Adviesnota Bestuur Datum: 21 september 2016

Transcriptie

1 Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Adviesnota Bestuur Datum: 21 september 2016 Adviesnota voor: Algemeen Bestuur (AB) Dagelijks Bestuur (DB) Onderwerp: Aanpassing Huishoudelijke Hulp naar aanleiding van jurisprudentie Advies: 1. Inhoud (wat willen wij bereiken en/of wat gaan wij doen in maximaal 2 zinnen?) a. Een algemene voorziening huishoudelijke hulp (HH) treffen die voldoet aan de eisen zoals geformuleerd door de Centrale Raad van Beroep. b. Een vaste bijdrage van 10,50 vast te stellen voor gebruik van de algemene voorziening door de doelgroep HH1. c. De algemene voorziening en maatwerkvoorziening HH inkopen met het Zeeuws model. 2. Netto kosten (wat mag/gaat het kosten?) Totale netto kosten voor een algemene voorziening en maatwerkvoorziening huishoudelijke hulp liggen tussen ,- en ,-. 3. Dekking (ten laste van welk budget?) Wmo. Besluit Dagelijks Bestuur (ter voorbereiding op behandeling Algemeen Bestuur) Datum: Besluit: Paraaf secretaris: Besluit Algemeen Bestuur Datum: Besluit: Paraaf secretaris: Besluit Dagelijks Bestuur Datum: Besluit: Paraaf secretaris:

2 Hoofdredacteur: Mark Venema Team: Beleid Teamleider: Henk Zondervan Directeur: M.J. Jellema Nader advies ingewonnen bij: Naam: Datum: Paraaf: Team Beleid Jacqueline Lenters Douwe Sibma Behandeld in MT Ja Zo ja, wanneer: 20 september 2016 Afgestemd met Planning & Control Ja Afgestemd met Applicatiebeheer Ja / Nee Afgestemd met Communicatie Extern / intern Ja Ja Zo ja, wanneer: o.a. op 15 juli, 18 augustus en 12 september 2016 Zo ja, wanneer: Zo ja, wanneer: 13, 14, 15 september (extern) Zo ja, wanneer: 14 september (interne communicatie besproken in werkgroep) Planning: Voorbereiding in DB 1 september 2016 Algemeen Bestuur: Voorbereiding: 1 september 2016 Dagelijks Bestuur: Voorbereiding: 1 september 2016 Ter inzage legging: 29 september 2016 a. Aanleiding en centrale vraag In Noordwest Friesland is de visie dat inwoners bij het organiseren van de huishoudelijke hulp waar mogelijk hun eigen kracht en zelfredzaamheid benutten. Vanuit deze gedachte is als beleid vastgelegd dat de eerste drie uren van de huishoudelijke hulp ingaande 1 januari 2015 niet worden beschouwd als een maatwerkvoorziening, maar als een algemene voorziening; met de kanttekening dat altijd een onderzoek plaatsvindt naar de persoonlijke omstandigheden en indien nodig huishoudelijke hulp als een maatwerkvoorziening zal worden ingezet. De uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) op 18 mei 2016 vraagt echter om aanscherping van het beleid en de uitvoering daarvan. De hoogste bestuursrechter heeft namelijk bepaald dat de huishoudelijke hulp onderdeel is van de Wmo en enkel als algemene voorziening mag worden aangeboden als is voldaan aan een aantal voorwaarden, waar het beleid in Noordwest Friesland op dit moment niet volledig aan voldoet. Centrale vraag Dit voorstel vraagt een besluit van het bestuur over de visie op de huishoudelijke hulp, waarin de centrale vraag is hoe de huishoudelijke hulp vanaf als voorziening moet worden ingericht. 1

3 Los van de uitspraak van de CRvB loopt de huidige overeenkomst voor de HH af op 31 december. Er moet dus een nieuwe overeenkomst zijn vanaf b. Afbakening, aansluiting bij eerder vastgesteld beleid Dit voorstel sluit aan bij de kaders die worden gesteld door de Wmo 2015 en de uitspraak van de CRvB. Verder wordt de huidige vastgestelde beleidsvisie op de huishoudelijke hulp, zoals opgenomen in het beleidsplan Sociaal domein in de praktijk, toegelicht. 1 Het bestuur wordt in dit voorstel namelijk gevraagd of de huishoudelijke hulp met een aantal cruciale aanpassingen moet voortbouwen op de huidige beleidsvisie of dat die visie moet worden losgelaten. Wmo 2015 Wmo-voorzieningen, zoals de huishoudelijke hulp, kunnen op basis van de Wmo 2015 op twee manieren worden ingericht, namelijk: 1. De algemene voorziening Een algemene voorziening is een aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is en dat is gericht op maatschappelijke ondersteuning. 2. De maatwerkvoorziening Een maatwerkvoorziening is een op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen ten behoeve van de zelfredzaamheid, participatie of beschermd wonen en opvang. Beleid Noordwest Friesland sinds In het beleidsplan Sociaal domein in de praktijk is gesteld dat de huishoudelijke hulp in Noordwest Friesland voor de eerste drie uren een algemene voorziening is en aan de markt wordt overgelaten. Dat betekent dat inwoners voor de eerste drie uren huishoudelijke hulp worden verwezen naar private schoonmaakondersteuning en dat er dus tussen de Dienst en de aanbieders geen contracten zijn gesloten. In de werkwijze is opgenomen dat er nog wel een onderzoek plaats kan vinden naar de persoonlijke omstandigheden en indien nodig de huishoudelijke hulp als maatwerkvoorziening kan worden verstrekt. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer sprake is van meervoudige ondersteuning. De beleidskeuze om de eerste drie uren als algemene voorziening te duiden en de verdere inrichting daarvan kwam echter ter discussie als gevolg van de uitspraak van de CRvB d. d. 18 mei Uitspraak CRvB d. d. 18 mei 2016 De CRvB heeft bepaald dat de huishoudelijke hulp als algemene voorziening mag worden aangeboden, maar heeft daarbij onder andere de volgende voor ons van belang zijnde opmerkingen gemaakt: 1 De visie op de huishoudelijke hulp is opgenomen in het beleidsplan Sociaal domein in de praktijk, vastgesteld in oktober In bijlage 4 van het beleidsplan wordt een toelichting over dit besluit gegeven. 2

