Monitor Gemeenten Personeel in Perspectief

Transcriptie

1 Monitor Gemeenten 2009 Personeel in Perspectief

2 Monitor Gemeenten 2009 Personeel in Perspectief 3

3 Colofon Opdrachtgever Stichting A+O fonds Gemeenten, Den Haag Postbus GK Den Haag Projectleider: Fred Jansen Projectmedewerker: Malika Zirar Auteurs drs. J.J.J. Donkers drs. P.C.N. Honcoop Vormgeving IM VormCommunicatie, Den Haag Fotografie De Beeldredaktie, Merlin Daleman met dank aan de Gemeente Zeevang, die dit jaar als eerste de vragenlijst had ingevuld Drukwerk Albani drukkers BV, Den Haag Oplage exemplaren 4 Met dank aan De leden van de begeleidingscommissie / de werkgroep gegevensdefinities P.W.S. Aniba (Gemeente Katwijk) F.B.W. Arts (Gemeente Apeldoorn) J. Boersma (AVBAKABO FNV, voorzitter begeleidingscommissie) H.J. Brusse (Gemeente Leidschendam-Voorburg) R. Kuyten (College van Arbeidszaken, VNG) F.A.E.W. van Mulken (Gemeente Rotterdam) H. Nap (Gemeente Amersfoort) L.T. van Ravenhorst (Gemeente Maassluis) H. de Rijke (Gemeente Ede) I.E.G. Sytstra-Boek (Gemeente Den Haag) J.L. de Vries (Gemeente Enschede) R. van der Weijden (Gemeente Amsterdam) ISSN-nummer ISSN X Stichting A+O fonds Gemeenten, Den Haag, Juli 2010 Stichting A+O fonds Gemeenten bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten op het gebied van arbeidsmarkt en HRM-beleid. Actuele informatie over de verschillende projecten treft u aan op Rechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerwijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de Stichting A+O fonds Gemeenten. Hoewel aan deze uitgave de grootst mogelijke zorg is besteed, kunnen de samenstellers niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

4 Voorwoord De Personeelsmonitor 2009 levert opnieuw het bewijs dat er in een jaar veel kan gebeuren. Het is een cliché maar de gemeentelijke arbeidsmarkt zag er in 2009 totaal anders uit dan in De economische crisis en de verwachte bezuinigingen lieten zich duidelijk gelden. Ruim een derde van de gemeenten had in 2009 al te maken met bezuinigingen. Voor een beperkt aantal heeft dit ook al personele consequenties gehad. Dat de totale werkgelegenheid bij gemeenten desondanks is toegenomen wordt paradoxaal genoeg ook door de crisis veroorzaakt. Gemeenten zijn er door de ruimere arbeidsmarkt in geslaagd makkelijker openstaande vacatures in te vullen. Het aantal openstaande vacatures is dan ook met een derde afgenomen. Tegelijkertijd zijn medewerkers in 2009 honkvaster geworden. Het uitstroompercentage is opvallend gedaald tot en ook het doorstroompercentage is in 2009 terug gelopen. Beide kengetallen hebben daarmee het laagste punt in vijf jaar bereikt. De ruimere arbeidsmarkt heeft ook geleid tot een verminderde inspanning voor de werving en selectie van speciale doelgroepen. Dit onderwerp staat, samen met diversiteitsbeleid, in veel gemeenten lager op de agenda. Gezien de verwachte ontwikkelingen op de arbeidsmarkt is dit geen goed teken. Juist de huidige ruimere arbeidsmark biedt volop kansen om in te spelen op de vergrijzing waar de sector in steeds hevigere mate mee te maken krijgt. Met het project diversiteit blijft het A+O fonds Gemeenten de komende jaren aandacht vragen voor diversiteitsbeleid bij gemeenten. Een goede ontwikkeling die ook in 2009 heeft doorgezet is de investering van gemeenten in de eigen medewerkers. Voor het vijfde opvolgende jaar zijn de investeringen in de opleidingen bij gemeenten gestegen. Blijkbaar heeft de bestrijding van het ziekteverzuim bij gemeenten een impuls nodig. Het gemeentelijke verzuimpercentage stabiliseert zich rond 5,5%. Het landelijk gemiddelde ligt bijna een procentpunt lager op 4,3%. Ook de gemeentelijke verzuimnorm laat zien dat er in alle gemeentegrootteklassen nog voldoende ruimte voor verbetering is. De komende jaren zal het A+O fonds Gemeenten zich samen met gemeenten sterk maken voor het verder terugbrengen van het ziekteverzuim in de sector. In deze personeelsmonitor is ook een nulmeting verricht naar het gebruik van externe inhuur bij gemeenten. De komende jaren zal het A+O fonds Gemeenten zich inzetten om te komen tot een gedeeld begrippenkader op dit onderwerp. Op die manier wordt de externe inhuur van gemeenten beter vergelijkbaar. Aan de totstandkoming van de personeelsmonitor hebben ook dit jaar weer meer gemeenten meegewerkt dan voorgaande jaren. Zowel in het beschikbaar stellen van geanonimiseerde salarisbestanden als door deelname aan de enquête. Hierdoor neemt de relevantie van de personeelsmonitor voor gemeenten verder toe. Wij willen alle gemeenten die hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze monitor daarom hartelijk bedanken. 5 R. Kuin C.J. Bethlehem Voorzitter Secretaris/penningmeester

5 6

6 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 9 1 Ontwikkeling gemeentelijke bezetting Naar gemeentegrootteklasse Naar geslacht Naar vol- en deeltijders Naar leeftijdsklasse Naar dienstjaren Aantal leidinggevenden Bezuinigingen en gevolgen voor de bezetting 28 2 Instroom, doorstroom en uitstroom Instroom Doorstroom Uitstroom 36 3 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Berekening ziekteverzuim Ziekteverzuim naar gemeentegrootteklasse Langdurig ziekteverzuim Gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid 49 4 Arbeidsvoorwaarden Inschaling gemeentelijke bezetting Brutomaandsalarissen 54 5 Opleiding en ontwikkeling Opleidingsuitgaven Medewerkersgesprekken Afspraken over opleiding en ontwikkeling 61 6 Diversiteitsbeleid 63 7 Externe inhuur 67 Bijlage 1 Responsverantwoording 71 Bijlage 2 Appendix 72 7

