Impressie expertmeeting Ouderbetrokkenheid voor gemeenten Karin Hoogeveen Januari 2012 Sardes, Utrecht

Transcriptie

1 Impressie expertmeeting Ouderbetrokkenheid voor gemeenten Karin Hoogeveen Januari 2012 Sardes, Utrecht Ouderbetrokkenheid staat momenteel hoog op de landelijke agenda, niet in de laatste plaats door de brief van de minister van onderwijs begin december 2011 waarin zij schrijft dat ouders zich meer met het onderwijs van hun kinderen moeten bemoeien. In de bestuursafspraken die de G4 en de G33 met de landelijke overheid maken over het effectief benutten van VVE en extra leertijd voor jonge kinderen, zien we dat het onderwerp ouderbetrokkenheid een belangrijke plaats heeft. Ook bij de Inspectie van het Onderwijs is veel aandacht voor de relatie tussen ouders en de school en tussen ouders en de voorschoolse voorzieningen. Alle reden dus om een bijeenkomst te organiseren in het kader van Vversterk. Deze moest aanknopingspunten opleveren voor gemeentelijk ouderbeleid. Op dinsdagmiddag 31 januari 2012 kwamen bijna dertig mensen naar Utrecht om een middag na te denken en te praten over ouderbeleid en gemeenten. Een gevarieerd gezelschap dat met elkaar een brede expertise op het onderwerp ouderbetrokkenheid bundelde, bracht actuele thema s en dilemma s in beeld. Er waren vertegenwoordigers van gemeenten, van VVEinstellingen, onderwijs, landelijke organisaties die zich met het onderwerp bezighouden, de VNG, jeugdgezondheidszorg, bibliotheek, inspectie en twee recent opgerichte ouderorganisaties. Waar hadden zij het over? Hieronder de hoofdthema s en de behartenswaardige zaken die daarover gezegd zijn. Effectief beleid op het gebied van ouderbetrokkenheid Adri Menheere, als seniordocent verbonden aan het lectoraat School en omgeving in de grote stad van de Hogeschool van Amsterdam, hield een interessante lezing over ouderbetrokkenheid. Hij gaf aan wat er bekend is uit onderzoek. Iedereen wil natuurlijk graag meteen effect zien van het gevoerde beleid, maar dat valt lang niet altijd te verwachten, zeker niet als het om ouderbeleid gaat. Het is een zaak van lange adem en vraagt jarenlange investering. Er is zeer zeker een verband tussen ouderbetrokkenheid en leerrendement. Het gaat dan om de ondersteuning thuis. Voor jonge kinderen is het belangrijk dat er een stimulerende omgeving is en dat ouders zich sensitief-responsief opstellen. Voor oudere kinderen is hulp bij het huiswerk en belangstelling voor school belangrijk. Hij vertelt dat het ouders nogal eens ontbreekt aan zelfvertrouwen als het gaat om hulp aan de kinderen bij het leren. Complicerende factoren bij het opzetten van ouderbeleid op gemeentelijk niveau zijn: - Alle ouders zijn anders. - Alle VVE-instellingen en scholen zijn anders. Kathelyne Hoover geeft praktische handvatten voor ouderbetrokkenheid. Smit, Driessen en De Wit maakten een stappenplan (zie powerpoint van Menheere). 1

