Politieke Besluitvorming 1.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1635 woorden 4 december ,2 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Politieke Besluitvorming 1. Beleid is het kiezen van doelen en het inzetten van middelen in een bepaalde tijd volgorde. De wijze waarop het beleid van de overheid tot stand komt; we spreken dan over het proces van politieke besluitvorming. De inhoud van het overheidsbeleid; politiek besluiten. Een staat is een groep mensen op een bepaald grondgebied die geregeerd worden door een soevereine macht. Een soevereine macht is de hoogste vorm van macht die geen verantwoording aan anderen (buiten de staat) verschuldigd is. De overheid is de drager van de soevereine macht. Belangrijkste taken van de overheid: De zorg voor de openbare orde en de veiligheid De zorg (samen met anderen) voor sociaal economische zaken zoals de werkgelegenheid, de sociale zekerheid en goede arbeidsomstandigheden. De zorg voor sociaal culturele zaken zoals welzijn, onderwijs, kunst en volksgezondheid. 2. Het systeemmodel is een schematische voorstelling van zaken die probeert te verklaren via welke fases een bepaald proces verloopt. Politieke besluitvorming via systeemmodel = politiek systeem INVOER Onder invoer (input) verstaan we de eisen en wensen die vanuit de samenleving naar voren worden gebracht. Ook de steun die maatschappelijke groeperingen geven aan de overheid die de beslissingen neemt, hoort bij de invoer. OMZETTING (CONVERSIE) Eisen, wensen en steun van het volk moeten worden vertaald in politieke besluiten. Deze omzetting (conversie) gebeurt door de politici die aan de macht zijn. Dit proces verloopt in drie fases: 1. Agendavorming 2. Beleidsvoorbereiding 3. Beleidsbepaling UITVOER (output) en terugkoppeling (feedback) De inhoud van het te voeren beleid krijgt gestalte in concrete besluiten; de uitvoer (output). Eenmaal genomen besluiten moeten worden uitgevoerd. De regering draagt daar, gecontroleerd door het parlement, de zorg voor. Als er geen protesten komen, wordt dat vaak positief uitgelegd. De wijze waarop Pagina 1 van 6

2 op de uitvoer wordt gereageerd, kunnen we dus beschouwen als een terugkoppeling (feedback). Regering en parlement kunnen zich na verloop van tijd de vraag stellen of een genomen beslissing goed heeft gewerkt (beleidsevaluatie). Politiek systeem kan niet los van invloeden van buitenaf functioneren. Politieke besluitvorming vindt plaats in een omgeving die op allerlei manieren inwerkt op het proces. Deze omgeving bestaat onder meer uit: De kenmerken van de eigen samenleving; De relaties met andere landen. Ander model om het proces van politieke besluitvorming te verduidelijken: het barrièremodel. Barrière 1: Herkennen van eisen/wensen Barrière 2: Vergelijken van eisen/wensen Barrière 3: Beslissen over eisen/wensen Barrière 4: Uitvoeren van besluiten 3. Nederland = democratie (demos = volk, kratein = regeren; het volk regeert) Onder volkssoevereiniteit verstaan we een regeringsvorm waar bij de macht van de regeerders uiteindelijk afkomstig is van de burgers. Democratisch centralisme; alles gebeurd in naam van het volk maar niet noodzakelijkerwijze door het volk zelf. Volksdemocratie Westerse democratie regering in het belang van het volk regering door het volk leidende rol voor de communistische partij meerdere elkaar beconcurrerende partijen democratische centralisme pluriformiteit Grondwet = voornaamste wet in een land. Uitgangspunten van Nederlandse democratie in de grondwet: 1. Volksvertegenwoordiging is de hoogste macht, de regering is aan haar verantwoording schuldig. 2. Besluitvorming gebeurt in een democratie altijd met meerderheid van stemmen. 3. Gelijkwaardigheid van alle mensen die zich in Nederland bevinden. Rechtsstaat is een staat waarin alle burgers tegen de willekeur van de overheid beschermd kan worden. Kenmerken: Het bestaan van grondrechten. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De openbaarheid van bestuur. Het legaliteitsbeginsel. Nederlandse democratie laat zich vervolgens nog typeren als een representatie - democratie of indirecte democratie parlementaire democratie. Een sociale beweging bestaat uit diverse actiegroepen die eenzelfde doel nastreven. Nederland heeft een parlementair stelstel. Er is onderscheid tussen het staatshoofd en de politiek verantwoordelijke regeringsleider. Volgens de grondwet is het Nederlandse staatshoofd de koning. Nederland = constitutionele monarchie. Regering verantwoordelijk voor doen en laten van het staatshoofd = ministeriele verantwoordelijkheid. Nederlands kiesstelsel gebaseerd op het principe van evenredige vertegenwoordiging. Het aantal Pagina 2 van 6