7

8 Samenvatting De belangrijkste ontwikkelingen in de gemeentelijke sector ten opzichte van 2008 zijn: - De gemeentelijke bezetting is toegenomen. Onder invloed van de economische crisis is de arbeidsmarkt in 2009 ruimer geworden en werd de gemeente als een aantrekkelijke werkgever gezien. Hierdoor zijn gemeenten erin geslaagd een aantal nog openstaande vacatures in te vullen. Het instroompercentage is daardoor in 2009 op peil gebleven. Tegelijkertijd is de uitstroom van gemeenteambtenaren als gevolg van diezelfde economische situatie sterk teruggelopen. De medewerkers zijn in 2009 honkvaster geworden. De afname van de uitstroom bij een gelijkblijvende instroom zijn verantwoordelijk voor de toename van de bezetting. - Het aantal openstaande vacatures bij gemeenten is met 33% gedaald. Dit heeft een drietal oorzaken: 1. Omdat medewerkers door de economische crisis honkvaster zijn geworden, zijn er minder vacatures bij gemeenten ontstaan. 2. Vacatures die wel open stonden konden door de ruimere arbeidsmarkt makkelijker door gemeenten worden ingevuld. 3. Gemeenten hebben vooruitlopend op verwachte bezuinigingen in 2009 minder vacatures opengesteld. - Het aandeel vrouwen in de bezetting is wederom toegenomen. Als deze trend doorzet wordt over enkele jaren het omslagpunt bereikt: dan zijn er meer vrouwen dan mannen werkzaam in de gemeentelijke sector. Ook het aandeel vrouwen in leidinggevende functies is toegenomen. - Een verdere vergrijzing van het personeelsbestand. Het aandeel personen van 60 jaar en ouder is toegenomen tot ruim 7 procent van de bezetting. - Het ziekteverzuimpercentage is licht gestegen en het aantal langdurig zieken is wat afgenomen. - De gemeenten geven meer uit aan opleiding en ontwikkeling Het totale aantal gemeenten in Nederland is in 2009 met 2 afgenomen tot 441. Verder zijn 8 gemeenten door groeiende inwoneraantallen ingedeeld in een andere gemeentegrootteklasse. Dit heeft geleid tot een verschuiving van de bezetting tussen de gemeentegrootteklassen. Ook in de afgelopen jaren zijn gemeentelijke herindelingen de oorzaak geweest van verschuivingen in de bezetting tussen de gemeentegrootteklassen. Ontwikkeling gemeentelijke bezetting Toename gemeentelijke bezetting met personen tot personen Na een lichte stijging in 2008, is de gemeentelijke bezetting in 2009 verder toegenomen. In de jaren ervoor daalde de bezetting stelselmatig vooral door privatiseringen en verzelfstandigingen. Op 31 december 2009 werkten er personen bij gemeenten ( fte). Dit is een stijging van 2,8 procent, zowel in personen als fte. Ten opzichte van 2005 is de gemeentelijke bezetting met 0,7 procent gedaald. Bij de G4 is de bezetting met maar liefst 15,4 procent gedaald tussen 2005 en 2009 en bij de gemeenten met minder dan inwoners met 19,3 procent. Bij deze laatste categorie is dit het gevolg van de gemeentelijke herindelingen. In 2005 waren er 70 gemeenten met minder dan inwoners, in 2009 zijn dit er nog 52. Door de gemeentelijke herindeling is de bezetting bij de gemeenten met tot inwoners in absolute zin nog toegenomen in de periode 2005 tot en met Gemeenten worden de komende jaren geconfronteerd met bezuinigingen. In 2009 was dit al het geval voor circa 35 procent van de gemeenten. Bij deze gemeenten heeft dit bij ongeveer een derde gevolgen gehad voor de gemeentelijke bezetting. De personele consequenties van de bezuinigingen waren in 2009 nog vrij klein. Bij de gemeenten die de bezetting hebben aangepast vanwege bezuinigingen, ging het om 1,7 procent van de formatie. Voor de hele sector heeft dit een zeer beperkt effect gehad op de bezetting omdat 90% van de gemeenten in 2009 nog niet bezuinigd heeft.

9 Aandeel vrouwen in de gemeentelijke bezetting neemt verder toe Het aandeel vrouwen in de gemeentelijke bezetting is in 2009 weer verder toegenomen, en wel tot 45,9 procent. In de periode tussen 2005 en 2009 is het aantal vrouwen in de gemeentelijke bezetting met 11,6 procent toegenomen, terwijl het aantal mannen met 9,2 procent is afgenomen. Dit heeft niet alleen te maken met een groeiend aandeel vrouwen in de instroom, maar ook met het feit dat vooral mannen de gemeentelijke organisatie hebben verlaten in de afgelopen jaren. Aandeel deeltijders is toegenomen In 2009 werkte 40,5 procent van de gemeentelijke bezetting in deeltijd. Ten opzichte van 2008 is dit percentage licht toegenomen. De gemiddelde deeltijdfactor van medewerkers bij gemeenten was in ,87 (dat wil zeggen een gemiddelde werkweek van 31,3 uur). Met uitzondering van 2007 neemt het aantal deeltijders in de bezetting al jaren toe. Deze ontwikkeling hangt samen met de sterke groei van het aantal vrouwen in de gemeentelijke bezetting in dezelfde periode. In het algemeen werken vrouwen vaker in deeltijd dan mannen (69 procent tegenover 17 procent). Lichte toename van het gemiddelde aantal dienstjaren tot 10,3 Het gemiddelde aantal dienstjaren van medewerkers is in 2009 licht toegenomen tot 10,3. Ongeveer 47 procent van de gemeentelijke bezetting is 7 jaar of korter in dienst, terwijl 18 procent een dienstverband van 20 jaar of meer achter de rug heeft. Ruim 46 procent van de medewerkers met drie jaar of meer werkervaring binnen de gemeente was op 31 december 2009 tussen de 35 en 55 jaar oud. 16 procent van de bezetting op 31 december 2009 was tussen de 45 en 55 jaar oud en had 10 jaar of meer werkervaring binnen de gemeente. Het aandeel personen van 45 jaar en ouder is in 2005 tot en met 2009 met 4,8 procentpunt toegenomen Het aandeel personen van 45 jaar en ouder binnen de gemeentelijke bezetting is in de periode van 2005 tot en met 2009 met 4,8 procentpunt toegenomen. In 2009 was het aandeel personen van 45 jaar en ouder in de gemeentelijke bezetting 55,4 procent. Het aandeel 60-plussers is in de afgelopen periode gestegen met 4,1 procentpunt, wat ruim een verdubbeling van het aandeel betekent. In de periode 2005 tot en met 2009 is het totaal aantal medewerkers van 60 jaar en ouder met maar liefst 132,8 procent gestegen. Dit heeft te maken met een eenmalige hoge uitstroom van met name oudere mannen in 2005 door de verandering van de FPU-regeling op 1 januari Hierdoor lag het aandeel van personen van 60 jaar en ouder in 2005 een stuk lager dan in Sinds 2006 nam het aandeel 60 jaar en ouder elk jaar toe. Het aantal personen onder de 25 jaar is in de genoemde periode met 14,7 procent afgenomen tot 1,7 procent van de bezetting. De gemiddelde leeftijd van vrouwen was in ,2 jaar en die van mannen 47 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bezetting was 45,3 jaar en is 0,2 jaar gestegen ten opzichte van Span of control van leidinggevenden is toegenomen, aandeel vrouwelijke leidinggevenden is gegroeid tot 27,4 procent Per 100 medewerkers waren er in ,5 leidinggevenden. Ten opzichte van 2008 is de span of control van leidinggevenden toegenomen. Toen lag de span of control op 7,7. Het aandeel van vrouwelijke leidinggevenden is in 2009 wederom toegenomen tot 27,4 procent. Bij gemeenten zijn dus niet alleen meer vrouwen gaan werken, maar zij bezetten ook steeds vaker een leidinggevende functie.

