Diensten van algemeen economisch belang: Commissie stelt nieuwe regels voor met het oog op meer rechtszekerheid

Transcriptie

1 IP/04/235 Brussel, 18 februari 2004 Diensten van algemeen economisch belang: Commissie stelt nieuwe regels voor met het oog op meer rechtszekerheid Na het Altmark-arrest van het Hof van Justitie is de Commissie begonnen met de algemeen verwachte herziening van de regels die gelden wanneer lidstaten compensaties toekennen aan ondernemingen die diensten aanbieden die van algemeen economisch belang worden geacht. De Commissie heeft vandaag besloten de raadpleging aan te vatten over een besluit dat zal vastleggen in welke omstandigheden plannen om compensaties toe te kennen niet langer vooraf bij de Europese Commissie hoeven te worden aangemeld. Dit ontwerp-besluit wordt nu, met het oog op verder overleg, naar het Europees Parlement, de lidstaten, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's gezonden. Daarnaast zullen de diensten van de Commissie de raadpleging aanvatten over een nieuwe kaderregeling van de Commissie die duidelijke criteria zal bevatten voor de toetsing van compensaties die op grond van datzelfde besluit niet automatisch zijn vrijgesteld. Deze voorstellen volgen de algemene praktijk van de Commissie die erin bestaat dat alle compensaties worden goedgekeurd die voor het leveren van de openbare dienst noodzakelijk zijn. In tegenstelling tot wat soms wel eens wordt beweerd, is de Commissie niet gekant tegen steun om openbare diensten te financieren. Het enige wat zij doet, is het tegengaan van misbruiken, zoals bijvoorbeeld buitensporige compensaties die worden gebruikt voor kruissubsidiëring van activiteiten op voor concurrentie opengestelde markten. De rol van de Commissie is dus de goede werking van openbare diensten veilig te stellen en toch oneerlijke concurrentie te voorkomen, zoals roofprijzen bij activiteiten die voor concurrentie open staan. In een reactie verklaarde Mario Monti, Commissaris voor mededingingsbeleid, woensdag: "Doel van deze nieuwe regels is de rechtszekerheid te verbeteren voor alle ondernemingen die diensten van algemeen belang aanbieden. We moeten de aanbieders van deze diensten dringend meer rechtszekerheid bieden, omdat het hier diensten betreft die voor zo vele consumenten in heel de Unie van cruciaal belang zijn." Daarbij merkte hij ook nog op: "Ons beleid inzake staatssteun moet ermee rekening houden dat diensten van algemeen economisch belang de hoeksteen zijn voor de sociale cohesie in heel de Unie. Het is ons vaste voornemen een gunstig klimaat te creëren dat de cruciale rol van deze diensten helpt versterken." Uit de raadpleging over het Groenboek betreffende diensten van algemeen belang is gebleken dat er rond dit thema veel onzekerheid bestaat en dat er duidelijkheid moet komen. In dit opzicht vormt de raadpleging die de Commissie nu over de ontwerptekst begint, een aanvulling op de bredere raadpleging over het Groenboek.

