Infant Mental Health. de ontwikkeling van het jonge kind in relatie met de ouder. Visie en werkwijze binnen de GGZ

Transcriptie

1 Infant Mental Health de ontwikkeling van het jonge kind in relatie met de ouder Visie en werkwijze binnen de GGZ Daniëlle Span Psycholoog/psychotherapeut IMH-specialist Ingrid Floris Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige Preventiemedewerker KOPP

2 Ouderschap van een baby of peuter kan kwetsbaar maken. Ouders kunnen zorgen hebben om hun kindje of zelf worstelen met problemen zoals sombere of angstige gevoelens. Wanneer verwijs je ouder(s) en kind door naar de GGZ? En wat kan de GGZ dan bieden? Binnen het 0-6 team van GGZ NHN werken we volgens de Infant Mental Health (IMH) visie. IMH stelt de relatie tussen ouder en kind centraal. In deze workshop zal kort in worden gegaan op het begrip IMH, op de risicofactoren die een ouderkindrelatie onder druk kunnen zetten en op signalen die tot verwijzing naar de GGZ kunnen leiden. Vervolgens wordt aandacht besteed aan het behandelaanbod voor zeer jonge kinderen en hun ouders binnen de GGZ.

3 Infant Mental Health de ontwikkeling van het jonge kind in relatie met de ouder Visie en werkwijze binnen de GGZ 0-6 team GGZ Infant Mental Health visie Regulatieprocessen en gehechtheid Wanneer doorverwijzen? Wat biedt het 0-6 team?

4 IMH Infant Van -9 maanden tot 6 jaar Mental Sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling Health Welzijn en gezondheid binnen gezin, maatschappij, cultuur

5 Infant Mental Health visie Kinderen hebben vanaf zeer jonge leeftijd het vermogen om emoties te ervaren, te reguleren en te uiten, ze kunnen veilige relaties aangaan, kunnen hun omgeving exploreren en leren. Al deze capaciteiten komen het best tot ontwikkeling binnen een veilige en verzorgende omgeving. De wijze waarop problemen zich bij jonge kinderen uiten, hangt mede af van de aard van de relatie die ze met hun verzorgers hebben.

6 Infant Mental Health visie Relationeel perspectief: relatie is de patiënt there is no such thing as a baby (Winnicot 1958) Kwaliteit van de ouder-kindrelatie: o o bepaalt hoe genetische factoren tot uiting komen in ontwikkeling en gedrag essentieel voor ontwikkeling goede stress- en emotieregulatie o essentieel voor ontwikkeling van het brein ( use it or lose it ) Dus: verbeteren van de ouder-kindrelatie om de sociale, emotionele, cognitieve en lichamelijke ontwikkeling van het jonge kind te optimaliseren!

7 Kind: aanleg Invloeden op ouder-kindrelatie (o.a. eigen temperament, lichamelijke kwetsbaarheid of problemen, sensorische gevoeligheid, prematuriteit) Ouder: aanleg / psychische problemen / voorgeschiedenis (o.a. eigen temperament, groot geworden in relatie met eigen ouders, angst, depressie, trauma, verlies, eerdere complicaties rondom zwangerschap/vruchtbaarheid) Omgeving: stressoren (o.a. sociaal isolement, armoede, werkloosheid, huisvesting, migratie, huiselijk geweld)

8

9 Regulatieprocessen: good enough Baby Onlust en spanning Moeder Trial & error/ Match & Mismatch Moeder en baby Ervaring van een eerste band Baby Bevrediging en homeostase Moeder Competentie Baby basisvertrouwen

10 Regulatieprocessen in moeilijke omstandigheden Externe omstandigheden (armoede, handicap, aanleg van baby, reflux ) Baby Onlust en spanning Moeder Trial & error Angst & onzekerheid Interne factoren bij de ouder (persoonlijkheid, depressie, ghosts in the nursery.) Moeder en baby Ervaring van een problematische eerste band Baby Toename van onlust (huilen, reflux, lichamelijke hyper- of hypotonus ) Moeder Incompetentie/falen Baby ziet onrustige, angstige gezichten

11 Still face experiment (Tronick) Wat zie je aan de baby: als moeder adequaat reageert? als moeder zich afsluit? moeder weer meedoet in het contact? Wat zou het gedrag van de moeder voor de baby betekenen?

