Werkboekje bijen. Groep 7 en 8 Basisonderwijs

Transcriptie

1

2 Werkboekje bijen Groep 7 en 8 Basisonderwijs

3 A. Wat-ik-weet-van-bijen op het terras voor de bijenstal bij de picknicktafel Bekijk bovenstaande bij. 1. Nummeren Vul de cijfers 1 tot en met 10 in de rondjes bij de goede lichaamsdelen. 1. kop 2. borststuk 3. achterlijf 4. voelsprieten 5. ogen 6. angel 7. tong 8. vleugels Werkboekje bijen 2

4 6. Producten gemaakt of verzameld door bijen De bij is een heel nuttig beestje. Op de computertafel vind je een aantal producten gemaakt of verzameld door bijen. Lees op de etiketten welke bijenproducten in deze producten verwerkt zijn. Kies uit: honing propolis was. Schrijf deze hieronder: Thee Kaarsen Strepsils Zeep Dropjes Schoenenspray Mond en keelsiroop Koekreep Happers Winnie de Poeh Hunny Bzzz (ontbijtgranen) Wijn Handcrème Boenmiddel Capsules onder andere tegen griep, astma, hooikoorts en darmklachten 7. Op dezelfde tafel zie je een potje met echte stuifmeelkorrels staan. Waar wordt stuifmeel voor gebruikt? Eén van jullie leest hardop het etiket voor. Wist je dit? ja / nee Werkboekje bijen 23

5 5. Stel dat één van de keten verdwijnt (bijvoorbeeld de bij krijgt de dodelijke ziekte Amerikaans Vuilbroed ). Wat zijn daarvan de gevolgen, denk je? Werkboekje bijen 22

6 2. Poten Een bij heeft drie paar poten. Waar zitten die poten aan? De poten zitten aan: de kop het borststuk het achterlijf 3. Lijf Het lijf van een bij is: glad fijn behaard 4. Ogen Een bij heeft 2 grote ogen. Dit zijn samengestelde ogen en bestaan in werkelijkheid uit hele kleine oogjes. Hoeveel oogjes denk je dat er in één samengesteld oog zitten? 50 à à à Luisteren Zie je oren? ja / nee Waar hoort een bij denk je mee? met kleine gaatjes in het hoofd met voelsprieten met haartjes op het lichaam 6. Ruiken Zie je een neus? Ja/nee Waar ruikt een bij mee, denk je? met de voelsprieten met neusgaatjes met de haartjes op het lichaam Werkboekje bijen 3

7 7. Tong Wat denk je dat een bij met haar tong doet? ze voelt ermee ze zuigt er nectar mee op ze vangt er insecten mee en eet ze op 8. Bijenvolk Een bijenvolk bestaat uit één koningin, een aantal mannetjes, die we darren noemen en tienduizenden werksters. Hieronder zie je ze alle drie: dar werkster koningin Denk je dat je ze kunt herkennen als je op bezoek komt in de bijentuin? Op welke verschillen ga jij letten om ze uit elkaar te houden? Schrijf deze verschillen hieronder. Bijvoorbeeld: Welke is het grootst? Meest dik? Werkboekje bijen 4

8 3. Angel De binoculair staat op een tafeltje. Hommels, bijen en wespen hebben een angel. Lees de informatie over de angel op de kaart. Bekijk de angel door de binoculair. Een bij gaat dood na het steken van een rustverstoorder, zoals de imker. Wat gebeurt er als een bij een andere bij steekt, denk je? 4. De bij als onderdeel van de natuur Op de middentafel ligt een witte driehoek met een groene rand en staat een bakje met fotokaartjes. In de natuur hangt alles aan elkaar als een soort levende ketting: een voedselketen. Bekijk het plaatje hiernaast. De bij hoort ook thuis in een voedselketen. Kies uit: sperwer (roofvogel), Koolmees, witte klaver en honingbij. Hang de plaatjes op de juiste plek en vul die volgorde in op de driehoek. Werkboekje bijen 21