4 1. Het stellen van een urengrens, in ons geval een 3-urengrens, moet gebaseerd zijn op objectief en onafhankelijk onderzoek. 2. Een aanbieder moet zich tegenover het college, in ons geval tegenover het dagelijks bestuur van de Dienst, verbinden voor het leveren van een algemene voorziening. Als een aanbieder niet tegenover het dagelijks bestuur van de Dienst is verbonden, is geen sprake van een algemene voorziening. 3. Als maatschappelijke ondersteuning ter compensatie van de zelfredzaamheid noodzakelijk is, dient tijdens het onderzoek in het kader van de Wmo 2015 onderzocht te worden of een algemene voorziening voor de betrokkene financieel haalbaar is. In oudere jurisprudentie is daarnaast bepaald dat ook onderzocht dient te worden of een algemene voorziening voor de betrokkene daadwerkelijk beschikbaar is en adequate compensatie biedt. 4. Uit artikel van de Wmo 2015 volgt dat voor een algemene voorziening een bijdrage kan worden gevraagd. Dat moet bij verordening worden geregeld. Delegatie aan het college, of in ons geval aan het DB is niet toegestaan. Verder vloeit uit de uitspraak van de CRvB voort dat vanuit de Wmo 2015 altijd een zorgvuldig onderzoek naar de situatie van de burger moet plaatsvinden. Dat kan onder andere door middel van een keukentafelgesprek. Op basis van dat onderzoek moet altijd maatwerk worden geleverd. Maatwerk is echter niet per definitie een maatwerkvoorziening, maar kan ook in de vorm van een algemene voorziening, of in de vorm van een combinatie van een maatwerkvoorziening en een algemene voorziening. Bij het leveren van maatwerk staat centraal dat de voorziening een passende bijdrage levert aan de zelfredzaamheid of participatie van de burger. Daarbij maakt het dus niet uit of die passende bijdrage wordt geleverd door middel van een algemene- of een maatwerkvoorziening. Het huidige beleid in Noordwest Friesland voldoet niet aan alle bovenstaande voorwaarden. Er is op dit moment daarom geen sprake van een algemene voorziening in de zin van de Wmo In juni 2016 is daarom besloten om een korte termijn oplossing voor de HH toe te passen zodat inwoners die zich nieuw melden voor de huishoudelijke hulp in het kader van de Wmo 2015 in ieder geval ondersteuning ontvangen, in dit geval in de vorm van een maatwerkvoorziening. Deze werkwijze is per van toepassing. Dit voorstel betreft de lange termijn. c. Advies A. Huishoudelijke Hulp beleid 1. Het advies is om een algemene voorziening voor enkelvoudige huishoudelijke hulp te treffen die voldoet aan de juridische eisen zoals geformuleerd door de CRvB (keuze 1). 2. Het advies is om van de doelgroep HH een vaste bijdrage van 10,50 per uur te vragen voor gebruik van de algemene voorziening. 2 B. Inkoop Huishoudelijke Hulp 3. Gunnen aan elke zorgaanbieder die voldoet aan de geschiktheids- en uitvoeringseisen en de door de Dienst vastgestelde eisen accordeert. 2 Iemand behoort tot de doelgroep als die persoon in het kader van de Wmo wordt beperkt in de schoonmaakwerkzaamheden in het huishouden en als gevolg daarvan ondersteuning nodig heeft. 3