12 Regulatieprocessen De baby bouwt een verwachtingspatroon op van hoe er met hem/haar wordt omgegaan door alledaagse interactiepatronen. Vroege regulatieprocessen zijn voorlopers van gehechtheidspatronen Regulatieprocessen tussen ouders en hun baby van 4 maanden voorspellen het gehechtheidspatroon op eenjarige leeftijd

13 Gehechtheid aangeboren capaciteit om nabijheid en bescherming te zoeken bij anderen om te kunnen overleven geactiveerd bij angst, ziekte, stress, pijn, vermoeidheid zegt iets over een relatie, niet over een kind (een kind kan met verschillende verzorgers een verschillende gehechtheidsrelatie hebben) gehechtheidsstrategie: vanaf 1 jaar

14 Dimensies gehechtheid Gehecht Niet gehecht Selectieve voorkeur voor de nabijheid en troost van een verzorger Verstoring: als gevolg van extreem negatieve verzorgingsomstandigheden (verwaarlozing, mishandeling, frequente wisseling van basisverzorger)

15 Dimensies gehechtheid Veilig Onveilig Aanwenden van gehechtheidsfiguur als veilige basis en bron van troost Verstoring: door gebrek aan sensitiviteit of zeer wisselende sensitiviteit van de gehechtheidsfiguur Onveilige gehechtheid (30-40%) - optimale aanpassing aan een minder optimale omgeving - strategie: consistent patroon over meerdere contexten - geen stoornis

16 Een veilige hechting vraagt van ouders: Fysieke nabijheid Emotionele beschikbaarheid Voorspelbaarheid Sensitiviteit Mentaliserend vermogen

17 Mentaliseren gedrag van zichzelf en anderen begrijpen en verklaren vanuit achterliggende gevoelens, gedachten en motivatie Ouder kan zich verplaatsen in de gedachten en gevoelens van het kind, maar weet ook het onderscheid tussen eigen gedachten/gevoelens en dat van het kind Spiegelen van affect

18 Als een ouder onvoldoende kan mentaliseren: Emotie van het kind wordt afgewezen of verkeerd gespiegeld Het kind ervaart: mijn gevoel klopt niet, of mijn gevoel is niet te reguleren Dit leidt tot angst of desorganisatie

19 VEILIG GEHECHT

20 Dimensies gehechtheid Minimaliseren Maximaliseren Gaat over onveilige gehechtheid Minimaliseren van gehechtheidsgedrag: als ouder niet beschikbaar is (consequent insensitief) Maximaliseren van gehechtheidsgedrag: als ouder wisselend beschikbaar is (inconsequent sensitief) Kind heeft geleerd de ouder te reguleren Beste strategie om verzorger niet van streek te maken en nabij te houden

21 ANGSTIG-AMBIVALENT GEHECHT - inconsequent sensitieve verzorger - kind gaat gehechtheidsgedrag uitvergroten - risico: zelf boos/ in paniek reageren

22 VERMIJDEND GEHECHT - consequent insensitieve verzorger - kind gaat gehechtheidgedrag minimaliseren/vermijden - risico: zelf vermijden, geen aandacht besteden

23 vroegkinderlijk chronisch trauma Verstoorde regulatie en mentalisatieprocessen Controle ipv flexibiliteit Strijd ipv samenwerken (nee = controle) Onvermogen tot reguleren van affecten Geen gedeelde interesse en betekenisgeving Diepgewortelde schaamte, gevoelens van waardeloosheid Fobische angsten voor nieuwe kwetsuren in de relatie en/of in het breekbare zelfbeeld, dus vermijding van: Wederzijds plezier Vragen om hulp Openstaan voor complimentjes Zich geliefd voelen en speciaal zijn voor iemand

