Samenvatting Maatschappijleer H3: Hoe worden in de Nederlandse parlementaire democratie besluiten genomen?

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer H3: Hoe worden in de Nederlandse parlementaire democratie besluiten genomen? Samenvatting door een scholier 4985 woorden 31 januari ,1 10 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdvraag van dit hoofdstuk: Hoe worden in de Nederlandse parlementaire democratie besluiten genomen? Politieke structuur: De verhoudingen tussen organisaties/ groepen in de politiek en de regels van besluitvorming Politieke cultuur: Hoe mensen met elkaar omgaan in de politiek Politieke actoren: Mensen, groepen en organisaties die actief meedoen in de politiek 1 Hoe ontstonden verschillende facetten van de democratie: Parlementen: overlegorganen die de rijke mannen vertegenwoordigden, omdat zijn vanwege het feit dat zij belasting aan de vorst betaalden ook inspraak wilden hebben Mensen/grondrechten: Om je mening te kunnen geven, zoals de rijke mannen, heb je rechten nodig die ervoor zorgen dat de vorst jou er niet van weerhoudt je mening te uiten Volkssoevereiniteit: Een idee uit de verlichting de politieke macht is afgeleid van het volk en wordt namens het volk uitgeoefend. De regering moet verantwoording afleggen aan het volk en niet meer aan de koning of aan God Na het invoeren van de vrijheid van meningsuiting en het indammen van de macht van de koning was er nog geen democratie er moest een algemeen stemrecht komen door bewegingen van vrouwen en arbeiders tijdens de industriële revolutie werd dit uiteindelijk voor mannen in 1917 en voor vrouwen in 1919 ingevoerd op dit moment leeft 60% van de mensen in een democratisch land en is 2/3 van de landen democratisch Welke basiselementen zijn er nodig om een democratie waarbij men op basis van meerderheidsbesluiten conflicten oplost en de inrichting van de samenleving bepaalt te realiseren: Alle volwassen inwoners kunnen door een algemeen kiesrecht invloed uitoefenen op de besluitvorming Er gelden een aantal grondrechten om in vrijheid die invloed te kunnen uitoefenen, er geldt dus dat een democratie alleen in een rechtsstaat kan voorkomen Pagina 1 van 12

2 Een meerderheidsbesluit van de burgers met rechten en plichten is pas democratisch als...: Als aan de waarde gelijkheid wordt voldaan alle burgers moeten gelijke rechten hebben en mogen niet op welke grond dan ook worden gediscrimineerd Als aan de waarde vrijheid wordt voldaan iedereen mag op zijn of haar manier zijn leven inrichten zolang daarmee niet de vrijheid van een ander wordt geschaad Een paar andere kernpunten van de democratie: Verschillen en conflicten worden niet onderdrukt of ontkend, maar erkend en gereguleerd Alle groepen met verschillende belangen kunnen ideeën, die vaak gekoppeld zijn aan hun belangen, naar voren brengen Over deze ideeën wordt gestemd en de meerderheid bepaalt of het idee/de oplossing van een conflict wordt aangenomen Er is een ingebouwde, maar beperkte onzekerheid machthebbers hebben tijdelijk de macht, kunnen deze verliezen zonder voor hen grote gevolgen (als gevangen gezet worden) en kunnen ook weer opnieuw proberen om aan de macht te komen Het mensbeeld in een democratie is gematigd positief mensen zijn redelijke wezens die het eens kunnen worden over het bestuur door te stemmen op partijen met ideeën die hen aanspreken, maar er zijn wel regels nodig om te voorkomen dat er conflicten of machtsmisbruik voor kan komen De belangrijkste, in de grondwet vastgelegde kenmerken en regelingen van de democratie: Algemeen kiesrecht: alle volwassenen mogen stemmen en hoe een individu stemt is geheim Regelmatige verkiezingen: In Nederland kiest men om de vier jaar het parlement/de volksvertegenwoordiging/ het dagelijks bestuur, dus het orgaan dat besluiten neemt over wetten en de regering controleert Vrijheid van meningsuiting: Mensen mogen zowel mondeling als via mediums hun mening geven, zolang ze er een ander niet mee schaden Vrijheid van vereniging en vergadering: mensen mogen bijeenkomsten en demonstraties organiseren of een vereniging starten met mensen die gelijke ideeën/belangen hebben Machtenscheiding: de trias politica, dus scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht