DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL HUMMELTJESHOF BREDE BASISSCHOOL HELMOND NOORD

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL HUMMELTJESHOF BREDE BASISSCHOOL HELMOND NOORD Locatie : peuterspeelzaal Hummeltjeshof : Brede basisschool Helmond Noord Brinnr. : 10FM Plaats : Helmond Reg.nr. : Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : Datum vaststelling rapport : Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 7

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna in hoofdstuk 5 een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 10, waarvan 10 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 0-1, waarvan 19 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 2, waarvan 10 doelgroepkleuters Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 7

3 2. HET TOTAALBEELD Brede basisschool Helmond Noord en peuterspeelzaal Hummeltjeshof zijn nog volop bezig om VVE vorm en inhoud te geven. Zo zijn de leraren in de groepen 1 en 2 nog bezig met de implementatie van Startblokken. Dit betekent in het algemeen dat een aantal aspecten nog sterk in ontwikkeling is. Toch is een aantal onderdelen van VVE al in positieve zin waar te nemen. Zo heeft met name de peuterspeelzaal een goede relatie met de ouders. Ouders geven aan dat ze voldoende betrokken worden bij de activiteiten van de peuterspeelzaal. Ook het pedagogisch klimaat is, zowel in de voor- als vroegschool, voldoende ontwikkeld. Naast de positieve ontwikkelingen zijn er ook nog in de volle breedte van VVE, onderdelen die nog ontwikkeld dienen te worden. Het betreft onder meer het systematisch volgen van de kinderen en het bewust inzetten van die informatie voor de afstemming op de onderwijsbehoeften van de kinderen. Daarnaast verdient de kwaliteitszorg in relatie tot de opbrengsten van VVE nog een extra impuls. 3. BEOORDELING VAN DE KWALITEITSASPECTEN A CONTEXT EN CONDITIES Hummeltjeshof Br. bs. Helmond Noord 0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 1 n.v.t. 0.2 De voorschool voldoet aan de VVE-subsidievoorwaarden 2 n.v.t. 1 Goedgekeurd VVE-programma 1.1 Naam/namen van programma(s) Hummeltjeshof: Startblokken Br. bs. Helmond Noord: : 1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? De groepsgrootte voldoet aan de lokale maximumeisen 3 n.v.t. 3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") VVE-tijd 4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 2 n.v.t. 4.2 De totale, geplande VVE-periode van de kinderen is van voldoende 2 n.v.t. duur 5 Beroepskrachten: kwaliteit en aantal 5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) B OUDERS 6.1 Gericht ouderbeleid 6.2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd Intake Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool Informeren over de ontwikkeling van hun kind Rekening houden met de thuistaal 3 2 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 7

4 C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE (= PROCESKWALITEIT) Hummel tjeshof Br. bs. Helmond Noord 1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma 1.1 Een goedgekeurd VVE-programma Werken met een doelgerichte planning Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat 2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en competenties van de kinderen 2.4 De leidsters stimuleren de zelfstandigheid van de kinderen De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend 3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen 3.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd 3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 3 uitgevoerd 3.3 De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en 3 2 verrijken het spelen en werken 3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen 3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van het individuele kind D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Hummel -tjeshof Br. bs. Helmond Noord 1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep 1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen Bepalen van de begeleiding voor: de hele groep, de kleine/ tutor 3 2 groep, het individuele kind 1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen 2.1 Kinderen die zorg nodig hebben die de voorschool niet kan leveren, zijn bij de leidsters bekend Leidsters melden kinderen aan voor externe zorg, wanneer de 3 3 voorschool de gewenste zorg niet kan leveren 2.3 De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg 3 3 bijhouden E Kwaliteitszorg binnen de voor- c.q. vroegschool 3.1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 3.3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 3.4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit 3.5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie Ook VVE in de kwaliteitszorg van de school F Doorgaande lijn 4.1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 4.2 Voldoende kinderen stromen door naar de bijbehorende vroegschool De voorschool zorgt voor een warme overdracht 3 n.v.t. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 7

