Lezen in het voortgezet onderwijs (5): Synthese
|
|
- Nienke Simons
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Lezen in het voortgezet onderwijs (5): Synthese Algemeen In veel hoog geïndustrialiseerde maakt men zich zorgen over de leesvaardigheid van leerlingen in het voortgezet onderwijs. In Nederland heeft minstens een kwart van de leerlingen een leesvaardigheid waarmee men zich in onvoldoende mate in het voortgezet onderwijs en later tijdens het werk kan redden. Dit verklaart waarom er in de afgelopen diverse rapporten zijn verschenen die aanbevelingen doen om de leesvaardigheid in het algemeen en die van zwakke lezers in het bijzonder te verbeteren. In het bijzonder gaat het dan om de volgende toonaangevende rapporten, waarbij top leeswetenschappers waren betrokken. De rapporten worden ook ieder afzonderlijk weergegeven op de site van Leraar24 - Interventions for adolescent struggling readers. A Meta-Analysis with Implications for Practice ; - Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices ; - Teaching Adolescent Struggling Readers. A Comparative Study of Good Practices in European Countries ; - Using strategy instruction to help struggling high schoolers understand what they read. De genoemde rapporten zijn evidence based van karakter, d.w.z. dat ze alleen uitspraken doen over wat bij herhaling door onderzoek is vastgesteld. Al de rapporten laten ook zien, dat het een fout is om na de basisschool geen specifieke aandacht meer aan de leesontwikkeling te besteden. In deze Synthese worden de rapporten naast elkaar gelegd en aldus samengevoegd. Inhoudelijke informatie De rapporten dienen het belang om aan het verbeteren van de leesvaardigheid van alle leerlingen, inclusief de zwakke lezers, in het voortgezet onderwijs aandacht te besteden. Daarnaast geven de vier rapporten handvatten over wat werkt. In het bijzonder de IESpublicatie Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices is zeer praktisch van aard en is daardoor voor docenten goed bruikbaar.
2 Geraadpleegde bronnen Het gaat om de volgende vier rapporten: - (1) Interventions for adolescent struggling readers. A Meta-Analysis with Implications for Practice (2007)van de Center on Instruction. - (2) Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices (2008) van de IES. Het rapport is via de volgende url te downloaden: - (3) Teaching Adolescent Struggling Readers. A Comparative Study of Good Practices in European Countries (2009)van het ADORE-project. Het rapport is via de volgende url te downloaden: - (4) Using strategy instruction to help struggling high schoolers understand what they read (2007) van de IES. Het rapport is via de volgende url te downloaden: Van al de vier de publicaties zijn in het bijzonder de samenvattingen en de aanbevelingen van belang. Docenten die geïnteresseerd zijn in de inhoud van de vier rapporten kunnen op internet heel veel aanvullende sites vinden. Rondom de rapporten zijn namelijk de nodige conferenties georganiseerd. Bronnen en samenvatting Samenvatting van de rapporten: Alle rapporten geven aan dat het niet te laat is om in het voortgezet onderwijs aandacht aan de leesvaardigheid van zwakke lezers - leerlingen met een leesachterstand van minstens twee jaar - te besteden. Het onderzoek van het Europese ADORE-project laat zien, dat in vrijwel alle landen uitgezonderd de Noord-Europese landen - leesvaardigheid als iets wordt gezien dat in het basisonderwijs verworven wordt en daarna niet meer systematische aandacht hoeft te krijgen. Leesonderzoek uit de laatste decennia laat zien, dat dit een fundamentele fout is. De onderzoeken zijn gericht op een beter begrijpen van het fenomeen van de zwakke leesvaardigheid en zwakke lezers in het voortgezet onderwijs om vervolgens deze problematiek beter te kunnen bestrijden. Het superieure doel van activiteiten voor zwakke lezers moet volgens de vier rapporten zijn dat ze alsnog zelfstandige lezers en leerders worden. Een goede aanpak vraagt om een leerling-gecentreerde organisatie. De aanpak moet gebaseerd zijn op een diagnose van de sterke en zwakke kanten van de leerling en met de leerlingen moet daarover gecommuniceerd worden. Er dient ondersteunende instructie gegeven te worden, waarbij de zwakke lezer tijdens zijn/haar leerproces door een competente ander wordt ondersteund die met hem/haar werkt vanuit de optiek van de zone van de naaste ontwikkeling (Vygotsky). Een goed geprofessionaliseerde docent moet die competente ander zijn. Alle rapporten laten het belang van effectieve instructie zien. Zonder instructie zullen zwakke lezers het niet beter gaan doen.