Wat is het verschil: Tussen indirecte en directe (oftewel:vertegenwoordigende en representatieve) democratie: Bij direct beslissen inwoners direct mee over alle besluiten (is alleen bij kleine bevolking mogelijk), bij indirect worden er volksvertegenwoordigers aangewezen om besluiten te nemen, al is het bij een referendum wel mogelijk dat het volk direct over een kwestie beslist Tussen een parlementair en presidentieel stelsel: Bij een parlementair stelsel wordt alleen het parlement en dus niet het staatshoofd rechtstreeks gekozen, bij een presidentieel stelsel wordt ook de president gekozen en heeft dit staatshoofd ook grote politieke bevoegdheden en doet actief mee in de dagelijkse politiek Dictatuur: Inwoners hebben weinig of geen invloed op de besluitvorming en ze hebben weinig rechten, ze zijn ongeschikt aan de staat het zijn dus geen burgers maar onderdanen De macht is in handen van 1 persoon variërend tot een kleine groep personen Verschillen in belangen en opvattingen worden onderdrukt de leiders doen net alsof het volk eensgezind is, mensen met andere ideeën zijn vijanden van het hele volk Pagina 2 van 12

3 De dictatuur is geen rechtsstaat en de overheid kan het volk dan ook zo wreed aanpakken en straffen als zij zelf wil Soms zijn er stemmingen of parlementen in dergelijke staten, maar die hebben geen macht of invloed, of bieden maar de keuze uit (de ideeën van) één partij Er is censuur en er wordt gebruikt gemaakt van propaganda Het oprichten van onafhankelijke belangenorganisaties is verboden Er overheerst angst in een dictatuur: mensen gaan zich hierdoor als makke lammetjes gedragen en doen alles wat hen door de machthebbers wordt opgedragen, waardoor deze machthebbers ook echt de macht voor een lange tijd kunnen vasthouden Er is sprake van een totalitaire dictatuur als de staat zich ingrijpend met het privéleven van het volk bemoeit en er sprake is van brainwashing van bijvoorbeeld kinderen De slechte omstandigheden worden soms overschaduwd door een grote economische groei tijdens een dictatuur, mensen durven in goede economische tijden nog minder kritisch te zijn en de onderdrukking valt bijvoorbeeld toeristen niet eens op Wat zijn de sociale voorwaarden voor democratie, dus de maatschappelijke omstandigheden waarin de democratische regels juist wel of juist niet goed functioneren: Er is een gunstige sociaaleconomische ontwikkeling, iedereen krijgt het wat beter, waardoor er geen roep komt om één man die het radicaal anders wil gaan doen Bovendien moet er een redelijke sociaaleconomische gelijkheid zijn, om te voorkomen dat mensen met een lage opleiding zich van de politiek afkeren Er moet een democratische politieke cultuur zijn, men moet democratisch met elkaar om kunnen gaan, waarbij de stem van de meerderheid gehoor krijgt en er de tolerantie moet bestaan om ervoor te zorgen dat de ene persoon, een andersgezinde, de ruimte geeft Burgers moeten zich in organisaties die staan voor ideeën en belangen hebben verenigd, zodat ze ook voldoende invloed op de politiek kunnen uitoefenen wanneer er geen verkiezingen zijn Militairen geen invloed hebben op de politiek, want door geweld zouden ze dan hun zin kunnen doordrijven en zo tegen de democratie in kunnen gaan De staat moet goed functioneren, niet corrupt zijn, goede diensten verlenen en niet teveel de belangen van één groep behartigen, waardoor men erop vertrouwt dat een conflict op een goede democratische wijze wordt opgelost Er mogen ook geen zeer grote conflicten zijn tussen etnische groepen of mensen met een andere godsdienst, omdat conflicten dan met geweld opgelost zullen worden en de tolerantie voor elkaar verdwijnt en dat is niet positief voor de democratie 2 Algemeen belang: Hieronder vallen welvaart, veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg Ideologieën: Opvattingen over hoe de maatschappij functioneert, in de toekomst moet functioneren en wat de rol van de overheid daarbij moet zijn Mensen met dezelfde ideologie vormen een politieke stroming Men kan zich dus verenigen in een politieke partij: Pagina 3 van 12

