ONTWERPRAPPORT PAPER 3

Transcriptie

1 ONTWERPRAPPORT PAPER 3 VRAGEN BEANTWOORDEN AAN DE HAND VAN EEN STAPPENPLAN Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Anneloes Leijenhorst, MSc. M&O Vragen beantwoorden aan de hand van een stappenplan Hanteren stappenplan van Vernooij (2003) bij oplossen problemen Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 5 VWO leerlingen met keuzevak M&O stappenplan Links Bibliografische referentie Leijenhorst, A. (2015). Vragen beantwoorden aan de hand van een stappenplan. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Studentnummer Begeleider(s) Beoordelaar(s) indien bekend Mariska Min Vakdidacticus: Peter van der Veen Onderzoeker: Janna Fortuin Datum 10 juni 2015

2 PAPER 3 - ONDERZOEKSINSTRUMENTEN Vragen beantwoorden aan de hand van een stappenplan Student: Anneloes Leijenhorst Studentnummer:

3 1 SAMENVATTING VAN PAPER 1 Leerlingen laten punten liggen doordat ze bij het maken van opgaven vergeten hun uiteindelijke antwoord te controleren om te checken of ze met hun antwoord wel een antwoord geven op de vraag (stap 5 uit het stappenplan van Vernooij, 2003). Daarom ga ik ze een stappenplan aanleren, waarbij ik de volgende ontwerphypothese hanteer: Als ik het probleem dat leerlingen hun antwoord niet controleren aanpak door ze aan te leren vraagstukken omtrent het onderwerp NV op te lossen met behulp van het stappenplan van Vernooij (2003), zal het resultaat zijn dat leerlingen hoger scoren op een toetsopgave over de NV (leerresultaat), en zullen de leerlingen vertrouwen krijgen in het zelfstandig kunnen oplossen van vraagstukken (leergedrag). Mijn ontwerp zal minimaal de volgende elementen bevatten: 1. Ik gebruik het stappenplan van Vernooij (2003), stap 1 tot en met 6; 2. Ik ga het stappenplan aanleren door betekenis op te bouwen, het stappenplan te achterhalen, te schematiseren en uit te proberen (Marzano en Miedema, 2014). Onthouden en automatiseren laat ik buiten beschouwing; 3. Mijn ontwerp zal 3,5 lessen (210 minuten) in beslag nemen; 4. Ik zal het ontwerp uitvoeren in een 5 VWO klas met 4 leerlingen; 5. Ik gebruik het vakdidactische onderwerp NV. Ik zal het effect van mijn interventie op leergedrag evalueren aan de hand van een learner report, en het effect op leerresultaat aan de hand van een toetsopgave over de NV die ik zowel voor als na de interventie laat maken. Ik gebruik een 5HAVO klas als controlegroep, waar ik de interventie niet uitvoer maar waar ik dezelfde toetsopgave ook twee keer af zal nemen. 2 BESCHRIJVING VAN DE ONDERZOEKSMETHODE Ik zal het effect van mijn interventie op het leerresultaat meten aan de hand van een toetsopgave over de NV, en het effect op leergedrag aan de hand van een learner report. 2.1 LEERRESULTAAT Met betrekking tot het leerresultaat wil ik weten in hoeverre de leerlingen hoger scoren op een toetsopgave over de NV nadat ze in mijn lessenserie geleerd hebben het stappenplan te hanteren. Dit meet ik door de leerlingen zowel voor als na de interventie een toetsopgave (zie bijlage 1) te laten maken. In week 13 (23-27 maart) laat ik de leerlingen de toetsopgave als huiswerk maken en bij mij inleveren. De opdracht bespreek ik vervolgens niet na, zodat ik dezelfde toetsopgave in week 18 (27april -1 mei) nogmaals door de leerlingen kan laten maken. Tussen deze twee momenten door, in week 16 tot 18, voer ik mijn lessenserie uit. Per vraag ken ik punten toe aan de leerlingen, en deze punten verwerk ik na de tweede afname van de toetsopgave in een tabel (zie bijlage 2). Vervolgens kan ik de cijfers voor de interventie en na de interventie met elkaar vergelijken, en bepalen wat het verschil in score tussen deze twee cijfers is (zie bijlage 2). Dit verschil tussen de cijfers voor en na de interventie zal ik visueel weergeven in een grafiek, zodat direct te zien is of dit verschil groter of kleiner is geworden (Verhoeven, 2014). De verwerking en analyse van de toetsscores zal ik uitvoeren in week 19 en 20 (4-15 mei). 2

