PIJN AAN JE LIJF. Voorkomen van overbelastingsletsels

Transcriptie

1 PIJN AAN JE LIJF Voorkomen van overbelastingsletsels Emmy Streuve Danny Van Overmeire Inhoud van de presentatie 1. Korte voorstelling van navb-cnac Constructiv 2. Musculoskeletale aandoeningen 3. RiMoBo Enkele conclusies van het pilootproject in Verdere ontwikkeling van RiMoBo in Digitaal Rapport RiMoBo 6. RiMoBo volgende fase: uitwerken van preventiemaatregelen 7. RiMoBo en de bouwsector 2 1

2 1. navb-cnac Constructiv Korte voorstelling Het navb binnen Constructiv Navb-cnac Constructiv, kortweg het navb, is het preventieinstituut van de bouw. Onder de noemer Constructiv werken we samen met: het fvb: vakopleidingen in de bouwsector het fbz: aanvullende sociale voordelen pensio b: pensioenen 4 2

3 1.2. Paritair Bestuur Aangesteld voor 3 jaar & een van de bestuurders 14 bestuurders aangeduid door het PC 124 Beslissingen worden bij consensus genomen Voorzitter afwisselend van werkgeverswerknemerszijde Vertegenwoordigers werkgevers Vertegenwoordigers werknemers Opdracht navb Het Welzijn in de bouw bevorderen Met de nadruk op de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten Vervult ook een rol bij de begeleiding en reintegratie van slachtoffers 6 3

4 1.4. Strategische pijlers Multidisciplinaire benadering veiligheid en gezondheid Integrale benadering over gehele loopbaan bouwvakker Dienstverlening met maximale toegevoegde waarde Integrale benadering over hele levenscyclus van het bouwwerk Actiegebieden Advies en begeleiding Coördinatie van posttraumatische dienstverlening Onderzoek en ontwikkeling Campagnes Examens en opleidingen Informatieverspreiding 8 4

5 1.6. Kenniscentrum: Onderzoek en Ontwikkeling Analyse Studies & Ontwikkeling Informatie Ondersteuning Welzijnsgebonden materie in de bouwsector Navb publicaties Opleidingen Vragen Infomomenten Afdeling Ondernemingen Fvb-ffc Kenniscentrum: Onderzoek en Ontwikkeling RiMoBo ESF VIGeZ Asbest OIRA (Inter-) Nationale Welzijnsprojecten Contracteranto Prevention through pictures Toolbox lab 10 5

6 2. Musculoskeletale aandoeningen en de bouwsector Wat is MSA Fysieke taakeisen Flexibiliteitstaakeisen Werkplanning en -uitvoering Mentale & sociale taakeisen 12 6

7 2.2. MSA klachten in de bouwsector cijfers uit de EU 37% van de mensen die werkzaam zijn in de bouwsector: hebben last van rugpijn & 33% van spierpijn (2005) Vaak voorkomend gezondheidsprobleem in de bouwsector MSA klachten in de bouwsector Vooronderzoek voor RiMoBo 2012 Veroorzaakt door de aard van het werk en de manier waarop er gewerkt wordt. Ook beïnvloedt door psychosociale factoren, zoals werkorganisatie of stress op het werk. 90% van de werknemers heeft last van musculoskeletale klachten 80% nek- en rugklachten 70% klachten schouders en bovenste ledematen 50% klachten onderste ledematen 14 7

8 2.2. MSA klachten in de bouwsector Vooronderzoek voor RiMoBo % was in het laatste jaar een periode arbeidsongeschikt Maar slechts 2 lange tijd Het werk zelf is de oorzaak van arbeidsongeschiktheid in bijna 1 op 2 gevallen! fysieke last op het werk is de belangrijkste oorzaak bij één persoon was de oorzaak stress op het werk. overige ziekte of ongeval MSA klachten in de bouwsector Vooronderzoek voor RiMoBo 2012 Volgens ons onderzoek hebben vele werknemers musculoskeletale klachten Oorzaak klachten en uitval: fysieke factoren (aard werk en ergonomie); psychische factoren (werkorganisatie of stress op het werk); Behoefte om snel, goed en betrouwbaar risico s op vroegtijdige uitval te detecteren Breed instrument : voor onderneming en voor bouwvakker Eenvoudig in het gebruik Voor alle ondernemingen geschikt. 16 8