9 2a. De tabakspijp Als je goed kijkt ontdek je een tabakspijp. Waarom gebruiken imkers een tabakspijk, denk je? om de bijen met de tabakspijp te kalmeren als de imker de kast openmaakt. om de bijen met behulp van de tabakslucht nog actiever te maken, zodat ze harder gaan werken. om bijen met behulp van de tabaksgeur mee te lokken naar een andere kast. 2b. Bijenveger De bijenveger wordt door de imker gebruikt om: honing die uit de raten op de grond is gevallen bij elkaar te vegen bijen van een raampje te vegen voor hij/zij de honing gaat slingeren s morgenvroeg meteen als de bijen uitvliegen snel de bijenkast schoon te vegen. 2c. De ontzegelvork Hiermee ontzegelt de imker de dekseltjes van de honingcellen. Bekijk het raat. De dekseltjes zijn gemaakt van: honing was nectar stuifmeel 2d. De honingslinger In een honingslinger worden de volle raten (gevuld met honing) leeg geslingerd. De honing loopt er dan uit. De bijen hadden de weggehaalde honing eigenlijk voor zichzelf bedoeld als wintervoorraad. Wat denk je dat de imker de bijen er voor terug geeft? Werkboekje bijen 20

10 9. Taken van de bijen In een bijenvolk bestaat een taakverdeling. Wie voert welke taken uit, denk je? Vul in: koningin dar (mannetje) werkster. Eitjes leggen: Larven (kleine bijtjes) verzorgen: Koningin bevruchten: Koningin voeden: Raten bouwen: Het volk bij elkaar houden: Voedsel halen: Kast bewaken: Schoonmaken: Wie zou jij het liefst zijn en waarom? Werkboekje bijen 5

11 10. Raten en cellen In bijenkasten vind je raten met daarin verschillende cellen. Een dar is groter dan een werkbij dus de cellen van de dar zijn groter. Hieronder zie je de verschillende soorten cellen. Hoeveel hoeken heeft een cel? hoeken. Maak de onderstaande cellen af. 11. De ontwikkeling van de bij Lees onderstaande zinnen en bekijk de plaatjes. Welke zin hoort bij welk plaatje? 1. koningin legt een eitje 4. larve wordt groter 2. eitje 5. pop 3. larve 6. jonge bij Werkboekje bijen 6

12 D. De bijenkorf 1. Honing proeven Op tafel staan twee potjes met honing. Proef eerst een beetje uit potje 1 en daarna uit potje 2. Welke verschillen proef je? Kruis aan hoe jij de honing vindt smaken. Welke vind jij het lekkerst? 2. Imkergereedschap In deze ruimte zie je allerlei imkergereedschap. Zoek de volgende voorwerpen en probeer de volgende vragen te beantwoorden. Werkboekje bijen 19

13 11. Vliegend stuifmeel Als de lucht vol zit met stuifmeel worden sommige mensen er ziek van. Weet jij hoe deze ziekte heet? 12. Als je nog tijd over hebt In de krat vind je verschillende zoekkaarten en loepjes. Ga op zoek naar een diertje of insect in de tuin en bekijk het voorzichtig het loepje. Herken je deze op een van de zoekkaarten Leg na afloop alle materialen weer terug in de krat Werkboekje bijen 18

