De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen"

Transcriptie

1 De rol van apc en steroiden Peter Pickkers Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen NIVAS 2012

2 De controverse omtrent APC, Eli-Lilly en de Surviving Sepsis Campaign De studies De sponsering Het commentaar Het antwoord De afloop

3 Het Xigris-verhaal

4

5

6

7

8 ADDRESS, APACHE>25: Mortaliteit 24,7%

9 CCM 2005; 33, 2426

10 Veiligheid, bloedingen Incidentie ernstige bloedingen Control APC Control APC Control APC PROWESS ENHANCE ADDRESS NNT

11 Dus, Een positieve trial (PROWESS) Een open trial waar we niets aan hebben (ENHANCE) Een negatieve trial (ADDRESS) bij minder zieke patiënten, die het gunstige effect bij patiënten met APACHE>25 niet bevestigd Relevante bijwerkingen

12 De verkoop van Xigris blijft achter Lilly: In Nederland krijgt slecht 1,1% van de patiënten die er recht op hebben Xigris toegediend. Lilly: PR-bureau Belsito & Co (Manhattan, NY) Het is onethisch om het middel niet voor te schrijven Titel contract: The Ethics, The Urgency and The Potential

13 Tegelijkertijd start de Surviving Sepsis Campaign Een wereldwijd initiatief met als doel de mortaliteit van sepsis in 5 jaar met 25% te verminderen Crit Care Med 2004;32: Intensive Care Med 2004;30: Available online at

14 Sponsers:

15 Financial disclore: 12 van de 43 comittee members heeft geld voor presentaties of onderzoek van Eli-Lilly gekregen.

16

17 Commentaar

18

19 Het antwoord van de SSC

20

21

22

23 In de tussentijd 80% vergoeding Nieuwe studie

24

25

26

27 Deel 2: Steroiden

28 De immuunrespons van de septische patient William Osler (1904): The patient appears to die from the body s response to infecion rather than from it.

29 Eén groep middelen wordt al meer dan 50 jaar onderzocht: Het steroiden verhaal Eerste gerandomiseerde studie in Daarna persisterend conflicterende resultaten

30 Maar er is (mogelijk) een prijs te betalen Infecties Polyneuropathie Hyperglycemie

31 Bone: New Eng J Med 1987; 317: 654 n=382 High dose steroids (30 mg/kg) Geen effect op mortaliteit Bij subgroep met verhoogd kreatinine: Mortaliteit (%) P< Steroids Placebo

32 Survival Probability Bollaert et al. CCM 1998; 26: P=0.007 Shock reversal Prospectieve, gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie N=41 ( ) P=0.091

33 Vasopressor behoefte Briegel et al. CCM 1999; 277: P=0.005 Survival Probability P=0.69 Prospectieve, gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie N=40 ( )

34 Annane, D. et al. JAMA 2002;288: Prospectieve, gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie Betere overleving bij patiënten met bijnierschorsinsufficientie (de non-responders op een synacthentest) N=300 (dat begint erop te lijken) Kaplan-Meier Analyse: Effect van corticosteroiden op de overleving van patienten met septische shock Geen verschil bij patiënten zonder bijnierschorsinsufficientie (de responders op een synacthentest)

35 Controle Steroïden P-waarde Aantal Sterfte (28 D) Sterfte (IC) Sterfte (ZH) Sterfte (1 jaar) Abnormale bijnierfunctie (cortisolstijging < 0,25 nmol/l) Annane D, et al. JAMA 2002;288:

36 CORTICUS-trial, ter bevestiging Inclusieperiode centra 80% power met n=800 om 10% mortaliteitsreductie aan te tonen 500 patiënten geincludeerd Therapie: hydrocortison 4x50 mg (dag 1-5) 2x50 (dag 6-8) 1x50 (dag 9-11) (geen fludrocortison)

37 Waarom een afbouwschema?

38 Resultaten CORTICUS 28 dgn mortaliteit (%) P= hydrocortison N=251 placebo N=248

39 Andere effecten Reversal of shock: geen significante effecten Time to reversal of shock: significant sneller in steroiden-groep bij zowel responders (3 dgn, p=0.003) als non-responders (2 dgn, p=0.046) Super-infecties P= hydrocortison N=251 placebo N=248 Nieuwe septische shock: 6 vs 2% (p<0.05)

40 Conclusies CORTICUS-trial Geen effect op mortaliteit Geen effect op shock-reversal Wel kortere tijd tot shock-reversal Toename van superinfecties en nieuwe sepsisperiodes Geen toename polyneuropathie Synacthentest niet van nut

