Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Samenvatting door een scholier 1748 woorden 6 februari ,5 4 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Definitie maatschappijleer: Je moet in staat zijn om, zelfstandig en samen met anderen problemen in de samenleving vanuit verschillende kanten te benaderen en te bekijken. Je moet op grond van deze studie een goed beargumenteerde mening kunnen vormen, zodat je kunt bepalen wat jou houding zal zijn. Invalshoeken: Politiek-Juridische vragen. Vragen naar wat de politiek kan doen, al gedaan heeft en nog meer zou kunnen doen. Sociaal-Economische vragen. Vragen naar betekenis van geld en andere materiële zaken in verhouding tussen mensen en groepen van mensen. Welke belangen hebben mensen? Worden ze er wel of niet beter van? Sociaal-Culturele vragen. Vragen naar opvattingen van mensen, normen en waarden, ideeën en ideologieën. Sociale problemen: vraagstukken over het samenleven van mensen. Problemen die oplossing vragen. Verschillende groepen in samenleving hebben er verschillende mening over. Politieke kenmerken: zelfde kenmerken + Overheid bemoeit zich ermee of zou dat moeten doen. Prinsjesdag: Ministers kennen Uitgaven kennen Wat is de staatsschuld Wat zijn de inkomsten Woordenlijst stencil Module: Hs. 1 Politiek: gezaghebbende toedeling van waarden. Wie krijgt wat, waar, wanneer en in welke vorm. Overheid heeft in democratie via verkiezingen bevoegdheid gekregen of in dictatuur bevoegdheid Pagina 1 van 9

2 genomen om voor toedeling te zorgen. Kern politiek: wie krijgt wat, wie krijgt welke rechten, wie kan er welk gedeelte van zijn belangen realiseren. Wie op grond waarvan heeft het recht om deze beslissingen te nemen. Politiek in enge zin: politiek die te maken heeft met overheid zoals ministers, kamerleden, debatten. Beleid: kiezen van doelen en inzetten van middelen in bepaalde tijdsvolgorde. Is een goed beleid als middelen zo effectief (doelgericht) en efficiënt ( doelmatig) mogelijk zijn gekozen. Doel, middel, tijd. Zijn 2 aspecten van beleid: Proces van politieke besluitvorming: wijze waarop het beleid van overheid tot stand komt. Politieke besluiten: inhoud van overheidsbeleid. Politiek omvat proces: groepen die wensen kenbaar maken, overheid die besluiten neemt, besluiten zelf. Staat: groep mensen op bepaald grondgebied die geregeerd worden door soevereine macht.. Soevereine macht: hoogste vorm van macht die geen verantwoording schuldig is aan anderen (buiten de staat). Overheid: drager van soevereine macht. Bestaat uit staatshoofd en ministers + ambtenarenapparaat. Volksvertegenwoordiging controleert deze macht. Kerntaken overheid: 1. Openbare orde en veiligheid vb. verkeersveiligheid, bescherming tegen misdaad 2. Zorg voor sociaal-economische zaken vb. werkgelegenheid, sociale zekerheid 3. Zorg voor sociaal-culturele zaken vb. welzijn, onderwijs, volksgezondheid Hs. 2 Systeemmodel: beschrijft proces van politieke besluitvorming in fases: invoer, omzetting, uitvoer, terugkoppeling. Ook omgevingsfactoren. omgeving Invoer -> omzetting -> uitvoer (input) (conversie) (output) terugkoppeling (feedback) Invoer bestaat uit: a) Eisen en wensen samenleving. Individuen, pressiegroepen, politieke partijen als sluis- of poortwachters. Vb. van middelen: demonstratie, actiefolders b) Steun voor gevoerde beleid, bv. Winst of verlies bij verkiezingen Omzetting, bestaat uit: a) Agendavorming. Zijn voorwaarden voordat probleem op agenda komt: 1: wordt situatie als onjuist ervaren. Pagina 2 van 9