14 B. De bijenstal We gaan eerst naar het korvenstalletje, daarna mag je een kap opdoen. Leg je boekje en pen maar aan de kant en kijk, luister en ruik samen met de imker. De antwoorden van onderstaande vragen kun je eventueel straks of later op school invullen. 1. Sporen Bijen halen water, stuifmeel, nectar en propolis. (Propolis is een mengeling van gom en harsen, bijvoorbeeld van kleverige boomknoppen. Het wordt wel de stopverf van het bijenvolk genoemd.) Hoe zie je dat ze stuifmeel hebben gehaald? de bij heeft een zwaar achterlijf dat over de grond sleept de bij heeft stuifmeel in de korfjes aan de achterpoten de bij heeft stuifmeel op haar hele lichaam Zie je dit op dit moment? ja / nee 2. Informatie doorgeven Als bijen een belangrijke voedselbron hebben gevonden, vertellen ze elkaar wat het is, waar het is en hoever de plek is. Hoe denk je dat de bijen dat doen? de bijen seinen dit aan elkaar door met geluiden de bijen doen een dans de bijen maken bepaalde bewegingen met hun vleugels Zie je dit nu? ja / nee Werkboekje bijen 7

15 3. Bijenkasten Hoeveel kasten zie je in de bijenstal? Zijn ze allemaal bewoond? ja / nee Zijn de bijenkasten allemaal even groot? ja / nee 4. Bewakers Bij de ingang van de kast vind je bewakers. Zij weigeren de toegang aan iedereen die niets in de korf te maken heeft. De politie fouilleert mensen met hun handen. Bijen betasten ongewenste bezoekers met: de voorpoten de zuigsnuit de voelsprieten Zie je dit nu? ja / nee Hoe denk je dat ze een indringer waarschuwen? met een dreigende houding met een dreigend geluid met behulp van een vieze lucht (een alarmlucht) Zie je dit nu? ja / nee 5. Vijanden van de bij Wat zijn vijanden van de bij, denk je? Kruis deze aan: spin koolmees kikker muis hagedis varroamijt 6. Luisteren Luister een minuut zonder zelf geluid te maken naar de geluiden in de bijenstal. Wat hoor je allemaal? Werkboekje bijen 8

16 Uit de stuifmeelkorrels op de stempel van de stamper groeien buisjes naar beneden naar de zaadbeginsels. Als deze samensmelten is de bevruchting compleet. Het vruchtbeginsel ontwikkelt zich tot een vrucht. Zo ontstaat er uit één bloem een vrucht met zaden. 9. Belangrijke bijen We staan bij de boomgaard. Kun je na het invullen van de vorige vragen bedenken waarom fruittelers graag enkele bijenvolken in hun boomgaard willen hebben Werkboekje bijen 17

17 Ze bewaren het stuifmeel in hun cellen. Wat denk je dat bijen er mee doen? ze voeden er larven (jongen) mee ze maken er honing van ze zorgen voor de bestuiving van bloemen 8. Bestuiving Je gaat nu een bestuiving nabootsen. Pak een penseeltje uit de krat en strijk hiermee langs de meeldraden van een van de bloemen die je hebt gekozen bij opdracht 7. Breng dan het penseeltje met stuifmeel naar een andere bloem van dezelfde soort. Strijk nu met het penseeltje over de stamper van een bloem. Dan is de bestuiving voltooid. Geef met pijltjes op de tekeningetjes aan wat je zojuist gedaan hebt. Werkboekje bijen 16

18 7. Ruiken Snuif eens diep. Wat ruik je? 8. Zwermen Als een bijenvolk te groot wordt, gaat een gedeelte van het volk op zoek naar een andere woning. Dit heet zwermen. De imker helpt de bijen soms een handje. Bekijk het plaatje hiernaast. De imker vangt de zwerm in een kieps en brengt ze naar een nieuwe woning Zou jij dat durven? ja / nee Zie je een kieps in de bijenstal? ja / nee 9. Een bij volgen Volg een paar seconden één bij. Wat zie je? 10. Bijen, hommels en ook wespen en mieren zijn sociale insecten. Wat betekent dat? Werkboekje bijen 9

19 C. Boomgaard en borders Loop met je groepje naar de moestuin. Langs de randen van dit terrein zie je borders met planten en bloemen. Blijf voor de volgende opdrachten binnen het hek (naast de boomgaard) 1. Bloemen en bijen Kijk naar de kleuren van de verschillende bloemen. Welke kleuren zie je? Kruis deze aan. rood roze wit oranje geel paars blauw Zoek een bij. Volg een paar minuten lang één bij. Bezoekt jou bij steeds dezelfde bloemensoort? ja / nee Hoeveel bloemen bezoekt jouw bij in een minuut? bloem(en). Werkboekje bijen 10