41 Waarom de verschillen met de Annane-trial? Annane Corticus Inclusie <8 uur <72 uur SBP<90mmHg >1 uur - Therapie FC/HC HC Praktijk/richtlijn - steroiden SAPS II Overlijdensrisico 61% 31% % bijnierschorsinsuff 76% 46%

42 Data van CORTICUS-trial Voldoet aan Annane-criteria Systole >90 mmhg binnen 30 uur 28-dgn mortaliteit 60 P= Steroiden Placebo

43 Surviving Sepsis Campaign guidelines: We suggest that intravenous hydrocortisone be given only to adult septic shock patients after it has been confirmed that their blood pressure is poorly responsive to fluid resuscitation and vasopressor therapy (grade 2C).

44 Wat is poorly responsive?

45 Voorstel: Opname IC-afdeling Septische shock Respiratoire support Overweeg APC, stricte glc-regulatie, beademing met kleine teugen Check toepasbaarheid antibiotica/versmalling? Geen nut om nu nog steroiden te starten T=0 uur T=6 uur T=24-48 uur T=7 dgn Antibiotica/chirurgie Herstel shock Hemodynamische resuscitatie Volume-therapie Afbouw van vasopressor en andere therapieen? Volume-therapie Refractaire shock Normale bijnierfunctie Stop steroiden Vasopressor-therapie Synacthen-test (?) Start steroiden Stop steroiden

46 Conclusies One size fits all?: NEE! Bij wie: Patiënten met refractaire septische shock Gedefinieerd als: Systole <90 mmhg? Noradrenaline-infusie >0.3 ug/kg/min? Synacthentest:? Wanneer: Vroeg Hoelang: 7 dagen Afbouwen:?

47 Dank voor uw aandacht

Sepsis. Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige

Sepsis. Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige Sepsis Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige Inhoud Inleiding Sepsis Behandeling sepsis Hemodynamiek bij sepsis Onderzoek Resultaten

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie

Nadere informatie

Surviving Sepsis Campaign

Surviving Sepsis Campaign Surviving Sepsis Campaign Dr. M.S. Arbous, anesthesioloog-intensivist 15 nov 2010 Sepsis Diagnose vaak lastig Korte termijn uitkomst : SLECHT! Lange termijn resultaten/ quality of life : matig! Waaraan

Nadere informatie

Tachycardie bij sepsis

Tachycardie bij sepsis Tachycardie bij sepsis Een geblokte strategie? J.G. van der Hoeven Normaal Vroege fase EF SV, HF Hart Perifere circulatie Septische shock Vasodilatatie Permeabiliteit Resolutie fase EF SV Volume Late fase

Nadere informatie

Wanneer is een circulatie slecht?

Wanneer is een circulatie slecht? Wanneer is een circulatie slecht? Prof. Dr. J.G. van der Hoeven Afdeling Intensive Care UMC St Radboud Venticare 2010 1 Analyse Inotropicum Vaatverwijder Combinatie Geen actie Nee Is er een probleem met

Nadere informatie

Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018

Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018 Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018 Wat weten we al? Tussen colloïdale- en kristallijne vloeistoffen bestaat niet veel verschil wat betreft belangrijke uitkomstmaten Dit

Nadere informatie

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock. Medische protocollencommissie Intensive Care

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock. Medische protocollencommissie Intensive Care Titel Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock Datum vaststelling: 04-2008 Datum revisie: 04-2010 Verantwoording: Bron document: Medische protocollencommissie Intensive Care Surviving

Nadere informatie

SEPSIS 3.0. Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce)

SEPSIS 3.0. Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce) SEPSIS 3.0 Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce) Mariëlle Van der Steen, Martini Ziekenhuis Groningen Prof. P. Pickkers, Radboud Universiteit

Nadere informatie

Centraal veneuze druk is niet belangrijk

Centraal veneuze druk is niet belangrijk Mythe Centraal veneuze druk is niet belangrijk J.G. van der Hoeven Argumenten CVD zegt niets over de vullingstatus CVD voorspelt niet of een patiënt op vulling reageert Fysiologie HMV Preload Uiteindelijke

Nadere informatie

Golden Hours. Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1

Golden Hours. Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1 Golden Hours Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1 Intensive Care Ikazia Ziekenhuis 10 bedden 7 beademingen 2 non-invasief

Nadere informatie

Cursus Statistiek 2. Fellowonderwijs Opleiding Intensive Care. UMC St Radboud, Nijmegen

