Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden

Transcriptie

1 Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden Anke Bonnewyn, PhD Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut Dienst Ouderenpsychiatrie UPC KULeuven campus Leuven

2 1. LEVENSVERWACHTING / LEVENSTEVREDENHEID 2. SUICIDE 3. RISICOFACTOREN 4. PREVENTIE

3 Evolutie van de levensverwachting levensverwachting bij de geboorte per geslacht,

4 Leeftijdspiramide België

5 Hogere levensverwachting In de 20 e eeuw meer jaren toegevoegd aan de levensverwachtingen dan in alle eeuwen voordien Levensduur bijna verdubbeld Veranderde bevolkingsstructuur Dalende vruchtbaarheidscijfers bevolkingspiramide vervangen door een -rechthoek

6 2017 aantal 65+ per gemeente

7 2027 aantal 65+ (vooruitzicht)

8 Ouder worden brengt veranderingen mee die men ondergaat/overkomt (ziekten, verminderde mobiliteit, overlijden, ) op verschillende levensdomeinen (sociaal, lichamelijk, cognitief, ) Geen keuze Vaak negatief verlies - Van wie men was - Van hoe het leven was Onomkeerbaar Beperkingen aan het leven

9 En toch

10 Gemiddeld algemene levenstevredenheid 60-plussers gemiddeld meer tevreden dan de andere leeftijdsgroepen Nationaal Geluksonderzoek, 2018

11 POSITIVITY EFFECT Door besef van eindigheid van het leven - Aandacht voor positieve aspecten - Andere prioriteiten/doelen in het leven Hoger emotioneel welzijn Carstensen, 2012

12 1. LEVENSVERWACHTING / GELUK 2. SUICIDE 3. RISICOFACTOREN 4. PREVENTIE

13 Leeftijdsspecifieke suicidecijfers Vlaanderen

14 Leeftijdsverdeling van suïcidepogers volgens geslacht, 2017 Vancayseele et al., 2018

15 Suïcide : Suïcidepoging (1 : 6) Doodsintentie ligt hoger dan bij (jong)volwassenen Agressievere methoden Sociale isolatie Fysieke fragiliteit Deuter et al., 2016 Okolie et al., 2017

16 1. LEVENSVERWACHTING / GELUK 2. SUICIDE 3. RISICOFACTOREN 4. PREVENTIE

17 depressie als belangrijkste factor naast angst- en middelenstoornis Pijn, functionele beperkingen Psychiatrische aandoeningen Lichamelijke ziekten Stressvolle gebeurtenissen Risicofactoren insomnia Cognitief Functioneren Sociale isolatie Conwell et al., 2011 Conwell, 2014 Zich niet sociaal verbonden voelen, burdensomeness

18 Betekenis- Constructies Adaptatie en Acceptatie Impact van het verlies (op de identiteit, op het leven)

19 Betekenisconstructies en impact van het verlies BETEKENIS en IMPACT Lichamelijke aandoeningen Controleverlies Afhankelijkheid Verlies zelfwaardegevoel Pijn Functionele beperkingen

20 Complexe relatie tussen risico- en protectieve factoren BETEKENIS en IMPACT Sociale Steun Gebrek aan verbondenheid Geen wederkerigheid Anderen tot last zijn Nergens meer bij horen. CONNECTEDNESS PROTECTIEVE FACTOR

21 CONNECTEDNESS als sleutelfactor Ouderen met een doodswens Maar die ook willen leven (ambivalente groep) Ouderen die willen leven ---- Ouderen met een doodswens Bonnewyn et al., 2016

22 Suicidaliteit = ik wil ZÓ niet meer verder leven Gevoel anderen tot last te zijn (burdensomeness) Controlegevoel over het leven kwijt Weinig verantwoordelijkheden Weinig toekomstperspectief Mentale en/of fysieke pijn Cesuur in het leven, in de identiteit Geen connectedness

23 Veranderlijke risicofactoren: impact mogelijk in elk stadium Gevoel anderen tot last te zijn Controlegevoel het leven kwijt Weinig verantwoordelijkheden Weinig toekomstperspectief Mentale en/of fysieke pijn Cesuur in het leven, in de identiteit Geen connectedness Suïcidepoging Suïcideplan Suïcide-ideatie Doodswens Niet suïcidaal

24 Confrontatie met EINDIGHEID van het leven in suïcidaal proces: DOODSINTENTIE Suïcidepoging Suïcideplan Suïcide-ideatie Doodswens Niet suïcidaal

25 Factoren voor faseverandering in suïcidaal proces Lage doodsangst Insomnia (fysieke & mentale uitputting) Angst (catastroferen) Depressie (piekeren, generaliseren, rigiditeit, ) Suïcidepoging Suïcideplan Suïcide-ideatie Doodswens Niet suïcidaal

26 1. LEVENSVERWACHTING / GELUK 2. SUICIDE 3. RISICOFACTOREN 4. PREVENTIE

27 Preventie op verschillende niveaus Maatschappelijk Hoe verouderen in onze maatschappij? Perceptie? Stereotypering? Rollen? Zingeving Connectedness Behandeling - Suïcidaliteit op zich - Onderliggende psychiatrische pathologie