Stilstaan bij reflecteren. Een competentiegericht opleidingsportfolio binnen SLO.

Transcriptie

1 Stilstaan bij reflecteren. Een competentiegericht opleidingsportfolio binnen SLO. 04 doelgroep BaKO BaLO BaSO SLO tijdperspectief : week maand semester opleiding traject regulier werk opleidingsonderdeel: vak ped stage Uitdaging De overheid heeft een geheel van relevante beroepsvaardigheden geformuleerd waaraan binnen de lerarenopleiding moet gewerkt worden. Deze verantwoordelijkheden worden omschreven in 10 functionele gehelen. Per functioneel geheel zijn er een aantal vaardigheden. Een achttal attitudes of beroepshoudingen die gelden voor alle functionele gehelen maken het beroepsprofiel compleet. Hoe kan een opleiding erin slagen dat de studenten ook in termen van die competenties denken, reflecteren en ook zelf doelgericht naar die competenties toewerken? Integratie is een bijzondere uitdaging. Aangezien de opleiding gefaseerd is in semesters bestaat het risico tot fragmentatie. Bij het indienen van een portfolio per module ontbreekt het totaaloverzicht. Doel Aanpak/oplossing Met een opleidingsportfolio werken waarin beroepscompetenties als baken gelden. De cursisten gebruiken dit portfolio als instrument om te reflecteren over de eigen professionele ontwikkeling tijdens de gevolgde modules. Het opleidingsportfolio is een onderdeel van de elektronische leeromgeving Smartschool. In het opleidingsportfolio rapporteert de cursist over het bereiken van de basiscompetenties. Om fragmentatie te voorkomen is gekozen om één portfolio te ontwikkelen dat bruikbaar is gedurende de hele opleiding en gekoppeld is aan het beroepsprofiel. In het opleidingsportfolio zijn er 2 grote onderdelen te onderscheiden: de functionele gehelen en de attitudes. 1

2 Functionele gehelen De cursist verwoordt op het einde van elk semester voor elke gevolgde module zijn opvattingen onder de corresponderende functionele gehelen. De cursist moeten zo concreet mogelijk beschrijven hoe de initiële situatie was voor de module, hoe het was tijdens de module, wat hij ervaren heeft en wat zijn leervragen naar toekomstige modules zijn. Dit kan de cursist doen via wiki pagina s. Onder ieder functioneel geheel kunnen de cursisten eerst informatie over de basiscompetenties die onder dat geheel vallen raadplegen. Als ze hier bij stilgestaan hebben, kunnen ze beginnen aan hun verslag via de wiki. De cursisten kunnen ook links leggen naar documenten via de uploadzone van Smartschool. Per module volgt de cursist ook een stukje stage waar hij over kan schrijven. De rapportage kan dus breder zijn dan louter de inhoud van de modules. De evaluatie gebeurt op basis van afgesproken criteria zoals leerproces, taal, samenhang en inhoud. Voor de beoordeling zijn op centrumniveau afspraken gemaakt over de evaluatiecriteria die elke docent toepast. De cursisten moeten de portfolio indienen voor de examenperiode zodat de docenten tijdens de examenperiode feedback kunnen formuleren. Deze feedback kunnen de cursisten dan meenemen naar het volgende semester en volgende modules. Attitude Het attitudeportfolio is van toepassing op 4 modules, de andere modules hebben slechts een signaalfunctie en dus geen effect op de evaluatie. Het attitudeportfolio is op dezelfde manier opgebouwd als het portfolio voor de functionele gehelen. De cursist moet zichzelf inschatten op 8 beroepshoudingen en hij moet ook een score toekennen aan iedere beroepshouding. 2

3 Evaluatie Er zijn twee lijnen om te evalueren. Ten eerste stijgt het gewicht in de evaluatie van attitudes zoals weergegeven in de volgende figuur. Exclusieve slaagvoorwaarde extra-muros Zichtbaar beoordelingselement Exclusieve slaagvoorwaarde intra-muros (niet compenserend) (begeleider en mentoren evalueren attitudes) Signaalfunctie 5 modules (geen effect op evaluatie) COO DCP BEG DCO DCS Voor de tweede lijn wordt het EDIE model als attitudeschaal gebruikt. Hierin wordt een groeiproces voorgesteld in de fasen: elementair doorgroei integratie expert. Voor beslissingsvermogen kan een cursist als voorbeeld aanhalen dat hij voorzitter was tijdens een groepswerk en dat hij vastbesloten standpunten heeft ingenomen tijdens zijn voorzitterschap. De docenten checken of dit overeenkomt met hun eigen observatie. De 4 niveaus van het EDIE model worden ook gebruikt voor de functionele gehelen en de basiscompetenties, alleen wordt dit niet 3

4 expliciet verwoord dat het om deze niveaus gaat. Tenslotte moet de cursist ook een synthese fiche invullen waardoor de lector een overzicht heeft van de functionele gehelen die de cursist heeft ingevuld. Bijkomende info en bijlagen Internetlinks Literatuur - Studiegids CVO Limlo, studiegids Handleiding Opleidingsportfolio CVO Limlo Equipe/instelling/persoon CVO LIMLO, Diepenbeek Lieven Vananderoye Contact: lieven.vananderoye@cvolimlo.be TPACK-analyse Vakinhoudelijke kennis Reflecteren over de competenties. Dit is het hoofddoel van het portfolio. Voor de lectoren is dit basiskennis. Technische kennis Alle lectoren zijn reeds vertrouwd met Smartschool. De structuur van het portfolio ligt vast en de cursisten en docenten kunnen inhoud toevoegen via de daartoe voorziene wiki pagina s. De technische kennis blijft dus relatief beperkt. 4