9 2.3. MSA en ongevallen bouwsector met blijvende arbeidsongeschiktheid (FAO) Fysieke belasting van het bewegingsapparaat is het 2e belangrijkste soort ongeval met blijvende ongeschiktheid Risico s : fysieke taakeisen door de aard van het werk Het gebruik van (hand)gereedschap dat trillingen veroorzaakt Werken in onaangepaste houdingen Te lang aan een stuk door dezelfde handelingen Bewegingen op kracht, overbelasting bij behandeling en transporteren van goederen 18 9

10 2.4. Risico s: fysieke taakeisen door de aard van het werk Verzwarende effecten Belastende houdingen combineren met manueel hanteren van zware lasten Gereedschappen in slechte staat Repetitief karakter, Intensiteit van de bewegingen Risico s door de aard van het werk letsels LETSELS ACTIVITEIT BEROEP Rugletsel - Zware lasten behandelen zoals betonblokken (32kg) - Voorovergebogen werken Schouderletsel - Veelvuldig boven schouderniveau werken Knieletsel - Werken op de knieën - Werken met gebogen knieën 20 Metselaars, ijzervlechters Schilders en stukadoors Vloer- en tegelwerkers, dakwerkers 10

11 2.4. Risico s : fysieke taakeisen door de omgeving van het werk Klimatologische omstandigheden Temperatuurschommelingen Tocht, wind Regen, sneeuw Wanordelijke werkplaatsen, obstakels Onvoldoende verlichting Risico s : fysieke taakeisen door de omgeving van het werk Werken in besloten ruimte Vervuiling Vervuilde grond, water, lucht Gevaarlijke producten, stoffen, 22 11

12 2.4. Risico s : werkplanning en uitvoering Keuze van materiaal, gereedschappen Uitvoeringstechniek - methodes Te strakke deadlines Verdeling van het werk organisatie van het werk Risico s mentaal en sociaal Gedrag en houding van de werknemers : onder tijdsdruk uit stoerheid wordt gekozen voor onjuiste en risicovolle handelingen Ingesteldheid - persoonlijkheid werknemers Samenwerking met mensen, firma s Onwetendheid Druk van collega s/ leidinggevenden 24 12

13 2.4. Risico s : flexibiliteit Meerdere taken tegelijkertijd uitvoeren Steeds veranderende omstandigheden (steeds andere werkplaatsen) Avond- nachtwerk Repetitieve arbeid, weinig afwisseling of regelmogelijkheden Moeilijk prioriteiten stellen Welke beroepen Bijna alle beroepen in de bouw hebben met lichamelijke belasting te maken en daarmee met de bijhorende klachten door overbelasting Wegenis- en rioleringswerkers Kabel- en buizenlegger; Metselaar; Bekister; Voeger; IJzervlechter; Steigerbouwer; Stukadoor; Machinisten; 26 13

14 3. RiMoBo Risico Monitor Bouw Pilootonderzoek 2013 Enkele conclusies RiMoBo Team In samenwerking Adhesia (Mensura) Projectcoördinatie drs. Stef Schouten Ontwikkeling projectleider: Ir. Christian Depue, uitvoering: Ir. Arch. Emmy Streuve Ondersteuning enquêtes Afdeling Ondernemingen van het navb Adviseurs van Adhesia Extern Advies dr. Herman Duprez (voormalig Adhesia) 28 14

15 3.1. Doel RiMoBo De ontwikkeling van een Monitoringinstrument dat een ranking geeft op basis van te bepalen taakeisen voor het risico op uitval op termijn in de bouwsector Ontwikkelen van een Risico Monitor voor de Bouw Nieuwe aanpak Bevraging op papier Nieuwe aanpak: Zowel de werknemers als de werkgevers bevraagd Beide visies tegen elkaar afgewogen Analyse van de resultaten Overleg met Universiteit van Groningen (resultaten werknemers) 30 15

