Adviesnota Bestuur Datum: 17 mei 2018

Transcriptie

1 Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Adviesnota Bestuur Datum: 17 mei 2018 Adviesnota voor: Algemeen Bestuur (AB) Onderwerp: Beleid inkoop maatwerkvoorzieningen Wmo (begeleiding) 2019 Advies: 1. Inhoud (wat willen wij bereiken en/of wat gaan wij doen in maximaal 2 zinnen?) Het Algemeen Bestuur wordt gevraagd om in te stemmen met: 1. Inkoop van de producten beschreven in bijlage 1; 2. Toepassing van de prestatiebekostiging; 3. De voorgestelde tarieven in bijlage Netto kosten (wat mag/gaat het kosten?) ,-. 3. Dekking (ten laste van welk budget?) Programma Wmo. Besluit Dagelijks Bestuur (ter voorbereiding op behandeling Algemeen Bestuur) Datum: Besluit: Paraaf secretaris: Besluit Algemeen Bestuur Datum: Besluit: Paraaf secretaris: Besluit Dagelijks Bestuur Datum: Besluit: Paraaf secretaris: Hoofdredacteur: M. Venema Team: Beleid Teamleider: H. Zondervan Directeur: M.J. Jellema Nader advies ingewonnen bij:

2 Naam: Datum: Paraaf: J. Lenters M. Lieffering Behandeld in MT Ja Zo ja, wanneer: 21 mei 2018 Afgestemd met Planning & Control Ja Afgestemd met Applicatiebeheer Nee Afgestemd met Communicatie Extern/ intern Zo ja, wanneer: april en mei 2018 Zo ja, wanneer: Ja Zo ja, wanneer: mei Zo ja, wanneer: Planning: Voorbereiding in DB Algemeen Bestuur: Dagelijks Bestuur: Ter inzage legging: a. Aanleiding en centrale vraag De overeenkomst maatwerkvoorzieningen Wmo loopt af op Deze overeenkomst bevat afspraken over de uitvoering van maatschappelijke ondersteuning, waaronder de individuele begeleiding in de thuissituatie, dagbesteding en kortdurend verblijf. 1 Deze ondersteuning maakt mogelijk dat inwoners met een beperking, chronische psychische of psychosociale problemen op een zelfstandige manier thuis kunnen wonen en deel kunnen nemen aan de samenleving. Er is opdracht gegeven om voor 2019 nieuwe afspraken te maken over de uitvoering van deze ondersteuning. Dit wordt gedaan middels een inkoopprocedure. Bij de inkoop heeft het Algemeen Bestuur van de Dienst (AB) de bevoegdheid om keuzes te maken over de volgende onderdelen: - de in te kopen ondersteuning (producten) - de tarieven voor deze ondersteuning - de bekostigingsvorm Dit voorstel vraagt een besluit van het AB over deze onderdelen. b. Afbakening, aansluiting bij eerder vastgesteld beleid Het advies in dit voorstel sluit aan bij de wetgeving en de lokaal vastgestelde kaders. Wmo 2015 Op grond van de Wmo 2015 dragen gemeenten zorg voor de ondersteuning van de zelfredzaamheid en participatie van inwoners met een beperking of chronische psychische of psychosociale problemen. Doel is dat inwoners zo lang mogelijk thuis kunnen wonen en zoveel mogelijk vanuit hun eigen leefomgeving kunnen deelnemen aan de samenleving. De 1 Deze ondersteuning is nu ingekocht als de bouwstenen zelfredzaamheid, participatie en respijtzorg. 1