3 De publicatie (1) Interventions for adolescent struggling readers. A Meta-Analysis with Implications for Practice is zeer bruikbaar, ook voor de Nederlandse situatie. De opgeleverde kennis kan zowel voor het maken van schoolbeleid als voor professionalisering van docenten gebruikt worden. In Nederland is over het maatschappelijk relevante onderwerp het verbeteren van de leesvaardigheid van zwakke lezers in het voortgezet onderwijs weinig kennis aanwezig. Aandacht voor de problematiek van zwakke lezers in het voortgezet onderwijs is ook nodig om te voorkomen dat deze leerlingen vroegtijdig en/of zonder diploma het onderwijs verlaten. Het ADORE- project had tot doel principes en kernaspecten van goede praktijken op te sporen, het vaststellen van criteria voor het toetsen van deze praktijken en het opzetten van een netwerk van onderzoekers en praktijkdeskundigen m.b.t. adolescent literacy in de landen van Europa. Nederlandse universiteiten waren niet bij het ADORE-project betrokken. (2) Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices laat zien wat de effecten zijn van bepaalde aanpakken om de leesvaardigheid te verbeteren. Zijn die effecten sterk, gemiddeld of zwak? Docenten kunnen deze informatie gebruiken om de leesvaardigheid van leerlingen te verbeteren. Sterk verwijst naar consistentie en evidentie van aanpakken die in de praktijk betere leesresultaten voor de leerlingen tot gevolg hebben. (4) Using strategy instruction to help struggling high schoolers understand what they read. toont dat Peer Assisted Learning (PAL) een positief effect op de leesontwikkeling van zwakke lezers in het voortgezet onderwijs kan hebben. Bij PAL helpt een ervaren, goede leerling een medeleerling die minder ervaren, minder goed is. Het is een manier van leren waarbij beide partijen profijt hebben. De goede lezer leert door uit te leggen en de zwakke lezer leert door de extra uitleg. Tot slot: Een probleem in het voortgezet onderwijs is, dat veel docenten zich slecht opgeleid vinden om hun leerlingen met lezen te helpen of ze denken dat lezen bij de vakken niet hun verantwoordelijkheid is. Juist over de relatie docenten leesvaardigheid vindt in toenemende mate discussie plaats. Een ander gegeven is dat veel docenten niet weten wat ze zouden moeten doen. Toepassingsgerichte samenvatting Deze samenvatting bestaat uit de verzamelde uitspraken van de belangrijkste bevindingen van de vier betreffende artikelen. (1) De bevindingen van Interventions for adolescent struggling readers. A Meta- Analysis with Implications for Practice zijn gebaseerd op een meta-analyse van 31 leesonderzoeken. De meta-analyse levert de volgende bevindingen voor de onderwijspraktijk op: 1. Ook in het voortgezet onderwijs is het niet te laat om te interveniëren. Oudere zwakke lezers hebben baat bij interventies. Dit is belangrijke informatie voor het schoolmanagement, schoolbeleid en professionalisering in het voortgezet onderwijs;
4 2. Oudere leerlingen met leesproblemen profiteren van interventies die zowel op woord- als tekstniveau zijn gericht. Interventies op het gebied van woordenschat, technisch lezen, begrijpend lezen etc. hebben betere resultaten bij leerlingen met leesproblemen tot gevolg; 3. De meta-analyse toont, dat het aanleren van leesstrategieën aan oudere leerlingen met leesproblemen een winsteffect van één standaarddeviatie heeft. Het is daarom van belang, dat vakdocenten effectief met leesstrategieën leren omgaan; 4. Oudere leerlingen met leesproblemen profiteren van een verbeterde woordenschat en een toename van begripsmatige kennis. Leerlingen over allerlei onderwerpen laten lezen is een waardevolle manier om de woordenschat te vergroten. (2) Op basis van beschikbaar onderzoek komen de samenstellers van Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices tot de vijf volgende aanbevelingen: 1. Er is sterk bewijs om aandacht te besteden aan woordenschat; 2. Er is sterk bewijs voor onderwijs in leesstrategieën; 3. Er bestaat gemiddeld bewijs voor aandacht voor discussies over de inhoud en interpretatie van teksten; 4. Voor het versterken van de motivatie voor lezen en het creëren van betrokkenheid bij lezen bestaat gemiddeld bewijs; 5. Er bestaat sterk bewijs voor intensieve en geïndividualiseerde interventies voor zwakke lezers die geboden worden door getrainde specialisten. De onderzoekers geven m.b.t. 2 ook aan, dat het niet de leesstrategie is die het verschil voor leerlingen maakt, maar veel eerder het actief participeren van de leerling tijdens het begrijpend lezen het verschil maakt. Krachtige leesstrategieën zijn vooral: 1- Vragen stellen en vragen beantwoorden; 2- Samenvatten; 3- Het gebruik maken van grafische organizers. Bijv. een web of een schema van de inhoud maken. (3)De kernelementen die door de onderzoekers van het ADORE-project opgespoord zijn in met name Teaching Adolescent Struggling Readers, hebben vooral tot doel het zelfvertrouwen van zwakke lezers te ondersteunen. Het gaat dan om: - Het ontwerpen van een ondersteunende docent-leerling en leerling-leerling interactie. Daarbij is het o.a. van belang dat de docent als competente ander het begrijpen van teksten modelt (hardop denkend voordoet) door bepaalde strategieën te demonstreren en uit te leggen. Op het einde moeten leerlingen de nieuw verworven strategieën zelfstandig in groepen of in duo s toepassen. - Toepassen van diagnostische informatie. Deze informatie moet o.a. gebruikt worden om met de leerlingen te praten over de vooruitgang in hun prestaties. - Leerlingen betrekken bij de planning van hun leerproces. Het is van groot belang dat de zwakke lezer de mogelijkheid krijgt om deel te nemen in de besluitvorming over zijn leerproces of deze besluitvorming kan controleren. - Het kiezen van leesmateriaal dat betrokkenheid creëert. Zwakke lezers profiteren van teksten die authentiek of interessant en relevant voor hen zijn. - Het betrekken van de leerlingen bij teksten. Voor de ontwikkeling van het begrijpend lezen en het leesplezier is het noodzakelijk dat de zwakke lezers betrokken worden bij