3 2: komt situatie vaak voor. 3: is verandering mogelijk. 4: komen wensen langs sluiswachters. 5: ruimte op politieke agenda. b) Beleidsvoorbereiding. Verzamelen en analyseren van informatie en adviseren over het te voeren beleid. Ambtenaren gaan aan werk in opdracht van vb. De minister. c) Beleidsbepaling. Minister en parlement bespreken voorstellen en nemen besluit. Uitvoer: Wetten, koninklijke besluiten, algemene maatregelen bestuur. Besluiten moeten worden uitgevoerd. Regering draagt daar gecontroleerd door parlement zorg voor. Terugkoppeling: Reacties uit samenleving op besluiten. Mogelijke start nieuwe invoer. Omgeving bestaat uit: a) Kenmerken eigen samenleving. Vb, omvang criminaliteit, vergrijzing b) Relaties met andere landen. Vb. handel, EU, Barrièremodel: Gaat in tegenstelling tot systeemmodel uit van onderlinge strijd tussen pressiegroepen. Bij realiseren van bepaalde wensen moeten obstakels (barrières) overwonnen worden. In elke fase moet je weten wie benaderd moet worden. Barrières: herkennen van eisen en wensen. Moet je eigen politieke wensen uitdragen om steun te krijgen van medeburgers. Vergelijken van wensen. Politieke partijen benaderen om wensen over te nemen en op politieke agenda zetten. Besluiten over wensen. Laatste woord is aan parlement Uitvoeren van wensen. Besluit wordt uitgevoerd door ministers en ambtenaren. Mensen hebben wensen en verlangens. Barrière 1 herkennen van eisen/wensen burgers, actiegroepen, massamedia. Barrière 2 vergelijken van eisen/wensen politieke partijen. Barrière 3 beslissen over eisen/wensen 2e kamer, 1e kamer, kabinet Barrière 4 uitvoeren van besluiten ministers, ambtenaren, Diverse organisaties Gezag: acceptatie door burgers Hs. 3 Democratie. Is afgeleid van Griekse woorden demos (volk) en kratein (regeren). Betekend letterlijk: de burgers regeren. Volkssoevereiniteit. Regeringsvorm waarbij macht van regeerders uiteindelijk afkomstig is van burgers. Grondwet. Voornaamste wet in een land. Hierin staat wat voornaamste staatsorganen zijn en welke rechten en plichten de burgers en staat tegenover elkaar hebben. In grondwet staan uitgangspunten van Nederlandse democratie: Uiteindelijke macht dient bij volk te liggen Pagina 3 van 9

4 Volksvertegenwoordiging is hoogste macht in land Besluitvorming gebeurt met meerderheid stemmen Gelijkwaardigheid van alle mensen die zich in Nederland bevinden. Rechtsstaat: staat waarin alle burgers tegen willekeur van overheid beschermd worden. Kenmerkend voor rechtsstaat zijn: Bestaan grondrechten Onafhankelijkheid rechterlijke macht Openbaarheid van bestuur Legaliteitsbeginsel Grondrechten: rechten waarin individuele vrijheden van alle burgers tegenover de overheid gewaarborgd worden Legaliteitsbeginsel: In rechtsstaat is sprake van rule. Bestuur van land rust op wetten. Directe democratie: burgers beslissen rechtstreeks mee over alle belangrijke zaken. Gebeurt via referendum. Referendum: volksraadpleging Indirecte democratie / representatie-democratie: bevolking is niet rechtstreeks betrokken bij belangrijke beslissingen, maar indirect via gekozen volksvertegenwoordiging: parlement. Parlementaire democratie: parlementsleden zijn door burgers via vrije verkiezingen gekozen. Representativiteit: standpunten van gekozen vertegenwoordigers komen overeen met standpunten van kiezers. Parlementair stelsel: nieuwe regering kan niet regeren zonder vertrouwen van volksvertegenwoordiging. Volksvertegenwoordiging heeft altijd laatste woord. Constitutionele monarchie: koning als staatshoofd. Ministeriële verantwoordelijkheid: regering is tegenover parlement verantwoording schuldig voor doen en laten van staatshoofd. Hs. 4 Ministers vormen samen met koning de regering. Kabinet: alle ministers samen + minister president Parlement: 1e + 2e kamer. Controleren het beleid Fractie: bepaalde groep (vb. PVDA, CDA). Voeren discussies met elkaar. Trias politica: onderscheid tussen 3 soorten staatsmacht: wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht. 1: uitvoerende macht koning + regering ( minister is verantwoordelijk) 2: Wetgevende macht regering + parlement - eerste kamer - tweede kamer Pagina 4 van 9

