Kerninstrument Programma en Informatievoorziening

Transcriptie

1 Kerninstrument Programma en Informatievoorziening Notitie kerninstrument Programma en Informatievoorziening

2 Inleiding De Omgevingswet introduceert een vijftal kerninstrumenten voor gemeenten. De invoering en het gebruik van de kerninstrumenten heeft ook gevolgen voor de informatievoorziening. In enkele notities, bedoeld voor medewerkers van gemeenten die met Informatievoorziening en ICT bezig zijn, worden de consequenties toegelicht. Deze notitie gaat over het kerninstrument programma. Zaken die in deze notitie aan de orde komen zijn: - Het programma: wat moet ik erover weten? - Informatievoorziening (in relatie tot het programma): wat moet ik erover weten? - Informatievoorziening: wat moet ik kunnen? - Wat kan ik nu al doen? - Overgangsrecht - Samenvatting verplichtingen VNG Realisatie, Den Haag, april

3 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Inhoudsopgave Programma en Informatievoorziening Het programma: wat moet ik erover weten? Informatievoorziening: wat moet ik weten? Informatievoorziening: Wat moet ik kunnen? Wat kan ik (nu al) doen? Overgangsrecht Samenvatting verplichtingen omgevingsplan... 8 Meer informatie

4 1. Programma en Informatievoorziening 1.1. Het programma: wat moet ik erover weten? Bij de operationalisering van beleidsdoelen uit een omgevingsvisie spelen programma s een belangrijke rol. Een programma bevat maatregelen voor bescherming, beheer, gebruik en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Het programma kan gebiedsgericht of themagericht zijn en kan verschillende elementen bevatten. Een voorbeeld van een verplicht programma voor gemeenten is bijvoorbeeld het actieplan omgevingslawaai. Het programma kan plannen bevatten voor de uitvoering van projecten of maatregelen om sectorale doelen te verwezenlijken of om aan omgevingswaarden te (blijven) voldoen. Het kan ook kaders stellen voor de uitoefening van bevoegdheden door het bestuursorgaan dat het programma vaststelt. Een programma wordt vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders, het dagelijks bestuur van het waterschap, het college van Gedeputeerde Staten of de minister. Het programma bindt in principe alleen de bestuurslaag die het programma heeft vastgesteld. In de wet wordt onderscheid gemaakt tussen vier vormen van programma s: verplichte programma s; voorwaardelijke programma s; niet-verplichte programma s; programmatische aanpak. De verplichte programma s zorgen voor de uitvoering van eisen uit de EU-richtlijnen. De wet noemt onderwerpen waarvoor het betreffende bestuursorgaan programma s moet opstellen. Zo moeten alle genoemde bestuursorganen programma s opstellen die uitvoering geven aan de Europese richtlijn omgevingslawaai, het actieplan omgevingslawaai werd hiervoor al genoemd als voorbeeld De programmatische aanpak is een bijzondere vorm van een programma. Een programmatische aanpak kan worden aangewezen door het bevoegd gezag in een omgevingsplan, de omgevingsverordening of een AMvB. De programmatische aanpak dient betrekking te hebben op omgevingswaarden, instructieregels of beoordelingsregels Informatievoorziening: wat moet ik weten? Eén van de opgaven voor gemeenten bij de Omgevingswet is digitalisering; uiteindelijk moeten alle regels met betrekking tot de fysieke leefomgeving, omgevingsdocumenten, in het register omgevingsdocumenten (deel van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (hierna: DSO)) opgenomen worden. Het is de bedoeling dat deze regels en dit beleid via de landelijke voorziening ontsloten worden en uiteindelijk opvraagbaar zijn voor iedereen. De Landelijke voorziening Bekendmaken en Beschikbaar stellen (LVBB), waar het Register Omgevingsdocumenten onderdeel van is, biedt alle functionaliteiten om besluiten te ontvangen, te valideren, bekend te maken, te consolideren en beschikbaar te stellen als besluiten en geconsolideerde regelgevingen. De LVBB wordt ontwikkeld in het kader van de Omgevingswet, maar de ambitie is deze voor alle wet - en regelgeving van 4