24 Dimensies gehechtheid Georganiseerd Gedesorganiseerd Veilige gehechtheid en onveilige gehechtheid: georganiseerde strategieën Desorganisatie: wegvallen van strategie

25 DESORGANISATIE - verzorger is bron van veiligheid én bron van angst ( fright without solution ) - classificatie bovenop veilig of onveilig: wegvallen van strategie - wél voorspeller van pathologie - risico: zelf verward (er over heen stappen of afwijzen)

26 VEILIGHEID BIEDEN Altijd: wees groter, sterker, wijzer en aardig

27 Wanneer verwijzen naar de GGZ?

28 screening Kind kenmerken - dysmatuur/prematuur - lichamelijke afwijkingen/lichamelijke ingrepen ondergaan - ontwikkelingsproblemen - langdurige/hardnekkige slaapproblemen - overmatig huilen/ snel ontregeld - langdurige/hardnekkige voedingsproblemen - heel druk en zeer moeilijk te kalmeren - erg passief/lusteloos - overmatig vaak boos, controlerend, opstandig en/of agressief - stil en niet geïnteresseerd in het contact - moeilijk alleen gelaten kunnen worden

29 screening Ouder kenmerken - onzekerheid over ouderschap - niet kunnen genieten van ouderschap (verschillende oorzaken) - zeer jong moederschap/ouderschap - (onverwerkt) traumatisch verlies - alleenstaand ouderschap/onvoldoende (ervaren) steun - psychische en/of lichamelijke problemen die het ouderschap belemmeren - vraag om verbetering van de ouder-kind relatie Omgevingsstressoren navragen Werkloosheid, financiën, huiselijk geweld, migratie, huisvesting, sociaal isolement etc.

30 triage Problemen bij het kind (Regulatieproblemen: excessief huilen, ernstige of langdurige eeten slaapproblemen) Overbelasting bij de ouder ( Severe parental stress, o.a. uitputting, angst- en depressie, grote onzekerheid, prikkelbaarheid) Disfunctionele ouder-kind interactie (Interactiepatroon dat de problemen in stand houdt of versterkt) Problemen op 2 domeinen = specialistische GGZ

31 Wat biedt de GGZ? Diagnostiek Ouder-kindrelatie Ontwikkelingsstoornissen Intelligentieschatting

32 Wat biedt de GGZ? Behandeling: Preventie Ouder-kindbehandeling Traumabehandeling Ontwikkelingsgerichte behandeling voor kinderen met (een vermoeden van) een ASS

33 Wat biedt de GGZ? Preventie 5x praten over je zwangerschap Ouder/baby interventie VIB (0-1jr) KOPP groep: Piep de Muis (4-7jr)

34 Wat biedt de GGZ? Ouder-kindbehandeling 5x praten over je baby/peuter Ouder-babypsychotherapie In de spelkamer, soms thuis Soms met video Vergroten sensitiviteit & responsiviteit, verminderen verstoord oudergedrag, veranderen van verstoorde representaties

35 Wat biedt de GGZ? Traumabehandeling EMDR EMDR bij pre-verbaal trauma (storytelling) Kortdurende EMDR bij de ouder zelf of doorverwijzing eigen behandeling van ouder Traumabehandeling via cognitieve gedragstherapie of spel, bijvoorbeeld na seksueel misbruik of huiselijk geweld

36 Wat biedt de GGZ? Ontwikkelingsgerichte behandeling voor kinderen met (een vermoeden van) een autismespectrumstoornis of ontwikkelingsachterstand - Psycho-educatie - Pivotal Respons Treatment - Floorplay - Hometraining - Oudercursus