Cursus Statistiek 2. Fellowonderwijs Opleiding Intensive Care. UMC St Radboud, Nijmegen Cursus Statistiek 2 Fellowonderwijs Opleiding Intensive Care UMC St Radboud, Nijmegen Cursus Statistiek 2 Steekproefgrootte en power berekening Vergelijken van gemiddelden (T-testen) Niet-parametrische

Nadere informatie

To ventilate or not to ventilate, that s the question

To ventilate or not to ventilate, that s the question To ventilate or not to ventilate, that s the question Prof Jan Bakker Afdelingshoofd Intensive Care Volwassenen jan.bakker@erasmusmc.nl VRAAG Opname op Intensive Care? JA Kan ik nog niet zeggen Doet opname

Nadere informatie

Corticosteroïden in de behandeling van ernstige sepsis en septische shock versie januari 2010

Corticosteroïden in de behandeling van ernstige sepsis en septische shock versie januari 2010 CORTICOSTEROÏD THERAPIE BIJ ERNSTIGE SEPSIS EN SEPTISCHE SHOCK Dr. A. Beishuizen, internist-intensivist Intensive Care Volwassenen, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Amsterdam. Dr. J.J.M. Ligtenberg,

Nadere informatie

OLIJFdag 3 oktober 2015

OLIJFdag 3 oktober 2015 OLIJFdag 3 oktober 2015 Nieuwe behandelingen bij eierstokkanker Els Witteveen Internist-oncoloog Huidige en nieuwe inzichten Intraperitoneale toediening Toevoeging van bevacizumab Dose dense toediening

Nadere informatie

Naleving van de Managementbundel (< 24 uur na diagnose ernstige sepsis)

Naleving van de Managementbundel (< 24 uur na diagnose ernstige sepsis) aan Bundelspecificatie ernstige sepsis Publicatienummer: 2009.1100 (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Naleving van de Resuscitatiebundel (< 6 uur na diagnose ernstige sepsis) Bundel Te registreren variabelen

Nadere informatie

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Wat is - volgens u - sepsis? Wat is volgens u sepsis? Mijn definitie... Een septische patiënt

Nadere informatie

De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist

De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist 3 juli 2013 Inhoud. Hoe het was. En nu? Complicaties Klinisch vraagstuk Wat gebeurt er? Rol van vroege NIV Hoe doen wij het? Conclusie

Nadere informatie

De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o.

De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o. De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o. 1 Inhoud Inleiding Aanleiding Probleem, doel en vraagstelling

Nadere informatie

Meer of minder zuurstof?

Meer of minder zuurstof? Meer of minder zuurstof? Streefwaarden en toxiciteit Hendrik JF Helmerhorst Arts-onderzoeker Intensive Care AIOS Anesthesiologie Is a breath of fresh air worth it? 2 Achtergrond Geschiedenis Priestley,

Nadere informatie

CHAPTER. Samenvatting 10.

CHAPTER. Samenvatting 10. CHAPTER Samenvatting. Chapter Samenvatting Dit proefschrift behandelt verschillende aspecten van bijnierdysfunctie bij de IC-patiënt (critical illness related corticosteroid insufficiency, CIRCI). In het

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 195 NEDERLANDSE SAMENVATTING DEEL I Evaluatie van de huidige literatuur De stijgende incidentie van slokdarmkanker zal naar verwachting continueren in

Nadere informatie

De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis.

De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt, IC verpleegkundige, Circulation Practitioner i.o. Waterlandziekenhuis Purmerend Abstract Doelstelling: Inzichtelijk

Nadere informatie

Staken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017

Staken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017 Staken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017 Inleiding Tegenwoordig overlijden patienten op de IC nadat wij besluiten met behandelen te staken

Nadere informatie

ECLS: Goede en minder goede indicaties. Diederik van Dijk

ECLS: Goede en minder goede indicaties. Diederik van Dijk ECLS: Goede en minder goede indicaties Diederik van Dijk Extra Corporeal Life Support Bloedsomloop en ademhaling uit de muur Extra Corporeal Life Support De ultieme vorm van life support Maar ken uw beperkingen!