10 In-, door- en uitstroom Instroom is in 2009 verder gedaald tot 10,2 procent De instroom is in 2009 verder gedaald tot 10,2 procent. De instroom is bij alle gemeentegrootteklassen gedaald, behalve bij de G4. Vooral bij de kleinste gemeenten is sprake van een sterke afname van de instroom. In 2009 zijn wederom meer vrouwen dan mannen ingestroomd in de gemeentelijke bezetting. Verder is het aantal voltijders in de instroom iets toegenomen tot 57,8 procent. De gemiddelde leeftijd van de instromers was in ,3 jaar, 0,1 jaar lager dan in Doorstroompercentage van 4,3 procent in 2009 Het doorstroompercentage is in 2009 met 4,3 procent iets gedaald ten opzichte van de afgelopen jaren. De doorstroom was met 5,8 procent in 2009 het hoogst bij de gemeenten met of meer inwoners (excl. G4). Uitstroompercentage van 6,8 procent in 2009 De uitstroom is met 6,8 procent fors lager dan in Dit wordt vooral veroorzaakt door de sterk verslechterde economische situatie en de daardoor veranderde arbeidsmarkt waardoor medewerkers in 2009 honkvaster zijn geworden. De gemiddelde leeftijd van de uitstromers was in ,3 jaar, wederom iets hoger dan in Aantal openstaande vacatures is met één derde afgenomen Het aantal openstaande vacatures bij gemeenten is met één derde afgenomen. 89 procent van de gemeenten had op 31 december 2009 vacatures openstaan. Bij deze gemeenten gaat het om in totaal bijna vacatures voor bijna fte. Er stonden op 31 december 2009 ongeveer 414 vacatures voor leidinggevenden open. Het aantal openstaande vacatures was de afgelopen jaren steeds stijgende. Met name bij de gemeenten met tot inwoners stonden veel vacatures open. Deze situatie is in 2009 drastisch veranderd. De daling van de openstaande vacatures heeft drie oorzaken: 1. door de economische crisis zijn medewerkers honkvaster geworden waardoor er minder vacatures ontstaan; 2. vacatures die wel open stonden, waren door de ruimere arbeidsmarkt makkelijker in te vullen; 3. vooruitlopend op verwachte bezuinigingen zijn er minder vacatures opengesteld; Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Ziekteverzuimpercentage stijgt met 0,1 procentpunt tot 5,4 procent in 2009 Het ziekteverzuimpercentage is in 2009 licht gestegen tot 5,4 procent. Het ziekteverzuimpercentage van 5,4 procent kan worden uitgesplitst naar 4,8 procent voor het verzuim korter dan één jaar en 0,6 procent voor verzuim van langer dan één jaar. Het percentage langdurig ziekteverzuim blijft de laatste jaren stabiel. Meldingsfrequentie is licht gedaald, de gemiddelde verzuimduur is gelijk gebleven De meldingsfrequentie is gedaald tot 1,5. Naarmate de omvang van een gemeente stijgt, neemt over het algemeen ook de meldingsfrequentie toe. De gemiddelde verzuimduur is stabiel gebleven ten opzichte van Deze was in 2009 gemiddeld 13,3 dagen. 11

11 Aantal langdurig zieken iets gedaald Circa 75 procent van de gemeenten had op 31 december 2009 medewerkers die langdurig ziek waren. Dit percentage is wat lager dan in de afgelopen jaren. 63,5 procent van de gemeenten heeft arbeidsongeschikten in dienst 63,5 procent van de gemeenten had in 2009 arbeidsongeschikten in dienst. Dit percentage is gedaald ten opzichte van Gemiddeld hebben de gemeenten 3,4 (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten in dienst. In totaal zijn circa arbeidsongeschikten in dienst van gemeenten: dat is minder dan in In circa 38 procent van de gemeenten is sprake geweest van WIA-instroom In 2005 is de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) ingevoerd. Bij ongeveer 38 procent van de gemeenten is er voor één of meer medewerkers in 2009 een WIA-uitkering gestart. Gemiddeld gaat het om één medewerker per gemeente. De totale instroom in de WIA vanuit de gemeentelijke sector daalde daar mee tot onder de 200. Arbeidsvoor waarden Aantal eindschalers is in 2009 stabiel gebleven Het aantal personen in de hoogste periodiek van de salarisschaal (eindschalers) is in 2009 stabiel gebleven op bijna 59 procent. De meeste medewerkers (40 procent van de gemeentelijke bezetting) worden beloond in schaal 7 tot en met 9. Het gemiddelde bruto maandsalaris van een medewerker bedroeg in euro (niet gecorrigeerd voor deeltijd). Het bruto maandsalaris is gestegen met 2,2 procent ten opzichte van Hoewel mannen gemiddeld genomen nog steeds meer verdienen dan vrouwen, zijn de verschillen in 2009 wederom kleiner geworden. Opleiding en ontwikkeling 71 procent van de gemeenten heeft een opleidingsplan Ongeveer 71 procent van de gemeenten heeft in 2009 een opleidingsplan, terwijl 20 procent van de gemeenten hier nog mee bezig is. De gemeenten met minder dan inwoners hebben op dit terrein een inhaalslag gemaakt in 2008, maar lopen in 2009 nog steeds wat achter op de grotere gemeenten. Gemiddelde opleidingsuitgaven in 2009 zijn euro per medewerker De gemiddelde opleidingsuitgaven per medewerker zijn in 2009 verder gestegen. De gemiddelde opleidingsuitgaven per medewerker bedroegen in euro. Gerelateerd aan de totale loonsom van gemeenten is dit 2,1 procent. 97,7 procent van de gemeenten werkt met jaarlijkse opleidings- en ontwikkelingsgesprekken Het gebruik van opleidings- en ontwikkelingsgesprekken (ook wel POP-gesprekken genoemd), is in 2009 verder toegenomen. 97,7 procent van de gemeenten geeft aan met opleidings- en ontwikkelingsgesprekken te werken. 12

12 Diversiteitsbeleid Diversiteitsbeleid heeft als uitgangspunt dat het personeelsbestand een afspiegeling is van de beroepsbevolking van de gemeente. In 2009 wordt door 14,4 procent van de gemeenten een diversiteitsbeleid gevoerd. In 2008 was dit 20 procent. Vooral de gemeenten met tot inwoners doen dit in 2009 niet meer. Het zijn vooral de grote gemeenten in Nederland met of meer inwoners waar een diversiteitsbeleid wordt gevoerd. De gemeenten die een diversiteitsbeleid voeren richten dit in de meeste gevallen op etnisch-culturele achtergrond en op leeftijd. De belangrijkste elementen van dit beleid bestaan uit het creëren van bewustwording over het thema bij leidinggevenden en de afdeling P&O plus het aanpassen van de wervingsmethoden en -kanalen en de gebruikte selectieprocedure. Externe Inhuur Op verzoek van sociale partners is in de personeelsmonitor over 2009 een nulmeting uitgevoerd naar de omvang van externe inhuur bij gemeenten. Een ruime meerderheid van de gemeenten (56 procent) heeft een centrale registratie van externe inhuur. Gerelateerd aan de totale loonsom van gemeenten, zijn de uitgaven aan externe inhuur gemiddeld 20 procent. Dit percentage is het laagst bij de kleinere gemeenten met tot inwoners en het hoogst bij de gemeenten met of meer inwoners (exclusief G4). De komende jaren zal het A+O fonds Gemeenten zich, onder andere via de enquete voor de personeelsmonitor, inzetten om te komen tot een gedeeld begrippenkader op dit onderwerp. Op die manier wordt de externe inhuur van gemeenten beter vergelijkbaar. 13