5 de teksten die ze moeten lezen. Bij deze betrokkenheid kunnen twee aspecten worden onderscheiden, n.l.: 1. Betrokkenheid verwijst naar voorliefde en emoties, zoals plezier en interesse wat als positieve gevolgen van lezen kunnen worden gezien; 2. Los van 1 verwijst betrokkenheid naar het proces van reageren op de inhoud van de tekst. - Onderwijzen middels cognitieve en meta-cognitieve leesstrategieën In dat verband moet vooral aan een voor, tijdens en na aanpak worden gedacht bij het omgaan met de tekst. Zo n aanpak draagt bij om hun begrijpend leesproces bewuster en strategischer te maken. - Het creëren van een inspirerende leesomgeving. Juist zwakke lezers hebben een inspirerende leesomgeving nodig die stimulansen om te (gaan) lezen biedt. - Het onderstrepen van het belang van het werken aan een betere leesvaardigheid in alle in de school te onderscheiden niveaus. Dit vraagt om: - Betrokkenheid van leerkrachten, team en de schoolleiding; - Ondersteuning van de docenten; - Ondersteuning vanuit ouders, buurt- en politieke instanties; - Het beschikbaar zijn van financiële middelen voor het ondersteunen van zwakke lezers Goede praktijken moeten gebaseerd zijn op leesonderzoek en vragen om een goede transfer van dat onderzoek. Goede training en professionele ontwikkeling van docenten is een vereiste. Het rapport (4) Using strategy instruction to help struggling high schoolers understand what they read hanteert als definitie voor strategische instructie: speciaal, geleerde procedures die zich richten op actief, competent, zelfregulerend en doelgericht leren. Het gegeven dat PAL voor zwakke lezers werkt, maakt het interessant voor scholen. Er vonden namelijk bij het verbeteren van de resultaten voor begrijpend lezen drie gestructureerde samenwerkingsactiviteiten plaats, n.l.: 1. Het lezen van delen van de tekst met een partner die modelt en coacht. De betere lezer leest hardop de tekst voor. Vervolgens leest de zwakke lezer deze tekst hardop. 2. Het komen tot begrip over wat gelezen is door met de partner vragen te stellen en vragen te beantwoorden over elke paragraaf. Dit gebeurt door de leerlingen twee vragen te laten stellen en laten beantwoorden om de belangrijkste ideeën uit de paragraaf te halen en de paragrafen samen te vatten: - over wie of wat gaat de paragraaf vooral? - wat zijn de belangrijkste zaken m.b.t. het wie of wat? 3. Het met de partner voorspellen en vervolgens de voorspellingen bevestigen of verwerpen van het tekstdeel dat gelezen gaat worden. Bij het voorspellen zijn vier stappen aan de orde: - voorspellen wat in de komende halve pagina geleerd gaat worden; - de helft van de pagina hardop lezen; - bevestigen of verwerpen van de voorspelling; - samenvatten van de belangrijkste inhoud van de halve pagina. Deze drie activiteiten richten zich op de ontwikkeling van de mondelinge taalvaardigheid, het stellen van vragen en de vaardigheid om voorspellingen te
6 bevestigen of te verwerpen en leerlingen te helpen de belangrijkste ideeën op te sporen en samen te vatten. Door de drie genoemde activiteiten monitoort elk lid de nauwkeurigheid van de ander en biedt correcties aan als dat nodig is. Leden verdienen punten voor zaken als nauwkeurig hardop lezen, het samenvatten van de paragraaf en het bevestigen of verwerpen van voorspellingen. Elke maand wordt bekeken hoeveel punten een leerling verdiend heeft. De PAL-activiteit vond twee tot drie keer per week plaats in een periode van 16 weken. In het totaal kostte de activiteit 23,3 uur. In de controleklassen werd dezelfde tijd aan leesinstructie besteed met de traditionele programma s zonder PAL. Praktische implicaties/toepasbaarheidsinformatie De kennis van de vier rapporten is vooral goed bruikbaar voor professionalisering van docenten, omdat het om evidence based kennis gaat. Kennis die bovendien bij goede toepassing tot betere leesresultaten van in het bijzonder zwakke lezers leidt. Bijproducten Eerder is al opgemerkt, dat genoemde rapporten in het buitenland de nodige conferenties etc. hebben opgeleverd. Dergelijke conferenties leverden ook diverse bruikbare powerpointpresentaties op (zie onderliggende artikelen onder kopje bijproducten)
Lezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy
Lezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy Algemeen Dit artikel gaat in op het rapport Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices. De publicatie
Nadere informatieONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT?
ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT? Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Enschedese Lees- en Rekenverbeterplan september 2011 Wat is er nodig om van elk kind een goede
Nadere informatieLezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces
Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces Mariët Förrer is Senior consultant CPS onderwijsontwikkeling en advies te Amersfoort. E-mail: m.förrer@cps.nl Dit artikel verkent, vanuit het perspectief van
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatiemijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren
mijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren Doelen Aan het eind van deze masterclass: Ken je het belang en de plek van begrijpend lezen/luisteren binnen het onderwijs Ken je de belangrijkste
Nadere informatieIn dit vlot leesbaar boek vertaalt Kees Vernooy recente bevindingen uit de leeswetenschappen naar de onderwijspraktijk.
Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd Boek : Effectief omgaan met risicolezers Auteur : Dr. Kees Vernooy 2006, CPS www.cps.nl Bespreker : Els Van Doorslaer Datum : februari 2007 1. In een notendop
Nadere informatieWelke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de verhoging de leesprestaties in groep 5-8 van het basisonderwijs?
Opgesteld door: José van der Hoeven (kennismakelaar Kennisrotonde) Vraagsteller: IB er Referentie: Kennisrotonde. (2018). Welke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de
Nadere informatieSCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS
SCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS Dr. Kees Vernooy (CPS) Den Haag, 15 juni 2006 Michelangelo Het grootste gevaar voor de meeste van ons is niet dat ons doel te hoog is en we het daardoor niet zullen
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL
Nadere informatieBetrokken lezers in het vmbo
Betrokken lezers in het vmbo Over leesmotivatie, leesweerstand, woordenschat en strategisch lezen Roel van Steensel Vrije Universiteit/Stichting Lezen Erasmus Universiteit JONGEREN LEZEN STEEDS MINDER
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieExcellent onderwijs nader bekeken Kees Vernooij
Excellent onderwijs nader bekeken Kees Vernooij EXCELLENT ONDERWIJS NADER BEKEKEN Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs Kenniscentrum Expertis Motto Excellente scholen zijn
Nadere informatieLEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN
LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs
Nadere informatieChristel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente)
Vragenlijst formatief toetsen - Docent Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Universiteit Twente op basis van bestaande vragenlijsten* en heeft als doel te onderzoeken in welke mate de docenten en leerlingen
Nadere informatieTAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER
TAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER Bij de oriëntatie op en de keuze van een nieuwe methode aanvankelijk lezen, hebben we gesteld ons taalonderwijs in de volle breedte onder de loep te nemen. Het
Nadere informatieIN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT
IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT Mariska Okkinga ACHTERGROND BELEX BELEX = BEgrijpend Lezen EXperiment Implementatiestudie naar het gebruik van Nieuwsbegrip in de onderbouw van vmbo bb/kb
Nadere informatieSuccesvolle lezers zijn betrokken lezers
Succesvolle lezers zijn betrokken lezers Over leesmotivatie,woordenschat en leesstrategieën Roel van Steensel Vrije Universiteit/Stichting Lezen Erasmus Universiteit JONGEREN LEZEN STEEDS MINDER BOEKEN
Nadere informatieBegrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1
Het belang van Begrijpend luisteren en Begrijpend lezen 11 april 2016 Karin van de Mortel 2 Een ieder die werk wil maken van begrijpend luisteren en begrijpend lezen geeft aandacht aan: Begrijpend lezen
Nadere informatieInleiding. Visie Beleid. Omgeving. Resultaat. Personeel. Beleid. Onderwijs. Leerlingen. Begeleiding. Communicatie. Cultuur.
Inleiding Deze quickscan helpt u inzicht te krijgen in de taalsituatie op uw school. Met de scan licht u uw school door op vier categorieën en elf wezenlijke aspecten van het taalbeleid en de taalsituatie
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR LEERLINGEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL
Nadere informatieFabel Positieve feedback in het schrijfschrift zorgt ervoor dat kinderen leesbaar leren schrijven.