2 Perspectief van ouders Ouders zijn van het allergrootste belang voor het bieden van optimale ontwikkelingskansen aan kinderen. Als een gemeente ouderbeleid wil opzetten, met name gericht op VVEinstellingen zijn goede programma s nodig, adequate ondersteuning van ouders en zelfvertrouwen bij ouders. Dit laatste kwam steeds weer terug. Hoe zorgen we ervoor dat we ouders aanspreken op hun competenties en dat we de kennis en ervaring van ouders betrekken bij het vormgeven van beleid op het gebied van ouderbetrokkenheid? De ouder bestaat niet, dus in het beleid moet oog zijn voor verschillende groepen ouders met hun eigen wensen en behoeften. Voorkomen moet worden dat er in sjablonen wordt gedacht. Professionals hebben niet altijd de juiste competenties voor het omgaan met ouders. Door taalbarrières, culturele verschillen, het ontbreken van een gedeeld referentiekader of onzekerheid bij beroepskrachten kan miscommunicatie ontstaan. Nascholing van leidsters en leerkrachten zou een oplossing kunnen bieden. De voorbeelden duikelen over elkaar. Leidsters weten vaak niet eens welke taal kinderen thuis spreken, als je ze leert dat het begint bij het tonen van oprechte belangstelling voor de thuissituatie, betrokkenheid en enthousiasme, dan valt het kwartje. Ouders moeten dit en moeten dat, het gaat juist om het samenspel van ouders, kinderen en professionals. Bij de intake op de peuterspeelzaal maak je duidelijk dat de speelzaal de ouders nodig heeft, want die kennen het kind het beste. Diverse aanwezigen vertellen over initiatieven die er zijn voor ouders. Zij zijn afkomstig uit de volgende organisaties en op hun websites kunt u inspiratie vinden: - Stichting Actief Ouderschap ( - Kenniscentrum Verteltas ( - Stichting SOVEE ( - VVE Thuis ( - Stichting Leraar, Leerling, Ouders ( Samenhangend beleid en heldere visie en doelen Er gebeurt al heel veel voor en door ouders in allerhande instellingen, maar het ontbreekt dikwijls aan samenhang en visie. De gemeente kan meer eenheid en duidelijkheid aanbrengen, ofwel: Maak van de kerstboom waar iedereen de eigen sterren en ballen in heeft gehangen, een paraplu waaronder de ouderactiviteiten vanuit een samenhang en duidelijke visie zijn ondergebracht. Het vaststellen van doelen voor ouderbeleid hoort daar nadrukkelijk bij. Gaat het om inspraak van ouders, om het ondersteunen van ouders bij de opvoeding, om hulp van ouders in de school? Bij al deze doelen horen andere activiteiten. De gemeente Assen heeft bijvoorbeeld als doel: het verbeteren van de opvoedingsomgeving van jonge kinderen, samen met uitvoerende organisaties. Daar is ook het Centrum voor jeugd en Gezin bij betrokken en de brede school. In Arnhem richt de gemeente zich op het verhogen van leerresultaten van kinderen en de wijze waarop instellingen ouders daarin kunnen ondersteunen. Een voorbeeld van een doelgerichte benadering is dat er bij het organiseren van ouderbijeenkomsten nu eerst vooraf wordt bepaald wat het belangrijkste doel daarvan zou moeten zijn. 2

3 In Dordrecht zijn diverse projecten van de gemeente om de toeleiding naar VVE te vergroten, vooral van doelgroepkinderen. Dat gebeurt o.a. door de Informatiedienst, voorheen de Felicitatiedienst. Een vraag die naar voren komt: waar begin je, bij de activiteiten die er al zijn of bij het formuleren van beleid? Een werkwijze is: uitgaan van de criteria die de Inspectie hanteert (zie hieronder) en vervolgens samen met instellingen nagaan wat er al gebeurt en op welke wijze dat samenhangt met de te bereiken doelen. Vervolgens wordt, samen met de instellingen het beleid vastgesteld. De gemeente heeft de instellingen nodig en andersom. Voorkomen dient te worden dat het een top-down benadering wordt, maar het is evenmin voldoende om alles vanuit de instellingen te laten komen. Het gaat om de regierol van de gemeente, het samenbrengen van de partijen en zorgen dat het proces goed verloopt. Wanneer is ouderbeleid geslaagd? Dré van Dongen van de Inspectie van het onderwijs, gaat in op de zeven indicatoren die bij de bestuursafspraken voor de G37 zijn opgenomen bij het aspect Ouders (zie bijlage voor uitgebreide versie bijdrage). Deze vormen tevens een handig instrument voor gemeenten bij de opzet en evaluatie van gemeentelijk ouderbeleid. B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participeren in VVE-activiteiten in de voorschool (en de vroegschool) B6 Informeren van de ouders over de ontwikkeling van hun kind(eren) B7 Rekening houden met de thuistaal De Inspectie wil weten wat de gemeente heeft afgesproken met de instellingen en gaat vervolgens bij de instellingen na of het goed is overgekomen. In zullen gemeenten zich moeten verantwoorden over de middelen die naar een verhoging van de kwaliteit van VVE zijn gegaan. Daarom is het belangrijk om nu de zaken rond de indicatoren goed te doordenken en gerichte afspraken te maken. 3