20 Zoek naast het tegelpad in de bloemenborder (niet tussen de bloemen lopen) in één van de bloemen de meeldraden en strijk daar voorzichtig met je penseeltje langs. Maak hiermee een afdruk in het vakje hieronder en plak er een stukje plakband over heen. Deze stof (het stuifmeel) bestaat uit mannelijke voortplantingscellen. De bijen nemen het stuifmeel mee naar hun bijenwoning. Bekijk foto in de krat. Hoe denk je, brengt de bij het stuifmeel van de ene bloem naar de andere bloem? de achterpoten hebben lange haren en daarin blijft het stuifmeel hangen. de achterpoten hebben een soort korfje waarin het stuifmeel vervoerd wordt de bijen zijn behaard en zorgen ervoor dat hun hele lijf onder het stuifmeel komt. Werkboekje bijen 15

21 6. Wat weet je van was en propolis? Lees onderstaande zinnen en streep het verkeerde woord door: Propolis/was wordt door bijen gemaakt. Propolis/was wordt door bijen verzameld. Propolis/was wordt gebruikt om kieren van de bijenwoning dicht te maken. Propolis/was wordt gebruikt om raten van te maken 7. Stuifmeel Bekijk de onderstaande tekening met de namen van de bloemonderdelen Werkboekje bijen 14

22 Kruis aan welk model bloem jouw bij bezoekt: Bloemvorm Werkboekje bijen 11

23 Weet je misschien de naam van deze bloem? Wat valt je op aan de kleur van de door de bij bezochte bloemen? Waarom hebben de bloemen deze kleuren denk je? Ga naar de boomgaard en probeer daar de volgende vragen te beantwoorden 2. Nectar Bloemen vallen onder andere op door hun geur. Onder in de bloem zit namelijk een zoete vloeistof: nectar. Om daarbij te komen moet de bij langs de meeldraden. Op de meeldraden zit het stuifmeel. Hoe denk je dat de bij de nectar uit de bloem haalt? met de tong uit de zuigsnuit met de angel met de voelsprieten met de haartjes op het bijenlichaam Werkboekje bijen 12

24 3. Van nectar tot honing Bijen maken honing van nectar door het water dat in de nectar zit eruit te halen. Hoe denk je dat ze dit doen? ze brengen de nectar in hun honingmaag de kast binnen en geven het dan, van zuigsnuit naar zuigsnuit, tot het vocht uit de nectar grotendeels verdampt is. ze slaan hard met hun vleugels, zo ontstaat er warmte: deze warme luchtstroom verwijdert het water uit de nectar. ze stampen met hun pootjes in de nectar en zo verdampt het water. Via de klieren van de bijen voegen ze nog waardevolle stoffen toe aan de nectar die onder andere zorgen voor de houdbaarheid van de honing. Als dit hele werk klaar is, wordt de volle honingcel met een dekseltje van was afgesloten. 4. Was Een bij heeft wasklieren. De bij zweet de was uit. Om 1 kilo was te produceren hebben bijen gemiddeld 10 kilo honing of suiker nodig. Een imker geeft zijn bijen vaak een voorgevormde kunstraat zodat de bijen niet zoveel was hoeven te maken. Pak een stukje was uit de krat en ruik eraan. Wat ruik je? 5. Propolis Bijen verzamelen op verschillende plantenknoppen gom en hars. Dit vermengen zij met andere stoffen zodat ze de kieren in hun bijenwoning dicht kunnen maken. Deze kithars noemen we propolis. Het wordt wel de stopverf van het bijenvolk genoemd. Waar ruikt het naar? Werkboekje bijen 13