LOB in de regio: samen werken, samen leren. Pilot voor doorlopende leerlijn loopbaanleren vmbo-mbo. Olaf van Tilburg in gesprek met Frank Weijers

Transcriptie

1 LOB in de regio: samen werken, samen leren Pilot voor doorlopende leerlijn loopbaanleren vmbo-mbo Olaf van Tilburg in gesprek met Frank Weijers november 2015

2 LOB in de regio: samen werken, samen leren Pilot voor doorlopende leerlijn loopbaanleren vmbo-mbo Olaf van Tilburg in gesprek met Frank Weijers Het is in het onderwijs allerminst vanzelfsprekend dat goed opgeleide, ervaren professionals zelf in hoge mate bepalen hoe ze hun werk doen. De regelgevende overheid, de onderwijsinspectie en leidinggevenden in het onderwijs ontnemen docenten een belangrijk deel van hun professionele ruimte. Dit gaat ten koste van het plezier in hun werk, maar ook, deels als gevolg daarvan, ten koste van de kwaliteit. Hoe zou het dan zijn om, bij wijze van experiment, professionals in het mbo en vmbo vol aan zet te laten? De pilot LOB in de regio: samen werken, samen leren nam de proef op de som. De ontwikkeling van loopbaancompetenties bij jongeren wordt belangrijker nu de arbeidsmarkt drastisch verandert. Beroepen verdwijnen en er komen nieuwe bij. Bovendien verlopen loopbanen niet meer lineair. Jongeren moeten daarom nog beter toegerust worden om in de toekomst hun eigen loopbaan vorm te geven en keuzes te maken. Dat veronderstelt dat zij goed zicht hebben op hun kwaliteiten, motieven en doelen. Met andere woorden: dat zij over loopbaancompetenties beschikken. Het ligt voor de hand dat vmbo en mbo op regionaal niveau samenwerken om de continuïteit van dit proces te waarborgen. Ontwikkeling houdt immers niet op bij het verlaten van het vmbo en begint niet bij de start op het mbo. Verbetering samenwerking Het besef groeit dat de ontwikkeling van loopbaancompetenties vraagt om samenwerking en afstemming. Op verschillende plaatsen in het land zijn mooie initiatieven gestart, maar van een brede implementatie van de doorlopende leerlijn LOB is nog geen sprake. Om scholen en medewerkers beter in staat te stellen samen te werken aan het behalen van de doelstellingen op het gebied van LOB, startte het Stimuleringsproject LOB in het mbo de pilot LOB in de regio: samen werken, samen leren. Daarnaast wilde de pilot laten zien wat voor prachtige dingen er kunnen gebeuren wanneer de professionals echt zélf regie voeren op wat nodig is om hun werk (nog) beter te kunnen doen. Iets wat niet gebruikelijk is in het onderwijs, maar beslist het onderzoeken waard was. Het is uiteindelijk een geslaagde pilot gebleken, vertelt adviseur en projectleider Frank Weijers. Door te onderzoeken wat er gebeurt als we de regie bij de docenten proberen te laten en hen te laten aangeven wat zij nodig hebben, hebben we allerlei knelpunten boven tafel gekregen. De professionals blijken vooral tijd en ruimte nodig te hebben om hun regierol naar behoren op zich te nemen. Verder hebben zij behoefte aan een helder speelveld, zonder vaste agenda s. Het moet met andere woorden voor de professionals duidelijk zijn wat er van hen verwacht wordt, maar verder is het aan hen om zelf in te vullen hoe zij dit gaan realiseren. Uit gemillimeterd versus vrijheid Dat professionals goed uit de voeten kunnen met de vrijheid die ze krijgen, is iets waar Weijers honderd procent van overtuigd is. Allerlei beroepsgroepen zijn hiertoe in staat. Hier zijn tal van voorbeelden van. Neem Buurtzorg Nederland. Daar was elke taak van de wijkverpleger tot op de halve minuut uit gemillimeterd. Voor het aanbrengen van een steunkous bijvoorbeeld stond 2,5 minuut. Voordat de verpleger de deur binnen ging, moest deze een barcode scannen, net als bij het verlaten van het pand. Tijd voor goede gesprekken toch fundamenteel bij wijkzorg was er niet meer. Een totaal onwenselijke situatie. Dus gooide Buurtzorg Nederland het roer om: de organisatie gaf een 2