2 De goedkeuring van de definitieve rechtsinstrumenten over de compensatie voor de openbare dienst zal, na deze aanvullende raadpleging, deel uitmaken van de followup van het Groenboek. Het besluit van de Commissie waardoor kleinschalige overheidsfinanciering niet meer vooraf hoeft te worden aangemeld Het eerste voorstel is een besluit van de Commissie over betrekkelijk kleinschalige overheidsfinanciering voor bepaalde ondernemingen die met het beheer van diensten van algemeen belang zijn belast. Zolang deze overheidsfinanciering een bepaalde jaarlijkse drempel niet overschrijdt en zolang de omzet van de begunstigde ondernemingen een bepaalde drempel niet overschrijdt, hoeft deze financiering niet vooraf te worden aangemeld. De financiering van openbare diensten die ziekenhuizen en de sociale huisvesting aanbieden, zou eveneens van aanmelding zijn vrijgesteld, ongeacht de betrokken bedragen. Voorts geldt deze vrijstelling ook voor compensaties ten behoeve van het zeevervoer naar eilanden, voorzover zij worden toegekend in overeenstemming met de sectorale verordening en mits het om niet meer dan passagiers per jaar gaat. Waarom kleinschalige financiering vrijstellen van voorafgaande aanmelding? De Commissie denkt dat het voor het goed functioneren van de interne markt niet nodig is vooraf compensaties aan te melden: voor kleinere ondernemingen die jaarlijks niet meer dan een bepaald bedrag aan subsidies ontvangen; voor ziekenhuizen en sociale huisvesting (ongeacht het ontvangen bedrag), en voor zeevervoer naar eilanden (mits het om niet meer dan passagiers per jaar gaat). Deze betrekkelijk kleinschalige financiering verstoort de concurrentie en de handel niet zo sterk dat zij strijdig zou zijn met de EU-doelstelling een interne markt voor goederen en diensten tot stand te brengen. Daarom is het de bedoeling van dit ontwerp-besluit inzake kleinschalige financiering om lidstaten van hun verplichting tot voorafgaande aanmelding vrij te stellen wanneer zij dergelijke, doorgaans lokaal actieve ondernemingen willen compenseren. Waarom legt de Commissie geen precieze drempels vast voor kleinschalige financiering? Omdat de situatie van lidstaat tot lidstaat sterk verschilt, wil de Commissie eerst met de lidstaten overleggen over de precieze drempels die gelden voor de lokaal actieve ondernemingen die niet verplicht zouden moeten worden de compensaties die zij ontvangen, bij de Commissie aan te melden. Om niet op de raadpleging vooruit te lopen, heeft de Commissie besloten in haar ontwerp-besluit geen precieze drempels vast te stellen. De Commissie verwacht dat de hoogte van deze drempels een van de belangrijkste discussiepunten zal zijn tijdens het overleg met het Europees Parlement, de lidstaten, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio's en alle belanghebbenden. De Commissie kijkt uit naar de opmerkingen van al deze belanghebbenden. Zo zal zij beter in staat zijn de passende drempels vast te stellen. Daarnaast: een ontwerp-kaderregeling voor grootschalige financiering die vooraf moet worden aangemeld 2

3 De tweede maatregel, die momenteel nog maar een werkdocument van de diensten van de Commissie is, is een ontwerp-kaderregeling betreffende overheidsfinanciering voor alle overige ondernemingen die in het besluit van de Commissie niet van de verplichting tot aanmelding zijn vrijgesteld dit betekent voor de grotere dienstenondernemingen. Deze ontwerp-kaderregeling bevat de criteria voor de beoordeling van compensaties waarvoor, gezien het bedrag ervan en de grootte van de begunstigde onderneming, nog steeds het beginsel van de voorafgaande aanmelding geldt. Waarom waren nieuwe regels voor de financiering van de openbare dienst nodig? Volgens het Altmarkt-arrest vormt compensatie voor het aanbieden van diensten van algemeen belang geen staatssteun - en hoeft zij dan ook niet vooraf bij de Commissie te worden aangemeld en door haar goedgekeurd - uitsluitend wanneer aan de volgende vier voorwaarden is voldaan: - de begunstigde onderneming moet zijn belast met een helder omschreven opdracht van openbare dienst; - de parameters voor de berekening van de compensaties moet vooraf op een objectieve en transparante manier zijn vastgelegd; - de compensatie mag niet hoger liggen dan de kosten gemaakt om de openbare dienst uit te voeren, verminderd met de opbrengsten uit die dienst (het compensatiebedrag mag echter wel een redelijke winst omvatten); - de begunstigde onderneming wordt gekozen via een openbare aanbesteding of de compensatie mag niet hoger liggen dan de kosten van een goed beheerde onderneming die zodanig is uitgerust dat zij de openbare dienst kan aanbieden. Een en ander betekent dat compensatie voor het aanbieden van een openbare dienst niet als staatssteun hoeft te worden aangemeld wanneer de begunstigde onderneming wordt geselecteerd via een open en transparante aanbestedingsprocedure. Evenmin is er sprake van staatssteun wanneer de Staat kan aantonen dat de begunstigde onderneming compensaties ontvangt die niet meer bedragen dan de netto extrakosten - na aftrek van de inkomsten - die een goed beheerde onderneming met een redelijke personeelsbezetting zou maken om die dienst aan te bieden. Volgens dit arrest van het Hof van Justitie blijven alle overige vormen van compensatie staatssteun vormen - en moeten zij dus vooraf worden aangemeld. Doel van het ontwerp-besluit van de Commissie is kleinere dienstenondernemingen vrij te stellen van deze aanmeldingsverplichting. Welke regels zijn in de nieuwe ontwerp-maatregelen vervat? Voldoet een compensatieregeling niet aan bovengenoemde "Altmark-criteria", dan mogen de betalingen de kosten voor het aanbieden van diensten van algemeen belang niet 'overcompenseren'. Op dit punt bevatten de ontwerp-teksten regels over hoe de kosten die aan de uitvoering van openbare diensten kunnen worden toegerekend, moeten worden bepaald. Doel daarvan is dat de overheidsmiddelen niet zo worden gebruikt dat zulks de concurrentie verstoort bij activiteiten die voor concurrentie open staan. Het spreekt evenwel voor zich dat alle financiering die voor het functioneren van de openbare dienst nodig is, verenigbaar is met het EG- Verdrag. 3