4 Deze partij heeft bepaalde ideeën op allerlei verschillende beleidsterreinen zoals defensie Alle ideeën samen vormen het programma Een partij stelt kandidaten bij verkiezingen en hoopt dat zoveel mogelijk van die kandidaten worden gekozen, zodat de partij veel kans krijgt om de ideeën tot uitvoer te brengen Op het gebied van (sociale)ongelijkheid en sociaaleconomisch beleid kunnen we een de partijen indelen in links, het midden/centrum en rechts: Links: vindt de waarde gelijkheid (geen sociale ongelijkheid en gelijke kansen voor iedereen) het belangrijkst en is voor een grote rol van de overheid. Uiterst links is het communisme, daarna het socialisme Midden: Hier vindt je de christendemocraten die veel waarde hechten aan broederschap, ze spelen bij een formatie meestal een sleutelrol, omdat zij als centrum goed met zowel linkse als met rechtse partijen kunnen samenwerken Rechts: Is bang dat de voor hen belangrijkste waarde vrijheid in het geding komt, wanneer de overheid zich teveel met de burgers bemoeit, uiterst rechts is het fascisme en wat minder ver naar rechts vinden we de liberalen Communisme: De waarde gelijkheid staat centraal Een kapitalistische economie zou leiden tot onderdrukking en uitbuiting van arbeiders en daardoor sociale ongelijkheid, daarom moeten de productiemiddelen in de handen van de staat komen, waardoor er voor iedereen sociale rechtvaardigheid te creëren is In communistische landen was alleen de communistische partij toegestaan de landen waren een eenpartij-dictatuur Fascisme: Geen samenhangende ideeën, maar een door frustratie gevormde anti-stroming die zich tegen vrijheid gelijkheid en tolerantie keert De daad moet bij het woord gevoegd worden en daarbij is geweld toegestaan, verder werden het instinct, heldendaden, een sterke leider, de eigen natie en volk, verheerlijkt Ook deze stroming leidde tot landen met een een-partij-dictatuur Na 1945 waren er extremistische partijen die een deel van de kenmerken het fascisme vertoonden, maar zichzelf niet zo noemden Liberalisme: Het waarde aan vrijheid, men moet zo vrij mogelijk zijn eigen leven kunnen inrichten en zijn daar zelf voor verantwoordelijk Economische vrijheid is belangrijk, waarbij particulier initiatief en dus een goed ondernemersklimaat centraal staat De overheid moet wel zorgen voor veiligheid, infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg Mensen met een hoog inkomen moeten niet te veel belasting betalen, want dat ontmoedigt het initiatief, ook te hoge uitkeringen voor de sociale zekerheid zouden dit ontmoedigen Om veiligheid te garanderen mogen individuele rechten worden ingeperkt Liberale partijen zijn de VVD, (de PVV,) en D66 is meer sociaal-liberaal Socialisme/sociale democratie: Als reactie op het liberalisme ontstaan economische vrijheid zou leiden tot uitbuiting van arbeiders de Pagina 4 van 12

5 overheid moest dus in actie komen zodat de vrijheid van de ondernemers niet de vrijheid van de werknemers in gevaar zou brengen zo creëert de overheid gelijke kansen op het gebied van onderwijs en werk voor iedereen De overheid moet zorgen voor goede sociale voorzieningen voor de armere mensen en moet regels opstellen waar bedrijven zich aan moeten houden De sociale ongelijkheid wordt teruggedrongen door een progressief belastingtarief Kortom: socialisten zijn voorstander van de verzorgingsstaat Christendemocratie: Gebaseerd op de Bijbel, ook wel de confessionele partijen genoemd Op sociaal-economisch gebied zitten de christendemocraten tussen de liberalen en socialisten in: minder vertrouwen in het individu dan de liberalen en minder vertrouwen in de overheid dan de socialisten Solidariteit: het functioneren van de maatschappij is iedereen zijn verantwoordelijkheid en problemen moeten in overleg en harmonie worden opgelost dit verbetert sociale cohesie Werkgevers/werknemers oftewel sociale partners moeten het met de overheid eens worden op het gebied van het sociaaleconomische beleid Het gezin is de hoeksteen van de samenleving Mensen moeten er zelf voor zorgen dat ze kunnen meedoen op de arbeidsmarkt en niet afhankelijk zijn van de overheid ze moeten steun ook bij dierbaren en particuliere organisaties zoeken Andere stromingen en partijen: Populisme: deze stroming doet een beroep op het volk, tegen de gevestigde machten en pretendeert namens het volk te spreken De huidige partijen