3 groep professionals gezamenlijk de regie in handen: regel t maar. En zo geschiedde. De nieuwe aanpak bleek kostenreducerend te zijn, bood betere zorg en jawel! er was ook weer ruimte voor gesprekken. Volop winst! Dat kan ook in het onderwijs, dat weet ik zeker. Je krijgt ook nog meer lol in je werk als je zelf kan bepalen hoe je het doet. Dat heeft de pilot LOB in de regio: samen werken, samen leren ook onderstreept. Echte ontmoetingen De pilot trapte af met vier regionaal gespreide startbijeenkomsten en eindigde met een inspirerende ontmoetingsdag. Daartussen waren er twee overvallen van elk één dag op een vmbo en een mboinstelling. Het doel hiervan: het in kaart brengen wat de sterke en zwakke punten zijn van LOB op de onderzochte scholen en dit breed delen met alle betrokken scholen. Er kwamen bij de bijeenkomsten en de bezoeken allerlei thema s aan bod. Zoals de visie op LOB, de wijze waarop LOB wordt ingevuld, de samenwerking tussen de onderwijssectoren, de samenwerking met het bedrijfsleven, professionalisering, beschikbare materialen voor LOB en de vraag hoe we het LOB-virus kunnen verspreiden. De vele gesprekken leidden tot een inventarisatie van knelpunten. Zo blijkt de kennis van vmbo over mbo en vice versa onvoldoende. Ook is er geen gemeenschappelijke taal op het gebied van LOB. Maar er waren ook beslist zaken die nu al naar wens verlopen. Zo is het materiaal dat gebruikt wordt bij het loopbaanleren zeer goed op orde. Verder bleek dat verbindend leren een belangrijk en krachtig onderdeel van LOB is, en dat dit zeer goed georganiseerd is. Met name de slotbijeenkomst een zogeheten onconferentie, waarbij de deelnemers zelf een belangrijk deel van het dagprogramma invullen leverde veel op, voegt Weijers toe. Er blijkt behoefte te zijn aan een plek en een moment waarop de professionals elkaar écht kunnen ontmoeten. Door mensen samen te brengen, creëer je verbinding. En als die verbinding tot stand is gekomen, gebeuren er direct mooie dingen. Je ziet dan dat leraren, de professionals, goed in staat zijn hun opdracht uit te voeren. Zij weten zelf beslist wat belangrijk is en geven zo invulling aan de uitvoering. Het is eigenlijk vrij simpel: als de tijd en ruimte er is, zoals op de onconferentie, dan worden er heel snel en heel praktisch allerlei afspraken gemaakt. En dat levert alle betrokkenen juist weer tijdwinst op. Aanbevelingen De grote uitdaging bij dit experiment lag in het feit dat hier de regie van de samenwerking tussen vmbo en mbo lag bij de professionals die dagelijks direct of indirect bij LOB betrokken zijn. Dit blijkt, zoals hierboven al beschreven is, inderdaad tot het gewenste resultaat te leiden. Daarnaast leverde de pilot nog enkele andere bruikbare aanbevelingen op voor elke samenwerking tussen vmbo-scholen en mbo-instellingen (al dan niet op het gebied van LOB). Laat de regie over aan de professionals die dagelijks met LOB werken Zij zijn immers zeer betrokken bij het thema LOB en zijn er op uit om samen met collega s van andere scholen (vmbo en mbo) binnen een regio/samenwerkingsverband te werken aan het verbeteren van LOB. De bevindingen van de professionals moeten ook leidend zijn, zelfs als ze strijdig zijn met op bestuurlijk niveau opgestelde strategische plannen. Want is dat niet juist het signaal dat die plannen bijstelling behoeven? Zorg voor eigenaarschap bij de leidinggevenden en bestuurders van de betrokken scholen Regie in de handen van de professionals laten wil niet zeggen dat het bestuur dan wel de leidinggevenden geen rol spelen. Zij moeten betrokkenheid tonen en hun commitment met de LOBdoelen en het daaruit voortvloeiende gedrag volmondig uitspreken. Zij voeren dus actieve regie op de communicatie en dragen een stevig enthousiasme en gedrevenheid uit om er een fantastische 3