5 In de volgende paragraaf wordt uitgelegd hoe deze adviezen tot stand zijn gekomen. d. Argumenten In deze paragraaf wordt per advies toegelicht wat de opties zijn, wat deze opties concreet betekenen en wat de voor- en nadelen van deze opties zijn. Argumenten advies A. 1 Optie 1 Naast een maatwerkvoorziening een algemene voorziening voor de enkelvoudige huishoudelijke hulp treffen die voldoet aan de juridische eisen van de CRvB Variant 1 De cliënt die behoort tot de doelgroep HH betaalt een vaste bijdrage van 8,50 per uur voor gebruik van de algemene voorziening. Variant 2 De cliënt betaalt een vaste bijdrage van 10,50 per uur. Variant 3 De cliënt betaalt een vaste bijdrage van 13,00 per uur. In dit scenario wordt de huidige constructie en de daarbij behorende drie urennorm vervangen door een gecontracteerde algemene voorziening die laagdrempelig en toegankelijk is voor alle inwoners. Inwoners die de ondersteuning echter niet nodig hebben, betalen de volledige kostprijs. Als inwoners een beperking ondervinden in hun zelfredzaamheid en participatie en daardoor enkelvoudige, lichte huishoudelijke hulp (vroeger heette dat HH1) als ondersteuningsbehoefte hebben, kunnen zij gebruik maken van de algemene voorziening voor een vaste bijdrage. Inwoners die deze ondersteuning nodig hebben, zijn meestal voldoende in staat om die ondersteuning zelf te organiseren. Mocht de algemene voorziening om wat voor reden dan ook niet passend zijn voor de cliënt, dan kan een maatwerkvoorziening worden ingezet. Om te beoordelen welke voorziening passend is, wordt een keukentafelgesprek met de inwoner gevoerd, waarin onder andere aandacht wordt besteed aan de vraag of de inwoner wel tot de doelgroep van de Wmo behoort, of de ondersteuning passend is en of hij de algemene voorziening kan betalen. Als de algemene voorziening passend is voor de inwoner, dan wordt hij verwezen naar gecontracteerde zorgaanbieders. Daarnaast wordt een maatwerkvoorziening altijd ingezet voor inwoners die regievragende, complexe hulp bij het huishouden nodig hebben (vroeger heette dat HH2). Bij deze inwoners is er namelijk sprake van een relatief zware ondersteuningsbehoefte. Van deze doelgroep kan redelijkerwijs niet worden verwacht en gevraagd dat zij de ondersteuning zelf organiseert door middel van een algemene voorziening. Daarnaast vraagt dergelijke problematiek meer specialistische ondersteuning met een hogere kostprijs die in de meeste gevallen onbetaalbaar is als algemene voorziening. Hetzelfde kan van toepassing zijn voor inwoners met een meervoudige ondersteuningsbehoefte, oftewel wanneer de cliënt HH1 nodig heeft en daarnaast al ondersteuning ontvangt vanuit een andere bouwsteen (bijvoorbeeld begeleiding). Bij deze cliënten wordt per situatie beoordeeld hoe zelfredzaam de cliënt is en of hij zijn ondersteuning kan organiseren middels een algemene voorziening. Ten slotte kunnen de omstandigheden van het geval uitwijzen dat een algemene voorziening niet passend is. Ook in dat geval wordt een maatwerkvoorziening verstrekt. Hoe dit in de praktijk werkt, kunt u zien in een schema (bijlagestuk 3) 4

6 Voordelen optie 1: 1. Sluit aan op de huidige beleidsvisie zoals vastgelegd in Sociaal domein in de praktijk 2. Levert voldoende maatwerk en vergroot waar mogelijk de zelfredzaamheid van inwoners 3. Laagdrempelig en toegankelijk, waardoor (beginnende) problematiek vroegtijdig kan worden gesignaleerd 4. Goedkoper dan enkel een maatwerkvoorziening voor de enkelvoudige huishoudelijke hulp Nadelen optie 1: 5. Er blijft een klein juridisch risico bestaan, omdat de jurisprudentie niet uitgekristalliseerd is over hoe om te gaan met bijdragen voor een algemene voorziening en het voor iedereen betaalbaar maken van die bijdragen Ad. 1. Sluit aan op de huidige beleidsvisie In oktober 2014 heeft het bestuur besloten om voor de huishoudelijke hulp voor de eerste drie uren een algemene voorziening te treffen. 3 Deze visie vloeide voort uit de gedachte dat inwoners waar mogelijk hun eigen kracht en zelfredzaamheid benutten. Bij het treffen van een algemene voorziening die voldoet aan de juridische eisen, worden inwoners waar mogelijk nog steeds in hun eigen kracht gezet, onder de voorwaarde dat ze in ieder geval de ondersteuning ontvangen die zij nodig hebben. Ad. 2. Levert voldoende maatwerk De CRvB heeft gesteld dat gemeenten in het kader van de Wmo 2015 maatwerk moeten leveren. Een algemene voorziening kan maatwerk bieden voor inwoners met een lichte huishoudelijke ondersteuningsbehoefte. Bij het leveren van maatwerk staat namelijk centraal of de voorziening passende ondersteuning biedt voor de zelfredzaamheid of participatie van de inwoner. Tijdens het keukentafelgesprek wordt onderzocht welke ondersteuning passend is. Het maakt daarbij niet uit of die ondersteuning wordt geleverd door middel van een algemene- of een maatwerkvoorziening. Indien een algemene voorziening in een individueel geval geen maatwerk kan bieden, kan altijd nog een maatwerkvoorziening worden verstrekt. Daardoor is er een groter aanbod van voorzieningen dat, afgestemd op de ondersteuningsbehoefte en situatie van de inwoner, kan worden ingezet. Ad. 3. De algemene voorziening is laagdrempelig en toegankelijk Een algemene voorziening is laagdrempeliger en toegankelijker dan een maatwerkvoorziening, omdat de algemene voorziening zonder indicatie en formele aanvraag via de gemeente kan worden benut. De algemene voorziening is in beginsel namelijk toegankelijk voor iedereen, maar iemand voor wie de HH niet noodzakelijk is ter compensatie van diens zelfredzaamheid en/of participatie, betaalt de volledige kostprijs. De burger die wel tot de doelgroep HH behoort, kan ook zonder indicatie gebruik maken van deze voorziening voor een vaste bijdrage die lager is dan de volledige kostprijs. Dit in tegenstelling tot de toekenning van een maatwerkvoorziening, waarvoor een formele aanvraag altijd noodzakelijk is. 3 De visie op de huishoudelijke hulp is opgenomen in het beleidsplan Sociaal domein in de praktijk, vastgesteld in oktober In bijlage 4 van het beleidsplan wordt een toelichting over dit besluit gegeven. 5