4 2.2 LEERGEDRAG Met betrekking tot het leergedrag wil ik weten op welke wijze de lessenserie heeft bijgedragen aan het vertrouwen van leerlingen in het zelfstandig kunnen oplossen van M&O vraagstukken. Dit ga ik onderzoeken door gebruik te maken van een learner report (zie bijlage 3). Een learner report is een open vragenlijst, waarin leerlingen gevraagd wordt hun leerervaring te beschrijven die ze hebben opgedaan in een bepaalde situatie (de Groot, 1994). Voorafgaand aan de lessenserie in week 13 (23-27 maart) bespreek ik met de leerlingen een oefen learner report (zie bijlage 3). Het oefen learner report bevat 3 items, en laat leerlingen oefenen om zowel positief als negatief geformuleerde items te beantwoorden. Door de leerlingen eerst te laten oefenen met een oefen learner report, zijn ze gewend dit soort vragenlijsten in te vullen en weten ze bij het echte learner report wat er van ze verwacht wordt. Hiermee wordt de meting van het leergedrag via een learner report betrouwbaarder (Verhoeven, 2014). Echter zou een meting middels een learner report nog veel vaker uitgevoerd moeten worden om een volledig betrouwbaar beeld te krijgen. Na de lessenserie in week 18 (27april -1 mei) laat ik de leerlingen vervolgens het echte learner report (zie bijlage 3) invullen en bij mij inleveren. Ik gebruik een vrije variant van het learner report (Riessen, 2015), waarin ik vragen stel die aansluiten bij mijn ontwerphypothese. Ik heb zowel positief als negatief geformuleerde stellingen opgenomen, zodat de leerlingen de kans krijgen zowel positieve als negatieve ervaringen via het learner report kenbaar te maken (Riessen, 2015). Het learner report bevat 8 items, aangezien uit ervaring is gebleken dat dit het maximaal aantal te toetsen items is waarbij de leerlingen gemotiveerd blijven om een learner report serieus in te vullen (Riessen, 2015). Per item zal ik de antwoorden sorteren, antwoorden die in dezelfde categorie vallen groeperen en visueel weergeven in mindmaps (zie bijlage 4). De resultaten van het learner report geven een kwalitatief beeld over de gepercipieerde leerervaring van de leerlingen, geen kwantitatieve resultaten. De verwerking en analyse van de learner reports zal ik uitvoeren in week 19 en 20 (4-15 mei). 2.3 ONDERZOEKSGROEP Ik zal de interventie uitvoeren in mijn 5VWO klas, bestaande uit 4 leerlingen. Daarnaast gebruik ik een 5HAVO klas als controlegroep, bestaande uit 7 leerlingen. Bij deze 5HAVO klas voer ik de interventie niet uit maar vraag ik de leerlingen op dezelfde momenten als mijn onderzoeksgroep (zowel voor als na de interventie) de toetsopgave (zie bijlage 1) te maken. Door ook de controlegroep twee keer de toetsopgave te laten maken, is de interne validiteit van mijn onderzoek (Verhoeven, 2014) gewaarborgd omdat ik kan zien of leerlingen die de lessenserie niet gevolgd hebben zelfstandig ook tot een verbetering van het leerresultaat gekomen zouden zijn. 3