5 Nederland in te zetten. Het LVBB is een e - overheidsbouwsteen. Deze landelijke voorziening wordt ook wel het omgevingsloket genoemd. Een digitaliseringsopgave van een dergelijke omvang is nieuw. En omdat het gaat om een stelsel dat stukken bevat met én informatie verstrekt over juridische status, biedt de weten regelgeving de kaders voor die opgave Informatievoorziening: Wat moet ik kunnen? Vanuit het perspectief informatievoorziening is het belangrijk te realiseren dat in het werkveld Ruimtelijke Ordening reeds grote slagen in digitalisering en standaardisatie zijn gemaakt. Niet alle betrokken vakgebieden zijn al zo ver. Omgevingsdocumenten Omgevingsdocumenten, waaronder het programma moeten als omgevingsdocument in het digitaal stelsel worden opgenomen. Het register omgevingsdocumenten (ROD) is de plek waar de omgevingsdocumenten worden opgeslagen. Het register omgevingsdocumenten heeft twee functies: 1. Naslagfunctie: welk gebruik is toegestaan op dit moment op welke locatie? 2. Archieffunctie: het register is de plek waar de omgevingsdocumenten, met alle wijzigingen die daarin in de loop der tijd zijn ondergebracht worden gearchiveerd. Niet alleen de eerste versie is te raadplegen, maar ook de wijzigingen. Door deze consolidatie is altijd na te gaan welke regels op een bepaald moment op een bepaalde plek op basis van het omgevingsplan golden; 3. Procedures: Het register ondersteunt de besluitvorming over het programma en het bekendmaken en beschikbaar stellen hiervan. Het bevoegd gezag levert aan. Begrippen Om informatie binnen het stelsel in samenhang en slim bevraagbaar te maken is het noodzakelijk dat begrippen geharmoniseerd zijn of dat begrippen gerelateerd zijn aan een gemeenschappelijk begrip. Ook eigen begrippen kunnen door gemeenten worden toegevoegd. De stelselcatalogus zal bij inwerkingtreding een beperkt aantal begrippen bevatten. De begrippen en relaties tussen begrippen worden in een catalogus vastgelegd. Verschillende onderdelen van het stelsel refereren naar de begrippen in de stelselcatalogus, o.a. registratie van omgevingsdocumenten en toepasbare regels. De catalogus biedt daarmee een centrale ingang tot het stelsel waarin wetgeving, regels, begrippen gegevens, en informatiediensten met elkaar zijn verbonden. De verschillende gebruikersgroepen van het stelsel kunnen zo zien waar het stelsel uit bestaat, wat begrippen betekenen en hoe de verschillende elementen van het stelsel aan elkaar zijn gerelateerd. Toepasbare regels Juridische teksten zijn niet altijd begrijpelijk voor gebruikers. Ook de samenhang tussen juridische regels is vaak niet eenvoudig vast te stellen. Voor het verbeteren van het begrip van, de toegankelijkheid voor de gebruiker en de samenhang worden juridische teksten in omgevingsdocumenten vertaald naar toepasbare regels. Dit betekent dat deze taalkundig voldoen aan het afgesproken B1 taalniveau, dat 95 % van de bevolking begrijpt. Als je je teksten op dit niveau schrijft, weet je dat het grootste deel van de bevolking ze kan lezen en begrijpen. Toepasbare regels worden gestandaardiseerd aangeleverd, opgenomen en beschikbaar gesteld. De toepasbare regels worden uitvoerbaar gemaakt voor gebruik in de gebruikerstoepassingen van 5

6 het Digitale Omgevingsloket en apps van derde partijen. Het werken met toepasbare regels is overigens op grond van de Omgevingswet niet verplicht, het dient met name om het gebruiksgemak te vergroten. De juridische teksten blijven de bindende teksten Wat kan ik (nu al) doen? Een gemeente kan zich nu al voorbereiden op de Omgevingswet. In onderstaande tabel zijn specifiek voor het programma de te zetten stappen uiteengezet, waarbij een splitsing is gemaakt tussen de plannenmakers en de informatiemanagers. Plannenmaker Informatiemanager Inventariseer welke vigerende regelgeving Check of het informatiebeleidsplan voldoende onder het kerninstrument Programma komt te aansluit op de Omgevingswet en pas deze zo vallen. Inventariseer welke programma s de nodig aan gemeente na in werking treding van de Omgevingswet op wil/moet stellen. Ga na wie van de programma s "eigenaar is/wordt. Maak een planning van de op te stellen programma s. Reserveer budget voor het instrument programma en voor het oefenen met programma s in aanloop naar (eventueel link naar financieel dialoogmodel?) Ga in gesprek met de eigenaren van de Toets het gegevensbeheer en bepaal of je bestaande regelgeving en stel gezamenlijk de brongegevens op orde zijn. Zo niet, borg dat ambitie vast, welke regels wil je behouden, voor welke schrappen en welke dereguleren. Zorg dat je van elkaar weet wat je wel en wat je echt niet wilt. Besteed daarbij aandacht aan welke regels geschikt zijn om in een (onverplicht) programma op te nemen. Denk na hoe je om wil gaan met participatie bij het vaststellen van het programma. Breng de werkprocessen in kaart die geraakt worden door het programma en pas deze aan Bespreek met Raad en college hoe om te gaan met de bevoegdheid van het college om programma s vast te stellen. Breng in kaart welke applicaties je momenteel gebruikt. Wie zijn je leveranciers en sluiten de applicaties voldoende aan op het DSO? Denk mee met de ontwikkeling van het DSO door deelname aan klankbordgroepen, UIVO werkateliers en het bijwonen van kwartaaldemonstraties. Dit werkt als halen en brengen, je raakt goed op de hoogte van ontwikkelingen en kan je eigen ervaring inbrengen Voor de ontsluiting van informatie op kaarten, wordt geo-informatie steeds belangrijker. Zorg dat u daar op voorbereid bent, of organiseer het zo dat de gevraagde kennis in uw gemeente beschikbaar is. Standaardiseer begrippen die worden gebruikt in programma s en andere kerninstrumenten zoals het omgevingsplan. Denk na hoe de organisatie moet worden ingericht om de integraliteit en de afstemming Gebruik het financieel model om de benodigde financiële middelen, ook voor informatievoorziening, in beeld te krijgen 6