5 4.4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 4.6 De voor- en vroegschool gaan op een vergelijkbare manier met ouders om 4.7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op een gelijke wijze georganiseerd G OPBRENGSTEN VAN VVE 7.1 Er zijn weinig kinderen met een verlengde kleuterperiode n.v.t. g.w 7.2 De resultaten worden gemeten conform de afspraken g.w g.w 7.3 De resultaten zijn van voldoende niveau g.w g.w Ouders (B) Met name de peuterspeelzaal werkt actief met ouders samen. De ouders geven aan dat ze goed geïnformeerd worden over de activiteiten en over de ontwikkeling van hun kinderen. Er worden verschillende activiteiten aangeboden zoals het uitlenen van leesboeken waarmee ouders thuis aan de slag kunnen gaan. De ouders krijgen in de voorschool actuele informatie bijvoorbeeld over de woorden die kinderen hebben geleerd. Uit de gesprekken blijkt dat er nog geen gericht en eenduidig ouderbeleid is vastgelegd in het kader van VVE. Het betreft hier een analyse van de ouderpopulatie, welke ouderbetrokkenheid door de voor- en vroegschool wordt nagestreefd en hoe gemeten wordt of de activiteiten het gewenste effect hebben. Het opstellen van een gericht ouderbeleid verdient dan ook nog de nodige aandacht. Aanbod, pedagogisch klimaat, educatief handelen (C 1, 2, 3) Hummeltjeshof en Brede basisschool Helmond Noord werken sinds 2008 met Startblokken. Daarvoor werkten de betreffende leidsters en de leraren met Piramide. Uit de logboeken, dagplanning en uit de lesbezoeken blijkt dat gerichte taalactiviteiten worden aangeboden. Deze taalactiviteiten vinden in zowel in de kleine groep als in de grote groep plaats. Daarbij handelen de leidsters en de leraren respectvol en geven ze duidelijk gedragsgrenzen aan. Dit gebeurt bovendien in een veilige spel- en leeromgeving. De inspectie constateert dat voornamelijk het educatief en didactisch handelen (C 3) nog de noodzakelijke aandacht vraagt. Zo heeft de inspectie onvoldoende kunnen zien dat het aanpakgedrag (hoe zou je dit kunnen oplossen?) van de kinderen (3.5) en de interactie tussen de kinderen (3.3) bewust door de leidsters wordt ingezet. Tevens is niet duidelijk in hoeverre de activiteiten zijn afgestemd op basis van de observaties en vorderingen van de leerlingen (3.7). Om de kwaliteit van het educatief en didactisch handelen te versterken zijn de gewenste verbeterpunten met name gericht op de interactievaardigheden van de leidsters en leraren. Hierbij wordt gedacht aan onder meer: het strategisch begeleiden van interacties tussen kinderen in een rijk taaluitlokkende spel- en leeromgeving met het oog op de verschillende behoeften van de individuele kinderen. De gestructureerde taalactiviteiten laten nu nog vooral het accent zien op praten, vragen stellen en uitleggen tussen leidster/leraar en kind en minder op het bewust begeleiden en uitlokken van gevarieerde interacties tussen kinderen onderling. De uitdagende inrichting van de ruimte met interactieve werkvormen kan daartoe mogelijkheden bieden. In de huidige situatie worden deze mogelijkheden nog niet ten volle benut. De inspectie heeft daarbij wel begrip voor de huidige krappe ruimte waarin de peuterspeelzaal is gevestigd. De nieuwbouw van de brede school schept hierin positieve verwachtingen. Ontwikkeling, begeleiding en zorg VVE: in de groep en in de bredere zorgketen (D 1 en 2) Alhoewel het taalprogramma voorziet in een gestandaardiseerd observatievolgsysteem, hanteert op dit moment alleen de peuterspeelzaal dit instrument. De pedagogische coach/opvoedkundig ondersteuner brengt de ontwikkeling van de kinderen in beeld, trekt conclusies en vervolgens biedt zij en/of de leidster planmatige hulp aan de betreffende peuter in de groep. Deze werkwijze is in de basisschool nog sterk in ontwikkeling. Het observatie-instrument wordt echter nog niet Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 7