5 BIJLAGE 1 TOETSOPGAVE TOETSOPGAVE Bron: HAVO Eindexamen 2013:I De handelsonderneming Resim in Noordwijk heeft per 31 december 2013 de volgende balans na winstverdeling opgesteld. D Balans Resim (x 1.000,-) C Gebouwen Eigen vermogen Inventaris 900 Hypothecaire lening Bestelauto's 650 Onderhandse lening 500 Voorraden Crediteuren Debiteuren Te betalen bedragen 40 Liquide middelen De resultatenrekening over 2013 ziet er als volgt uit. Resultatenrekening Resim (x 1.000,-) Inkoopwaarde verkopen Opbrengst verkopen Afschrijvingskosten 420 Interestkosten 330 Overige kosten Nettowinst De directie van Resim vindt dat de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit van de onderneming verbeterd dient te worden. Daartoe zal in 2014 een aantal maatregelen worden genomen. 4

6 1. Wat wordt verstaan onder de liquiditeit van een onderneming? (1 pt) 2. Bereken de current ratio van Resim per 31 december 2013 (in één decimaal nauwkeurig). (1 pt) 3. Bereken de solvabiliteit per 31 december 2013 (in één decimaal nauwkeurig). (1 pt) Resim verwacht in 2014 dezelfde omzet als in Het totale bedrag aan nettowinst en interestkosten zal in 2014 naar verwachting gelijk zijn aan het bedrag in Bereken de gemiddelde brutowinstmarge als percentage van de omzet in 2 decimalen nauwkeurig. (1 pt) Resim overweegt de brutowinstmarge te verbeteren door een verhoging van de verkoopprijs van de producten. 5. In welk geval zal een hogere brutowinstmarge niet leiden tot een hogere brutowinst? (2pt) Er wordt verwacht dat na het doorvoeren van de maatregelen de rentabiliteit van het eigen vermogen over % hoger zal zijn dan over Voor de beantwoording van vraag 6 moet worden aangenomen dat de balansbedragen per 31 december 2013 als gemiddelden voor het gehele jaar 2013 gelden. 6. Bereken de verwachte rentabiliteit van het eigen vermogen over 2014 (in één decimaal nauwkeurig). UITWERKING TOETSOPGAVE Totaal: maximaal 7 punten (1) 1. De mate waarin een onderneming in staat is haar kortlopende schulden op korte termijn te voldoen. (1) 2. CR = ( )/( ) = 1,4 (1) 3. EV/VV = /( ) = 0,4 TV/VV = 1,4 (1) 4. Brutowinst = = ( / ) x 100% = 20,23% (1) 5. Als door de prijsverhoging de afzet zoveel daalt dat de brutowinst lager uitkomt dan in de situatie vóór de prijsverhoging. (2) 6. REV over 2013 is: ( / ) x 100% = 6,1% Stijging is 50% dus is de verwachte REV in 2014: 6,1% + 50% x 6,1% = 9,2%. 5

7 BIJLAGE 2 ANALYSE TOETSRESULTATEN Om te laten zien hoe ik de toetsresultaten ga analyseren laat ik hieronder een voorbeeldanalyse zien. De puntenaantallen, cijfers en verschillen zijn in dit voorbeeld fictief, aangezien ik de metingen nog uit moet gaan voeren. Berekening toetscijfer Per leerling (uit zowel mijn onderzoeks- als controlegroep) geef ik punten per vraag op de toetsopgave aan de hand van het correctiemodel. In totaal kunnen er 7 punten voor de toetsopgave gehaald worden. Als een leerling dus 7 punten in totaal haalt krijgt hij een 10. Om tot het eindcijfer te komen hanteer ik de volgende formule: (aantal punten/7) * 10 = eindcijfer. Analyse toetscijfers Dit eindcijfer bereken ik voor zowel de voor- als de nameting. Vervolgens vergelijk ik de toetscijfers van de voor- en nameting, en geef ik de verschillen hiertussen visueel weer in een grafiek. Uiteindelijk zal ik de verschillen tussen voor- en nameting van mijn onderzoeksgroep vergelijken met die van mijn controlegroep, zodat ik vast kan stellen of een eventuele verandering in score komt door de interventie of doordat het niveau ook zonder de interventie veranderd zou zijn. Ik zal hierbij kijken naar het gemiddelde cijfer op de toetsopgave, en met hoeveel punten dit gemiddelde toetscijfer veranderd is in beide groepen. Aangezien beide groepen erg klein zijn zal ik naast onderstaande analyse geen verdere kwantatieve data-analyse toepassen aangezien ik daarvoor meer data nodig heb om tot representatieve resultaten te komen (Verhoeven, 2014). 6

