces van empowerment van de patiënt (burger in dit geval). 80% van de werkzaamheden van de Wmo- medewerkers is cliënt gericht. 90% van de werkzaamheden geeft aan zich bezig te houden met het geven van advies, het beoordelen van vragen van de cliënten, het geven van informatie over de Wmo voorzieningen. De andere werkzaamheden die de Wmo- medewerkers verrichten zijn begeleiding van cliënten, het onderzoeken van het dossier etc. Om een advies te geven is het belangrijk om te weten met welke soort burger de medewerker te maken heeft. Uit de interviews bleek dat de Wmo- medewerkers ook naar de achtergrond en omgeving van de cliënt kijken, wat voor ziektebeelden de cliënt heeft, welke medicatie de cliënt gebruikt en waarvoor is deze, voordat ze de aanvraag gaan beoordelen. Zo geeft 100% van de respondenten aan te werken met volwassenen met lichamelijk beperking, 90% van de respondenten werkt met volwassen met beperkingen en met psychische aandoeningen, 50% van de respondenten werkt met kinderen met lichamelijke beperking en chronische aandoeningen. Om deze doelgroep zo efficiënt en effectief mogelijk te helpen op het gebied van zelfredzaamheid en eigen regie is het gebruik van ehealth toepassingen (websites en apps) aan te raden. Want uit de interviews kwam naar voren dat Wmo- medewerkers gebruik maken van Google om informatie te zoeken. Ze zoeken bijvoorbeeld antwoord op de vragen of waar ze de cliënten kunnen verwijzen. Er wordt ook gezocht naar het ziektebeeld van de cliënten, zodat de cliënt goed begrijpt wordt. De Wmo- medewerkers geven aan tijdens de interviews dat sommige cliënten zelf de informatie over hun gezondheid zoeken, wanneer het niet lukt, helpen de kinderen erbij. De Wmomedewerkers vertelden dat ze bijna nooit samen met de cliënten informatie zoeken. Op die manier bevorderen de Wmo- medewerkers ook de zelfredzaamheid en de eigen regie van de cliënten. 70% van de respondenten geeft aan de begrippen bespreekbaar te maken en 90% geeft aan advies en informatie te geven, 80% van de respondenten probeert mee te denken. Bovendien geeft 100% van de respondenten aan dat ehealth toepassingen in het bijzonder websites en apps een bijdrage kan leveren aan de zelfredzaamheid en eigen regie. Zie bijlage III onder de vragen 35 en 37. De geschikte toepassingen die de Wmo- medewerkers willen gebruiken tijdens hun werkzaamheden zijn onder andere informatieve websites of apps die gericht zijn op de achtergrond van ziektebeelden, overzichtelijke websites of apps met contact gegevens van andere instanties, websites over verschillende leveranciers. 60% van de respondenten geeft aan de tablet en de smartphone te willen gebruiken tijdens hun werk terwijl er 10% aangeeft geen gebruik te willen maken van ICT toepassingen. De Wmo- medewerkers kunnen gebruik maken van de geschikte toepassingen met behulp van de ICT hulpmiddelen (tablet, smartphone) tijdens bijvoorbeeld hun huisbezoek. De Wmo- medewerkers willen ter plekke de ICT hulpmiddelen gaan gebruiken. 80% vindt het nodig om een bredere kennis bij de hand te hebben en 80% geeft aan dat je altijd de goede en juiste informatie voor de cliënt bij de hand hebt. 90% vertelt dat je snel en makkelijk informatie kan zoeken. 11

12 Hoofdstuk 6 Aanbevelingen Dit hoofdstuk beschrijft de aanbevelingen die uit het onderzoek zijn gekomen en die de gemeente Smallingerland kan mee nemen bij het implementeren van de ehealthkoffers. Implementatie van ehealthkoffer Het implementeren van ehealthkoffer wordt als eerste aanbevolen. Dit is om te bevestigen dat ehealthkoffer goed in de praktijk werkt. Daarnaast het te checken of ehealth de zelfredzaamheid en de eigen regie bevorderd wordt in de praktijk door het gebruik van ehealthkoffer Cursus over het gebruik van ehealth toepassingen tijdens het werken Het is belangrijk dat medewerkers die de ehealthkoffer gaan gebruiken de nodige kennis over het gebruik van ehealthkoffer beheersen. Dit zal medewerkers een brede zicht geven over ehealth en de verschillenden toepassingen die daarbij horen. Bovendien zullen de medewerkers gestimuleerd en gemotiveerd worden bij het gebruik de koffer, dit omdat ze weten waar het over gaat. Het gebruik van ICT middelen (tablet/smarthphone) met internet Aangezien de ehealthkoffer een digitaal document is, is het belangrijk dat dit toegepast wordt met passende ICT hulpmiddelen. In dit geval gaat het om een tablet. Deze zal niet alleen bruikbaar zijn voor de ehealthkoffer maar ook voor bijvoorbeeld ter plekke te rapporteren of een voorziening ter plekke aanvragen. Hierbij is internet zeer belangrijk. Koppelen van bestaande websites aan ehealthkoffer De bestaande digitale documenten die de gegevens van andere instantie bevatten of die informatie bevatten die nuttig zijn voor het werk van de medewerkers, kunnen gekoppeld worden aan de ehealthkoffer. Op die manier kan de ehealthkoffer bredere en nuttig worden. Updaten van ehealthkoffer De ehealthkoffer bevat websites en apps. Dit zal waarschijnlijk oude en nieuwe websites/apps bevatten. Het is daarom belangrijk dat deze toepassingen up to date worden zodat medewerkers alleen actuele en nuttige informatie gebruiken. Vervolgonderzoek Voor een vervolg onderzoek is het misschien handige om andere doelgroep van de gemeente te benaderen om te kijken ze er iets kan hebben. Ook is het belangrijk om de gewenst effect te meten. 12