13 tabel 1 Samenvatting van de belangrijkste kenmerken van de bezetting bij gemeenten van 2005 tot en met 2009 Kenmerken Bezetting Alle gemeenten: - In personen In fte Instroom 6,7% 9,2% 11,1% 10,9% 10,2% Doorstroom 6,8% 4,8% 4,7% 4,8% 4,3% Uitstroom 9,5% 9,7% 12,7% 10,7% 6,8% Aandeel gemeenten met openstaande vacatures 82% 87% 91% 92% 89% Aantal openstaande vacatures in fte Aantal openstaande vacatures in personen Aantal openstaande vacatures als % van het aantal werknemers 1,1% 2,7% 3,1% 4,1% 2,7% Geslacht, leeftijd, dienstjaren - Aandeel vrouwen 40,8% 42,8% 43,9% 44,9% 45,9% - Aandeel mannen 59,2% 57,2% 56,1% 55,1% 54,1% - Gemiddelde leeftijd 43,9 44,3 44,8 45,1 45,6 - Gemiddeld aantal dienstjaren 10,4 10,1 10,3 10,2 10,3 Opleiding - Opleidingsuitgaven per medewerker Uitgaven aan bedrijfsopleidingen in % van de loonsom 2,0% 2,2% 1,9% 2,1% 2,1% Ziekteverzuimpercentage 6,2% 5,6% 5,5% 5,3% 5,4% Beloning Gemiddeld brutomaandsalaris (gecorrigeerd voor deeltijd) - Man Vrouw Totaal Aandeel eindschalers 57,6% 57,0% 57,1% 58,6% 58,8% Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. 14

14 15

15

16 1. Ontwikkeling gemeentelijke bezetting 1.1 Naar gemeentegrootteklasse Gemeentelijke bezetting van personen in 2009 De gemeentelijke bezetting bedroeg op 31 december werkzame personen. In 2009 was 43,4 procent van de bezetting in personen in de sector gemeenten werkzaam bij een gemeente met of meer inwoners (zie figuur 1). Vooral de G4 zijn belangrijke werkgevers in de sector; bijna 1 op de 4 (24,4 procent) van het totaal aantal werkzame personen in de gemeentelijke sector werkte in 2009 bij de G4. Net als vorig jaar is het aandeel van de G4 in de bezetting in 2009 stabiel gebleven. Het aantal gemeenten is in 2009 als gevolg van gemeentelijke herindelingen afgenomen met 2 tot 441 (Alkemade en Jacobswoude zijn opgegaan in Kaag en Braasem, Bennebroek is opgegaan in Bloemendaal). Tevens zijn acht gemeenten als gevolg van een groeiend inwoneraantal in 2009 doorgeschoven naar een grotere gemeentegrootteklasse. De verdeling van de bezetting naar gemeentegrootteklasse is in 2009 nagenoeg hetzelfde gebleven. figuur 1 Verdeling van de gemeentelijke bezetting in personen naar gemeentegrootteklasse in procenten in 2008 en 2009 G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners 19,0% 19,3% 17,6% 17,1% 24,4% 24,5% 27,7% 27,7% tot inwoners Minder dan inwoners 1,9% 1,9% 9,4% 9,4% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. Toename van de bezetting met personen in 2009 De bezetting in de gemeentelijke sector is in 2009 met 2,8 procent toegenomen. Het aantal werkzame personen was hiermee op 31 december groter dan op 31 december In aantal fte gemeten was de bezetting eind Zowel in aantal personen als in fte is de werkgelegenheid met 2,8 procent toegenomen. 17

17 tabel 2 Ontwikkeling van de gemeentelijke bezetting in personen naar gemeentegrootteklasse in 2005 tot en met Alle gemeenten: - In personen In Fte G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners tot inwoners Minder dan inwoners Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. Ontwikkeling bezetting in de periode 2005 tot en met 2009 Over de afgelopen vijf jaar is het aantal werkzame personen bij gemeenten eerst een aantal jaren gedaald door privatiseringen en verzelfstandigingen. In 2008 is die dalende trend doorbroken en nam de bezetting licht toe. Ook in 2009 was dat het geval. De bezetting is daardoor over de afgelopen vijf jaar per saldo voor de gehele sector vrijwel gelijk gebleven. In de verschillende grootteklassen zijn wel opvallende verschuivingen te zien. De verschuivingen van de bezetting tussen de gemeentegrootteklassen kunnen deels op het conto van de gemeentelijke herindelingen worden geschreven. Hierdoor is de bezetting bij gemeenten met minder dan inwoners vanaf 2005 met 4,5 procent gedaald en bij de gemeenten met tot inwoners met 9,0 procent gestegen (zie tabel 2). De sterke daling van het aantal werkzame personen bij de G4 in de periode 2005 tot en met 2009 heeft te maken met de verzelfstandiging van de gemeentelijke vervoersbedrijven in Amsterdam en Rotterdam in de afgelopen jaren en met het ontstaan van de veiligheidsregio s waarin de gemeentelijke brandweer werd opgenomen. Binnen de veiligheidsregio s wordt samengewerkt door verscheidene besturen en diensten ten aanzien van taken op het terrein van brandweerzorg, rampenbeheersing, crisisbeheersing, Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en handhaving van de openbare orde en veiligheid. Om de bezetting van gemeenten beter te kunnen vergelijken is tabel 3 toegevoegd. Deze geeft het aantal fte per 1000 inwoners weer. figuur 2 Procentuele verandering van de gemeentelijke bezetting in 2009 ten opzichte van 2008 en 2005 Alle gemeenten -0,7% 2,8% G4-15,4% 2,2% of meer inwoners (excl. G4) 1,0% 2,9% tot inwoners 5,6% 9,2% tot inwoners tot inwoners -0,9% 2,9% 2,1% 8,9% Minder dan inwoners -19,3% 3,6% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 2009 ten opzichte van ten opzichte van 2005 Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten.