7 Dit betekent echter niet dat de Dienst de algemene voorziening niet monitort. Dat mag volgens de CRvB ook niet. Door middel van contractafspraken met de zorgaanbieders houdt de Dienst zeggenschap over de algemene voorziening. Als eerste wordt bepaald of de inwoner die zich meldt voor HH tot de doelgroep behoort en of de algemene voorziening passend is voor zijn ondersteuningsbehoefte. Dit gebeurt door middel van een gesprek met de inwoner. Als de inwoner tot de doelgroep behoort, wordt hem medegedeeld dat hij een vaste bijdrage moet betalen voor gebruik van de algemene voorziening. Als de persoon echter aangeeft dit niet te kunnen betalen, dan vindt verder onderzoek door het gebiedsteam plaats en kan de inwoner nog in aanmerking komen voor een kortingsregeling. In principe wordt de eerste (toegangs-)toets bij een algemene voorziening uitgevoerd door de zorgaanbieders. Dit kan worden gerealiseerd door middel van duidelijke en goede afspraken met de zorgaanbieders. Deze afspraken zijn cruciaal om goede uitvoering van de toets te realiseren en om te voorkomen dat er wordt getoetst vanuit eigen belang. Om dit zorgvuldig in te richten is tijd nodig. Daarnaast moet operationeel alles in kannen en kruiken zijn voor een overgang van de toegang voor de HH naar de zorgaanbieders is te vroeg en biedt onvoldoende tijd voor zorgvuldige afronding van deze processen. Ten tweede is dit een onderwerp van discussie, omdat onder andere de toegang naar de HH op dit moment verloopt via de gebiedsteams en een plotselinge wijziging daarvan verwarring kan creëren bij de inwoners. Wij raden daarom aan om in 2017 een pilot te draaien met als doel meer inzicht te krijgen in en te toetsen hoe de toegang bij de zorgaanbieders het beste kan worden vormgegeven en gemonitord. Afhankelijk van het succes van deze pilot, kan per de toegang tot de algemene voorziening HH1 via de zorgaanbieders gaan. Wij adviseren de toegang tot de algemene voorziening HH1 in ieder geval voor die datum bij de gebiedsteams te laten. Preventieve werking Vergeleken met het oude beleid kent dit scenario een betere preventieve werking. In de oude situatie werden inwoners die minder dan drie uren huishoudelijke hulp nodig hadden, namelijk doorverwezen naar de private schoonmaakondersteuning. Zo zag de algemene voorziening in Noordwest Friesland eruit. Zij waren daardoor uit beeld. In deze voorgestelde optie kunnen zij gebruik maken van de algemene voorziening die is gecontracteerd door de Dienst, waardoor deze inwoners met een lichtere ondersteuningsbehoefte toch hulp ontvangen én in beeld zijn bij de gemeente. Dit betekent dat er meer ondersteuning aan de voorkant en vroegtijdige signalering van (beginnende) problematiek plaatsvindt, waardoor voorkomen kan worden dat problemen verder escaleren. Door nauwe samenwerking en duidelijke afspraken met de zorgaanbieders van de algemene voorziening kan de preventie en signalering van domein-overstijgende problemen en van problemen in de zelfredzaamheid en participatie worden verbeterd. 6

8 Ad. 4. Goedkoper dan een maatwerkvoorziening In het bijlagedocument zijn drie verschillende scenario s berekend voor de kosten van een algemene voorziening naast een maatwerkvoorziening. Verwijzing naar de bijlage voor volledige berekening per gemeente en voor Noordwest Friesland. Financieel vangnet voor inwoners met weinig draagkracht In het beleidsplan Sociaal domein in de praktijk is vastgelegd dat er een financieel vangnet moet zijn voor HH-cliënten met weinig draagkracht, zodat voorkomen wordt dat inwoners met een laag inkomen de ondersteuning niet kunnen betalen. Er wordt een nieuwe kortingsregeling voor inwoners met een laag inkomen uitgewerkt die aansluit bij de huidige compensatieregeling, deze regeling biedt een korting voor inwoners met een inkomen van 130% van het minimuminkomen of lager. De nieuwe regeling wordt voorgelegd aan het Algemeen Bestuur van de Dienst tijdens de bestuursvergadering van 20 oktober Ad. 5. Klein juridisch risico Hoewel er verscheidene opties zijn voor een financieel vangnet, blijft er een klein juridisch risico bestaan, omdat de Wmo 2015 op dit punt onduidelijk is, de CRvB zich er nog niet over heeft gebogen en in de literatuur tegengestelde denkrichtingen naar voren komen als het gaat over hoe om te gaan met eventuele kortingen op de bijdrage voor de algemene voorziening. Optie 2 Terugkeren naar een maatwerkvoorziening voor de huishoudelijke hulp als voorzien in de Wmo De algemene voorziening van 2015 wordt losgelaten en er wordt enkel een maatwerkvoorziening voor huishoudelijke hulp ingezet voor inwoners die huishoudelijke hulp nodig hebben als gevolg van een beperking in hun zelfredzaamheid of participatie. Voordelen: 1. Geen juridisch risico 2. Uitvoeringstechnisch niet te complex Nadelen: 3. Duurder dan een algemene voorziening 4. Als er enkel een maatwerkvoorziening is, is het enige alternatief huishoudelijke hulp via de markt Ad. 1. Geen juridisch risico Een maatwerkvoorziening kent als het op compenseren aankomt geen juridisch risico. Een maatwerkvoorziening is namelijk, zo stelt de Wmo 2015, een voorziening die afgestemd is op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon. De behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden worden altijd voorafgaand onderzocht voordat een voorziening wordt toegekend. De toegekende voorziening levert dus altijd maatwerk. 7

