Gezonde voeding. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? De betekenis van eten voor mensen. Gezonde voeding

Transcriptie

1 Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gezonde voeding. Nu vraag je je misschien af wat dit met de horeca te maken heeft. Gasten komen toch naar een horecabedrijf om lekker te eten en toch niet voor hun gezondheid? Toch zijn er zeker gasten die lekker eten én hun gezondheid belangrijk vinden. Vandaar dat we in deze kaart aandacht besteden aan gezonde voeding. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart kun je: vertellen wat eten voor mensen betekent het verband tussen voeding en gezondheid uitleggen uitleggen wat welvaartsziekten zijn en hoe deze ontstaan uitleggen waarom mensen een bepaald soort voedsel kiezen de vier groepen noemen waarin het Voorlichtingsbureau voor de Voeding voedingsmiddelen indeelt noemen de tien Spelregels voor gezonde voeding noemen uitleggen hoe horecabedrijven op gezonde voeding kunnen letten Elk levend wezen heeft voedsel nodig, mensen ook. We hebben eten nodig voor bijvoorbeeld: groei en ontwikkeling weerstand tegen ziekten leveren van lichamelijke en geestelijke prestaties ademhaling Snoep gezond eet een appel. De betekenis van eten voor mensen Behalve om je lichaam in stand houden, heeft eten ook nog andere doelen. Dat kan positief zijn; eten is een plezierige bezigheid. Je geniet, alleen of met anderen, van eten dat lekker smaakt en er mooi uitziet. Eten is daarom ook een sociale bezigheid. Soms is eten een statussymbool. Je kunt laten zien dat je bij een bepaalde groep hoort door het soort voedsel dat je eet. Als je een duur restaurant bezoekt, laat je zien dat je rijk bent. Eten kan ook negatieve gevoelens oproepen. Mensen die als kind persé hun bord moesten leeg eten, of dingen moesten eten die ze niet lekker vonden, kunnen een hekel aan eten krijgen. Soms eten mensen uit verdriet heel veel of juist niet. Als mensen het ergens niet mee eens zijn, kunnen ze besluiten niets meer te eten. Ze gaan dan in hongerstaking. Eten kan ook te maken hebben met wat mensen denken en voelen. Sommige godsdiensten hebben strenge regels voor eten en drinken. Moslims eten geen varkensvlees en drinken geen alcohol. 1

2 Joden hebben strenge regels voor het bereiden van het eten. Vegetariërs eten geen vlees en vleesproducten. Eten heeft ook te maken met je gevoel. Je voelt je veiliger als je in een vreemde omgeving vertrouwd voedsel krijgt. Voeding en gezondheid Voeding en gezondheid hebben met elkaar te maken. Ons lichaam zet voedsel om in energie waardoor wij bijvoorbeeld kunnen bewegen, lopen en rennen. Vroeger moesten de mensen er voor zorgen dat ze genoeg energie binnen kregen. Ze moesten er ook op letten dat in het voedsel de noodzakelijke vitaminen, mineralen en andere voedingsstoffen zaten. Maar niet alleen onze voeding, ook andere oorzaken spelen daarbij een rol, zoals: roken te veel alcohol stress gebrek aan lichaamsbeweging De overheid De Nederlandse overheid vindt gezonde voeding erg belangrijk. Daarom zorgt de overheid er voor dat je voldoende veilig en gezond voedsel voor een redelijke prijs kunt kopen. Veilig voedsel wil zeggen dat er gelet is op: bacteriën gifstoffen chemische toevoegingen stoffen die slecht zijn voor het milieu De laatste jaren is dat sterk veranderd. Het probleem nú is dat we gemakkelijk te veel energie binnen krijgen. Ook wordt ons voedsel vaak voorbewerkt. Men voegt stoffen toe om het extra lekker te maken (vet, suiker, smaakstoffen) of om het voedsel langer te kunnen bewaren (conserveringsmiddelen). Ook worden bepaalde gezonde stoffen er soms uit gehaald (bijvoorbeeld de voedingsvezels). Sommige bewerkingen zijn slecht voor de gezondheid. Ziekten die hierdoor kunnen ontstaan noemen we welvaartsziekten. Enkele bekende welvaartsziekten zijn: hart- en vaatziekten (long)kanker tandbederf maag-, lever- en darmziekten Op het etiket van de verpakking moet staan wat er precies in het product zit. De overheid houdt zich ook bezig met het bevorderen van gezonde voedingsgewoonten. Daarvoor is een speciaal instituut opgericht: Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding. Dit bureau geeft adviezen over gezonde voeding en voedingsgewoonten. Een gezonde voedselkeuze Hoeveel voeding iemand nodig heeft, verschilt van mens tot mens. Dat hangt af van leeftijd en de lichamelijke prestaties die iemand levert. Kinderen in de groei, topsporters en mensen die zwaar lichamelijk werk doen, moeten meer eten en drinken dan mensen die zittend werk doen. Deze ziekten kunnen ontstaan door het eten van: te veel vet te veel suiker te weinig vezels schadelijke stoffen in het voedsel Wat je eet, wanneer en hoeveel, lijkt iets wat je zelf uitmaakt. Toch is dat niet helemaal waar. Iedereen heeft dagelijks een bepaalde hoeveelheid voedsel en bepaalde voedingstoffen nodig. 2