3 parlementsleden van 1 partij is evenredig aan het aantal behaalde stemmen. 4. Actoren bij politieke besluitvorming: Koning Contrasigneren Ministers Kabinet Parlement 1e en 2e Kamer (1e Kamer 75 zetels, 2e Kamer 150 zetels). Trias politica, leer van de machtenscheiding (Montesquieu). Budgetrecht: begroting wijzigen en verwerpen. Recht van initiatief: zelf wetsvoorstellen indienen. Recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen. Recht om vragen te stellen: mondeling als schriftelijk vragen stellen aan bewindslieden. Recht van interpellatie: Minister moet in de Kamer verschijnen om daar vragen van Kamerleden over een bepaalde kwestie te beantwoorden. Recht van enquête: Onderzoek instellen naar het gevoerde beleid op bepaald terrein. Recht om moties in te dienen: Op schrift gestelde wens of uitspraak van een van de Kamers gericht aan de regering of een van de bewindslieden. Formele middelen Eerste Kamer Tweede kamer Informele middelen leden Budgetrecht X X Lobby bij ministers Recht van initiatief X Overleg met pressiegroepen Recht van amendement X Overleg met ambtenaren Recht om vragen te stellen X X Inschakelen van de massamedia Recht van interpellatie X X Druk via partij Recht van enquête X X Recht om moties in te dienen X X Verhouding tussen regering en parlement dualistisch. Parlement maakt kader- of raamwet (grote lijnen), regering krijgt de bevoegdheid de grote lijnen in te vullen met concrete regels. Algemene maatregelen van bestuur (amvb) (algemeen geldende wetten die niet de goedkeuring van het parlement hoeven te hebben) Wetten i n formele zin (wetten die wel in samenwerking met het parlement tot stand zijn gekomen) Regeerakkoord is een overeenkomst tussen de regering en regeringspartijen, gemaakt tijdens de formatie, waarin de grote lijnen van het beleid van de komende regeerperiode zijn vastgelegd. Coalitie = samenwerkingsverband van meerdere partijen. Vormen vervolgens regeer akkoord, de partijen heten regeringspartijen. De rest zijn de oppositiepartijen. 5. Geen enkele overheid kan zonder overheidsbureaucratie = ambtenarenapparaat. Ambtenaren worden aangeduid als vierde macht. Adviesorganen zijn niet ambtelijke colleges die tot taak hebben het kabinet of individuele ministers te adviseren over het te voeren beleid. Raad van State is hoogste adviescollege van ons land. Hoogste rechterlijke instantie op het gebied van administratieve rechtspraak = over geschillen met Pagina 3 van 6

4 overheidsbesturen. De procedures heten AROB-procedure. Sociaal Economische Raad (werkgevers, werknemer en overheid). Adviseren over het sociaal economisch beleid. Planbureaus zijn wetenschappelijke instellingen die kennis en inzichten moeten aanreiken ter onderbouwing van het te voeren overheidsbeleid. Drie planbureaus: Centraal Planbureau, Sociaal Cultureel Planbureau en Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid. 6. Functies van politieke partijen: 1. Communicatiefunctie 2. Selectiefunctie 3. Integratiefunctie 4. Participatiefunctie 5. Articulatiefunctie Functies van massamedia: 1. Informatiefunctie 2. Opiniërende functie 3. Commentaarfunctie 4. Controlefunctie 5. Agendafunctie 7. Actief kiesrecht: recht om te stemmen. Passief kiesrecht: recht om verkozen te worden. Deelname aan het politieke proces = politieke participatie 3 verschillende vormen: 1. Electorale participatie (burger kan gaan stemmen) 2. Conventionele vormen van participatie (burgers kunnen participeren in politieke partij) 3. Protestparticipatie (deelnemen d.m.v. protest) Politiek protest in verschillende vormen: Vorm Voorbeelden Legitiem protest Protest via rechter, demonstratie, verzoek aan politicus, bepaalde stakingen, petitie Non coöperatie Niet stemmen, boycot, afwezig blijven, sommige stakingen Geweldloze directe actie Vredeskampen Burgerlijke ongehoorzaamheid Openlijk weigeren belasting te betalen voor defensiedoeleinden, uit idealisme openlijk materialen van het leger vernietigen. Geweldloze weerbaarheid Stelen van voedselbonnen voor onderduikers in de oorlog. Burgerlijk verzet Sabotage van spoorlijnen door het verzet in WOII. Gewapend verzet Guerrillastrijd Rebellie Opstand van het leger tegen de machthebber Revolutionair verzet Gewelddadige machtsovername 8. Belangenorganisaties zijn organisaties die speciaal zijn opgericht om de belangen van bepaalde groepen Pagina 4 van 6