16 3.3. Vragenlijsten (1) Vragenlijst werkgevers Barometer Oorspronkelijke opzet: een beeld van de organisatie krijgen voor volgende thema s 1. Psychosociale belasting 2. Arbeidsorganisatie 3. Opleiding informatie 4. Fysieke belasting 5. Arbeidsongeschiktheid - ziekte re-integratie - oudere werknemers Vragenlijsten (2) Vragenlijst werknemers Algemene vragen over leeftijd, anciënniteit, gezondheid, levenswijze, Vragen WRFQ 2.0 WRFQ 2.0 Het tweede deel gaat over werk tijdens de 4 afgelopen weken Er zijn 4 categorieën Werkplanning en werkuitvoering Fysieke taakeisen Mentale en sociale taakeisen Flexibiliteitstaakeisen 32 16

17 3.4. WRFQ 2.0 inleiding & vragen WRFQ 2.0 Geldigheid van de antwoorden In totaal mag maximaal 5 keer met niet van toepassing (NVT) worden geantwoord Per taakeis is ook een maximum aantal NVT vastgelegd (1 à 2 keer) 34 17

18 3.5. Conclusies 2013 Verder onderzoek nodig (1) Fysieke taakeisen wegen zwaarder door met het toenemen van de leeftijd Rokers ondervinden meer last dan niet-rokers 10% hoger dan bij niet-rokers Vooral zichtbaar bij Fysieke Taakeisen Bij grote bedrijven geven de werknemers vaker aan dat ze last hebben en dit voor de verschillende taakeisen Werkplanning en uitvoering Conclusies 2013 Fysieke belasting vs. leeftijd bouwvakker 60% 50% 40% 30% 20% 18-25j 26-35j 36-45j 46-55j >55j Lineair (>55j) 10% 0% niet van toepassing helemaal niet 25 % van de tijd 50 % van de tijd 75 % van de tijd 100 % van de tijd 36 18

19 3.5. Conclusies 2013 Rookgedrag 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Aantal rokers & niet-rokers per leeftijdscategorie 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Aantal sigaretten / dag naar leeftijd 0% 18-25jaar 26-35jaar 36-45jaar 46-55jaar >55jaar 0% 18-25jaar 26-35jaar 36-45jaar 46-55jaar >55jaar niet roker rokers niet roker 1-5 sigaretten/dag sigaretten/dag sigaretten/dag >20 sigaretten/dag 3.5. Conclusies 2013 Rookgedrag 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% ROKERS HEBBEN MEER LAST rokers 50% of meer van de tijd niet rokers 50% of meer van de tijd rokers minder dan 50% van de tijd niet-rokers minder dan 50% van de tijd 20% 10% 0% werkplanning en - uitvoering fysieke taakeisen mentale en sociale taakeisen flexibiliteitstaakeisen 38 19

20 3.5. Conclusies 2013 Knelpunten Betrouw baarheid? Alle vragen even relevant? Resultaten vergelijken? EN WAT NU Verdere Ontwikkeling RiMoBo

21 4.1. Voorafgaand In 2014 werden de vragenlijsten hier en daar aangepast (voorbeelden & verduidelijkingen). De vragenlijst WG werd in dezelfde vorm gegoten als de vragenlijst WN Het idee rees om te werken met een risico-indicator. Werkgevers vragenlijst Algemeen + 4 taakeisen Werknemers vragenlijst Algemeen + 4 taakeisen Product RiMoBo Risico Monitor Bouw Gereed Fase 1 (identify) identificatie van risico s Fase 2 (assess) Vaststellen van de aard van die risico s In ontwikkeling 42 Fase 3 (treat) Adviezen ter vermindering van risico s Fase 4 (monitor) Opvolging periodiek uitvoeren van product en o.b.v. de bevindingen preventiebeleid uitstippelen 21