3 Ook kun je per groep of per land een bepaald eetpatroon ontdekken. In Nederland was het jarenlang de gewoonte om drie keer per dag te eten. Ook stond min of meer vast wat er tijdens zo n maaltijd gegeten werd. Bij het ontbijt hoorde brood of pap. De warme maaltijd s middags of s avonds bestond uit aardappelen, groenten en vlees. De laatste dertig jaar is dat patroon sterk veranderd. We zijn andere dingen gaan eten, we eten op andere tijden en we eten ook veel vaker. Gezondheid wordt steeds belangrijker. We eten bewuster en de kwaliteit van voeding moet goed zijn. Producenten van voedingsmiddelen houden ook rekening met het veranderende voedingsgedrag. Ze maken producten met minder vet, zout of suiker ( light ) en met extra voedingsvezels. Groenten en fruit worden gekweekt zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Factoren van invloed op de voedselkeuze Op dit moment zijn er zeker zo n 8000 voedingsmiddelen op de markt waaruit je kunt kiezen. Dat lijkt onbegonnen werk, maar gelukkig hebben mensen een eigen smaak, waardoor ze er meestal wel uitkomen. Ook reclame nodigt mensen uit bepaalde voedingsmiddelen te kopen. Bij de voedselkeuze is je eigen smaak en overtuiging belangrijk. Iemand die erg van frites houdt, zal deze vaker eten dan iemand die daar een hekel aan heeft. Ook zijn voedingsgewoonten in het gezin van belang. Binnen één gezin wordt vaak hetzelfde gegeten. Beschikbaarheid, prijs en het bereidingsgemak tellen bij die keuze ook mee. Als er geen aardbeien te koop zijn, of als ze veel te duur zijn, dan eet je die waarschijnlijk niet. Als je geen zin of tijd hebt om te koken, is de afhaalchinees of een kant-en-klaarmaaltijd een prima oplossing. Light-producten bevatten minder vet of suiker. Spelregels voor gezonde voeding In ons land kun je meer dan genoeg lekker eten kopen. Juist door dat grote aanbod valt het niet mee om een gezonde voedselkeuze te maken. Toch gaan gezond en lekker eten goed samen. Om gezond te leven hebben we dagelijks bepaalde voedingsstoffen nodig. Om je te helpen bij een gezonde voedselkeuze gebruikt het Voorlichtingsbureau voor de Voeding de Voedingswijzer. De Voedingswijzer geeft een indeling van voedingsmiddelen in vier groepen: 3