7 tussen de verschillende sectorale programmadoelen te borgen Bedenk op welke wijze maatregelen opgenomen in het programma kunnen worden gemonitord. Bepaal hoe je omgaat met de overgangstermijn naar 2029, het is niet per se noodzakelijk die volledige periode te benutten. Vanwege verschillende regimes die naast elkaar kunnen staan in de transitieperiode kan dit ook leiden tot minder inzichtelijke situatie. Volg de ontwikkelingen door deel te nemen aan klankbordgroepen en ateliersessies en maak gebruik van wat door Aan de slag met de Omgevingswet en VNG/KING ter ondersteuning wordt ontwikkeld: - UIVO werkateliers - Het VNG Kompas Invoering Omgevingswet - Routeplanner digitalisering bevoegde gezagen - Community omgevingsplan vanuit project Handvatten omgevingsplan - De vanuit het DSO opgeleverde informatie - De Handreiking nulmeting en analyse vanuit UIVO CG aandeslagmetdeomgevingswet.nl 1.5. Overgangsrecht De overgangsfase voor de programma s is verschillend voor de vier vormen van programma s. De verplichte programma s komen voort uit Europese verplichtingen en zijn in het huidige omgevingsrecht ook al verplicht. Voor de verplichte gemeentelijke rioleringsplannen geldt dat deze in werking blijven zolang het Bestuursakkoord Water loopt, dus tot Met de Omgevingswet wordt het gemeentelijk rioleringsprogramma facultatief en krijgt de gemeente de ruimte om zelf invulling te geven aan de taken rondom afval- en hemelwater. De voorwaardelijke programma s dienen pas te worden opgesteld als uit monitoring blijkt dat een omgevingswaarde wordt overschreden, of dreigt te worden overschreden. De verplichting (voor het college van B&W) ontstaat dus pas wanneer (dreigende) overschrijding geconstateerd wordt bij het inwerkingtreden van de Omgevingswet. Ook voor (dreigende) overschrijding geconstateerd in monitoringsresultaten die onder het oude recht tot stand zijn gekomen, geldt de verplichting tot het opstellen van een programma. Voor de vrijwillige programma s is het niet noodzakelijk overgangsregelingen op te nemen. Nu zijn vrijwillige programma s vaak buitenwettelijke figuren. Een bestuursorgaan bepaalt in de eerste omgevingsvisie wat de toekomst is van bestaande vrijwillige beleidsdocumenten. Tot slot de programma s met programmatische aanpak. De programmatische aanpak is niet vastgelegd in de wet zelf, maar kan worden aangewezen in een omgevingsplan, omgevingsverordening of algemene maatregel van bestuur. De voortzetting van de Programmatische Aanpak Stikstof wordt geborgd in de Omgevingswet. Voor deze programmatische aanpak worden regels opgenomen in het Besluit kwaliteit leefomgeving. Het overgangsrecht hiervoor zal worden opgenomen in de Aanvullingswet natuur en het bijbehorende Aanvullingsbesluit. 7

8 1.6. Samenvatting verplichtingen omgevingsplan Het opstellen van een programma door de gemeente is verplicht als het gaat om de uitvoering van Europese verplichtingen of bij (dreigende) overschrijding van een omgevingswaarde. Een programma bevat een uitwerking van het uit te voeren beleid voor de ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming of het behoud van een of meerdere onderdelen van de fysieke leefomgeving. Verder moeten maatregelen worden opgenomen om aan omgevingswaarden te kunnen voldoen of om andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving te bereiken. Het college van B&W is in beginsel verantwoordelijk voor het (op lokaal niveau) voldoen aan alle omgevingswaarden, ongeacht welk bestuursorgaan de omgevingswaarde heeft vastgesteld. De verplichting tot het opstellen van een gemeentelijk rioleringsplan komt te vervallen: dit wordt een facultatief programma. In een programma moet worden aangegeven hoe participatie heeft plaatsgevonden. Bovendien is de wettelijke uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure inclusief zienswijzen van toepassing. Het programma is een omgevingsdocument en moet voldoen aan de eisen die daarvoor gelden in de nog op te stellen ministeriële regeling. 8

9 Meer informatie VNG Realisatie Jos Dolstra VNG Realisatie Nassaulaan 12 Den Haag Postbus 30435, 2500 GK Den Haag