lossen aldus het populisme problemen niet op, maar schuiven ze voor zich uit en politici en bestuurders moeten beter luisteren naar wat de mensen bezig houdt Verder zijn er ook single-issuepartijen zoals de partij voor de dieren, die zich voornamelijk met één beleidsterrein van de overheid bezighouden 3 Welke verkiezingen worden er elke vier jaar georganiseerd: De Tweede Kamer: het belangrijkste onderdeel van het parlement/de volksvertegenwoordiging De Provinciale Staten: de volksvertegenwoordiging in elk van de twaalf provincies De Gemeenteraad: de volksvertegenwoordiging in elk van de ongeveer 450 gemeenten Deelgemeenteraden voor wijken van grote gemeentes als Amsterdam Eens in de vijf jaar: het Europees Parlement: de volksvertegenwoordiging in de EU (Burgermeesters worden niet gekozen en Eerste Kamer leden worden indirect door de provinciale staten gekozen) Actief kiesrecht: Mensen mogen stemmen op kandidaten van partijen, vaak op de lijsttrekker (nr.1) Passief kiesrecht: Mensen kunnen zich verkiesbaar stellen voor een orgaan van de volksvertegenwoordiging Waarom wordt er de laatste jaren meer geld uitgegeven aan verkiezingscampagnes: Vroeger stemden mensen standaard op een partij die bij hun achtergrond hoorde(bijvoorbeeld nietkerkelijke arbeiders op de PvdA), nu zijn er veel meer zwevende kiezers die door campagnes moeten Pagina 5 van 12

6 worden overgehaald Via de televisie en internet brengen de politici hun politieke standpunten over en daarbij wordt de uitstraling van de persoon belangrijker dan de standpunten, er moet dus aan imago worden gewerkt Partijen moeten de mensen stimuleren om te gaan stemmen, omdat er wel een stemrecht, maar geen opkomst plicht meer is sinds 1971 Evenredige vertegenwoordiging: De 150 zetels in de Tweede Kamer worden evenredig verdeelt met het aantal stemmen: Er wordt een kiesdeler bepaalt hoe vaak je die kiesdeler haalt, bepaalt het aantal zetels voor jouw partij Soms geldt er een kiesdrempel: de partij moet een bepaalt percentage van de stemmen halen om in de volksvertegenwoordiging te komen Districtenstelsel: Ieder district stuurt één afgevaardigde voor de volksvertegenwoordiging Er zijn twee districtenstelsels/meerderheidsstelsels: bij het eerste stelsel is de kandidaat die in de eerste en enige stemronde de meeste stemmen haalt meteen gekozen, bij het andere stelsel moet er in de eerste ronde een absolute meerderheid worden behaald, anders blijven de twee mensen met de meeste stemmen over voor de tweede ronde, waar dan de vertegenwoordiger definitief, met een meerderheid wordt gekozen 4 De constitutionele monarchie: Er is een parlement met de wettelijke macht en een koning(in) met voornamelijk een in de grondwet vastgelegde ceremoniële functie De ministers zijn verantwoordelijk voor de uitlatingen van de koning(in), de vorst is dus onschendbaar De koningin overlegt wekelijks met parlementsleden, maar deze gesprekken mogen nooit openbaar worden gemaakt (Het geheim van Noordeinde) als een minister zich door de vorst laat beïnvloeden blijft hij/zij toch zelf verantwoordelijk Zo leest de koningin nog wel de troonrede voor, maar zijn de ministers verantwoordelijk voor de inhoud Woordverwarringen en begrippen met betrekking tot de regering: Regering: de ministers en de koningin gezamenlijk Kabinet: de ministers Ministerraad: de ministers en de staatssecretarissen Minister-president/premier: de leider van het kabinet Ministers: De premier en minister van financiën hebben ook algemene taken, terwijl de overige ministers alleen een eigen beleidsterrein hebben, ook hebben ministers de leiding over een departement of ministerie, waar ambtenaren werken die het beleid uitvoeren Staatssecretarissen: Een soort onderministers, die verantwoordelijk zijn voor een deel van het beleidsterrein van een ministerie Regeerakkoord-troonrede-miljoenennota: In het regeerakkoord staan de plannen voor de komende vier jaar/kabinetsperiode, de jaarlijkse plannen staan in de troonrede en de miljoenennota staan de concrete plannen en de begroting Kabinetsformatie: hoe deze moet verlopen is in de loop der tijd gegroeid als gewoonterecht De koningin benoemt een informateur die de mogelijke opties voor in eerste instantie een Pagina 6 van 12