4 pilot van te gaan maken. Een positief geluid werkt zeer stimulerend en vormt een goede bedding voor de professionals om hun werk goed en met plezier te doen. Verder hebben de bestuurders ook een faciliterende taak. De bestuurders moeten de uitvoerders de tijd en ruimte bieden om hun regietaak uit te kunnen voeren. Er moet een duidelijk speelveld zijn voor de professionals: zij moeten weten wat er van hen verwacht wordt. Maak het waarom en het hoe duidelijk Zorg voor een eenduidig gedeelde bedoeling (het waarom ) van LOB en enkele daarbij behorende leidende principes (het hoe ). Zorg dat duidelijk wordt wat er van alle betrokken professionals verwacht wordt Maak heldere profielen van alle functies/taken van bijvoorbeeld de studieloopbaanbegeleider of trajectbegeleider. En schakel bij het maken van zo n profiel ook leerlingen en studenten in. Zorg er vervolgens voor dat de betrokken professionals beter in staat zijn hun begeleidende taken goed uit te voeren: dat vraagt ruimte/tijd (minder nadruk op verzuimregistratie), een goede onderlinge afstemming en professionalisering. Stimuleer de uitwisseling van praktijkvoorbeelden, ideeën en materialen Vmbo-scholen en mbo-instelling(en) onderzoeken samen hoe de doorlopende leerlijn vmbo-mbo voor LOB goed vorm kan krijgen. Het is hierbij van belang dat er voldoende gelegenheid is om ervaringen uit te wisselen. Er moet tijd en ruimte zijn om elkaar daadwerkelijk te ontmoeten. Dit kan zonder programma: het gaat erom dat de professionals in verbinding met elkaar datgene kunnen doen wat zij zelf nodig achten om samen te komen tot een (veel) beter LOB. Zorg ook voor een (digitale) infrastructuur die deze uitwisseling mogelijk maakt en stimuleert. Benadruk daarbij vooral de voordelen van uitwisseling. Het mag niet zo zijn dat onderwijsorganisaties (of onderdelen daarvan) bovenop hun eigen materiaal blijven zitten ( Afblijven! Dit is van ons! ). Juist het delen levert sterke verbindingen en een hogere kwaliteit op. En daar heeft iedereen in de regio profijt van. Wissel uit op allerlei niveaus Maak gebruik van het uitwisselen van kennis, materiaal, et cetera, met andere locaties en andere vmbo-scholen in de regio. Ook op die manier kom je als samenwerkende partner nader tot elkaar. Zorg er ook voor dat docenten, maar ook de leerlingen en studenten bij deze uitwisseling betrokken zijn. Laat vmbo-docenten zelf stages laten lopen op het mbo (en nodig mbo-docenten uit om dat bij het vmbo te doen). Laat bij een bezoek aan de mbo-instelling vmbo-leerlingen de mbo-studenten interviewen. Daarbij kun je ook een beroep doen op oud-studenten. Deze groep vormt een waardevolle bron van informatie voor zowel de vmbo-leerlingen als de mbo-studenten. Besteed expliciet aandacht aan het beter leren kennen van elkaar Het vmbo en het mbo zijn twee verschillende onderwijssectoren, zowel in wet- en regelgeving als in aspecten als cultuur, schaalgrootte en cao s. Afstemming vergt de nodige inspanning. De samenwerkende partners moeten elkaar en elkaars schooltypen beter leren kennen, van vmbo en mbo over en weer. Ga met elkaar in gesprek, ga bij elkaar op bezoek. Organiseer stages over en weer. Onderzoek wat er nodig is om elkaar veel beter in het vizier te krijgen. Leer elkaars taal spreken Ook wat betreft de taal moeten de samenwerkende partners elkaar kunnen vinden. Belangrijk dus om eenzelfde taal te spreken als het gaat om LOB. 4

5 Zorg voor heldere opleidings- en beroepsbeelden voor aankomende mbo-studenten De verwachtingen die het mbo heeft ten aanzien van startende mbo-studenten zijn niet goed bekend bij het vmbo. Zorg er gezamenlijk (ook met het werkveld) voor dat deze beknopt en eenduidig geformuleerd worden en (op de juiste plek) bij de vmbo-scholen terechtkomen. Besteed daarbij ook aandacht aan belangrijke startcompententies, zoals planningsvaardigheden en studievaardigheden. Laat alle scholen met een standaard formulier werken Een mbo-instelling heeft vaak meerdere toeleverende vmbo-scholen. Door bijvoorbeeld met een standaard formulier voor de aanmelding te werken, zou dit proces uniform en dus overzichtelijker kunnen verlopen. Ook dit is een taak voor de samenwerkende professionals: die kunnen dit in hun eigen regio snel en praktisch realiseren. Dit artikel is geschreven in opdracht van het Stimuleringsproject LOB in het mbo. Mocht u iets uit dit artikel willen citeren, neemt u dan vooraf contact op door een mail te sturen naar info@lob4mbo.nl. 5

6