9 Ad. 2. Uitvoeringstechnisch niet te complex De Wmo 2015 biedt meer ruimte voor het onderzoek naar de mogelijkheden en behoeften van een inwoner die een maatwerkvoorziening aanvraagt. Het onderzoek wordt uitgevoerd door gemeenten en Dienst. De toetsing van het inkomen, het vermogen en de vaststelling van de eigen bijdrage wordt daarentegen uitgevoerd door het CAK. Dit verlicht de uitvoeringslasten van de gemeenten en de Dienst. Ad. 3. Kosten van een maatwerkvoorziening Als de bestaande gebruikers van de HH één op één worden overgezet in een maatwerkvoorziening, nemen de kosten voor huishoudelijke hulp toe. In het bijlagedocument is een uitgebreide berekening opgenomen, waarbij rekening is gehouden met inkomsten uit de eigen bijdrage (inschatting). Verwijzing naar de bijlage voor volledige berekening per gemeente en Noordwest Friesland. Ad. 4. Als er enkel een maatwerkvoorziening is, is het enige alternatief huishoudelijke hulp via de markt Voordat een maatwerkvoorziening wordt toegekend, moet er een formele aanvraag worden gedaan en een indicatie worden afgegeven. Inwoners die een lichte ondersteuningsbehoefte hebben, maar op basis van het onderzoek geen indicatie ontvangen, kunnen geen gebruik maken van de maatwerkvoorziening. Voor deze groep is huishoudelijke hulp via de markt het enige alternatief. Argumenten Advies A. 2 Voor het gebruik van de algemene voorziening mag op grond van de Wmo 2015 een bijdrage worden gevraagd. De hoogte van die bijdrage heeft onder andere invloed op de betaalbaarheid van de algemene voorziening. Bij het betaalbaar houden van de algemene voorziening voor cliënt en gemeenten heeft het bestuur de keuze uit drie varianten. Voor alle drie de varianten geldt dat er een kortingsregeling wordt ingericht vergelijkbaar met de huidige compensatieregeling om te voorkomen dat inwoners met een laag inkomen de algemene voorziening niet kunnen betalen. Variant 1 Bijdrage cliënt 8,50 per uur. Een groot deel van de huidige HH-gebruikers maakt op dit moment gebruik van het aanbod van de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT). 4 Zij hebben dus geen indicatie, maar ontvangen HHT, waardoor ze voor een gereduceerd tarief van 8,50 per uur gebruik kunnen maken van de HH. Er kan voor gekozen worden de bijdrage voor het gebruik van de algemene voorziening ook op 8,50 te stellen. Deze variant kent een aantal voor- en nadelen: Voordelen variant 1 Deze variant biedt de meeste continuïteit en rust voor de inwoners die op dit moment gebruik maken van de HHT, omdat de bijdrage voor hen niet verandert. In dit geval verandert de situatie niet voor de cliënt. Dat betekent dat er keukentafelgesprek in principe niet nodig is om eventuele wijzigingen toe te lichten, omdat die wijzigingen er niet zijn en omdat er geen inbreuk wordt gemaakt op de ondersteuning die de inwoner 4 Op dit moment kennen we ca inwoners die HH ontvangen via de HHT. 8