4 Groepen Groep 1: Koolhydraten Groep 2: Groente en fruit Groep 3: Eiwitten Groep 4: Vetten Voorbeelden van producten Brood en aardappelen, rijst, macaroni of peulvruchten Groente en fruit Melk, kaas of andere melkproducten en vlees, vis, kip, ei of een plantaardige vervanging hiervan Halvarine, margarine, boter, olie De schijf van vier. Daarnaast is het belangrijk iedere dag tenminste 1 liter vocht te drinken. Spelregels voor gezonde voeding 1. Eet gevarieerd. 2. Eet niet te veel vet. 3. Eet volop zetmeel en vezels. 4. Eet drie maaltijden per dag en gebruik niet vaker dan viermaal iets tussendoor. 5. Gebruik niet te veel zout. 6. Drink dagelijks tenminste 1 liter vocht, maar wees matig met alcohol. 7. Let op je gewicht. 8. Voorkom voedselvergiftiging door goede hygiëne. 9. Houd rekening met de aanwezigheid van schadelijke stoffen, wees matig met nitraatrijke groenten (zoals spinazie), orgaanvlees en zoetwatervis. 10. Lees wat er op de verpakking staat. Door elke dag uit alle groepen wat te eten, krijg je alle voedingsstoffen binnen. Het is niet de bedoeling dat je uit elke groep evenveel eet. De voedingsmiddelen uit groep 3 en 4 bevatten vaak veel vet. Daarvan heb je maar weinig nodig per dag. Van de voedingsmiddelen uit groep 1 en 2 kun je flink eten, daar zitten veel vitaminen, mineralen en vezels in. Het Voorlichtingsbureau van de Voeding geeft ook aanwijzingen voor de hoeveelheden die je op een bepaalde leeftijd nodig hebt. Om de voedselkeuze makkelijker te maken heeft het Voorlichtingsbureau voor de Voeding tien spelregels opgesteld. We noemen dit de Spelregels voor gezonde voeding. 4

5 Hoeveelheden Kinderen Tieners Volwassenen 4-12 jaar jaar brood 3-5 sneetjes 5-8 sneetjes 5-7 sneetjes aardappelen (rijst, pasta, 1-4 stuks 4-6 stuks 3-5 stuks peulvruchten) ( gram) ( gram) ( gram) groente 2-3 groentelepels 3-4 groentelepels 3-4 groentelepels ( gram) ( gram) ( gram) fruit 1-2 vruchten 2 vruchten 2 vruchten ( gram) (ca. 200 gram) (ca. 200 gram) Hoeveelheden zetmeel- en vezelproducten die we elke dag nodig hebben. in de horeca Niemand zal zeggen dat alleen horecabedrijven verantwoordelijk zijn dat je gezond eet. Je eet tenslotte niet alleen maar in horecabedrijven. Meestal eet je thuis en bepaal je dus zelf of je gezonde voeding gebruikt. Toch hebben horecabedrijven een bepaalde verantwoordelijkheid voor hun gasten. Daarbij hoort, dat ze ervoor zorgen, dat de voeding voldoet aan de spelregels voor gezonde voeding. Dit kan bijvoorbeeld door verse producten te gebruiken en deze op een gezonde manier te bereiden. Maar als een gast elke dag een grote portie patat frites met mayonaise en een fricandel speciaal wil eten, dan hoeft het horecabedrijf deze wens niet te weigeren. Wel kan het bedrijf andere, gezondere gerechten op een aantrekkelijke manier presenteren en aanprijzen. Maar de gast kiest uiteindelijk zelf! 5

6 Vragen 1. * Noem drie betekenissen dat eten voor mensen kan hebben. 2. Leg uit welk verband er bestaat tussen voeding en gezondheid? 3. a. Schrijf op wat welvaartziekten zijn. b. Schrijf op hoe welvaartsziekten kunnen ontstaan? 4. *Noem drie dingen die de voedselkeuze van mensen beïnvloeden. 5. Schrijf in de eerste kolom van de tabel bij vraag 9 de vier groepen voedingsmiddelen van de voedingswijze. 6. Noem de tien Spelregels voor gezonde voeding. 7. Welke verantwoordelijkheid hebben horecabedrijven op het gebied van gezonde voeding? 8. * Leg in je eigen woorden uit waarom het belangrijk is dat mensen rekening houden met de spelregels voor gezonde voeding. 9. *Schrijf de volgende voedingsmiddelen bij in de juiste groep voedingsmiddel in de tabel Opdracht 1. a. Groepsopdracht: b. Schrijf de 10 Spelregels voor gezonde voeding op twee flip-over vellen. c. Hang de flip-over vellen in de klas op. d. Iedere leerling vertelt per spelregel of hij/zij zich daar aan houdt. e. Schrijf dan een + of een - achter de betreffende spelregel. f. Bespreek met elkaar wat jullie vinden van het gemiddelde voedingspatroon binnen de groep. 1. appel 2. beschuit 3. boter 4. brood 5. ei 6. erwten 7. kaas 8. kip 9. kwark 10. macaroni 11. margarine 12. melk 13. peer 14. rijst 15. sinaasappel 16. vis 17. vlees Groep voedingsmiddel Welke producten 6