4 Publiceert de Commissie de boekhoudgegevens die de exploitanten van diensten van algemeen belang hebben meegedeeld? Eerdere beschikkingen waarmee de Commissie compensaties voor aanbieders van diensten van algemeen belang goedkeurde, bevatten uitvoerige tabellen met boekhoudgegevens waarop de beschikking steunde. Niettemin kunnen de lidstaten aangeven welke vertrouwelijke informatie zij niet door de Commissie gepubliceerd willen zien. Bovendien kunnen lidstaten niet alleen individuele zaken aanmelden, maar ook compensatieregelingen voor de openbare dienst, die dan voor meerdere individuele zaken van toepassing zijn zonder dat de Commissie verder nog een rol hoeft te spelen. Hoe sluit dit voorstel voor nieuwe financieringsregels aan bij het Groenboek over diensten van algemeen belang? Zowel het ontwerp-besluit van de Commissie als de ontwerp-kaderregeling van de Commissie voor de financiering van diensten van algemeen belang sluiten aan bij het ruimere debat waartoe het Groenboek de aanzet heeft gegeven. Het Groenboek gaat in op cruciale vragen zoals welke rol de Gemeenschap en de lidstaten te vervullen hebben op het punt van openbare diensten of hoe openbare diensten op EU-niveau kunnen worden gedefinieerd. Daar waar in het Groenboek deze en andere kwesties aan bod komen, willen deze beide voorstellen van de Commissie enkel de rechtsonzekerheid helpen wegnemen die momenteel bestaat omtrent de overheidsfinanciering van openbare diensten zoals de lidstaten die vaststellen. De raadpleging die nu van start gaat, vormt in feite een uitbreiding van de raadpleging over het Groenboek op het specifieke punt van financiering van de openbare dienst. De voorstellen van vandaag zijn onmisbaar om meer rechtszekerheid te garanderen omtrent de financiële middelen die lidstaten kunnen toekennen aan aanbieders van diensten van algemeen economisch belang. Waarom is de kwestie zo dringend en kan zij niet beter wachten tot er dankzij de respons op het Groenboek meer duidelijkheid komt? De voorgestelde regels inzake financiering van de openbare dienst die niet aan de "Altmark-criteria" voldoet, zijn bedoeld om meer rechtszekerheid te bieden zodat lidstaten dergelijke financiering kunnen toekennen. Het voorstel van de Commissie wil vermijden dat er over deze kwestie betwisting ontstaat. Zonder dergelijke regels voor financiering van de openbare dienst, zou er betwisting kunnen ontstaan: allereerst omdat er kennelijk veel aanbieders van diensten van algemeen belang zijn die niet aan deze "Altmark-criteria" voldoen; ten tweede zijn in de meeste gevallen deze compensaties meestal niet aangemeld vóór ze zijn toegekend. Onder die omstandigheden dreigt voor exploitanten van diensten van algemeen belang betwisting te ontstaan wat betreft de rechtmatigheid van die betalingen. Daarom moet de Commissie nù optreden om voor de nodige rechtszekerheid te zorgen. De voorgestelde regels willen aan die behoefte voldoen. 4

5 Wat gebeurt er nu verder? Het ontwerp-besluit zal voor verder overleg worden voorgelegd aan het Europees Parlement en de lidstaten, alsmede aan het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's. Het zal ook worden gepubliceerd met het oog op een raadpleging van het brede publiek. Terzelfder tijd zal het DG Concurrentie met deskundigen uit de lidstaten besprekingen aanvatten over de ontwerpkaderregeling van de Commissie betreffende omvangrijker compensaties voor de openbare dienst. 5