10 ontvangt. Het tijdelijke aanbod waar deze groep nu gebruik van maakt (HTT) kan daardoor worden overgezet in een algemene voorziening zonder dat er extra uitvoeringskosten worden gemaakt. Toch is het belangrijk dat de keuze voor een keukentafelgesprek beschikbaar is voor de cliënt indien hij behoefte heeft aan meer informatie. Daarom informeren we inwoners over deze mogelijkheid en laten we de keuze voor een gesprek aan hen. De verwachting is echter dat inwoners die tevreden zijn met hun huidige ondersteuning geen behoefte hebben aan een gesprek en dat daardoor weinig inwoners zich gaan melden voor een keukentafelgesprek, wat leidt tot minder incidentele kosten en druk op de uitvoering. Nadelen variant 1 De kostprijs van HH zal komend jaar hoogstwaarschijnlijk toenemen. Als de bijdrage van cliënten gelijk blijft ( 8,50), dan moeten de gemeenten de overige kosten zelf betalen. Dit resulteert in hogere structurele kosten dan bij de andere scenario s. Variant 2 Bijdrage cliënt 10,50 per uur. Voordelen variant 2 De gedachte achter de inzet van de HHT was een zachte landing voor inwoners die onder de oude Wmo een indicatie hadden voor drie uren HH of minder en volgens de visie van (oktober 2014) overgezet zouden worden naar een algemene voorziening waar zij de HH zelf moesten organiseren. Door middel van de HHT kon deze groep voor een gereduceerd tarief van 8,50 gebruik maken van HH als algemene voorziening. De regeling was een zachte landing en niet als permanent bedoeld. Een wijziging naar een bijdrage van 10,50 sluit aan bij de vastgestelde visie van oktober 2014 en ligt nog steeds onder het tarief wat inwoners op de particuliere markt voor HH betalen. Dit scenario levert minder hoge structurele kosten op dan scenario 1. Nadelen variant 2 Ook in dit scenario hoeven niet standaard keukentafelgesprekken te worden gevoerd en kan de keuze voor een keukentafelgesprek aan de inwoners worden gelaten, omdat er geen inbreuk wordt gemaakt op hun ondersteuning. Wel is de verwachting dat meer HHT ers zich melden bij de gemeente voor een keukentafelgesprek dan bij variant 1, omdat een wijziging van de bijdrage financiële gevolgen heeft voor de cliënt. Dit levert dus hogere incidentele (uitvoerings-)kosten op, maar omdat het tarief nog steeds voordeliger is ten opzichte van HH via de particuliere markt en omdat HHT ers op de hoogte waren van het feit dat het aanbod wat zij ontvingen tijdelijk was, is de verwachting dat de behoefte naar keukentafelgesprekken niet op grote schaal aanwezig zal zijn. Voor inwoners met een laag inkomen wordt de kortingsregeling ingezet, zodat de algemene voorziening voor iedereen betaalbaar blijft. Variant 3 Bijdrage cliënt 13,00 per uur. Voordelen variant 3 Door een hogere bijdrage te vragen van de cliënt, worden de structurele kosten van de gemeenten verlaagd. Nadelen variant 3 Een verhoging van 8,50 naar 13,00 is een ingrijpende wijziging voor bestaande gebruikers van de HHT. Dit creëert geen continuïteit en rust voor de cliënt. Daarnaast ligt 9

11 deze bijdrage dichtbij het tarief waarvoor inwoners zelf HH via de markt kunnen regelen, wat kan resulteren in een groot aantal HH-gebruikers die HH nodig heeft, maar er via de gemeente niet meer gebruik van gaat maken, omdat het te duur is. Het is bij deze groep de vraag of zij HH via de markt gaan organiseren of dat zij geen HH ontvangen en uiteindelijk leven in een vervuilt huis. Dat is niet wenselijk en past niet binnen de gedachte van de Wmo. Daarom raden wij de variant van 13,00 af. Daarnaast is de kans groot dat veel ontevreden inwoners zich melden voor een keukentafelgesprek bij de gemeente. Mocht er voor deze variant worden gekozen, dan raden wij aan om de HHT ers ambtshalve te verlengen met in ieder geval een halfjaar, zodat de keukentafelgesprekken kunnen worden ingepland en binnen capaciteit van gebiedsteams kunnen worden gevoerd. Er kan zo worden voorkomen dat op korte termijn keukentafelgesprekken op grote schaal gevoerd moeten worden. Deze variant leidt dan echter wel tot hogere incidentele uitvoeringskosten. Argumenten advies B. 1 (Inkoop) Waarom aanbesteden? Voor de inkoop van HH dateert de laatste aanbesteding uit 2009, waaruit toen overeenkomsten zijn voortgevloeid met Combinatie Interzorg-Zorgcentrum het Bildt- Tellens, Het Friese Land, Palet en Zorgkompas. Deze overeenkomst liep af op 31 december Voor 2014, 2015 en 2016 is er telkens een nieuwe overeenkomst met genoemde zorgaanbieders afgesloten, dit gebeurde onderhands, d.w.z. zonder inkooptraject of andere vorm van concurrentiestelling. Eén van de overwegingen om dit te doen was om continuïteit en rust te bieden aan de cliënten, en ook om de Dienst te ontlasten vanwege drukke voorbereidingen op de decentralisaties. Echter, de Aanbestedingswet is per 1 juli jl. aangepast, zodra de opdrachtwaarde ,- of hoger is dient er aanbesteed te worden. Er zijn twee opties voor aanbesteding: Optie 1 Gunnen aan een bepaald aantal zorgaanbieders Dit zou kunnen door de zorgaanbieders een tarief te laten offreren, met in achtneming van een minimumtarief (als zijnde de vertaling van de AMvB inkoop Wmo) en vragen te laten beantwoorden op het gebied van kwaliteit. Bij de beoordeling worden punten toegekend. Gesorteerd op het totaal aantal gescoorde punten prijs + kwaliteit ontstaat een ranking. Aan de bovenste x zorgaanbieders wordt gegund. X moet dan vooraf in het bestek zijn geëxpliceerd (absoluut aantal of formule gerelateerd aan de zorgaanbieder met het meeste aantal punten). Op voorhand is een redelijke mate van zekerheid over het aantal te gunnen partijen; in principe x, tenzij er minder (geldige) inschrijvingen zijn. Het nadeel van deze optie is hoe vooraf kwaliteit van zorg vanaf papier moet worden beoordeeld. Optie 2 Gunnen aan elke zorgaanbieder die voldoet aan de geschiktheidsen uitvoeringseisen en de door de Dienst vastgestelde eisen accordeert (Zeeuws model) 10