18 tabel 3 Aantal fte per 1000 inwoners naar gemeentegrooteklasse Alle gemeenten 9,8 9,5 9,5 9,8 G4 22,4 19,2 19,2 19, of meer inwoners (excl. G4) 9,9 10,2 9,9 9, tot inwoners 8,8 8,8 9,0 9, tot inwoners 7,0 7,2 7,2 7, tot inwoners 6,7 6,9 6,9 7,1 Minder dan inwoners 6,9 7,0 7,0 7,3 Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. 1.2 Naar geslacht Aandeel vrouwen in de gemeentelijke bezetting is gestegen tot 45,9 procent Het aandeel vrouwen in de gemeentelijke bezetting is nog steeds groeiend en bedroeg in ,9 procent: een stijging van één procentpunt ten opzichte van De toename van het aantal vrouwen is in elke gemeentegrootteklasse terug te zien, bij de ene grootteklasse is de stijging wel iets groter dan bij de andere grootteklasse. Bij gemeenten met of meer inwoners is het aandeel vrouwen relatief gezien het meest toegenomen (1,7 procentpunt) en bij gemeenten met inwoners het minst (0,4 procentpunt). In het algemeen geldt dat naarmate de omvang van gemeenten toeneemt, het aandeel van vrouwen in de gemeentelijke bezetting daalt (zie figuur 3). Zo is het aandeel van vrouwen bij gemeenten met minder dan inwoners 47,4 procent, terwijl dit aandeel bij de G4 44,4 procent is. Het aandeel vrouwen bij de G4 neemt overigens wel toe. In 2008 bestond 43,5 procent van de bezetting bij de G4 uit vrouwen; nu is dat opgelopen tot 44,4 procent. figuur 3 Gemeentelijke bezetting in personen naar geslacht en naar gemeentegrootteklasse in procenten in 2009 Alle gemeenten G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners tot inwoners Minder dan inwoners 54,1% 45,9% 55,6% 44,4% 52,8% 47,2% 53,3% 46,7% 54,1% 45,9% 54,4% 45,6% 52,6% 47,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Man Vrouw Bron: Salarisbestanden gemeenten. 19

19 Vooral vrouwen zijn in 2009 ingestroomd De stijging van de gemeentelijke bezetting in 2009 komt bijna geheel voor rekening van vrouwen. Het aantal vrouwen dat bij gemeenten werkzaam is, nam in 2009 toe van ruim naar meer dan , een toename van 5,0 procent (zie tabel 4). In tegenstelling tot voorgaande jaren is het aantal mannen dat bij gemeenten werkt voor het eerst licht toegenomen, maar wel minder hard dan het aantal vrouwen. Het aantal mannen kwam in 2009 uit op , een stijging van 0,9 procent ten opzichte van tabel 4 Gemeentelijke bezetting in personen naar geslacht en gemeentegrootteklasse in 2005 tot en met Alle gemeenten Man Vrouw G4 Man Vrouw of meer inwoners (excl. G4) Man Vrouw tot inwoners Man Vrouw tot inwoners Man Vrouw tot inwoners Man Vrouw Minder dan inwoners Man Vrouw Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. Ontwikkeling aandeel vrouwen in gemeentelijke bezetting In de periode 2005 tot en met 2009 is het aantal vrouwen in de gemeentelijke bezetting met ruim 11 procent toegenomen (zie figuur 4). Daar staat tegenover dat het aantal mannen met maar liefst 9 procent is afgenomen. Vooral bij de gemeenten met meer dan inwoners (excl. G4) is het aantal vrouwen tussen 2005 en 2009 toegenomen. Bij deze gemeenten is er in de genoemde periode per saldo ook sprake geweest van een groeiende bezetting. figuur 4 Procentuele verandering van de gemeentelijke bezetting naar geslacht in 2009 ten opzichte van Alle gemeenten -9,2% 11,6% G4-25,1% 1,1% of meer inwoners (excl. G4) -5,9% 14,9% tot inwoners tot inwoners 0,9% 1,9% 20,6% 18,6% tot inwoners -6,1% 5,9% Minder dan inwoners -40% -24,3% -30% -12,9% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% Vrouw Man Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten.

20 Bij de gemeenten met minder dan inwoners kan de sterke afname van het aantal mannen en vrouwen worden verklaard door het effect van de gemeentelijke herindelingen in de afgelopen jaren. Omdat het aantal gemeenten in deze grootteklassen is afgenomen, is de bezetting van deze gemeenten doorgeschoven naar de gemeenten met of meer inwoners. 1.3 Naar vol- en deeltijders 40,5 procent van de gemeentelijke bezetting werkt in deeltijd Gemiddeld genomen werkt 40,5 procent van de gemeentelijke bezetting in deeltijd. Dit percentage is ten opzichte van 2008 licht toegenomen. Het aandeel deeltijders in de gemeentelijke bezetting daalt naarmate de omvang van de gemeente groeit (zie figuur 5). Bij gemeenten met minder dan inwoners is dit aandeel 47,4 procent, terwijl dit bij de G4 32,7 procent is. In het algemeen werken vrouwen vaker in deeltijd dan mannen (69 procent tegenover 17 procent). In 2008 was dit hetzelfde geval (verhouding is niet gewijzigd). Naarmate het aandeel vrouwen in de bezetting per gemeentegrootteklasse toeneemt, neemt dus ook het aandeel deeltijders in de bezetting toe. De deeltijdfactor bij alle gemeenten was in 2009 gemiddeld 0,87 (dat wil zeggen een gemiddelde werkweek van 31,3 uur) 1 en bij de G4 0,92 (33,1 uur per week). De deeltijdfactor is met 0,81 (29,2 uur per week) het laagst bij de gemeenten met minder dan inwoners. In 2008 kon dezelfde conclusie getrokken worden. figuur 5 Gemeentelijke bezetting in personen naar vol- en deeltijders en gemeentegrootteklasse in procenten in 2009 Alle gemeenten G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners tot inwoners Minder dan inwoners 59,5% 40,5% 67,3% 32,7% 57,7% 42,3% 58,8% 41,2% 56,6% 43,4% 54,4% 45,6% 52,6% 47,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Voltijd Deeltijd Bron: Salarisbestanden gemeenten. Aantal deeltijders is in de periode 2005 tot en met 2009 gestegen In vergelijking met 2005 is het aantal werkzame personen dat in deeltijd werkt toegenomen. Dit terwijl het aantal werkzame personen dat in voltijd werkt is afgenomen met 8,2 procent (zie figuur 6). Dit beeld pakt verschillend uit voor de diverse gemeentegrootteklassen. Voor alle gemeentegrootteklassen geldt dat het aantal voltijders in de periode tussen 2004 en 2009 is afgenomen, behalve bij de gemeenten met tot en tot inwoners. In deze gemeentegrootteklasse steeg niet alleen het aantal deeltijders, maar als enige grootteklasse ook het aantal voltijders Bij de berekening van de deeltijdfactor wordt uitgegaan van een werkweek van 36 uur zoals vastgelegd in de CAR-UWO.