3 gemeente kan deze ondersteuning op verschillende manieren organiseren. Vanuit de Wmo 2015 kan dat middels algemene voorzieningen in het voorliggende veld en maatwerkvoorzieningen. Visie in Noordwest-Friesland (kadernota en beleidsplan) In Noordwest-Friesland is ervoor gekozen om de lichte ondersteuning te organiseren in het voorliggende veld, zowel via maatschappelijke instellingen als via de gebiedsteams, die tevens de toegang zijn tot hulp en ondersteuning. 2 Indien het nodig is, voeren gebiedsteams zelf generalistische en lichte ondersteuning uit. Er is voor gekozen om specialistische ondersteuning, bedoeld om inwoners met complexe ondersteuningsvragen te helpen, na verwijzing van de gebiedsteams uit te laten voeren door gecontracteerde aanbieders. Begeleiding in de thuissituatie, dagbesteding en kortdurend verblijf zijn voorbeelden van deze specialistische ondersteuning. Over de uitvoering en kwaliteit van deze ondersteuning zijn duidelijke afspraken nodig. De aanbieders voeren de ondersteuning namelijk uit namens de gemeenten. Door de producten in te kopen kunnen deze afspraken worden gemaakt. Uitgangspunt bij de inkoop is om een kwalitatief goed ondersteuningsaanbod te bieden tegen een scherpe prijs en met minder bureaucratie. 3 Daarnaast moet de sturing en financiering erop gericht zijn dat aanbieders efficiënter werken, de ondersteuning tijdig en op maat is en er meer flexibiliteit en variatie ontstaat in het aanbod. Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Als laatste is in dit voorstel rekening gehouden met de AMvB reële prijs Wmo 2015 die sinds 1 juni 2017 in werking is getreden. Deze AMvB is bedoeld om de race naar de bodem te voorkomen en verplicht gemeenten om een reële prijs te stellen voor de uitvoering van ondersteuning in het kader van de Wmo Bij het stellen van een reële prijs dient de gemeente rekening te houden met de volgende kostprijselementen: a. Kosten van de beroepskracht; b. redelijke overheadkosten; c. kosten voor niet-productieve uren van de beroepskrachten als gevolg van verlof, ziekte, scholing en werkoverleg; d. reis- en opleidingskosten; e. indexatie van loon binnen een overeenkomst; f. kosten als gevolg van gemeentelijke eisen, zoals rapportageverplichtingen en administratieve verplichtingen. c. Advies Het Algemeen Bestuur wordt gevraagd om in te stemmen met: 1. Inkoop van de producten beschreven in bijlage 1; 2. Toepassing van de prestatiebekostiging; 3. De voorgestelde tarieven in bijlage 3. 2 Kadernota Vaststellen en doorpakken, Beleidsplan Sociaal domein in de praktijk, 4. 2

4 d. Argumenten In deze paragraaf wordt per adviespunt toegelicht wat de voordelen zijn. 1.1 Ruimte voor flexibiliteit, maatwerk, op- en afschalen en minder bureaucratie In de huidige overeenkomst maatwerkvoorzieningen Wmo (t/m ) kennen we vijf producten, namelijk de bouwsteen zelfredzaamheid met een reguliere en zware variant, (individuele begeleiding), de bouwsteen participatie regulier en zwaar (dagbesteding) en de bouwsteen respijtzorg. Daarnaast kennen we de afzonderlijke overeenkomst maatschappelijke opvang en vrouwenopvang (geldig t/m ). Dit is een vorm van specialistische extramurale begeleiding bedoeld om crisis af te wenden en opvang te voorkomen. Het advies is om deze vormen van ondersteuning in te kopen voor 2019 en te bundelen in één uitvoeringsovereenkomst (bijlage 1). Door de lichte, zware en specialistische vormen van thuisondersteuning te bundelen in één overeenkomst kunnen de gemeenten en Dienst beter sturen op samenwerking tussen de aanbieders die deze producten leveren. Dit biedt meer mogelijkheden voor maatwerk en open afschalen tussen intensiteit en zwaarte van de ondersteuning. Er kan daardoor beter worden aangesloten bij de situatie en ondersteuningsbehoefte van de inwoner. Als laatste is het voordeel van één uitvoeringsovereenkomst voor deze vormen van ondersteuning dat er een beter totaaloverzicht van thuisondersteuning ontstaat en er minder werk verricht hoeft te worden voor aanpassing of verlenging van de overeenkomst vergeleken met de situatie daarvoor (twee afzonderlijke overeenkomsten). 1.2 Integraal aanbod met oog voor doel zelfredzaamheid en participatie Naast inkoop van de hierboven beschreven producten is het advies om een nieuw product in te kopen, namelijk de Dagactiviteit Persoonlijke Ontwikkeling. Dit product is bedoeld ter ondersteuning van inwoners met een beperking of chronische psychische of psychosociale problemen met de behoefte aan en capaciteit voor ontwikkeling van praktische en sociale vaardigheden. Dit product biedt deze doelgroep de mogelijkheid om vaardigheden op te doen in een veilige omgeving met als doel de zelfredzaamheid en maatschappelijke deelname te bevorderen. Voor inwoners jonger dan de AOW-leeftijd kan dit dienen als opstap van maatschappelijke deelname naar een traject vanuit de Participatiewet bedoeld om toe te leiden naar werk. Dit advies is gedaan, omdat uit de praktijk bleek dat er nu geen passende ondersteuning is voor deze doelgroep. Het huidige product (bouwsteen Participatie) is vooral gericht op het bieden van een zinvolle invulling van de dag, het bieden van dag structuur en het ontmoeten van andere mensen. Een traject vanuit de Participatiewet legt meer nadruk op het individu en toe leiden naar werk. Er is een gemis aan ondersteuning voor inwoners die wel de behoefte en capaciteit hebben om zich te ontwikkelen, maar voor wie een traject uit de Participatiewet, zoals beschut werk, (nog) niet mogelijk is. Er is behoefte aan meer begeleiding in groepsverband en in een veilige omgeving. Met introductie van dit nieuwe product ontstaat meer flexibiliteit in het aanbod. Hierdoor kan de ondersteuning op maat op de behoeften en mogelijkheden van de inwoner worden geboden. Met als uitgangspunt maatschappelijke deelname en waar mogelijk de opstap naar een traject vanuit de Participatiewet (deelname op de arbeidsmarkt). 3