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:

Nadere informatie

Dutch Hamstring Injection Therapy Study. Guus Reurink Arts-onderzoeker Bewegingswetenschapper

Dutch Hamstring Injection Therapy Study. Guus Reurink Arts-onderzoeker Bewegingswetenschapper Dutch Hamstring Injection Therapy Study Guus Reurink Arts-onderzoeker Bewegingswetenschapper Even voorstellen Guus Reurink arts-onderzoeker Dutch HIT studie 24-11-2011 Hamstring injury Hamstringblessure

Nadere informatie

Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie

Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie Annemie Rutten Medische Oncologie AZ St. Augustinus Maligne melanoma 10% van alle huidkankers, maar meest agressieve. Incidentie van maligne melanoma neemt

Nadere informatie

De respiratoire diametervariatie van de Vena Cava Inferior als voorspeller van fluid responsiveness

De respiratoire diametervariatie van de Vena Cava Inferior als voorspeller van fluid responsiveness De respiratoire diametervariatie van de Vena Cava Inferior als voorspeller van fluid responsiveness Caroline Kleiberg, IC verpleegkundige, Circulation Practitioner in opleiding Medisch begeleider: Drs.

Nadere informatie

Voorspellen van fluid responsiveness; a challenge?

Voorspellen van fluid responsiveness; a challenge? Bron: Echo ED: Diagnostic Medical Sonography Education Voorspellen van fluid responsiveness; a challenge? Caroline Kleiberg IC-verpleegkundige, Circulation Practitioner i.o. 30-1-2019 Een nieuwe parameter

Nadere informatie

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen. Medische protocollencommissie Intensive Care

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen. Medische protocollencommissie Intensive Care Titel Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen Datum vaststelling: 02-2013 Datum revisie: 02-2015 Verantwoording: Bron document: Medische protocollencommissie Intensive

Nadere informatie

Pharmacokinetics of Antifungal Medication in the ICU-population

Pharmacokinetics of Antifungal Medication in the ICU-population Pharmacokinetics of Antifungal Medication in the ICU-population RUTH VAN DAELE Promotor: Prof. apr. Isabel Spriet Prof. dr. Joost Wauters Academische promotor: Apr. Thomas De Rijdt RWP Brussel 4-12-2017

Nadere informatie

Beademen: kan het nog beter? De rol van voeding

Beademen: kan het nog beter? De rol van voeding Refereeravond Multidisciplinaire route naar detubatie Beademen: kan het nog beter? De rol van voeding 17 juni 2014, Geertje Raemakers-van Driel, diëtist Inleiding doel voeden op IC eiwitstofwisseling,

Nadere informatie

Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling

Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling Hemodynamiek bij volwassenen en kinderen Fysiologie, monitoring en klinische toepassingen 15 oktober 2010 VROEGER Infectie Infectie Infectie

Nadere informatie

Hemodynamische op/malisa/e op de IC. Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam

Hemodynamische op/malisa/e op de IC. Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam Hemodynamische op/malisa/e op de IC Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam Circulatoir falen Definitie SHOCK! Levensbedreigende toestand waarin te weinig bloed met zuurstof naar de organen

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Als genezing niet meer mogelijk is Opname van patienten in de palliatieve fase van hun ziekte op de IC dr Erwin J.O. Kompanje Department of Intensive Care Palliatieve zorg op de IC Department of Intensive

Nadere informatie

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:

Nadere informatie

Bloedvergiftiging (sepsis)

Bloedvergiftiging (sepsis) Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal

Nadere informatie

Cursus Statistiek Parametrische en non-parametrische testen. Fellowonderwijs Intensive Care UMC St Radboud

Cursus Statistiek Parametrische en non-parametrische testen. Fellowonderwijs Intensive Care UMC St Radboud Cursus Statistiek Parametrische en non-parametrische testen Fellowonderwijs Intensive Care UMC St Radboud Vergelijken gemiddelde met hypothetische waarde 13 24 19 18 11 22 10 17 14 31 21 18 22 12 18 11

Nadere informatie

De plaats van procalcitonine in de klinische diagnostiek. Supervisor: Apr. Biol. W.

De plaats van procalcitonine in de klinische diagnostiek. Supervisor: Apr. Biol. W. De plaats van procalcitonine in de klinische diagnostiek Inleiding Procalcitonine Biomarker voor bacteriële infecties Geen terugbetaling Inhoud 1. Wat is de meerwaarde van een PCT-bepaling ten opzichte

Nadere informatie

NIV bij exacerbatie COPD

NIV bij exacerbatie COPD NIV bij exacerbatie COPD Petra Vos, longarts Guido Reijnen, longarts i.o. Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Doelen Voor welke patient is NIV op afdeling geindiceerd? Voor welke patient NIV op IC? Wie krijgt

Nadere informatie

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire

Nadere informatie

Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC?

Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC? Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC? Leon Zwiers, Circulation Practitioner i.o. Medisch begeleider: Manfred Petjak Inhoud Introductie Aanleiding onderzoek Probleem en vraagstelling

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie

Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie Continuing Nursing Education (CNE) Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie Sanne van Wissen 22 maart 2016 Utrecht @svanwissen Inhoud Bloeddruk en is er een optimale bloeddruk? Rol van

Nadere informatie

CVVH & Antistolling Directe trombine remmers. Ashley De Bie Dekker 31 januari 2019

CVVH & Antistolling Directe trombine remmers. Ashley De Bie Dekker 31 januari 2019 CVVH & Antistolling Directe trombine remmers Ashley De Bie Dekker 31 januari 2019 Casus; 74-jarige man Overname: Second opinion tav weaning difficulty na gecompliceerd beloop AVR mechano Voorgeschiedenis:

Nadere informatie

Snel handelen bij sepsis

Snel handelen bij sepsis Snel handelen bij sepsis Februari 2014 PRESENTATIE GEMAAKT DOOR ROB ZEEGERS Doel van deze presentatie Wat is SIRS? Wat is Sepsis? Inzicht diagnostisch onderzoek Waarom snel handelen? Waarom deze klinische

Nadere informatie

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan

Nadere informatie

Influenza patiënten op de IC

Influenza patiënten op de IC Influenza patiënten op de IC MDO praatje 12-01-2018 Rebecca Koch Astrid Hoedemaekers Influenza infectie Influenza A (H1N1 / H3N2); Influenza B IAV = virulent, pandemieën (vooral H1N1) Hoge graad van IC

Nadere informatie

Antibiotica gebruik met behulp van procalcitonine waardes?

Antibiotica gebruik met behulp van procalcitonine waardes? Antibiotica gebruik met behulp van procalcitonine waardes? E de Jong Infectioloog- intensivist 8 december 2016 Disclosure interest Overzicht 1. Wat is procalcitonine (PCT)? 2. Is er bewijs voor PCT buiten

Nadere informatie

Significante Fase III Studies in de Oncologie Wat betekent dit voor de practicus?

Significante Fase III Studies in de Oncologie Wat betekent dit voor de practicus? Significante Fase III Studies in de Oncologie Wat betekent dit voor de practicus? Dr. L. Dirix Medische Oncologie Behandeling van vaste tumoren Adjuverende therapie Uitgezaaide ziekte Gerandomizeerd onderzoek

Nadere informatie

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling Is de NHG-Standaard nog up-to-date? MONITORING VAN ONDERBEHANDELING! Simon Verhoeven en Daniel Tavenier MAAR HOE ZIT HET MET OVERBEHANDELING? Sterfte

Nadere informatie

Minor head injury, a minor problem? Crispijn van den Brand SEH-arts MCH-Bronovo. Crispijn van den Brand Emergency Physician

Minor head injury, a minor problem? Crispijn van den Brand SEH-arts MCH-Bronovo. Crispijn van den Brand Emergency Physician Minor head injury, a minor problem? Crispijn van den Brand SEH-arts MCH-Bronovo Crispijn van den Brand Emergency Physician 1 Inhoud Definitie en epidemiologie LTH/TBI Risicostratificatie licht traumatisch

Nadere informatie

The year in review Traumatologie en hematologie. Astrid Hoedemaekers

The year in review Traumatologie en hematologie. Astrid Hoedemaekers The year in review Traumatologie en hematologie Astrid Hoedemaekers Trauma Eurotherm studie Gerandomiseerde studie Inclusie: TBI met ICP meter, ICP > 20 mmhg na fase 1 Protocol aanpassing Inclusie 72h

Nadere informatie

Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting

Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting Programma Welkom, Pieter van t Veer, WUR Korte inleiding, Marcel Verweij, UU Drie casus Martin Jäkel, Unilever Ingeborg Bovée, NIZO Inge Brouwer,

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma februari 2013

Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma februari 2013 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma-3151398 11 februari 2013 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Post-cardiac arrest syndroom

Post-cardiac arrest syndroom Post-cardiac arrest syndroom Medisch Centrum Leeuwarden Dr. M.A. Kuiper FCCP FCCM Neuroloog-Intensivist Medisch Centrum Leeuwarden Uitkomsten van reanimaties Wereldwijd wordt gerapporteerd dat maar 5-10%

Nadere informatie

Van sepsis tot orgaanfalen

Van sepsis tot orgaanfalen Van sepsis tot orgaanfalen Hoe een infectie uit de hand kan lopen in neutropene patiënten 21 januari 2015 J.C. Regelink, internist hematoloog 4 th Nursing Symposoim Inhoud Historie Begrippen Sepis en orgaanfalen

Nadere informatie

Overzicht. Help! Statistiek! Probioticum. Bronnen. Probioticastudie (1) Probioticastudie (2)