21 figuur 6 Procentuele verandering van het aantal voltijders en deeltijders naar gemeentegrootteklasse in 2009 ten opzichte van 2005 Alle gemeenten G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners tot inwoners Minder dan inwoners -22,7% -13,2% -16,4% -15,1% -8,2% -5,2% -2,3% 5,1% 10,9% 4,9% 11,0% 7,4% 4,8% 15,9% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% Deeltijd Voltijd Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. De afname van het aantal voltijders hangt waarschijnlijk samen met de sterke groei van het aandeel vrouwen in de gemeentelijke bezetting in dezelfde periode. In het algemeen werken vrouwen minder vaak in voltijd dan mannen. Ook zijn mannen iets minder in voltijd gaan werken de afgelopen periode (tabel 5). tabel 5 Aantal voltijders in procenten van de bezetting naar geslacht in 2005 tot en met 2009 Geslacht Man 85,3% 85,3% 84,0% 83,5% 83,2% Vrouw 32,1% 31,8% 30,5% 30,5% 31,0% Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. 1.4 Naar leeftijdsklasse Binnen de gemeentelijke bezetting is de grootste groep personen tussen de 45 en 55 jaar oud De grootste groep bij gemeenten werkzame personen valt met 33,0 procent binnen de leeftijdscategorie 45 tot 55 jaar, op de voet gevolgd door de 35- tot 45-jarigen (zie figuur 7). Slechts 1,7 procent van de gemeentelijke bezetting is jonger dan 25 jaar (ter vergelijking: binnen de Nederlandse beroepsbevolking is dit aandeel 11,0 procent). Er zijn tussen de verschillende grootteklassen slechts marginale verschillen in de leeftijdsopbouw van de bezetting. 22 De gemiddelde leeftijd van de gemeentelijke bezetting is ten opzichte van 2008 wederom gestegen. In 2008 was de gemiddelde leeftijd 45,1 jaar, een jaar later 45,3 jaar. Ook hier zijn er slechts kleine verschillen tussen de gemeentegrootteklassen. De gemiddelde leeftijd bij de G4 is opnieuw het laagst (44,6 jaar), maar is wel gestegen ten opzichte van 2008 (44,1 jaar). Jongste en oudste gemeente Bij de jongste gemeente is de gemiddelde leeftijd 37,7 jaar. Bij de oudste gemeente is de gemiddelde leeftijd 51,4 jaar. In de provincies Groningen en Limburg zijn gemeenteambtenaren gemiddeld genomen het oudst met respectievelijk 46,5 en 46,1 jaar en in de provincies Utrecht en Overijssel het jongst (beide 44,9 jaar).

22 figuur 7 Gemeentelijke bezetting in personen naar leeftijdsklasse en gemeentegrootteklasse in procenten in 2009 Naar gemeentegrootteklasse Alle gemeenten 1,7% 15,3% 27,7% 33,0% 15,1% 7,2% G4 2,1% 18,0% 27,4% 31,8% 14,0% 6,8% of meer inwoners (excl. G4) 1,6% 15,1% 28,0% 32,7% 15,6% 7,0% tot inwoners 1,7% 14,8% 27,8% 32,6% 15,7% 7,5% tot inwoners 1,6% 14,0% 27,9% 34,1% 15,1% 7,3% tot inwoners 1,7% 13,6% 27,2% 34,0% 15,7% 7,8% Minder dan inwoners 2,0% 12,8% 27,5% 34,4% 16,1% 7,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Naar provincie Zuid-Holland 2,3% 16,4% 27,2% 33,2% 14,7% 7,3% Zeeland 2,2% 13,7% 27,5% 33,3% 14,9% 8,4% Utrecht 2,1% 16,2% 28,1% 32,6% 14,0% 6,9% Overijssel 1,6% 16,0% 29,3% 32,7% 13,9% 6,6% Noord-Holland 1,6% 15,6% 26,% 32,7% 15,4% 7,8% Noord-Brabant 1,3% 15,1% 28,3% 32,7% 15,6% 6,8% Limburg 1,2% 12,8% 26,8% 36,8% 16,2% 6,3% Groningen 0,9% 11,7% 28,3% 33,8% 17,1% 8,1% Gelderland 1,6% 14,1% 28,8% 33,4% 15,3% 6,9% Friesland 1,1% 14,4% 26,9% 33,8% 15,5% 8,2% Flevoland 2,6% 15,6% 27,4% 32,1% 14,9% 7,4% Drenthe 1,5% 14,0% 28,8% 33,7% 15,4% 6,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 jaar en ouder Bron: Salarisbestanden gemeenten. Er is sprake van een verschillende leeftijdsopbouw van de bezetting naar geslacht (zie figuur 8). Zo is de leeftijdsopbouw van vrouwen die werkzaam zijn in de gemeentelijke sector evenwichtiger dan die van mannen. Het zijn vooral mannen boven de 50 die sterk vertegenwoordigd zijn in de gemeentelijke bezetting. 23

23 figuur 8 Gemeentelijke bezetting naar leeftijd en geslacht in personen in Man Vrouw Bron: Salarisbestanden gemeenten. De in de gemeentelijke sector werkzame vrouwen zijn gemiddeld genomen wat jonger (43,2 jaar) dan de werkzame mannen (47,0 jaar). Dit is al jaren zo (zie tabel 6). tabel 6 Gemiddelde leeftijd van de bezetting naar geslacht in 2005 tot en met 2009 Gemiddelde leeftijd Man 45,4 45,8 46,3 46,7 47,0 Vrouw 41,8 42,3 42,8 43,1 43,2 Totaal 43,9 44,3 44,8 45,1 45,3 Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. Het aandeel van personen van 45 jaar en ouder is in de periode 2005 tot en met 2009 met 4,8 procentpunt toegenomen Het aandeel van personen van 45 jaar en ouder binnen de gemeentelijke bezetting is in de periode van 2005 tot en met 2009 met 4,8 procentpunt toegenomen (zie tabel 7). Het aandeel personen van 45 jaar en ouder in de gemeentelijke bezetting komt in 2009 uit op 55,4 procent. Het aandeel 60-plussers is in de genoemde periode meer dan verdubbeld tot 7,2 procentpunt. Dit komt neer op ruim medewerkers van de totale gemeentelijke bezetting. tabel 7 Aandeel personen van 45 jaar en ouder in de gemeentelijke bezetting in procenten in 2005 tot en met 2009 Leeftijdscategorie tot 55 jaar 33,9 34,0 33,7 33,5 33,1 55 tot 60 jaar 13,6 13,7 14,6 14,9 15,1 60 en ouder 3,1 3,6 4,7 5,9 7,2 Aandeel personen van 45 jaar en ouder 50,6 51,3 53,0 54,3 55,4 Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten.