6 structureel gebruikt door de leraren. Er zijn tot nog toe pogingen ondernomen. Dat wil overigens niet zeggen dat zij geen planmatige zorg bieden ten behoeve van VVE. In de leerlingenzorg van de basisschool staan de resultaten ( de A- tot en met E- scores) van de landelijk genormeerde toetsen uit het leerlingvolgsysteem centraal. In een digitaal registratiesysteem zijn de handelingsplannen verzameld. Verder is een overzicht aangetroffen waarin een leraar haar taalactiviteit verbindt aan het uitvoeren van het handelingsplan. Dit is een goed voorbeeld, maar wordt VVE-schoolbreed echter niet aangetroffen. Bij peuters en kleuters met onder meer een grote algemene ontwikkelingsachterstand, taal- en communicatieproblemen, gedragsproblemen en/of moeilijke gezinssituaties vragen de peuterspeelzaal en de basisschool, al dan niet samen, extra begeleiding bij onder andere begeleidingsdienst, expertisecentrum, logopedist en/of maatschappelijk werk. Om de kwaliteit van de ontwikkeling van leerlingen te verbeteren, is het wenselijk dat de brede ontwikkeling van alle kleuters in kaart wordt gebracht; vervolgens op basis van de in kaart gebrachte resultaten de begeleiding bepaald wordt voor de hele groep, de kleine/tutorgroep en/of het individuele kind. Kwaliteitszorg tussen de voor- en vroegschool en de doorgaande lijn (3E en 4F) De VVE- coördinatie op de voorschool is in handen van de opvoedkundig ondersteuner, die op haar beurt weer aangestuurd wordt door de regiomanager van Spring. Deze organisatie heeft sinds kort de leiding over de peuterspeelzalen en de kinderopvanglocaties in Helmond. Samen met de directie en het bevoegd gezag van de Brede school Helmond zijn zij formeel verantwoordelijk voor het uitvoeren en bewaken van de kwaliteit van VVE. Alhoewel alle betrokkenen positief staan achter het gedachtegoed van VVE, is de coördinatie ervan evenals de analyse en het meten van de effecten van de kwaliteit van VVE nog in ontwikkeling en is de kwaliteitszorg bij VVE in de volle breedte nog sterk voor verbetering vatbaar. Dit geldt eveneens voor de doorgaande lijn. Hiertoe zijn aanzetten gedaan en hiervan is onder meer het gebruik van Startblokken een zichtbaar resultaat. Ondanks deze goede start verdient de doorgaande lijn nog ruime aandacht. Samenvattend zijn de verbeterpunten voor de kwaliteitszorg en doorgaande lijn VVE: evaluatie van de kwaliteit van VVE en de opbrengsten van VVE; afstemming van het pedagogisch klimaat, educatief en didactisch handelen, interne begeleiding en ouderbeleid; VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool. Opbrengsten VVE (G) Dit aspect heeft de inspectie niet kunnen waarderen, omdat de effecten en bereikte resultaten bij VVE nog niet beschikbaar zijn. Om tot een oordeel te komen, zijn onderstaande vragen leidend geweest: Hebben de inspanningen bij VVE geleid tot meetbare effecten bij kinderen die VVE hebben genoten? Komen deze effecten VVE tot uiting bij de resultaten van taal- en rekenen in de groepen 1 en 2?; Zijn de beoogde doelen/gewenste VVE- resultaten, die de gemeente met het schoolbestuur heeft afgesproken, bereikt? Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 7

7 4. CONCLUSIES EN EVENTUELE VERVOLGAFSPRAKEN De inspectie spreekt haar vertrouwen uit dat de door de voor- en vroegschool beoogde doelen zullen worden bereikt. Dit baseert ze op de gesprekken, de toelichting op de documenten en op basis van de ingezette ontwikkelingen. Op grond hiervan wordt het bezoek in de planning van de inspectie opgenomen. Centraal tijdens dat bezoek staan: 1. Doorgaande lijn en afstemming tussen voor- en vroegschool; 2. Opbrengsten en effecten van VVE; 3. Een recente beoordeling van de voorschoolse educatie door de GGD (art. 1.50b resp. 2.8 van de OKE-wet, 2010 ) Verder wenst de inspectie Hummeltjeshof en Brede basisschool Helmond Noord inspiratie en succes bij de ingezette ontwikkelingen en bij de nieuwbouw. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 7