22 4.3. RiMoBo in een notendop RiMoBo Werkgevers Werknemers website rapport en benchmark In ontwikkeling: Adviesmodule Begeleidings- en implementatiemogelijkheden RiMoBo in een notendop een 360 scan van het bedrijf Werk nemers Werk gevers sector Vergelijking van verschillende gegevens Werknemers (subjectief) Werkgevers (subjectief) Benchmarkcijfers RiMoBo (objectief) Verletcijfers (objectief) Bouwsector in zijn totaliteit Sub-sector (zelfde NACE-code) Bedrijf zelfde grootteorde (aantal WN) 44 22

23 4.4. Risico-indicator Uit onderzoek bleek de ene vraag meer relevant/belangrijk dan de andere De ene taakeis weegt ook meer door in belang dan de andere Via een analyse werd het belang van de verschillende vragen/taakeisen tegen elkaar gewogen Analyse Wegingsfactoren Risicoindicator Resultaat RiMoBo (1) 1. Werknemers overzicht Per taakeis wordt het gemiddelde resultaat WN weergegeven Dit wordt vergeleken met de benchmark WN voor die taakeis Het totale resultaat eveneens vergeleken met benchmark totaal WN 46 23

24 4.5. Resultaat RiMoBo (2) 2. Werkgevers overzicht Per taakeis wordt het resultaat gegeven van zijn antwoorden op de vragen/taakeis Dit wordt vergeleken met de benchmark werkgevers Mogelijkheid om af te drukken Resultaat RiMoBo (3) 3. Benchmarkcijfers Dit is telkens het gemiddelde van de sector voor de betreffende taakeis / totaal (hetzij WG hetzij WN) 4. Verletcijfer Uw verletcijfer wordt vergeleken met dat van : alle bouwbedrijven de sub-sector de bouwbedrijven van dezelfde grootteorde 48 24

25 4.6. Validatie door ESF De validatieperiode bij het ESF startte begin september 2014 en werd positief afgerond in oktober Validatie gebeurde in 2 fases Validatie door Peers (vertegenwoordigers van gelijksoortige ESFprojecten) Validatie door Experten Digitalisatie In nov dec 2014 is gestart met de ontwikkeling van een online tool voor RiMoBo Deze online tool maakt het gebruik voor de bouwondernemingen praktischer. Deze tool berekent, zowel voor werknemers als voor werkgevers, online: de totale risico-indicator, de risico-indicator voor verschillende werk gerelateerde thema s

26 4.7. Digitalisatie - Preventiedienst Digitalisatie - Werkgevers 52 26

27 4.7. Digitalisatie Namen van de deelnemende werknemers Digitalisatie - werknemers 54 27

28 5. Digitaal Rapport RiMoBo Rapport - Werknemer

29 5.2. Rapport - Werkgever Rapport - Verlet

30 6. RiMoBo volgende fase: uitwerken van preventiemaatregelen Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Aangepaste machines trillingsarme machines, op afstandsbediening 60 30

31 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Automatisatie Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Slechte houding vermijden door aangepaste werkhoogte 62 31

32 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Werken op tafelhoogte 64 32

33 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Aangepast gereedschap voorzien verlengstukken gereedschap, hulpstukken 66 33

34 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Hulpmiddelen (op dak) Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Hulpmiddelen (trek- en/of duwwagens) 68 34

35 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen en -toebehoren (gemechaniseerd, vacuüm ) Zie navb dossier 136 veilig gebruik van hefwerktuigen Andere toestellen 2.4. hijstoebehoren Informatie op Beswic (met ook verwijzing naar navb) ard/ergonomic_help Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Zuignappen systemen 70 35

36 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen zuignappen om ramen te verplaatsen Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Vacuümsysteem om boordstenen mechanisch te plaatsen 72 36

37 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Heftafels zuignappen om platen te verplaatsen Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen voor verplaatsing zware elementen 74 37