24 In 2005 hebben veel oudere medewerkers de gemeentelijke organisatie verlaten. Hierdoor was het aandeel van personen van 60 jaar en ouder in 2005 gedaald. Met name medewerkers van 60 jaar en ouder hebben in 2005 nog gebruik gemaakt van de FPU-regeling voordat deze op 1 januari 2006 veranderde. Inmiddels is het aandeel van deze leeftijdscategorie sterk aan het groeien, vandaar dat de toename ten opzichte van 2005 meer dan 100 procent bedraagt. figuur 9 Procentuele verandering van de gemeentelijke bezetting naar leeftijdscategorie in 2009 ten opzichte van 2008 en 2005 Gemeentelijke bezetting 60 jaar en ouder 55 tot 60 jaar 45 tot 55 jaar 35 tot 45 jaar 25 tot 35 jaar Jonger dan 25 jaar -3,5% -0,6% -9,9% 2,2% -10,0% -14,7% -0,7% 2,8% 3,9% 10,5% 1,2% 6,9% 25,2% 132,8% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 2009 ten opzichte van ten opzichte van 2005 Bron: CBS, salarisbestanden gemeenten. Opmerkelijk is verder de daling van het aandeel personen jonger dan 35 jaar die bij gemeenten werken. Tussen 2005 en 2009 is het aandeel personen jonger dan 25 jaar met 14,7 procent afgenomen. Ook het aandeel personen tussen 25 en 35 jaar oud en dat van 35 tot 45 jaar zijn gedaald met ongeveer 10 procent. Het aandeel 60-plussers is in dezelfde periode ruim verdubbeld. 1.5 Naar dienstjaren Bijna 40 procent van de gemeentelijke bezetting is langer dan 10 jaar in dienst Bijna drie kwart van de gemeentelijke bezetting (73,4 procent) is 3 jaar of langer in dienst, 38,3 procent heeft zelfs een dienstverband langer dan 10 jaar. 26,6 procent van de gemeentelijke bezetting is korter dan drie jaar in dienst. De verdeling van de gemeentelijke bezetting naar aantal dienstjaren ontloopt elkaar niet zoveel tussen de verschillende gemeentegrootteklassen (zie figuur 10). Alleen de G4 vertonen een wat afwijkend beeld. Deze categorie gemeenten heeft het hoogste aandeel personen met minder dan 3 dienstjaren (32,2 procent). De gemeenten met tot inwoners hebben het hoogste aandeel personen met 10 dienstjaren of meer (42,9 procent). 25

25 figuur 10 Gemeentelijke bezetting in personen naar aantal dienstjaren binnen de gemeente en gemeentegrootteklasse in procenten in 2009 Alle gemeenten G of meer inwoners (excl. G4) tot inwoners tot inwoners tot inwoners Minder dan inwoners 26,6% 35,1% 38,3% 32,2% 33,9% 33,9% 24,2% 33,7% 42,1% 24,3% 39,0% 36,7% 25,4% 35,5% 39,1% 24,9% 32,2% 42,9% 27,3% 34,9% 37,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Korter dan 3 jaar in dienst 10 jaar of meer in dienst 3 tot 10 jaar in dienst Bron: Salarisbestanden gemeenten. Gemiddeld aantal dienstjaren was in ,3 jaar Het gemiddelde aantal dienstjaren van de gemeentelijke bezetting was in ,3 jaar. In vergelijking met 2008 is dit een lichte stijging (zie tabel 8). De toename van het gemiddeld aantal dienstjaren is in bijna elke gemeentegrootteklasse terug te zien, bij de ene grootteklasse is de stijging wel iets groter dan bij de andere klasse. Het gemiddeld aantal dienstjaren bleef alleen gelijk bij gemeenten met tot inwoners (11,3). tabel 8 Gemiddeld aantal dienstjaren van de gemeentelijke bezetting naar gemeentegrootteklasse in 2005 tot en met Alle gemeenten 10,4 10,1 10,3 10,2 10,3 G4 10,4 9,3 9,5 8,8 8, of meer inwoners (excl. G4) 10,8 10,8 10,7 10,9 11, tot inwoners 10,2 9,9 10,0 10,3 10, tot inwoners 10,2 10,2 10,4 10,4 10, tot inwoners 10,9 11,2 11,4 11,3 11,3 Minder dan inwoners 9,8 10,0 9,7 9,8 10,0 Bron: Salarisbestanden gemeenten. De cijfers over het aantal dienstjaren zijn niet helemaal accuraat omdat het jaar van indiensttreding niet altijd zuiver wordt geregistreerd in de salarisbestanden. Het komt voor dat interne doorstromers in de salarisadministratie een ander nummer krijgen en daardoor ook een nieuwe datum van indiensttreding. Ook komt het voor dat bij het overstappen naar een nieuw personeelsinformatiesysteem iedereen dezelfde indiensttredingdatum krijgt. 26

26 1.6 Aantal leidinggevenden In 2009 waren er 6,5 leidinggevenden per 100 medewerkers Onder leidinggevenden worden medewerkers verstaan die in hun functieomschrijving leidinggevende taken hebben staan en die in hiërarchische verhouding staan tot andere medewerkers. Gemeenten hadden in 2009 gemiddeld per 100 medewerkers 6,5 leidinggevenden (zie tabel 9). De span of control van leidinggevenden is in 2009 in de gemeentelijke bezetting toegenomen. Het aantal leidinggevenden per 100 medewerkers is namelijk bij bijna alle gemeentegrootteklassen in vergelijking met 2008 afgenomen. Dit komt vooral door de G4. Bij de gemeenten met tot inwoners is de span of control al jaren het grootst. tabel 9 Aantal leidinggevenden per 100 medewerkers naar gemeentegrootteklasse in 2005 tot en met Alle gemeenten 7,0 6,9 6,9 7,7 6,5 G4 9,9 9,9 8,2 9,3 7, of meer inwoners (excl. G4) 8,3 8,3 8,7 8,6 8, tot inwoners 6,1 5,7 6,1 5,9 5, tot inwoners 5,6 5,5 5,0 5,3 5, tot inwoners 8,1 6,8 6,7 8,5 6,9 Minder dan inwoners 7,3 9,2 9,6 10,5 7,9 (Aantal gemeenten ) Bron: Personeelsmonitor Gemeenten. Het aandeel vrouwelijke leidinggevenden is toegenomen tot 27,4 procent Na een kleine terugval in 2006 is de afgelopen jaren steeds sprake geweest van een toename van het aandeel vrouwelijke leidinggevenden. Ook in 2009 heeft deze tendens zich verder doorgezet. Zo is het aandeel vrouwelijke leidinggevenden gestegen tot 27,4 procent. Meer dan een kwart van de leidinggevenden is dus inmiddels vrouw (zie tabel 10). Bij de G4 is dit aandeel 30,7 procent en bij de gemeenten met minder dan inwoners 14,6 procent. Bij de kleinere gemeenten is het aandeel vrouwen in leidinggevende functies wel gestaag aan het groeien. tabel 10 Aandeel vrouwelijke leidinggevenden naar gemeentegrootteklasse in 2004 tot en met 2008 in procenten Alle gemeenten 22,5 21,9 24,4 26,1 27,4 G4 28,3 28,3 30,5 31,3 30, of meer inwoners (excl. G4) 21,5 23,2 23,4 22,6 27, tot inwoners 22,8 21,6 24,7 24,3 28, tot inwoners 21,7 19,8 19,6 22,3 25, tot inwoners 20,4 16,4 16,2 18,6 20,5 Minder dan inwoners 9,9 9,5 11,0 12,7 14,6 (Aantal gemeenten ) 27 Bron: Personeelsmonitor Gemeenten.