Fabel of feit? Auteurs: Annelies de Hoop & Johannes Noordstar Goed zo! Kinderen leren leesbaar schrijven door positieve feedback. Kerndoel van het schrijfonderwijs is dat leerlingen gedurende de basisschool
Nadere informatieONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN. WAT WERKT? Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Enschedese Lees- en Rekenverbeterplan
ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN. WAT WERKT? Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Enschedese Lees- en Rekenverbeterplan september 2011 Motto Begrijpen is de essentie van lezen
Nadere informatieThoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012. Lectoraat Geletterdheid
Thoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012 Is er een probleem met ons leesonderwijs? Wat leert onderzoek ons? Hoe zou dat er in de praktijk uit moeten zien? Opbrengst Samenvatting Gemiddelde
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN 1 = zeer oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = zeer eens Zorgniveau 1 Leestijd 1. Leerkrachten in groep 1 en 2 besteden minimaal 5 uur per week aan doelgerichte taalactiviteiten
Nadere informatieHoe kan ik de kwaliteit van leerkrachten verbeteren?
Hoe kan ik de kwaliteit van leerkrachten verbeteren? Bewijs leveren Succescriteria Professionele Lerende Gemeenschap Data & Actie onderzoek Collectieve Reflectieve praktijk Collectieve focus op het leren
Nadere informatieSTAP VOOR STAP BETER BEGRIJPEND LEZEN. 10 en 11 september 2012. Dr. Kees Vernooij Dr. Dortie Mijs Drs. Ina Cijvat Drs.
STAP VOOR STAP BETER BEGRIJPEND LEZEN 10 en 11 september 2012 Dr. Kees Vernooij Dr. Dortie Mijs Drs. Ina Cijvat Drs. Gert Gelderblom Moeilijke tekst. Lees de tekst van Het resultaat t/m Luisteren op p.
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
Samenvatting (Dutch summary) Lezen is een essentiële vaardigheid om goed te kunnen functioneren in onze maatschappij. Eén van de belangrijkste taken van het basisonderwijs is dan ook om alle kinderen te
Nadere informatieEffectief leesonderwijs
Effectief leesonderwijs Het CPS heeft in de afgelopen jaren een aantal projecten op het gebied van lezen ontwikkeld en uitgevoerd. Deze projecten zijn in te zetten in de schakelklassen en met name bij
Nadere informatieElk kind een lezer (2)
leerlingen zijn betrokken lezers die voorspellingen doen, vragen bij de tekst stellen, bevestiging voor hun vragen zoeken en zichzelf tijdens het lezen corrigeren Het doel van lezen is begrijpen (Stahl2002).
Nadere informatieTAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN
TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats
Nadere informatieTaalconferentie Hoera! Lezen. In gesprek met de inspectie. Programma. Uw beeld. Marja de Boer
Taalconferentie Hoera! Lezen Kansen en uitdagingen voor begrijpend lezen In gesprek met de inspectie Marja de Boer Programma Hoe beoordeelt de inspectie kwaliteit onderwijs BL? Uw beeld Een aantal misvattingen
Nadere informatieDIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht
DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieProfessionele Lerende Gemeenschap
Daadkrachtig leiding geven aan een professionele leergemeenschap Succescriteria Professionele Lerende Gemeenschap Data & Actie onderzoek Collectieve Reflectieve praktijk Collectieve focus op het leren
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. Bonifatius Mavo VMBOGT
RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Bonifatius Mavo VMBOGT Plaats : Emmeloord BRIN nummer : 02KR C1 BRIN nummer : 02KR 00 VMBOGT Onderzoeksnummer : 290332 Datum onderzoek : 4 oktober 2016 Datum
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5 Programma Mededelingen Begrijpend lezen Woordenschat Leeskilometers Minor Dyslexie 1-5 2 mededelingen Toetsvragen: - begrippen en omschrijvingen
Nadere informatieDe praktijk Begrijpend lezen
De praktijk Begrijpend lezen Plaats de tekst centraal Praat vooral met de leerlingen over de inhoud van de tekst! Praat over woordbetekenissen. Praat over tekstsoort en structuur. Praat over figuurlijk
Nadere informatieThoni Houtveen. Afscheidscollege 19 april 2018
Thoni Houtveen Afscheidscollege 19 april 2018 1. Doel en resultaten van het leesonderwijs 2. Wat als begrijpend lezen niet leidt tot begrip? 3. De óf-óf discussie 4. Kenmerken van een effectief leesprogramma
Nadere informatieChristel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente)
Vragenlijst formatief toetsen - Leerlingen Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Universiteit Twente op basis van bestaande vragenlijsten* en heeft als doel te onderzoeken in welke mate de docenten en
Nadere informatieChecklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +
Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend
Nadere informatieRTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie. Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.
RTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.00 uur Vragen die beantwoord worden: Wat is RTI, wat zijn het doel en de
Nadere informatieKWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN DE STAAT VAN HET ONDERWIJS 2016/2017
KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN DE STAAT VAN HET ONDERWIJS 2016/2017 Huygens College VMBOB VMBOK Plaats : Amsterdam BRIN nummer : 21ET 04 BRIN nummer : 21ET 04 VMBOB BRIN nummer : 21ET 04
Nadere informatieDocentenhandleiding Onze moedertaal, onze onbewuste kennis
Docentenhandleiding Onze moedertaal, onze onbewuste kennis 1. Verantwoording 2. Didactische verantwoording 3. Uitvoering van de les 4. Geraadpleegde bronnen Verantwoording Deze les is ontwikkeld voor de
Nadere informatieFormatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas
Formatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas Kim Schildkamp Contact: k.schildkamp@utwente.nl Programma Formatief toetsen Voorwaarden voor formatief toetsen Voorbeelden van technieken
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22735 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Yeniad Malkamak, Nihal Title: Self-regulation in ethnic minority children : associations
Nadere informatieStrategisch lezen voor beroep en studie
Strategisch lezen voor beroep en studie Roos Scharten (Expertisecentrum Nederlands) Georgia Vasilaras (ROC de Leijgraaf) Edith Vissers (KPC Groep) 9 december 2015 Leijgraaf: het uitgangspunt! Elke professional
Nadere informatieDe BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)
De BLIKSEM-aanpak Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?
Nadere informatieHoe observeer je in de klas?
Hoe observeer je in de klas? Een vliegende start Donderdag 15 oktober 2015 Rosanne Zwart Welkom en voorstellen Ik begeleid startende docenten Ik werk op een school Ik werk op een universiteit of Hogeschool
Nadere informatieVisible Learning - John Hattie. Miljoenen leerlingen. Effect van het leerkracht. Effectgrootte
Visible Learning - John Hattie Wat maakt de school tot een succes? Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar wat werkt nu echt? In het baanbrekende boek Visible Learning verwerkt John Hattie de resultaten
Nadere informatieUitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal
Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 10 Stichting
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieLezen Denken Begrijpen. Begrijpend lezen op de Valentijnschool
Lezen Denken Begrijpen Begrijpend lezen op de Valentijnschool De pikkel en de wob Een wob mufte zijn frinse fruin. Een pikkel beunde snerp in de fruin van de wob. Groes mijn bale fruin,loeg de wob biest.
Nadere informatieRol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs)
36 Bijlage 5 Rol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs) De schoolleider en de interne begeleider geven samen leiding aan het borgen van het leesonderwijs. Beiden hebben hierin
Nadere informatieOP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften.
OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. Dr. Kees Vernooy (CPS) 1. Aanleiding In Basisschoolmanagement,
Nadere informatieLeerlingen helpen effectief medeleerlingen
Leerlingen helpen effectief medeleerlingen Kees Vernooy en Tessa Egbertsen Kees is lector hogeschool Edith Stein, Tessa is studente Onderwijskunde Universiteit van Utrecht en leerkracht van een cluster
Nadere informatieLeerlingen helpen andere leerlingen
W E R K M A P Leerlingen helpen andere leerlingen Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Expertis Onderwijsadviseurs Postbus 762 7550 AT Hengelo
Nadere informatieBegrijpend Lezen APPRIS
Begrijpend Lezen Inhoud Begrijpend lezen Doelen, voorwaarden, problemen en strategieën Modelen Voordoen, hardop denken, oefenen Doelen van begrijpend lezen Het vinden van informatie, het thema en de hoofdgedachte
Nadere informatie(Digi)taal 12+: een dag over het vo, mbo en digitale geletterdheid
(Digi)taal 12+: een dag over het vo, mbo en digitale geletterdheid Sprekers Erik Reuvers Suzanne Mol Marijke van Huijstee Deelsessies Wensspel op weg naar je visie Leesclub Speeddaten 29 januari 2019 Onderzoek
Nadere informatieAfspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:
11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep
Nadere informatieRALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers.
RALFI Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. Jan-Dirk Anderhalf jaar geleden was Jan-Dirk (11) voor geen goud een bibliotheek ingestapt. Hij zat met lezen muurvast op AVI-1 niveau. Althans: ogenschijnlijk.
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Plezier beleven aan leren en lezen WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Plezier beleven aan leren en lezen WWW.CPS.NL Lezen is heerlijk Het kan heerlijk wezen om een boek te lezen: boom-roos-vis-vuur en een boek is heus niet
Nadere informatieFeedback middels formatief toetsen
Feedback middels formatief toetsen Studiedag Mbo Taalacademie Kim Schildkamp Contact: k.schildkamp@utwente.nl Formatief toetsen en feedback Waar denkt u aan bij de termen formatief toetsen en feedback?