12 De inschrijvers die voldoen aan de eisen en akkoord gaan met de vastgestelde tarieven wordt een overeenkomst aangeboden. Op voorhand is niet te zeggen hoeveel partijen gecontracteerd zullen worden, wel is de verwachting dat als de eisen op een juist niveau worden geplaatst het aantal te gunnen partijen fors minder zal zijn dan bij de Begeleiding, vooral omdat de Dienst veel beter zicht heeft op de HH-markt dan zij in 2014 had van de Begeleidingsmarkt. Er kunnen daardoor gericht marktconforme eisen worden neergelegd. Benadrukt dient te worden dat het Zeeuws Model geen open model os, waarin na de inkoopprocedure nog nieuwe aanmelders kunnen worden gecontracteerd. Dit laatste is wel gefaciliteerd in de overeenkomst Begeleiding, met name om omissies in het gecontracteerde zorgaanbod snel te kunnen ondervangen en om kleine zorgaanbieders optimaal de kans te geven om mee te doen. Echter een open model staat op gespannen voet met het Aanbestedingsrecht blijkens een arrest van het Hof van Justitie (Falk-Dak-arrest) en bovendien levert een model met na-contractering erg veel werk op Inkoop. e. Kanttekeningen en risico s e1. Bestuurlijk, financieel, juridisch of maatschappelijk risico: Algemene risico s en kanttekeningen Hieronder worden de risico s en kanttekeningen benoemd die zowel voor advies A, optie 1 als optie 2 een risico vormen. 1. Financieel risico Veel minder budget voor bekostiging HH door beëindiging HHT In 2015 en 2016 heeft de Rijksoverheid een budget ingezet om de werkgelegenheid in de huishoudelijke hulp-sector in stand te houden. Dit budget werd gedefinieerd als de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT) en omvatte in 2016 landelijk 141 miljoen. De HHT werd in Noordwest Friesland ingezet om een zachte landing van maatwerkvoorziening naar algemene voorziening te creëren voor de inwoners die op een indicatie hadden voor HH. Ongeveer cliënten kunnen door de HHT voor een gereduceerd tarief huishoudelijke hulp inkopen. Vanaf beëindigt de HHT en wordt dit budget vervangen met een landelijk budget van 40 miljoen. Dit betekent dat gemeenten vanaf 2017 veel minder budget beschikbaar hebben voor de bekostiging van de huishoudelijke hulp. Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Staatssecretaris Van Rijn werkt momenteel aan een AMvB die samengevat - inhoudt dat gemeenten onder de Wmo 2015 zorg voor reële prijzen dienen te contracteren. De definitieve tekst en ingangsdatum is nog niet bekend, maar als op grond van deze AMvB opwaartse bijstelling van het uurtarief HH nodig zou zijn, dan heeft dit gevolgen voor de budgettaire ruimte. 11

13 Mogelijke toestroom Sinds 2015 zijn verscheidene inwoners verwezen naar de private schoonmaakondersteuning, omdat zij minder dan drie uren huishoudelijke hulp nodig hadden. Tevens zijn er inwoners die uren hebben ingeleverd, omdat de HH voor hen te duur werd per De kans bestaat dat deze inwoners zich melden nadat het nieuwe beleid bekend is en onder dit nieuwe beleid wel in aanmerking komen voor HH via de algemene voorziening. Voor deze mogelijke toestroom wordt een financieel risico van 0 tot 10% ingeschat. 2. Juridisch risico Mogelijk verbod op alfahulpconstructie Staatssecretaris Van Rijn heeft een akkoord gesloten met vakbonden CNV, FNV en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Het doel van dit akkoord is om fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden te creëren voor werknemers in de thuiszorg. De staatssecretaris beoogt dit te bereiken door hoogstwaarschijnlijk vanaf 1 januari 2017 de alfahulpconstructies te verbieden. Dat houdt in dat gecontracteerde zorgaanbieders geen alfahulpen mogen inschakelen bij de uitvoering van een algemene voorziening. Vooruitlopend op deze ontwikkelingen wordt geadviseerd de constructie voor alfahulpen in Noordwest Friesland niet in te zetten, wat een hogere kostprijs tot gevolg heeft. Risico s en kanttekeningen voor de algemene voorziening (optie 1) 1. Juridisch risico van een algemene voorziening De CRvB heeft een aantal juridische eisen gesteld aan de algemene voorziening voor de HH. Een van deze eisen, het financieel draagbaar maken van de algemene voorziening, kan een klein juridisch risico opleveren, omdat de Wmo 2015 op dit punt onduidelijk is, de CRvB zich er nog niet over heeft gebogen en in de literatuur tegengestelde denkrichtingen naar voren komen als het gaat over hoe om te gaan met eventuele korting op de bijdrage voor de algemene voorziening. 2. Uitvoeringsrisico Een financieel vangnet organiseren voor inwoners met weinig draagkracht betekent dat er wordt gevarieerd in de bijdrage die inwoners betalen voor de algemene voorziening en dat de administratie en werkprocessen daar wellicht op worden aangepast. Dat is afhankelijk van de vraag of op de huidige werkwijze kan worden aangesloten. Het is belangrijk dat het financieel vangnet uitvoeringstechnisch niet te complex wordt. Risico s en kanttekeningen voor de maatwerkvoorziening (optie 2) 1. Financieel risico De kosten van een maatwerkvoorziening zijn hoger dan een algemene voorziening. (bijlage). Mede door het verval van het HHT-budget, is het de vraag of die kosten opgevangen kunnen worden. 12