27 1.7 Bezuinigingen en gevolgen voor de bezetting 35 procent van de gemeenten heeft te maken gehad met bezuinigingen in 2009 Ruim een derde van de gemeenten heeft in 2009 te maken gehad met bezuinigingen. Hier is vooral sprake van geweest bij de gemeenten met inwoners of meer. Bij de kleinere gemeenten ligt dit percentage een stuk lager. Bij 33 procent van die gemeenten heeft dit gevolgen gehad voor de bezetting Bij gemeenten die in 2009 te maken hebben gehad met bezuinigingen, heeft dit bij ongeveer een derde ook gevolgen gehad voor de gemeentelijke bezetting. Bij gemeenten waar als gevolg van bezuinigingen de bezetting is teruggebracht, gaat het om 1,7 procent van de formatie. Voor de hele sector hebben de personele bezuinigingen een zeer beperkt effect gehad op de bezetting, omdat 90 procent van de gemeenten nog niet bezuinigd heeft op personeel. 28

28 29

29

30 2. Instroom, doorstroom en uitstroom 2.1 Instroom Instroom is in 2009 gedaald tot 10,2 procent In 2009 is het instroompercentage gedaald tot 10,2 procent (zie tabel 11). De daling deed zich in bijna iedere gemeentegrootteklasse voor. De enige uitzondering vormen de G4; daar steeg het instroompercentage met 0,3 procentpunt. Het instroompercentage is het meest gedaald bij de kleinste gemeentegrootteklasse, namelijk van 12,1 procent in 2008 naar 8,5 procent in In tegenstelling tot 2008 is het instroompercentage van de kleinste gemeentegrootteklasse nu het laagst van alle gemeentegrootteklassen in plaats van het hoogste. De instroompercentages zijn het hoogst bij de G4 (12,4 procent) en bij gemeenten met tot inwoners (10,1 procent). tabel 11 Instroompercentage naar gemeentegrootteklasse in procenten in 2005 tot en met Alle gemeenten 6,7 9,2 11,1 10,9 10,2 G4 6,2 11,6 13,1 12,1 12, en meer inwoners (excl. G4) 6,9 9,0 12,1 10,8 9, tot inwoners 7,8 7,6 10,0 10,3 9, tot inwoners 6,1 7,7 9,4 10,4 10, tot inwoners 6,5 7,9 10,4 10,8 9,3 Minder dan inwoners 9,2 6,7 13,1 12,1 8,5 Bron: Salarisbestanden gemeenten. Kenmerken van de instroom in 2009 In 2009 was 54,1 procent van de instroom van het vrouwelijke geslacht (zie figuur 11). In de afgelopen twee jaar bestond de meerderheid van de instroom ook uit vrouwen. In 2006 waren de mannen nog in de meerderheid. In 2009 is het aandeel voltijders in de instroom nagenoeg gelijk gebleven. Mannen die instromen in de gemeentelijke bezetting werken in mindere mate in deeltijd dan vrouwen. Zo is de deeltijdfactor van in 2009 ingestroomde mannen 0,94 (dat wil zeggen gemiddeld 33,8 uur per week) en die van ingestroomde vrouwen 0,81 (29,2 uur per week). De deeltijdfactor van de vrouwelijke instromers is daarmee gestegen ten opzichte van 2008 (0,79). Evenals in 2008 was de overgrote meerderheid van de instromers in 2009 tussen de 25 en 45 jaar oud. De gemiddelde leeftijd van de instromers in de gemeentelijke bezetting in 2009 was 37,3 jaar; nagenoeg gelijk aan 2008 (37,4 jaar). De instroom van personen naar leeftijd laat een met 2008 vergelijkbaar patroon zien. De verschillen zijn minimaal. Ook naar salarisschaal is de instroom in 2009 ongeveer gelijk aan die in 2008: 43,3 procent van de nieuwe medewerkers die in 2009 zijn ingestroomd zit in schaal 7 tot en met 9. 31

31 figuur 11 Kenmerken van de instroom in procenten in 2008 en 2009 Mannen Vrouwen 45,9% 45,8% 54,1% 54,2% Voltijders Deeltijders 42,2% 43,3% 57,8% 56,7% Jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 jaar en ouder 9,5% 9,2% 4,5% 4,7% 1,4% 1,3% 20,4% 21,1% 34,7% 32,4% 29,5% 31,3% Schaal 1 tot en met 3 Schaal 4 tot en met 6 Schaal 7 tot en met 9 Schaal 10 tot en met 12 Schaal 13 en hoger Schaal onbekend 3,8% 4,4% 3,5% 3,5% 3,1% 3,7% 21,8% 23,0% 24,6% 23,5% 43,3% 42,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: Salarisbestanden gemeenten. Vrouwen stromen gemiddeld genomen op wat jongere leeftijd in dan mannen In figuur 12 is de instroom in 2009 naar geslacht en leeftijd opgenomen. De figuur illustreert dat er meer vrouwen op jongere leeftijd instromen dan mannen. De gemiddelde leeftijd van vrouwen in de instroom is 36,5 jaar en die van mannen 38,3 jaar. In vergelijking met vrouwen is bij mannen de instroom wat gelijkmatiger verdeeld naar leeftijd. Boven de 50 zijn er relatief meer mannen dan vrouwen die instromen in de gemeentelijke bezetting. 32

32 figuur 12 Instroom naar geslacht en leeftijd in personen in Man Vrouw Bron: Salarisbestanden gemeenten. 89 procent van de gemeenten had nog te vervullen vacatures op 31 december 2009 Circa 89 procent van de gemeenten had op 31 december 2009 nog openstaande vacatures. Bij deze gemeenten stonden op de genoemde peildatum bijna vacatures open. In fte gemeten komt dit neer op bijna vacatures. Het aantal openstaande vacatures op 31 december 2009 is daarmee sterk afgenomen. Een jaar eerder stonden op dezelfde peildatum nog vacatures in fte open bij gemeenten. Ook het aantal vacatures voor leidinggevenden is gedaald van 590 fte in 2008 tot 414 in Als gevolg van de economische crisis is de situatie op de arbeidsmarkt drastisch omgeslagen: - Door de economische crisis zijn medewerkers honkvaster geworden waardoor er minder vacatures zijn ontstaan; - Vacatures die wel open stonden waren door de ruimere arbeidsmarkt makkelijker in te vullen; - Vooruitlopend op verwachte bezuinigingen zijn er minder vacatures opengesteld. In 2008 was het aandeel openstaande vacatures in de bezetting 4,1 procent, in 2009 is dit teruggelopen tot 2,7 procent (beide gemeten in personen). In 2008 was de situatie vooral in het oog springend bij de gemeenten met tot inwoners. Bij deze groep gemeenten stond 6,5 procent van de bezetting als vacature open. In 2009 is dit aandeel meer dan gehalveerd tot 3,1 procent. De gemeenten met tot inwoners hebben het grootste aandeel in het aantal openstaande vacatures, gevolgd door de gemeenten met tot inwoners en de gemeenten met of meer inwoners (excl. G4). Bij de G4 staan relatief weinig vacatures open. 33