5 1.3 Oplossing voor gesignaleerde knelpunten In de huidige overeenkomst (2015 t/m ) is vervoer van het huis van de inwoner naar de dagactiviteit op locatie opgenomen in het uurtarief voor de ondersteuning. Voor de inkoop 2019 is het voorstel om vervoer van huis naar dagactiviteit als apart product op te nemen. Dit heeft meerdere redenen. Ten eerste wordt op deze manier alleen voor vervoer betaald wanneer dat daadwerkelijk wordt geleverd. In de situatie 2015 t/m 2018 werd voor elke cliënt per uur mee betaald aan vervoer omdat het was verwerkt in het uurtarief, terwijl de aanbieder niet altijd het vervoer regelde. In sommige gevallen kon de inwoner zelf voorzien in vervoer en maakte hij dus geen gebruik van het vervoer van de aanbieder. Dan betaalden de gemeenten en Dienst er toch aan mee. Dat is opgelost voor Daarnaast ontstaat nu veel discussie met de aanbieders over het tarief en over het vervoer in het algemeen. In overleg met gebiedsteams en contractbeheer is het voorstel dus om vervoer als apart product in te zetten en alleen af te geven wanneer de inwoner zelf niet in het vervoer kan voorzien. Dit past beter bij de gedachte van de Wmo. 2. Prestatiebekostiging als middel kent op dit moment meer kansen en minder risico s dan resultaatbekostiging. In de werkgroep zijn alle mogelijke vormen van bekostiging onderzocht en verkend. Hierbij zijn de bekostigingsvormen getoetst op waarden zoals innovatie, kwaliteit van de ondersteuning, kostenbeheersing, uitvoerbaarheid en keuzevrijheid van de inwoner. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de prestatiebekostiging op dit moment meer kansen en minder risico s kent dan de resultaatbekostiging. Er is daarom geadviseerd om in 2019 te werken met de prestatiebekostiging. Voor meer informatie over deze afweging, verwijs ik u naar bijlage 2. Resultaatgericht werken Het nadeel is dat prestatiebekostiging minder stuurt op resultaten dan de resultaatbekostiging. Om dit toch te realiseren binnen prestatiebekostiging wordt geadviseerd om resultaatgerichter te werken. Dit is de werkwijze die vaak gepaard gaat met resultaatbekostiging, maar ook toepasbaar is bij andere vormen van bekostiging. Resultaatgericht werken houdt in dat de uitvoering (gebiedsteams) duidelijke doelen en resultaten beschrijft (SMART-geformuleerd) voordat de ondersteuning start. Deze doelen en resultaten moeten vervolgens bekend zijn bij de inwoner en de aanbieder die de ondersteuning uitvoert. Daarna is het taak om de voortgang van de ondersteuning te bewaken, zicht en regie te houden op het geheel en te toetsen of de resultaten worden behaald. Op die manier kan ook binnen prestatiebekostiging beter worden gestuurd op de doelmatigheid van de ondersteuning. 3. Tarieven zijn conform AMvB. Bij het stellen van de tarieven is rekening gehouden met de kostprijselementen benoemd in de AMvB. Verder zijn de kwalificatie- en kwaliteitseisen voor de uitvoering van de ondersteuning van invloed op het tarief. Deze eisen zijn in samenwerking met de uitvoering vormgegeven en aangescherpt ten opzichte van de overeenkomst Dit om een goed kwalitatief ondersteuningsaanbod te realiseren. Met de aangescherpte kwaliteitseisen wordt aan de voorkant gestuurd op goede kwaliteit. Het is daarnaast van belang dat aan de achterkant wordt getoetst op deze eisen. Op die manier wordt aan de kwaliteit van de ondersteuning gewerkt via de zachte kant (relatie- en contractbeheer) en de harde kant (vastgelegde afspraken). 4