7 meerderheidskabinet onderzoekt, deze brengt verslag uit aan de koningen en als dit verslag positief is benoemt de koningin de formateur die vormt een nieuw kabinet, verdeelt ministersposten over de deelnemende partijen, zorgt dat die posten worden bemenst en wordt zelf de leider van het nieuwe kabinet Een regering die bestaat uit meerdere partijen wordt een coalitie genoemd en deze coalitie schrijft samen het regeerakkoord met de plannen voor de aankomende vier jaar (de rol van de koningin bij de kabinetsformatie is zoals uit mijn eigen referaat bleek niet onbetwistbaar) De Staten-Generaal: Is hetzelfde als de volksvertegenwoordiging, parlement of de Eerste en Tweede kamer samen De Eerste kamer bestaat uit 75 indirect gekozen leden en wordt ook wel de senaat genoemd De Tweede kamer bestaat uit 150 direct gekozen leden van zowel de regerings- als de oppositiepartijen, maar de regering (dus de ministers) mag niet in het parlement zitten Voornamelijk de oppositiepartijen gaan tegen het beleid van de regering in De leden van één partij vormen in de Tweede Kamer een fractie die door de fractievoorzitter wordt geleid, de rest van de fractieleden worden ook wel fractiespecialisten genoemd De twee belangrijkste taken van de Staten-Generaal zijn wetgeving en het controleren van de regering De rechten van het parlement voor de wetgeving: Begrotingsrecht: De jaarlijkse begroting uit de miljoenennota moet voor ieder ministerie als wet worden goedgekeurd De Tweede kamer heeft het recht van Amendement: De kamerleden kunnen bij meerderheid van stemmen veranderingen in wetsvoorstellen aanbrengen De Tweede Kamer heeft ook het recht van initiatief: De Tweede Kamer kan net als de regering ook een wetsontwerp indienen De weg van wetsontwerp tot wet: De regering (of zoals we net zagen de Tweede Kamer) maakt een wetsontwerp dit doen ambtenaren in opdracht van de minister Hierna moet de ministerraad het eens zijn over het ontwerp en moer er verplicht aan de Raad van State advies worden gevraagd, al hoeft dit advies niet opgevolgd te worden Hierna bekijkt de Tweede Kamer (de fractiespecialisten van dat onderwerp) het wetsontwerp, stelt vragen en dient amendementen (wijzigingsvoorstellen) in, hierna gaat de hele Tweede Kamer stemmen over eerst die amendementen en daarna over het gehele wetsontwerp Als de meerderheid heeft voorgestemd gaat het wetsontwerp naar de Eerste Kamer, die de wet alleen controleert en bijna altijd goedkeurt Hierna moeten de Koningin en minister hun handtekening onder de wet zetten en wordt de wet in het staatsblad gepubliceerd, doen de minister en Koningin dit niet moeten ze aftreden De Tweede Kamer kan ook een motie indienen: Hiermee wordt de regering verzocht om iets te doen of een wet te maken Bijna de helft van de moties wordt aangenomen, maar de regering hoeft de motie niet uit te voeren Om de regering te controleren beschikt het parlement over de volgende middelen of rechten: Het stellen van mondelinge of schriftelijke vragen aan de regering waar ze een openbaar antwoord op krijgen Het houden van een interpellatie: dat is een spoeddebat waarbij de minister uitleg aan de kamer moet komen geven Als het parlement vindt dat erg veel mis is gegaan, kan het een enquête indien de kamerleden stellen Pagina 7 van 12

8 dan een onderzoekscommissie samen, die betrokkenen kan verplichten om voor de commissie te verschijnen en onder ede te getuigen vaak gebruikt het parlement een minder zwaar middel: een parlementair onderzoek Waaruit blijkt dat de regering en de minister politiek verantwoordelijk is voor hun eigen taken: Een minister kan na een ernstige fout opstappen of kan door middel van een aangenomen motie van wantrouwen gedwongen worden op te stappen Als zo n motie tegen het hele kabinet gericht is moet het kabinet aftreden en ontstaat er een kabinetscrisis het kabinet blijft demissionair aan om lopende zaken te behartigen, maar kan geen grote politieke besluiten meer nemen Als een belangrijk wetsontwerp wordt afgekeurd moet soms de minister of zelfs het hele kabinet aftreden, maar doordat de minister vaak aangeeft dat afkeuren tot een kabinetscrisis leidt, stemmen mensen uit de regeringspartijen soms met tegenzin toch voor Het verschil tussen