Overzicht. Help! Statistiek! Probioticum. Bronnen. Probioticastudie (1) Probioticastudie (2) Help! Statistiek! Overzicht Doel: Informeren over statistiek in klinisch onderzoek. Tijd: Doorlopende serie laagdrempelige lezingen, voor iedereen vrij toegankelijk. Derde woensdag in de maand, 12-13 uur

Nadere informatie

Ernstige pneumococcen pneumonie. MMM beademing 2018 J.G. van der Hoeven

Ernstige pneumococcen pneumonie. MMM beademing 2018 J.G. van der Hoeven Ernstige pneumococcen pneumonie MMM beademing 2018 J.G. van der Hoeven Case record Man, 69 Blanco voorgeschiedenis Griepachtige symptomen gedurende 8-10 D Opgenomen EH ziekenhuis elders - ernstige pneumococcen

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Gebalanceerde vloeistoffen op de IC

Gebalanceerde vloeistoffen op de IC Gebalanceerde vloeistoffen op de IC Zin of onzin? Topics in IC, Lunteren 08-12-16 Miriam Moviat Internist Intensivist JBZ Balans is in... Waarom gebalanceerde vloeistoffen? Ze benaderen de samenstelling

Nadere informatie

Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey

Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey Farmacotherapeutisch bijblijven: Algemeen literatuuroverzicht en recente literatuur 18/05/2016 Sylvie Rottey 1. Safer Prescribing A Trial of Education, Informatics, and Financial Incentives - Context:

Nadere informatie

Safar Oorzaak vaststellen en behandelen Hypothermie Gecontroleerd beademen Tracheostoma Epilepsie behandelen Monitoring Voeding

Safar Oorzaak vaststellen en behandelen Hypothermie Gecontroleerd beademen Tracheostoma Epilepsie behandelen Monitoring Voeding Peter Safar Safar 1964 Oorzaak vaststellen en behandelen Hypothermie Gecontroleerd beademen Tracheostoma Epilepsie behandelen Monitoring Voeding Acute coronaire interventie Cornonaire interventie Beademen

Nadere informatie

Cees Roelofs Photography. BPD na de IC. behandeling volgens de nieuwe richtlijn. Eerste post IC/ HC symposium Dordrecht, dd 31 mei 2013 A.C.M.

Cees Roelofs Photography. BPD na de IC. behandeling volgens de nieuwe richtlijn. Eerste post IC/ HC symposium Dordrecht, dd 31 mei 2013 A.C.M. Cees Roelofs Photography BPD na de IC behandeling volgens de nieuwe richtlijn Eerste post IC/ HC symposium Dordrecht, dd 31 mei 2013 A.C.M.Dassel Beleid na overplaatsing van de NICU Wijze toedienen druk/

Nadere informatie

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met

Nadere informatie

Behandeling van ernstige sepsis in Nederland

Behandeling van ernstige sepsis in Nederland Behandeling van ernstige sepsis in Nederland Dr. Arthur van Zanten, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Voorzitter Sepsis Expertgroep VMS workshop, De Doelen, Rotterdam, 24 november 2009 Belangrijke zaken

Nadere informatie

De invloed van hypothermie op de MAP na een cardiac arrest

De invloed van hypothermie op de MAP na een cardiac arrest De invloed van hypothermie op de MAP na een cardiac arrest Bob Vermazeren Circulation practitioner i.o. 18 oktober 2017 Medisch begeleider: dr. Norbert Foudraine intensivist-internist Medisch manager:

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39153 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39153 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39153 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hommes, M. Title: The injured liver : management and hepatic injuries in the traumapatient

Nadere informatie

Zuurstof of niet bij reanimatie pasgeborene?

Zuurstof of niet bij reanimatie pasgeborene? Zuurstof of niet bij reanimatie pasgeborene? 6e Nationale Reanimatie Congres Frank van den Dungen Kinderarts-neonatoloog Afd. IC Neonatologie VU medisch centrum NVK werkgroep Reanimatie Pasgeborenen INHOUD

Nadere informatie

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2 Take home messages Een 59 jarige vrouw met mammacarcinoom en diabetes. An Reyners Internist-oncoloog UMCG Kankerbehandeling: houd rekening met bijwerkingen op korte en langere termijn Stem af wie waarvoor

Nadere informatie

Polikliniek Intensive Care. Cees Zimmerman Grietje Marten- van Stijn oktober 2014