8 Voormeting - Onderzoeksgroep Max aant. punten Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 vraag 4 vraag 5 vraag 6 Totaal Cijfer Nina ,1 Sofie ,7 Mohamed ,6 Sam ,7 Voormeting - Controlegroep Max aant. punten Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 vraag 4 vraag 5 vraag 6 Totaal Cijfer Maud ,1 Amber ,7 Loek ,6 Rein ,7 Ernst ,7 Busra ,3 Jasper ,7 Nameting - onderzoeksgroep Max aant. punten Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 vraag 4 vraag 5 vraag 6 Totaal Cijfer Nina ,6 Sofie ,1 Mohamed Sam ,6 Nameting - controlegroep Max aant. punten Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 vraag 4 vraag 5 vraag 6 Totaal Cijfer Maud ,1 Amber ,1 Loek Rein ,6 Ernst ,7 Busra ,3 Jasper ,7 7

9 Toetscijfer Toetscijfer Paper 3 - OnderzoeksInstrumenten Verschil voor- en nameting onderzoeksgroep Cijfer voor Cijfer na Nina 7,1 8,6 1,5 Sofie 5,7 7,1 1,4 Mohamed 8,6 10 1,4 Sam 5,7 8,6 2,9 Gemiddeld 6,8 8,6 1,8 Verschil Scores toetsopgave NV - onderzoeksgroep Nina Sofie Mohamed Sam Leerling Voormeting Nameting Verschil Verschil voor- en nameting controlegroep Scores toetsopgave NV - controlegroep Cijfer voor Cijfer na Verschil 10 8 Maud 7,1 7,1 0 Amber 5,7 7,1 1,4 Loek 8,6 10 1,4 Rein 5,7 8,6 2,9 Ernst 5,7 5,7 0 Busra 4,3 4,3 0 Jasper 5,7 5,7 0 Gemiddeld 6,1 6,9 0, Maud Amber Loek Rein Ernst Busra Jasper Leerling Voormeting Nameting Verschil Conclusie De gemiddelde toetscijfers zijn in mijn onderzoeksgroep met 1,8 punt toegenomen, een stijging in het gemiddelde toetscijfer tussen voor- en nameting van 26,6%. In mijn controlegroep zijn de toetscijfers ook toegenomen, maar met 0,8 punt een stijging in het gemiddelde toetscijfer tussen voor- en nameting van 13,3%. De stijging van het gemiddelde toetscijfer is dus in de onderzoeksgroep hoger dan de stijging in de controlegroep. Dit zou kunnen komen doordat mijn leerlingen de in de lessenserie aangeleerde stappen hebben toegepast bij het oplossen van de toetsvraag en daardoor tot een betere score zijn gekomen. 8

10 BIJLAGE 2 LEARNER REPORT OEFEN LEARNER REPORT Het oefen learner report bevat 3 items, en laat leerlingen oefenen om zowel positief als negatief geformuleerde items te beantwoorden. Het onderwerp van dit oefen learner report is het onderwerp NV, en is bewust niet hetzelfde als het onderwerp van het echte learner report (wat gaat over het vertrouwen van leerlingen in het zelfstandig kunnen oplossen van vraagstukken) zodat de leerlingen bij het invullen van het echte learner report niet gehinderd worden door hun antwoorden uit het oefen learner report. Beste leerlingen, Hieronder staan een aantal vragen waarbij jij de zinnen moet aanvullen. Er zijn geen goede of foute antwoorden, alles wat jij belangrijk vindt mag je opschrijven. Ik stel jullie deze vragen zodat ik kan beoordelen of de lessen de NV bij jullie zijn overgekomen en hoe ik mijn lessen kan verbeteren. Ik heb ontdekt bij het bestuderen van de NV tot nu toe dat ik De lessen over NV hebben mij geholpen om.. Wat ik bij het onderwerp NV nog lastig vind is dat 9