dualisme en monisme: Bij dualisme zijn regering en parlement duidelijk van elkaar gescheiden Bij monisme zijn de regeringsfracties een verlengstuk van de regering 5 Gedecentraliseerde eenheidsstaat: De belangrijkste regels worden centraal voor het hele land vastgesteld, maar er zijn voor de overige zaken nog andere bestuurslagen zoals gemeentes, waterschappen en provincies Als deze lagen een aantal taken naar eigen inzicht uitvoeren heet dat autonomie, meestal voeren deze lagere overheden taken uit in opdracht van hogere overheden medebewind Provincies en gemeentes kunnen ook eigen regels (verordeningen) maken en belasting heffen, wel is er altijd toezicht van het rijk, die verordeningen die tegen de wet of tegen het algemeen belang zijn, kan vernietigen De provincie: Taken op het gebied van ruimtelijke ordening, verkeer en milieu (deze taken vallen niet op) De burgers kiezen het wetgevende orgaan, de Provinciale staten die mensen kiezen weer de leden van de Gedeputeerde staten die samen met de commissaris van de Koningin het dagelijks bestuur vormen nemen alle grote partijen aan dit college deel, dan is er sprake van een afspiegelingscollege, steunt het alleen op een meerderheid is het een meerderheidscollege De commissaris van de Koningin wordt na een advies van de PS door de regering gekozen en heeft zowel voor de provincie als voor het rijk een functie(namelijk het voordragen van voorstellen waarvan hij meent dat ze tegen landelijke regels zijn) De gemeente: Beslist over zaken die dicht bij huis liggen, bijv. voorzieningen en bestemmingsplannen De burgers kiezen de gemeenteraad en die kiest wethouders die samen met de burgermeester in het college van burgemeester en wethouders het dagelijks bestuur vormen De samenstelling van dit college kan weer een afspiegelings- of meerderheidscollege zijn De burgermeester wordt op advies van de gemeenteraad door de regering benoemt en kan voorstellen aan het rijk of de provincie ter vernietiging aanvragen en is verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid Pagina 8 van 12

9 6 Europa werkt op politiek en economisch gebied samen als de EU, met één munt, kan ieder Europees land lid worden? De landen moeten aan eisen voldoen op het gebied van economische stabiliteit, democratisch bestuur en respect voor de mensenrechten Internationale samenwerking: Er zijn intergouvernementele organisaties de deelnemende landen behouden hun zelfstandigheid en zonder hun instemming kan hen geen besluit worden opgelegd Supranationale organisaties alle gemaakte afspraken zijn bindend voor alle landen, dus die moeten wat inleveren op het gebied van nationale soevereiniteit, intergouvernementeel is wel dat elk land met een vetorecht het gehele besluit kan tegenhouden De EU: De Raad van Ministers met uit elke lidstaat één minister, kan op verschillende grondgebieden zoals bijvoorbeeld de Algemene raad (van buitenlandse zaken) De Raad is het belangrijkste besluitvormende en wetgevende orgaan, elk half jaar is een ander land de voorzitter van de EU De uitvoerende macht, de Europese commissie heeft geen binding met het parlement, maar wordt samengesteld door de regeringen en lidstaten, er is per staat 1 lid (totaal 25) De Europese commissie vormt het dagelijks bestuur, maakt beleidsplannen en geeft leidingen aan duizenden ambtenaren, de commissie bestaat niet uit ministers maar commissarissen die voor een eigen beleidsterrein verantwoordelijk zijn. Alleen de Europese commissie dient wetsvoorstellen in, al komen die vaak voort uit wensen van de Raad Het Europees parlement: rechtstreeks om de vijf jaar gekozen, kan de hele commissie wegsturen, keurt de begroting goed, maar heeft hierbij geen recht van amendement, het EP heeft geen initiatiefrecht maar kan wetvoorstellen die in hun beleidsterrein vallen wel wijzigen, bij andere beleidsterreinen heet het EP een adviserende rol. Verder moet het parlement instemmen met toetreding van staten, mits ook de gehele raad van ministers voor is (Het parlement is dus vaak meer adviserend en de Raad beslist dus echt dit wordt het democratisch tekort in Europa genoemd) Men wilde een Europese grondwet invoeren, maar tijdens een referendum stemden Frankrijk en Nederland al tegen, dus gaat