Polikliniek Intensive Care. Cees Zimmerman Grietje Marten- van Stijn oktober 2014 Polikliniek Intensive Care Cees Zimmerman Grietje Marten- van Stijn oktober 2014 Demografische gegevens Tabel 1 Demografische eigenschappen Leeftijd in jaren, gemiddeld (SD) 56 (15) Respondenten N=194

Nadere informatie

BIJNIER. Dr. Frank Nobels Apr. Biol. Lieve Van Hoovels. OLVZiekenhuis Aalst-Asse-Ninove

BIJNIER. Dr. Frank Nobels Apr. Biol. Lieve Van Hoovels. OLVZiekenhuis Aalst-Asse-Ninove BIJNIER Dr. Frank Nobels Apr. Biol. Lieve Van Hoovels OLVZiekenhuis Aalst-Asse-Ninove INLEIDING CASUS man, 54 jaar Kliniek: reumapatiënt Therapie: langdurig medrol, geleidelijk afbouwen Laboratorium: onder

Nadere informatie

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum

Nadere informatie

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011 Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties Haffner, NEJM 998 microvasculaire afwijkingen nefropathie retinopathie neuropathie macrovasculaire afwijkingen coronaire hartziekten cerebrovasculaire

Nadere informatie

Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk.

Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk. Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk. Amerik de Mol Kinderarts-neonatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis 1 e Symposium Regionale Neonatologie Inhoud Cochrane review Eén review, één richtlijn?

Nadere informatie

De kracht van het netwerk

De kracht van het netwerk De kracht van het netwerk 2 e landelijk symposium voor IC-netwerken 28 november 2018 Eén virtuele IC voor de hele regio Mark van der Kuil intensivist, Bernhoven Disclosure (Potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Nieuwe inzichten in het perioperatief vochtbeleid

Nieuwe inzichten in het perioperatief vochtbeleid Nieuwe inzichten in het perioperatief vochtbeleid Vrancken Dirk Co-assistent anesthesie Promotor dr. Dewinter 1. Endotheliale glycocalyx o o De theorie van Starling De dubbele barrière 2. De Derde Ruimte

Nadere informatie

Standard Mortality Ratio s (SMR) en de Hospital Standardized Sterftecijfers (HSMR) per specifieke diagnosegroep

Standard Mortality Ratio s (SMR) en de Hospital Standardized Sterftecijfers (HSMR) per specifieke diagnosegroep Standard Mortality Ratio s (SMR) en de Hospital Standardized Sterftecijfers (HSMR) per specifieke diagnosegroep SMR s per specifieke diagnosegroep 2015-2017 De Standard Mortality Ratio s (SMR) geeft per

Nadere informatie

Sepsis Lotgenoten Dag

Sepsis Lotgenoten Dag Sepsis Lotgenoten Dag Bastiaan Haak en Tjitske van Engelen 29 september 2018 Inhoud Behandeling door de jaren heen Sepsis awareness Stand van zaken in de wetenschap Betere herkenning Betere (persoonlijke)

Nadere informatie

Transfusie indicatie op de intensive care

Transfusie indicatie op de intensive care Transfusie indicatie op de intensive care Floris Kranenburg MD/PhD-student Sanquin Research, Centrum voor Klinisch Transfusiegeneeskundig Onderzoek, Leiden Leids Universitair Medisch Centrum, Klinische

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis

PATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis PATIËNTEN INFORMATIE Bloedvergiftiging of sepsis 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw naaste een bloedvergiftiging heeft, ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Nationale Intensive Care Evaluatie,

Nationale Intensive Care Evaluatie, Nationale Intensive Care Evaluatie, Dave A. Dongelmans Voorzitter Stichting NICE Bestuurslid NVIC Anesthesioloog-Intensivist AMC Adviseur stichting 113-online suïcide preventie Wat doet NICE Start 1996

Nadere informatie

Hypoglycemia is associated with intensive care unit mortality

Hypoglycemia is associated with intensive care unit mortality Hypoglycemia is associated with intensive care unit mortality Hermanides J, Bosman RJ, Vriesendorp TM, Dotsch R, Rosendaal FR, Zandstra DF, Hoekstra JB, DeVries JH. Crit Care Med 2010; 38: 1430-1434 Dr

Nadere informatie

Endotoxine-geïnduceerde immuunsuppressie heeft geen invloed op de immuunrespons gericht tegen influenza

Endotoxine-geïnduceerde immuunsuppressie heeft geen invloed op de immuunrespons gericht tegen influenza Endotoxine-geïnduceerde immuunsuppressie heeft geen invloed op de immuunrespons gericht tegen influenza Rebecca M. Koch 1, M. Kox 1, J.C. Rahamat-Langendoen 2, D. Diavatopoulos 3, M.G. Netea 4, J.G. van