4 B1 Een van de eerste beoordelingsaspecten is: is er een gericht ouderbeleid? Het kan niet zo zijn dat het beleid op toeval berust of gekoppeld is aan een persoon. Met gericht bedoelt de inspectie: - Doelgericht. Vanuit welke idealen of welk probleem is het beleid opgezet en wat heeft men ermee voor ogen? Zijn er knelpunten bij ouders, bij kinderen? Voor welk vraagstuk moet het beleid een oplossing bieden? M.a.w. vanuit een analyse van de huidige situatie wordt er een probleem geschetst en worden maatregelen vastgesteld die dat probleem zouden moeten oplossen. - Resultaatgericht. Welke resultaten wil je bereiken, bij ouders bij kinderen, bij speciale groepen ouders of kinderen? B2 Informeren van ouders is belangrijk. Dat kan op een informele of formele wijze. Een ouderprotocol is onmisbaar. B3 Op gemeentelijk niveau worden afspraken gemaakt over de intake: wie, hoe, waarover. B4 Het stimuleren van de ouders om thuis ontwikkelingsgerichte activiteiten met hun kinderen te doen, is een krachtige manier om de kansen voor kinderen te vergroten. Belangrijk is dat een gemeente en VVE-instellingen scherp krijgen hoe ze dat gaan doen. B5 Participeren in VVE-activiteiten in de voorschool (en de vroegschool). Sommige peuterspeelzalen hebben als gewoonte om ouders eens in de zoveel tijd een dagdeel mee te laten draaien. Het is belangrijk om na te denken over de invulling daarvan, zodat dit een gerichte activiteit wordt. Zijn ouders belangrijk vanwege een extra paar handen, laat je ze vooral met hun eigen kind spelen, geef je ze aanwijzingen? Wat doet de leidster? Ouders vinden het meestal heel leuk, dus dat kan een belangrijk aangrijpingspunt vormen voor het stimuleren van informele ouderbetrokkenheid. B6 Het is belangrijk om ouders niet alleen te informeren als er iets aan de hand is met hun kind, maar om ze regelmatig te betrekken bij en op de hoogte te houden van de ontwikkeling van hun kind(eren) op de VVE-instelling. B7 Rekening houden met de thuistaal is een onderwerp waar de gemoederen soms hoog over op kunnen lopen. In de uitwisseling van ervaringen werd aangegeven dat het belangrijk is dat leidsters in ieder geval weten hoeveel en welke talen er thuis gesproken worden. 4

5 Hoe meet je resultaten? Alle gemeenten zullen verantwoording moeten afleggen over de gelden die naar VVE zijn gegaan. Hoe bewijs je dat de middelen goed zijn besteed? Dré van Dongen beveelt aan om een onderscheid te maken tussen output en outcome. - Output: is de geplande activiteit uitgevoerd, zijn de afspraken nagekomen? - Outcome: wat is de toegevoegde waarde van de extra middelen. Het is iedereen duidelijk dat dat laatste heel moeilijk is aan te tonen. Leerwinst kan nog wel gemeten worden, maar of dat een op een samenhangt met de extra middelen, is nauwelijks hard te maken. Een andere manier om om te gaan met effecten is om bij de keuze voor activiteiten en programma s alleen diegene te kiezen die effectief gebleken zijn. In Nederland is alleen het programma Opstap onderzocht, dus dat biedt ook geen voldoende houvast. De deelnemers aan de bijeenkomst benadrukken dat het van belang is om nu al aan de minister en de Tweede Kamer duidelijk te maken dat een harde effectmeting behoorlijk lastig is om te voorkomen dat de hele VVE over een aantal jaren als mislukt beschouwd wordt door de politiek. 5