het voorlopig niet door Wat zijn de doelen van Europa: De EU streeft naar vrij verkeer van goederen en diensten, kapitaal en mensen De laatste jaren wil men liever dat de afzonderlijke landen zoveel mogelijk hun eigen zaken regelen en dat er alleen maar een gezamenlijk beleid wordt toegepast wanneer dit noodzakelijk of effectiever is deze combinatie wordt het subsidiariteitsbeginsel genoemd De nationale wet- en regelgeving moet worden aangepast aan de Europese richtlijnen Europese verordeningen gelden direct voor alle EU-burgers Bijna de helft van de EU-subsidies gaat naar de landbouwsector Europees Hof van Justitie: Als dit Hof vindt dat een land de Europese wetgeving niet juist toepast, moet het de regelgeving aanpassen, iedere organisatie of burger die vindt dat een land zich niet aan de regels houdt kan dit melden bij het Hof Pagina 9 van 12

10 7 De massamedia zijn erg belangrijk voor de vrijheid van meningsuiting, maar welke politieke functies vervullen de massamedia: Informatiefunctie: je wordt geïnformeerd over problemen en de aanpak daarvan Platvorm/spreekbuisfuncite: Standpunten kunnen via de media bekend worden gemaakt Controle functie: door massamedia kan de politiek kritisch worden gevolgd en worden beoordeeld Commentaarfunctie: journalisten leveren commentaar en beargumenteren hun standpunt Onderzoeksfunctie: Mensen krijgen inzage in belangrijke zaken die de media uitgezocht hebbeen en belangrijk daarbij is dus de Wet openbaarheid van bestuur Verzuiling: Het was gedurende de twintigste eeuw en het hield in dat de samenleving was verdeeld in organisaties op basis van levensbeschouwing, bijvoorbeeld een katholieke school De massamedia berichtten alleen positief over hun eigen politieke leider en lieten de kijker dus geen kritisch beeld vormen Toen in de jaren zestig de ontzuiling begon verloren organisaties hun band met de achterliggende levensbeschouwing Gevaren voor de democratie: Het verdwijnen van een veelvoudigheid/pluriformiteit aan meningen zou een gevaar kunnen zijn Commerciële zenders concurreren dagbladen weg en brengen alleen nieuws met entertainmentwaarde, infotainment door deze ontwikkeling wordt de pluriformiteit van meningen dus ingedamd Dit gevaar wordt wel beperkt doordat uit onderzoek blijkt dat de invloed van media gering is en vaak indirect, (de media hebben wel een grote invloed op de politici en andersom ook), ook helpen media als internet om mensen te informeren, waardoor men juist weer meer aandacht heeft voor de politiek (indien er belangstelling voor die zaken aanwezig is) 8 Wat zijn moeilijkheden bij het op de agenda krijgen van (maatschappelijke) problemen: Sociale ongelijkheid speelt een rol: Zo kunnen mensen die goed kunnen argumenteren, connecties hebben of zich goed kunnen organiseren veel makkelijker een punt op tafel krijgen dan bijvoorbeeld een analfabeet of iemand onderaan de sociale ladder De invloed van ambtenaren: Ambtenaren, ook wel de vierde macht of de bureaucratie genoemd spelen een grote rol bij het ontwerpen (en uitvoeren) van wetsvoorstellen en zijn een extra steunpost voor de regering Pressiegroepen benaderen zo nu en dan ambtenaren of politici, wat is het verschil tussen een pressiegroep en een politieke partij: Pressiegroepen zich maar op een deel van het overheidsbeleid, terwijl partijen zich juist op het hele overheidsbeleid richten Pressiegroepen doen niet mee aan verkiezingen voor vertegenwoordigende lichamen Naast politieke partijen en pressiegroepen zijn er belangengroepen die voor een bepaalde groep mensen opkomen, zijn er actiegroepen waarin een (klein) aantal burgers zich vaak tijdelijk heeft verenigd, ook zijn er mensen die rechtstreeks praten met bijvoorbeeld ambtenaren of ministers (lobbyen), ook kan een ambtenaar worden omgekocht (corruptie) en vaak wordt er met de regering gecommuniceerd via Pagina 10 van 12