5 Taken van beide kamers: medewetgeven en controleren Formele middelen: - ja / nee informele middelen: lobbyen initiatief media amendement onder druk budget zetten partij controleren: vragen stellen schriftelijk interpellatie (debat) motie ( voorstellen, stemmen meerderheid) enquête (verhoor onder ede) Medewetgever 2e kamer moet wetsvoorstellen goedkeuren 2e kamer heeft recht van amendement en recht van initiatief. Heeft 1e kamer niet. Amendementen: wijzigingen in wetsvoorstel maken Initiatief: ministers komen zelf met wetsvoorstellen. De kamer wordt steeds minder machtig, komt steeds meer regelgeving vanuit Europa. Formele middelen: 1e kamer 2e kamer Budgetrecht X X Recht van initiatief X Recht van amendement X Recht om vragen te stellen X X Recht van interpellatie X X Recht van enquête X X Recht om moties in te dienen X X Coalitie: samenwerkingsverband van meerdere partijen. Regeerakkoord: staat in hoe ze gaan regeren. Word met de partijen en nieuwe regering gemaakt. Regeringspartijen: partijen die gaan regeren Oppositiepartijen: partijen die niet aan coalitie deelnemen. Hs. 5 Overheidsbureaucratie: word ook wel ambtenarenapparaat genoemd. Ambtenaren zijn werknemers van overheid die opdrachten van regering en afzonderlijke ministers moeten uitvoeren. Werkelijke rol van ambtenaren is groter dan formeel zou moeten zijn. Hiërarchische structuur: iedere ambtenaar is verantwoording schuldig aan hogere ambtenaar. Hoogste ambtenaar is verantwoording schuldig aan minister. Ambtenaren zouden geen eigen mening moeten hebben. Ambtenaren zijn de 4e macht. Bij voorbereiding en uitvoering van besluiten kan invloed van ambtenaren op politieke besluitvorming groot zijn. Verkokering: ambtenaren werken langs elkaar heen. Pagina 5 van 9

6 Hs. 6 5 taken van politieke partijen: Communicatiefunctie -> overbrenging van ideeën en wensen tussen burger en politiek. Selectiefunctie -> Dat je als partij mensen uitkiest om een functie te doen Integratiefunctie -> Opnemen van ideeën en wensen in hun partijprogramma Participatiefunctie -> mensen interesseren voor politiek Articulatiefunctie -> Partijen benadrukken wensen van grote groepen mensen Kadervorming: partijen proberen leden voor te bereiden op politiek werk door hen actief te maken. 5 taken massamedia informatiefunctie -> geven informatie aan burgers over het overheidsbeleid opiniërende functie -> media word gebruikt door politici om standpunten aan burgers door te geven en door burgers om standpunten aan politici door te geven Commentaarfunctie -> leveren bvb. Door cartoons commentaar op ontwikkelingen in politiek. Controlefunctie -> politiek door deskundige specialisten te laten volgen. Zo kunnen ze controleren of politici juiste informatie geven Agendafunctie -> probleem waaraan veel aandacht wordt besteed in media komt vaak op politieke agenda. Hs. 7 Aantal rechten die in de grondwet staan: Art. 1 niet discrimineren Art. 3 actief stemrecht Art. 4 passief stemrecht Art. 7 vrijheid van meningsuiting Art. 6 vrijheid van godsdienst Art. 8 recht tot vereniging Participeren: meedoen Politieke participatie: burgers kunnen proces van politieke besluitvorming beïnvloeden door gebruik te maken van hun grondwettelijke rechten. 3 vormen van politieke participatie: 1. Electorale participatie = meedoen via de stembus. actief stemrecht (kiezen) passief (word gekozen) 2. Conventionele participatie = gewone deelname lid van politieke partij - lid v/e pressiegroep Pagina 6 van 9

7 - hoorzitting - /brief aan politicus 3. protestparticipatie = demonstraties Burgerlijke ongehoorzaamheid: wet overtreden in openbaar zonder geweld voor ideaal. 6 kenmerken: 1. zijn bereid zich te laten arresteren 2. mensen komen op grond van hun geweten op voor zaak van algemeen belang 3. zonder geweld 4. gebeurt in openbaar 5. Kiezen ervoor omdat legale middelen niet meer helpen. 6. Is niet voor hun eigen belang Hs. 8 Zijn 2 soorten pressiegroepen: belangengroepen en actiegroepen. Pressiegroepen: groeperingen die geen politieke partij of publiekrechterlijk orgaan zijn en die op basis van gemeenschappelijke belangen politieke invloed willen uitoefenen. Belangengroepen: - Langer bestaan - Eigen belang / voordeel / meer doelen - Strakke organisatie - Geldbronnen - Vb. ANWB consumentenbond, omroepverenigingen. Actiegroepen: - Bestaan korter - Ideaal / doel - Lossere organisatie - Minder geld / vrijwillige bijdrage - Vb. amnesty, red de beuk, greenpeace Sociale beweging: mix van actiegroepen en belangengroepen vb. vrouwenbeweging. One-issue-partijen: partijen met 1 doel vb. -> groenlinks (milieu) -> D66 (meer democratie) hs. 9 -> 6 kritiekpunten op ons democratisch stelsel 1. Kiezers kiezen niet premier en kabinet. Meer partijenstelsel: 1 partij heeft nooit de meerderheid. samenwerking 2 a 3 partijen in de regering = coalitie 2. Kiezer geeft 2e kamer een mandaat: toestemming om te regering. Directe democratie: referendum zou er meer moeten zijn. 3. Ambtenaren hebben teveel macht. (weber) 4. Tegenstelling tussen volk en parlement. Vb allochtonen Pagina 7 van 9