Nadere informatieLeren zichtbaar maken
Leren zichtbaar maken Deze presentatie: De theorie: leren zichtbaar maken formatieve assessment De praktijk op Bader Primary School Hoe verder op Unit scholen? Leren zichtbaar maken met het Formatieve
Nadere informatiee om aan me zwa e e z e rs ~ n e.. voor eze o n e rw~ s
/ 4 Artikel / / Door: Dr. Kees Vernooy, Lector hogeschool Edith Stein ec ~ e om aan me zwa e e z e rs ~ n e.. voor eze o n e rw~ s Goed Ieren lezen is een mensenrecht! (Lyon, 2001) r r {~I Wat is het probleem?
Nadere informatieEffectieve instructie
Effectieve instructie Bij het aanbieden van (nieuwe) leerstof is het geven van instructie een belangrijk aspect van het onderwijsgedrag. Bestaan er 'effectieve' en 'minder effectieve' manieren van instructie
Nadere informatieGroep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8
Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten
Nadere informatieen 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1
en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde
Nadere informatieTAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen
TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieTaal 100: een werkwijze om de taalontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs te verbeteren
Ronde 7 Jeanny Duyf & Jørgen Hofmans TeleacNOT Contact: Jeanny.duyf@teleacnot.nl Website met digitale boekenhoek voor groep 4 Kinderen pakken steeds minder zomaar een boek om te lezen en kunnen daardoor
Nadere informatieAssessment as learning. Van lesgeven naar leren. Over leren, ontwikkelen en vormen. Over aanleren en toepassen. Hoe doe ik dat in mijn school?
Assessment as learning Van lesgeven naar leren. Over leren, ontwikkelen en vormen. Over aanleren en toepassen. Hoe doe ik dat in mijn school? Formatieve assessment, waarom zou je dat gebruiken? In John
Nadere informatieDifferentiëren ontrafeld
Differentiëren ontrafeld vijf principes voor het optimaal omgaan met verschillen Trynke Keuning & Marieke van Geel Je wilt natuurlijk je onderwijs optimaal inrichten voor al deze leerlingen Dat noemen
Nadere informatieVLIR- Seminar 28 mei 2013
VLIR- Seminar 28 mei 2013 Tweeledige focus (1) Upgrading Curriculum uitbreiding/ aanpassing van logopedische opleidingsonderdelen cruciaal t.a.v. betere hulpverlening binnen Surinaamse maatschappij m.n.
Nadere informatieModel om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren
1 Bijlage 1: Model om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren Als een leraar op zoek is naar een mogelijk instrument om schoolse taalvaardigheid bij zijn leerlingen te observeren, dan
Nadere informatieRonde 1. Vermijdingsgedrag bij lezen. Vooraf. 1. Het probleem. 2. Signalen en omvang vermijdingsgedrag
VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 1 Kees Vernooij Hogeschool Edith Stein Contact: kees.vernooij@edith.nl Vermijdingsgedrag bij lezen Vooraf Wat is vermijdingsgedrag bij lezen,
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatieTaalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013
Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Programma Mbo ers met dyslexie Goed taalonderwijs Specifieke begeleiding
Nadere informatieINFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS
INFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS CS Vincent van Gogh 23 november 2015 Inhoud informatieavond BL 2 19.30 20.00 uur: Centrale opening Nieuwste wetenschappelijke inzichten 20.00 20.15 uur: Pauze
Nadere informatieDeze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW.
Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Programmabureau Onderwijs Bewijs Agentschap NL Postbus 93144 2509 AC Den Haag onderwijsbewijs@agentschapnl.nl
Nadere informatieAlles over. Grip op lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieSchrijven. Titel samenkomst 15 februari Naam van de spreker of dienst 1. Intro. Intro. Kennismaking. Aanpak. Kennismaking.