11 adviesorganen als de SER en komen er adviezen en voorspellingen vanuit planbureaus zoals het CPB De Nederlandse politieke cultuur: De manier waarop mensen met elkaar omgaan in de politiek is er één van compromissen sluiten en het bereiken van consensus (een gelijke mening, overeenstemming bereiken) Zelfs al tijdens de verzuiling was dit nodig, omdat er nooit een absolute meerderheid van één partij/zuil ontstond Burgers willen niet altijd een consensuscultuur of achterkamertjes politiek, maar willen openheid en duidelijkheid en daar probeert de politiek nu op in te spelen Binnen onze politieke cultuur zijn nog over het algemeen meer mannen dan vrouwen actief 9 Een belangrijke voorwaarde voor democratie die van de burgers moet komen: Politieke participatie van burgers (kan door via een maatschappelijke organisaties als een vakbond indirect invloed uit te oefenen of directer invloed op het beleid uit te oefenen via bijvoorbeeld een actiegroep) Een gevaar is wel dat politiek betrokken mensen zich niet verplaatsen naar de groep maar alleen uit eigen belang keuzes maken en zich dus niet meer per se steeds aan dezelfde partij verbinden individualisering (komt pas sinds de ontzuiling voor) Om een actie tot een succes te maken zijn de volgende punten belangrijk: Doorzettingsvermogen Een goede organisatie: Je met andere verenigen en andere organisaties erbij betrekken Kennis van zaken hebben: Je niet door de overheid laten overreden maar haar kritiek gebruiken om met een alternatief plan of een compromis te komen (Zoals eerder verteld zijn hoger opgeleiden hier in het voordeel en wordt de sociale ongelijkheid weerspiegeld in de politieke participatie) De kloof tussen de burgers en de politiek: Politici en bestuurders zouden te ver van de burger afstaan en te weinig naar de burgers luisteren, waardoor zij niet zouden weten wat er onder het volk leeft Parlementsleden vinden niet dat zij precies moeten uitvoeren wat de burgers op ieder moment zegt, maar hun idee van representatie van de volksvertegenwoordiging hangt globaal af van het verkiezingsprogramma (dit programma blijven ze uitdragen) Politici zullen dus altijd zo af en toe besluiten nemen die tegen de kiezer zijn, dit is voor de kiezer een extra grote tegenslag omdat de politici de laatste tijd juist meer vragen om de wensen van de kiezers, maar ze kunnen deze wensen lang niet altijd waarmaken Oplossingen voor de kloof: Politici moeten beter naar de bevolking luisteren en er moet meer gebruik van directe democratie worden gemaakt, waarbij burgers direct besluiten kunnen nemen en bestuurders kunnen aanstellen, zoals de burgemeester Referenda (volksstemmingen) invoeren zou de kloof dus verkleinen, met een correctief referendum kan het volk door handtekeningen verzamelen een wet ongedaan maken In Nederland zijn referenda niet officieel ingevoerd en hebben tot op heden voornamelijk een adviserend karakter: Tegenstanders vrezen dat burgers bij een referendum zich door emoties laten leiden, tegen het Pagina 11 van 12

12 bestuur aan willen trappen of gewoon niet deskundig genoeg zijn voor een referendum, voorstanders vinden daarentegen dat een referendum juist motiveert om politiek betrokken te worden en dat burgers beter per situatie kunnen stemmen dan politici, die gevangen zitten in een IJzeren ring bestaande uit bijv. het regeerakkoord Ook zou de kloof kunnen worden verkleind door een ander kiesstelsel: wanneer er meer mensen via het districtenstelsel worden gekozen, voelen mensen zich vaak meer verbonden met iemand uit hun eigen regio 10 De dilemma s van de parlementaire democratie: Voor een goed functionerende democratie is een hoge participatie van burgers in de politiek, respect voor grondrechten en is de ervaring bij de burgers dat de politiek en democratie tot juiste handelingen zullen leiden, nodig Dit versterkt de legitimiteit van het democr. Stelsel Op het punt van participatie schort het dat de invloed op de politiek door sociale ongelijkheid ongelijk is verdeeld, niet iedereen kan zijn mening vrij uiten, door de opkomst van globalisering en de EU mogen we steeds minder onze eigen beslissingen nemen en veel staatsorganen zijn geprivatiseerd, waardoor ze niet meer democratisch te sturen zijn De directe invloed van de kiezer is bovendien laag er zijn geen direct gekozen burgemeesters en ook referenda zijn niet officieel ingevoerd De twee dilemma s die hieruit voortvloeien zijn: Moet er meer gebruikt gemaakt gaan worden van directe democratie en hoe groot moet de bemoeienis van de democratische politieke instellingen met de samenleving zijn Pagina 12 van 12