6 Bij het komen tot een reëel tarief is grondig onderzoek gedaan en is bovendien gebruik gemaakt van voorbeelden van andere gemeenten en onderzoeksbureaus. Wat opvalt bij de nieuwe tarieven is dat het tarief voor kortdurend verblijf aanzienlijk is gestegen ten opzichte van het tarief voor de bouwsteen respijtzorg. De belangrijkste reden hiervoor is dat het tarief voor de bouwsteen respijtzorg niet gelijk stond aan de gevraagde ondersteuning. Gevraagd werd om verblijf met ondersteuning en toezicht voor inwoners die normaal gesproken door een mantelzorger worden ondersteund, maar waarvan de mantelzorger ontlast moet worden. Het tarief voor de bouwsteen respijtzorg bood echter alleen vergoeding voor het verblijfscomponent en niet voor de geleverde ondersteuning. Het kon daardoor niet uit, dat blijkt ook uit de mate waarin er nu van het product gebruik wordt gemaakt. Met het nieuwe tarief voor kortdurend verblijf staat er een reële vergoeding tegenover voor de geleverde ondersteuning. Daardoor kunnen inwoners die voldoen aan de voorwaarden van kortdurend verblijf passende ondersteuning ontvangen en wordt overbelasting van mantelzorgers voorkomen (zie bijlage 1 voor de voorwaarden kortdurend verblijf). In dit adviesvoorstel is ervoor gekozen om conform de AMvB te handelen. Dit, omdat het risico in strijd te handelen met de AMvB niet wenselijk is. De Rijksoverheid is namelijk van plan de toepassing van de AMvB begin 2019 te evalueren. Mocht uit deze evaluatie blijken dat gemeenten niet conform AMvB handelen, kan dat gevolgen hebben. Daarnaast zijn bracheorganisaties en vakbonden op dit moment erg scherp op de gemeentelijke tarieven en met name de onderbouwing hiervan. e. Kanttekeningen en risico s e1. Bestuurlijk, financieel, juridisch of maatschappelijk risico: 1. Toename in uitgaven Programma Wmo De uitgaven nemen toe als gevolg van de gewijzigde tarieven. Gemeenten zijn op grond van de AMvB verplicht om reële tarieven te stellen. Bij de berekening van deze tarieven moet in elk geval rekening worden gehouden met de kostprijselementen benoemd in de paragraaf Afbakening. Deze elementen zijn afhankelijk van de in te kopen producten en de kwalificatie- en kwaliteitseisen die daaraan verbonden zijn. Uitgangspunt in Noordwest- Friesland is om een goed kwalitatief ondersteuningsaanbod voor een scherpe prijs te bieden. Kwaliteit is van groot belang, omdat de gemeente op grond van de wet hiervoor verantwoordelijk is. De scherpe prijs is veranderd in een reële prijs. De oude tarieven waren een scherpe prijs, maar niet conform AMvB. De nieuwe voorgestelde wel, waardoor de uitgaven toenemen. e2. Maatregel om risico te minimaliseren: 1. Mogelijkheden verkennen in het maatschappelijk middenveld (1e lijn) De toename van de uitgaven kan niet worden gereduceerd met deze inkoop, omdat de inkoop moet voldoen aan de AMvB. Gemeenten kunnen echter wel de mogelijkheden verkennen om onderdelen van het ingekochte ondersteuningsaanbod te organiseren als algemene voorziening. Door bijvoorbeeld pilots te draaien kan de 1e lijn worden verstrekt en kan inzet vanuit de duurdere professionele ondersteuning (2e lijn) worden teruggedrongen. Een ontmoetingscentrum kan bijvoorbeeld inwoners een plaats bieden waar ze elkaar kunnen ontmoeten en vangt daarmee een deel van de vraag op die nu wordt opgevangen vanuit de dagactiviteit basis. 5