14 e2. Maatregel om risico te minimaliseren: Minimaliseren algemene risico s 1. Financieel risico Er kan worden gevarieerd in de bijdrage die wordt gevraagd voor gebruik van de algemene voorziening. Er zijn verscheidene scenario s uitgerekend. Deze zijn opgenomen in de bijlage. 2. Juridisch risico Vooruitlopend op het akkoord wat staatssecretaris Van Rijn, de CNV, FNV en de VNG aan het ontwikkelen zijn, wordt de alfahulpconstructie niet ingezet. Minimaliseren risico s keuze 1 1. Juridisch risico van een algemene voorziening Een voorstel om een korting voor bepaalde inkomensgroepen te introduceren, is ter juridische controle voorgelegd aan Schulinck en de VNG, zij hebben dit voorstel goedgekeurd. Het is dus wel mogelijk om een financieel vangnet te organiseren voor HH-cliënten met weinig draagkracht. 2. Uitvoeringsrisico Er wordt een projectgroep opgezet om vanuit verscheidene perspectieven na te gaan welke regeling het meest uitvoerbaar is en nog steeds voldoet aan de juridische eisen en het beoogde doel, namelijk de algemene voorziening voor iedereen toegankelijk maken. Minimaliseren risico s keuze 2 1. Financieel risico Er zijn geen maatregelen om dit risico te minimaliseren, omdat de Wmo 2015 stelt dat gemeenten inwoners, die een beperking hebben in hun zelfredzaamheid of participatie, moeten ondersteunen. Zij kunnen dus niet worden geweigerd. Als alle bestaande HHcliënten vervolgens een maatwerkvoorziening ontvangen en niet verwezen kunnen worden naar een voorliggende mogelijkheid, zoals bijv. het eigen netwerk of een algemene voorziening, dan nemen de kosten vergeleken met de huidige situatie toe. f. Financiële consequenties f1. Totale kosten van de investering of uitgaaf De totale kosten van de algemene voorziening naast een maatwerkvoorziening (keuze 1) liggen tussen ,- en ,-. f2. Bijdrage van derden - f3. Incidentele of structurele kosten Structureel f4. Financiële consequentie is wel of niet binnen de begroting te verantwoorden Niet (verwijzing naar de bijlagestuk 2). f5. Dekking vanuit budget Wmo. 13

15 g. Procedures, uitvoering en planning De procedures, uitvoering en planning zijn verwerkt in een schema (bijlagestuk 4) g1. Afstemming met eventuele leverancier Er heeft vooroverleg plaatsgevonden met de zorgaanbieders. g2. Automatisering g3. Administratie h. Communicatie De Adviesraad Sociaal Domein is meegenomen in de planvorming en in de concept versie van de adviesnota huishoudelijke hulp, maar over de definitieve versie heeft de Adviesraad wegens tijdsgebrek geen weloverwogen advies over dit complexe onderwerp kunnen geven. Wel onderschrijft de Adviesraad het belang van een financieel vangnet HH voor inwoners met een bepaald (laag) inkomen en het belang van huishoudelijke hulp zonder indicatie aan de cliënt, zodat beginnende problematiek vroegtijdig aan de voorkant kan worden gesignaleerd. Daarnaast hebben de gebiedsteamleiders en de themagroep Wmo van het BCT namens de beleidsmedewerkers van andere gemeenten inspraak gehad en feedback gegeven. Het BCT deelt het advies van deze adviesnota. Communicatie extern De communicatie naar inwoners dient tijdig, zorgvuldig en duidelijk te zijn. Nadat het nieuwe beleid op de huishoudelijke hulp is vastgesteld op 29 september, wordt hierover via de websites van Dienst en gemeenten en door middel van persberichten gecommuniceerd. Daarnaast worden bestaande gebruikers van de Huishoudelijke Hulp, de HHT en de compensatieregeling omstreeks eind oktober/begin november persoonlijk aangeschreven in de vorm van een informerende brief, met daarin informatie over wat het nieuwe beleid voor de desbetreffende inwoner zal betekenen. De informerende brief kan enkel worden verstuurd nadat het nieuwe financiële vangnet voor de HH is vastgesteld. De reden hiervoor is dat er verscheidene HH-groepen zijn te onderscheiden voor wie het beleid verschillende gevolgen kan hebben. Deze vangnetregeling zal op 20 oktober aan u worden voorgelegd. h1. Voorlichting intern h2. Voorlichting extern i. Bijlagen - Bijlagestuk 1: Uitgangspunten en scenario s HH Bijlagestuk 2: Uitwerking gevraagde extra dekking herziene begroting Bijlagestuk 3: Schema over praktijk algemene voorziening voor HH1 (wordt nagezonden) - Bijlagestuk 4: Planning van procedures en uitvoering 14