5 Voor de docenten is er ook een korte sessie georganiseerd tijdens een personeelsvergadering. Verder is er een PowerPoint presentatie beschikbaar en een handleiding die elk personeelslid in staat stelt om op zelfstandige basis aan de slag te gaan met het opleidingsportfolio. Didactische kennis De basisvisie waarin dit initiatief wortelt is de cursist zelf doelgericht leren reflecteren over zijn ontwikkeling als leraar-in-opleiding. Het stimuleren van doelgerichte zelfreflectie is de centrale rol van de lector-coach. Leerprocesanalyse Actief De cursist moet zelf zijn verantwoordelijkheid nemen om te reflecteren en te rapporteren over het bereiken van basiscompetenties binnen de afgesproken tijdsduur. Doelgericht In een portfolio wordt doelgericht gewerkt aan en rond de competenties van de leraar. Betekenisvol Ook stage-ervaringen en ervaringen van buitenaf kunnen mee opgenomen worden in het opleidingsportfolio. De leersituatie is dus realistisch en biedt voldoende afwisselingmogelijkheden. In het opleidingsportfolio staat de cursist stil bij de opvatting over zichzelf, het leraarschap en de wijzigingen in zijn opvattingen. Een voorbeeld: een cursist die 20 of 25 jaar geleden is afgestudeerd stelt tijdens een stage vast dat het er tegenwoordig helemaal anders aan toegaat dan op het moment dat hij school volgde. Constructief en cumulatief Het portfolio bouwt verder op de kennis en ervaringen van de cursisten uit het verleden en de verschillende modules. De cursisten moeten zo concreet mogelijk beschrijven hoe de initiële situatie was voor de module, wat ze hebben ervaren tijdens de module en wat hun leervragen naar toekomstige modules toe zijn. Ze brengen dus zelf hun beginsituatie en huidige situatie in beeld en bouwen hierop verder. Zelfregulerend Zelfreflectie speelt een doorslaggevende rol. De cursisten verwerven inzicht in hun eigen leerproces en in hun eigen professionele ontwikkeling door te reflecteren. Er wordt uitgegaan van een grote zelfstandigheid van de cursisten om het opleidingsportfolio in te vullen. Eventueel kunnen ze ook nog de studiewijzer raadplegen voor richtlijnen en voorbeelden. Individueel verschillend 5

6 Ieder portfolio is uniek omdat elke cursist uniek is. De opleiding heeft een doelpubliek met een grote diversiteit naar leeftijd, achtergrond, studies,.. Ook de motivatie, leerstijl, voorkennis en zelfkennis is uitermate verscheiden. SWOT -analyse Sterktes In het portfolio ligt de nadruk er niet op dat de cursist bewijst dat hij de basiscompetenties effectief bereikt heeft. Hij gaat over reflectie over de eigen professionele ontwikkeling met betrekking tot de 10 functionele gehelen. Het opleidingsportfolio laat de studenten toe om reflecties te integreren over verschillende modules heen doorheen de Specifieke Lerarenopleiding. Het geïntegreerde geheel is ook gekoppeld aan het beroepsprofiel en biedt dus een meerwaarde. Kansen De opleiding ziet nog extra groeimogelijkheden voor dit portfolio: - De cursist het opleidingsportfolio ook tussentijds laten invullen. Als de cursist iedere les nadenkt over wat heb ik nu bijgeleerd kan hij deze gegevens verzamelen voor zijn opleidingsportfolio. - Sterkere integratie van het opleidingsportfolio met de stages van de cursisten. - De integratie zorgt voor een beter overzichtsbeeld waardoor een betere begeleiding van de cursisten mogelijk wordt. Aanvankelijk was er het idee om een soort coach per cursist aan te stellen maar het was niet mogelijk om dit in de praktijk te organiseren naar personeel en planning toe. Wie weet brengt de toekomst hier meer kansen. Bedreigingen Enkele aanpassingen kunnen het systeem gebruiksvriendelijker maken zoals het toevoegen van een zoekfunctie. Overbelasting van server is momenteel geen probleem; er zijn wel risico s voor de toekomst. Cursisten kunnen niet altijd goed met een wiki werken. De cursisten verwachten dat alles naadloos werkt. Als het systeem niet onmiddellijk werkt of even hapert kan dit voor sommige cursisten al een aanleiding zijn om af te haken. Er wordt uitgegaan van het feit dat de cursisten over een computer moet beschikken. Cursisten zonder computer moeten zelf op zoek gaan naar een oplossing: een computer aankopen, naar de bibliotheek gaan om te werken, bij vrienden of kennissen een computer gaan gebruiken,.. Vaak wachten cursisten tot het allerlaatste moment om aan de slag te gaan. Een betere studieplanning kan problemen voorkomen. Uitstelgedrag is hinderlijk. 6