5 mensen te behartigen. (vakbonden en werkgeversorganisaties) Actiegroepen zijn organisaties of groepen van burgers die zich gedurende een bepaalde tijd inzetten voor een bepaalde belang. (Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee). Wanneer verscheidene groepen eenzelfde doel hebben spreken we van een sociale beweging. (vrouwenbeweging) Macht kan worden omschreven als het vermogen om jouw wil aan anderen op te leggen, desnoods tegen die wil van die ander. Politieke macht is het vermogen om politieke besluitvorming effectief mede te bepalen. Macht van overheidinstanties is gebaseerd op de wet (wettelijk gezag) Op grond van zijn persoonlijkheid kan een individu ook macht bezitten charismatisch gezag. Klassieke democratietheorie gaat ervan uit dat de macht in een democratische samenleving in handen is van politieke functionarissen die de macht hebben gekregen via verkiezingen. Pluralismetheorie gaat ervan uit dat de werkelijke macht gespreid is over de samenleving. Elitetheorie gaat ervan uit dat er in de stat een machtselite is die sleutelposities inneemt op sociaal economisch en politiek terrein. 9. Corrigerend wetgevingsreferendum houdt in dat wanneer een groot aantal burgers dat wenst, een door het parlement goedgekeurde wet aan de kiezers ter goedkeuring wordt voorgelegd voordat hij van kracht wordt. Invoering van een hogere kiesdrempel kan versnippering in het parlement voorkomen. Een kiesdrempel is het minimum aantal stemmen dat een partij moet behalen om daadwerkelijk in de Kamer te mogen plaatsnemen. 10. Politieke cultuur = verschillende opvattingen, normen, waarden, houdingen en verwachtingen ten aanzien van de politiek. Een groepering van mensen met ongeveer dezelfde politieke opvattingen noemen we een politieke stroming. Verscheidene criteria op grond waarvan men politieke partijen kan onderscheiden: 1. Conservatief en progressief 2. Links en rechts 3. Confessioneel of niet confessioneel 4. Wel of niet gebaseerd of een ideologie 5. Op basis van de verschillende ideologieën Vrijheid betekent bij liberalisme individuele vrijheid. Een staat die politieke grondrechten van burgers respecteert noemen we een rechtstaat. Economische vrijheid houdt in dat er veel ruimte moet zijn voor particulier initiatief. Vrijemarkteconomie is daarbij noodzakelijk. Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) liberaal Democraten 66 (D66) links liberaal Partij van de Arbeid (PvdA) sociaal democratische partij Christen Democratisch Appel (CDA) christen democraten GroenLinks ecologische visie Pagina 5 van 6

6 Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) confessionelen Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) confessionelen Reformatorische Politieke Federatie (RPF) confessionelen Algemeen Ouderen Verbond (AOV) one-issuepartij Unie 55+ one-issuepartij Socialistische Partij (SP) links Aantekeningen: Hoe komt een wet tot stand? nota Vaste Kamercommissie Wetsvoorstel 5 overheden: 1. Gemeente 2. Provincie 3. Landelijke overheid 4. Waterschappen 5. EU 2e Kamer wordt ontbonden donderdag voor verkiezingen door minister van Binnenlandse Zaken. 1e Kamer wordt alleen ontbonden bij grondwetwijziging. Wordt gekozen door Provinciale Staten om de 4 jaar. Pagina 6 van 6