Nadere informatie

Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC

Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC achtergrond veneuze trombose komt frequent voor Medisch jaarverslag FNT 2014

Nadere informatie

Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond

Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Marlous Steeghs,, keuze co-assistent Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond Inleiding Cardiac arrest

Nadere informatie

Dutch summary. Nederlandse samenvatting

Dutch summary. Nederlandse samenvatting Dutch summary Nederlandse samenvatting 127 Kinderen die te vroeg geboren worden, dat wil zeggen bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken, worden prematuren genoemd. Na de bevalling worden ernstig

Nadere informatie

Lamotrigine in bipolar depression Loos, Marcus Lambertus Maria van der

Lamotrigine in bipolar depression Loos, Marcus Lambertus Maria van der Lamotrigine in bipolar depression Loos, Marcus Lambertus Maria van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters.

Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters. Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters. Opmerking: deze wijzigingen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter waren geldig ten tijde van het

Nadere informatie

M studie (Longkanker) / luchtpijp & longkanker

M studie (Longkanker) / luchtpijp & longkanker M14-361-studie (Longkanker) / luchtpijp & longkanker Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met vergevorderde kleincellige longkanker die behandeld worden met carboplatine en etoposide (standaardbehandeling).

Nadere informatie

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen

Nadere informatie

Spinal cord injury Laura Cox Aios anesthesiologie

Spinal cord injury Laura Cox Aios anesthesiologie Spinal cord injury 26-02-2016 Laura Cox Aios anesthesiologie 5000 jaar geleden door Egyptische physicians eerste beschrijving van mogelijke neurogene shock in een patient met spinal cord injury:...he has

Nadere informatie

Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie

Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het bestuderen van de aard en de mate van veranderingen op meerdere domeinen van het neurocognitief

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de behandeling van ATTR amyloïdose

Ontwikkelingen in de behandeling van ATTR amyloïdose Ontwikkelingen in de behandeling van ATTR amyloïdose Amyloïdose informatiedag Hans Nienhuis Inhoud Amyloïd en amyloïdose ATTR amyloïdose Ontstaanswijze Erfelijke versus ouderdoms vorm Behandelopties: Huidige

Nadere informatie

De effectiviteit en toepasbaarheid van non-invasieve hemodynamische monitoring bij de IC-patiënt

De effectiviteit en toepasbaarheid van non-invasieve hemodynamische monitoring bij de IC-patiënt De effectiviteit en toepasbaarheid van non-invasieve hemodynamische monitoring bij de IC-patiënt Joke Dieperink van der Goot IC- verpleegkundige & Circulation practitioner i.o. Medisch begeleider dr. R.S.

Nadere informatie

Acute gastrointestinale bloedingen. C. Verslype Maag-, Darm- en Leverziekten Manama ASO Interne Geneeskunde 22/11/2017

Acute gastrointestinale bloedingen. C. Verslype Maag-, Darm- en Leverziekten Manama ASO Interne Geneeskunde 22/11/2017 Acute gastrointestinale bloedingen C. Verslype Maag-, Darm- en Leverziekten Manama ASO Interne Geneeskunde 22/11/2017 Acute gastrointestinale bloedingen Algemene aspecten van aanpak bij bloedingen Focus

Nadere informatie

Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP. Carine van Rijn

Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP. Carine van Rijn Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP Carine van Rijn Inleiding Verhoogde intracraniële druk zou een contra-indicatie zijn voor cannulatie van de v. jugularis interna v. subclavialijn

Nadere informatie

Cufflek test op IC. Max Rooijakkers, keuzecoassistent IC

Cufflek test op IC. Max Rooijakkers, keuzecoassistent IC Cufflek test op IC Max Rooijakkers, keuzecoassistent IC 08-12-2017 Casus 68-jarige patiënt Geïntubeerd vanwege bedreigde ademweg bij (peri-)tonsillaire en parafaryngeale abcessen Op OK draineren abcessen,

Nadere informatie

Trans thoracale echografie als ondersteuning in de hemodynamische zorg rondom de patiënt met sepsis/septische shock op de IC.

Trans thoracale echografie als ondersteuning in de hemodynamische zorg rondom de patiënt met sepsis/septische shock op de IC. Trans thoracale echografie als ondersteuning in de hemodynamische zorg rondom de patiënt met sepsis/septische shock op de IC. Leon Zwiers. Circulation Practitioner i.o. Groene Hart Ziekenhuis, Gouda. Afdeling

Nadere informatie