8 5. Politiek gebruikt teveel moeilijke woorden 6. Afstand tussen Den Haag regio is te groot. Voor en nadelen referendum: Voordelen: volk krijgt meer directe invloed Volk heeft mogelijkheid voor of tegen een voorstel te stemmen Nadelen: volk moet met ja of nee beslissen over kwesties met vele kanten Volk is niet deskundig genoeg. Hs. 10 Politieke stroming: groepering van mensen met ongeveer dezelfde politieke opvattingen. Zijn verschillende criteria waarbij we politieke partijen van elkaar kunnen onderscheiden: Conservatief en progressief (behouden en modern) Links en rechts ( modern en behouden Confessioneel of niet-confessioneel Wel of niet gebaseerd op ideologie Op basis van verschillende ideologieën Links: voor staatsinvloed in economie en voor wettelijk geregelde gelijkwaardigheid Rechts: voor vrijemarkteconomie Liberale visie: Persoonlijke vrijheid staat moet zich niet bemoeien met privé-leven burger. Economische vrijheid vrijemarkteconomie (vraag + aanbod) Eigen initiatief burger neemt initiatief Passieve rol overheid wel overheidsinvloed met betrekking tot openbare orde en veiligheid VVD Volkspartij voor Vrijheid en Democratie D66 links-liberaal (meer aandacht voor sociale noden dan VVD) wil meer democratie. Sociaal democratische visie: Actieve overheid overheid komt op voor sociaal zwakkeren. Algemeen belang gaat voor individuele belang. Gelijkwaardigheid gelijkere verdeling van kennis, inkomen en macht in samenleving. Via democratisering mensen meer betrekken bij besluitvorming. PvdA / SP Partij van de Arbeid Christen-democratische visie: Christelijk geloof als Naastenliefde / solidariteit, verantwoordelijke Inspiratiebron samenleving. Alle groepen in samenleving moeten met elkaar samenwerken. Gespreide verantwoor- maatschappelijke organisaties zijn in 1e plaats Delijkheid verantwoordelijk voor samenleving. Pagina 8 van 9

9 Rentmeesterschap Mens is rentmeester van wereld in opdracht God. Overheid moet rentmeesterschap waarmaken. Rol overheid Groter dan bij liberalen (rechts), maar kleiner bij Democratisch-socialisten (links) CDA Christen-democratisch Appèl Rechts-extremistische visie: Oorsprong Duits en Italiaans fascisme Ongelijkwaardigheid keuren gelijkwaardigheid van mensen als uitgangspunten af. Geloof in centraal leiderschap. Nationalisme. Vrouwen ondergeschikt aan mannen. Homoseksuelen worden niet geaccepteerd. Verheerlijken geweld. CP Centrum Partij CD / LPF Centrum Democraten Belangrijkste actiepunt buitenlanders het land uit. Ecologische visie: Milieu staat centraal uitgangspunten: ecologie belangrijker dan economie kleinschalige en milieuvriendelijke productieprocessen beperking marktmechanisme GroenLinks Orthodox-christelijke visie: SGP, CU Klein rechtse confessionele partijen. Bijbel is inspiratiebron, maar klein rechts gaat daarin verder dan CDA. CU actieve overheid SGP Staatkundig Gereformeerde Partij: vrouwen geen lid van partij worden. Voorstander doodstraf. Pragmatische visie: D66 Democraten 66 Pragmatisme Geen vastomschreven uitgangspunten. Elk probleem in samenleving wordt op zich bekeken. Voor en nadelen. Hervorming Staatsbestel Gekozen minister-president Gekozen kabinetsformateur districtenstelsel Meer democratie. Pagina 9 van 9