7 f. Financiële consequenties f1. Totale kosten van de investering of uitgaaf f2. Bijdrage van derden N.v.t. f3. Incidentele of structurele kosten Structureel. f4. Financiële consequentie is wel of niet binnen de begroting te verantwoorden Nee, de uitgaven zijn hoger dan begroot, wijkt af van de primitieve begroting Hierbij moet wel worden opgemerkt dat die begroting is gebaseerd op de herziene begroting 2018 en nog niet op de ontwikkelingen omtrent deze inkoop. f5. Dekking vanuit budget Programma Wmo. g. Procedures, uitvoering en planning Na akkoord op dit adviesvoorstel start de voorbereiding op de implementatie van het beleid. Hierbij gaat aandacht uit naar de gevolgen van het nieuwe beleid voor de inwoners en de uitvoering. Tijdig en goed informeren is het uitgangspunt. Het beleid en de nieuwe overeenkomst treden per in werking. Tevens start het traject om in 2019 resultaatgerichter te werken. Verbeterpunten zijn het vooraf formuleren van doelstellingen en resultaten, die bekendmaken bij de inwoner en de aanbieder en hierop zicht en regie te houden. Resultaatgericht werken vraagt om een zorgvuldige aanpak en voorbereiding. Het vraagt veel van de uitvoering en de resultaten moeten helder zijn voor de inwoner. In de afgelopen jaren is er jurisprudentie ontwikkeld omtrent resultaatgericht werken. Hier wordt bij aangesloten. Na instemming van het AB met de voorgestelde tarieven vindt terugkoppeling plaats naar de aanbieders. In een afsluitende overlegtafel op 13 juni worden de tarieven kortgesloten. Daarna start het inkoopproces en kunnen aanbieders inschrijven voor de uitvoeringsovereenkomst. De voorgestelde tarieven worden op 12 juli opnieuw voorgelegd aan het AB, dit keer om ze formeel vast te stellen. Planning AB - besluit over de in te kopen ondersteuning, bekostigingsvorm en voorgestelde tarieven voorbereiding op implementatie beleid laatste overlegtafel met de aanbieders, kortsluiten tarieven AB advies - formeel vaststellen tarieven h. Communicatie Dit advies is tot stand gekomen in samenwerking met gebiedsteams, adviseurs Wmo en Jeugdwet, beleidsmedewerkers gemeenten, medewerkers Participatie, inkoop en contractbeheer, adviseurs financiën (gemeenten en Dienst) en bezwaar en beroep. Al deze partijen waren vertegenwoordigd in een werkgroep. Verder heeft op 28 februari overleg plaatsgevonden met de themagroep Wmo van de Adviesraad Sociaal Domein. 6

8 De themagroep Wmo Adviesraad is akkoord met het advies en heeft nog een waardevolle aanvulling gegeven voor de beschrijving van de Dagactiviteiten, namelijk dat op de dagactiviteit activiteiten worden aangeboden die aansluiten bij de belangstelling en mogelijkheden van de cliënt. Deze aanvulling is verwerkt in de productomschrijving. De communicatie intern en extern wordt nader ingevuld tijdens het implementatietraject. Hierbij vindt nauw overleg plaats met de communicatieadviseur. i. Bijlagen Bijlage 1: Omschrijving van de in te kopen producten Bijlage 2: Onderbouwing bekostigingsvorm Bijlage 3: Memo tariefstelling Wmo