38 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Heftoebehoren Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Heftoebehoren 76 38

39 6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Oprolsystemen Uitwerken van preventiemaatregelen omgeving van het werk Aangepaste beschermkledij afhankelijk van de situatie Aangepaste werkkledij (warm/koud weer), taakrotatie, extra rustpauzes Gehoorsbescherming Veiligheidswacht, communicatie, zuurstofmeter, 78 39

40 6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen omgeving van het werk Grondzuigers als alternatief voor manueel graven in putten Uitwerken van preventiemaatregelen arbeidsorganisatie Juiste opleiding, vb. heffen en tillen 80 40

41 6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen organisatie van het werk Keuze ergonomische materialen Uitvoeringsmethodes Uitwerken van preventiemaatregelen organisatie van het werk Keuze voor geprefabriceerde elementen uit de werkplaats 82 41

42 6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen Organisatie van het werk Anti-bots systeem Uitwerken van preventiemaatregelen Flexibiliteit Bij avond- en nachtwerk Voldoende verlichting Voldoende signalisatie Taakrotatie, afwisseling, aangepaste uitvoeringstechniek, (zie ook bij organisatie van het werk) Aangepaste hulpmiddelen om repetitief werk gemakkelijker te maken 84 42

43 6.4. Uitwerken van preventiemaatregelen personen mentale & sociale taakeisen Samenwerken Uitwerken van preventiemaatregelen informatie over ergonomische hulpmiddelen 86 43

44 7. RiMoBo en de bouwsector Project RiMoBo Betrokken Vlaamse bedrijven Selectie uit eigen databanken Adhesia/Mensura & navb 70 bouwbedrijven & 300 WN Begeleid door eigen adviseurs Adhesia/Mensura & navb (= persoonlijke toelichting bij invullen van vragenlijsten) (Telefonische) Ondersteuning preventiedeskundigen afdeling Onderzoek en Ontwikkeling (navb) Twee onderzoeksfasen (2013 en 2014) 88 44

45 7.2. Cijferoverzicht van de resultaten Betrokken Vlaamse bedrijven 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Werkplanning en -uitvoering metselaars stukadoors magazijniers ongeldige resultaten onder benchmark boven benchmark Mentale en sociale taakeisen metselaars stukadoors magazijniers ongeldige resultaten onder benchmark boven benchmark % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Fysieke taakeisen metselaars stukadoors magazijniers Flexibiliteitstaakeisen metselaars stukadoors magazijniers ongeldige resultaten onder benchmark boven benchmark ongeldige resultaten onder benchmark boven benchmark 7.3. Bruikbaarheid Bij aanvraag is beschikbaar Identify (vragenlijsten) Assess (rapportering) Direct inzicht in risico s op vroegtijdige uitval via rapport Volgende fase (3): Aanleiding tot gesprek binnen de onderneming en aanzet voor praktische maatregelen om mensen langer aan het werk te houden Toekomstgericht mits periodieke herhaling (fase 4) 90 45

46 7.4. Overdraagbaarheid Momenteel getoetst voor metselaars, stukadoors en/of magazijniers RiMoBo wordt uitgebreid voor elk bouwbedrijf en meer bouwberoepen (cf. online tool) Voordelen voor de sector Innovatief Krachtig & innovatief instrument voor vroegtijdige risico opsporing De tool is volledig geautomatiseerd 360 scan door vergelijking van resultaten Werknemers (subjectief gegeven) Werkgevers (subjectief gegeven) Benchmarkcijfers van de sector (objectief gegeven) Verschillende verletcijfers (objectief gegeven) 92 46

47 7.6. Voordelen voor de sector Wettelijke verplichtingen Aandacht voor fysieke en mentale gezondheid van werknemers Bruikbaar voor de wettelijke verplichting om psychosociale belasting in beeld te brengen Sectorale benadering waarbij het navb de rol voor de bouwsector kan vervullen RiMoBo als onderdeel van het jaarlijkse actieplan (JAP) 93 Dank u voor uw aandacht RiMoBo 47