Schrijven Intro Kennismaking Aanpak Input, samenvatting onderzoeken Tussendoor denkoefeningen Ervaring(en) uitwisselen 2 Intro Kennismaking Aanpak Input, samenvatting onderzoeken Tussendoor denkoefeningen
Nadere informatieMarzano (2003) Scholen maken het verschil
Programma Effectieve directe instructie Opfrismiddag 20 oktober 2010 Dortie Mijs Wat is het IGDI-model? Verdieping op twee aspecten: - Doelen formuleren - Werken met IGDI in een combinatiegroep Voorbereiden
Nadere informatieVerbeter uw resultaten begrijpend luisteren, begrijpend lezen
ebook Verbeter uw resultaten begrijpend luisteren, begrijpend lezen ebook Verbeter uw resultaten begrijpend luisteren, begrijpend lezen. Drie artikelen met interventies om direct toe te passen: 1. Scholen
Nadere informatieInformatieve teksten leren lezen in de middenbouw van het basisonderwijs; effecten van een ontwikkelingsgerichte benadering
Informatieve teksten leren lezen in de middenbouw van het basisonderwijs; effecten van een ontwikkelingsgerichte benadering promotieonderzoek Yvonne van Rijk Prof. dr. Monique Volman Prof. dr. Bert van
Nadere informatieKinderen lezen de sterren van de hemel met Drie Sterren Lezen (In: JSW april 2007)
Kinderen lezen de sterren van de hemel met Drie Sterren Lezen (In: JSW april 2007) Door: Willy van Elsäcker en Peter Korst Drie Sterren Lezen is een instructiemethode voor zwakke lezers. De aanpak is gebaseerd
Nadere informatieTAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN
TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats
Nadere informatieConferentie
ECNO 16 november 2017 Karin van de Mortel Begrijpend lezen: toepassen! WWW.CPS.NL Contactgegevens Karin van de Mortel k.vandemortel@cps.nl 06 290 446 14 Wat komt aan de orde? Begrijpend lezen: denken over
Nadere informatieDe schoolleiding en leren zichtbaar maken
De schoolleiding en leren zichtbaar maken Kees Vernooy is wetenschappelijk adviseur Expertis onderwijsadviseurs. E-mail: Kees.Vernooy@Expertis.nl Recent verscheen de Nederlandse versie van het boek Visible
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
Didactisch bekwaam D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leerlingen krijgen ruimte voor eigen inbreng en creatieve invulling van de opdracht. De leraar zorgt ervoor dat leerlingen zich
Nadere informatieA B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Geachte leraar, Nogmaals bedankt voor uw bereidheid deel te nemen aan deze studie. Binnen het kader van het MaSDiV project, heeft u deelgenomen aan een cursus over onderzoekend leren en omgaan met verschillen.
Nadere informatieTechnisch lezen. Wat is technisch lezen?
Technisch lezen Wat is technisch lezen? Technisch lezen is het verklanken van woorden en zinnen. Goed technisch kunnen lezen is een voorwaarde voor alle andere aspecten van lezen. Nadat er in de onderbouwgroepen
Nadere informatieFormatief evalueren met leesgesprekken
Formatief evalueren met leesgesprekken Joanneke Prenger Stichting Lezen 10 november 2016 Inleiding Veel aandacht voor het curriculum, leren, toetsing en toezicht Veel aandacht voor toetsing passend bij
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatie1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat
KIJKWIJZER PEDAGOGISCH-DIDACTISCH HANDELEN IN DE KLAS School : Vakgebied : Leerkracht : Datum : Groep : Observant : 1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat (SBL competenties 1 en 2) 1.1* is
Nadere informatieP.1 Creëren van een veilig en stimulerend leerklimaat
Pedagogisch bekwaam P.1 Creëren van een veilig en stimulerend leerklimaat Resultaat De meeste leerlingen voelen zich veilig en worden gestimuleerd en uitgedaagd om te leren. Ze zijn actief en betrokken
Nadere informatieLesson Study: Effectief en bruikbaar in het Nederlandse onderwijs?
Lesson Study: Effectief en bruikbaar in het Nederlandse onderwijs? NRO-project 405-15-726 Siebrich de Vries, Gerrit Roorda, Klaas van Veen ORD, 28 juni 2017 1. Aanleiding Inhoud presentatie 2. Wat is Lesson
Nadere informatieDyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs. De Meent
DE DE DE DE MEENT MEENT MEENT MEENT MAARN MAARN MAARN MAARN Dyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs De Meent Inhoud 1. Inleiding... 1 2. Wat is dyslexie... 1 3. Van signaleren tot
Nadere informatieRTI als model om leerprocessen te sturen. RTI als model om leerprocessen te sturen. Wat is RTI?
RTI als model om leerprocessen te sturen Bij de workshop: RTI als model om leerprocessen te sturen RTI als model om leerprocessen te sturen Inhoud van deze workshop: Wat is RTI Achtergrond RTI Overeenkomsten
Nadere informatieWorkshop Begrijpend lezen MARIABASISSCHOOL
Workshop Begrijpend lezen MARIABASISSCHOOL 08-09-2016 WELKOM Voorstellen Workshopleiders: leerkrachten groep 7 Marion Stokman en Patrick van den Bosch Duur van deze workshop: +/- 30 min. INHOUD Samen kijken
Nadere informatieEffectief onderwijs. Onderzoek in vogelvlucht. ROC Mondriaan, Strategisch Beleidscentrum, Marja van Knippenberg
Effectief onderwijs Onderzoek in vogelvlucht ROC Mondriaan, Strategisch Beleidscentrum, Marja van Knippenberg Effectief onderwijs Veel onderzoek met verschillende onderzoeksopzetten in verschillende settings:
Nadere informatie