11 LEARNER REPORT Dit learner report heb ik ontwikkeld op basis van het door M. Riessen (2015) aangereikte materiaal tijdens de onderzoekscarrousel. Het learner report bevat 8 items, welke aansluiten bij mijn ontwerphypothese, waarin ik heb gesteld dat ik verwacht dat door het aanleren van een stappenplan aan de leerlingen, ze vertrouwen zullen krijgen in het zelfstandig kunnen oplossen van vraagstukken. Ik heb daarom in mijn learner report 4 items opgenomen over het stappenplan zelf, en 4 items over het vertrouwen dat ze zelfstandig een opgave kunnen oplossen. Beste leerlingen, Hieronder staan een aantal vragen waarbij jij de zinnen moet aanvullen. Er zijn geen goede of foute antwoorden, alles wat jij belangrijk vindt mag je opschrijven. Ik stel jullie deze vragen zodat ik kan beoordelen of de lessen over het stappenplan bij jullie zijn overgekomen en hoe ik mijn lessen kan verbeteren. Ik heb ontdekt dat als ik het stappenplan volg dat ik Het maken van een stappenplan heeft mij geholpen om.. Wat ik bij het stappenplan nog lastig vind is dat Maak de volgende zin af: De lessen over het stappenplan vond ik wel/niet* (doorhalen wat niet van toepassing is) nuttig, want.. 10

12 Ik heb ontdekt dat als ik zelfstandig een opgave moet oplossen dat ik.. Het oefenen met het zelfstandig maken van toets/examenopgaven heeft mij geholpen om.. Wat ik bij het zelfstandig oplossen van een opgave nog lastig vind is dat.. Maak de volgende zin af: Het stappenplan heeft mij meer/minder* (*doorhalen wat niet van toepassing is) vertrouwen gegeven dat ik zelfstandig een opgave kan oplossen omdat.. 11

13 BIJLAGE 4 ANALYSE RESULTATEN LEARNER REPORT Om te laten zien hoe ik de resultaten van de learner reports ga analyseren laat ik hieronder een voorbeeldanalyse zien. De data in dit voorbeeld is fictief, aangezien ik de meting nog uit moet gaan voeren. De resultaten van een learner report geven een kwalitatief beeld over hoe de leerlingen het leren ervaren hebben. Om deze kwalitatieve data te analyseren, zal ik de antwoorden per item van het learner report groeperen indien mogelijk. Op deze manier kan ik per item zien welke verschillende antwoordcategorieën naar voren komen. De verschillende antwoordcategorieën zal ik vervolgens visueel weergeven in een mindmap (Ebbens en Ettekoven, 2013). Aangezien mijn onderzoeksgroep met 4 leerlingen erg klein is zal ik naast onderstaande analyse geen verdere kwantatieve data-analyse toepassen aangezien ik daarvoor meer data nodig heb om tot representatieve resultaten te komen (Verhoeven, 2014). Antwoorden verzamelen Item 1 Item 2 Item 3 Item 4 Item 5 Item 6 Item 7 Item 8 Nina xx xx xx xx xx xx xx xx Sofie yy yy yy yy yy yy yy yy Mohamed xx xx xx xx xx xx xx xx Sam yy yy yy yy yy yy yy yy Antwoorden groeperen voorbeeld voor item 1 Categorie Label Aantal % 1 xx yy 2 50 Conclusie voorbeeld voor item 1 Bij item 1 zijn twee antwoordcategorieën naar voren gekomen, namelijk categorie xx (2 leerlingen) en categorie yy (2 leerlingen). Item 1 xx yy 12

14 GERAADPLEEGDE LITERATUUR Groot, de, A. D. (1994). Methodologie: Grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen. Van Gorcum, Assen. Marzano, R. en Miedema, W. (2014). Leren in 5 dimensies. Moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs. Koninklijke van Gorcum, Assen. Riessen, M. (2015). Onderzoekscarrousel: College over learner report , Universiteit van Amsterdam. Stoffels, H. (2013). De Naamloze Vennootschap - VWO. Uitgeverij Stoffels, Maastricht, vijfde druk. Verhoeven, N. (2014). Wat is onderzoek? (p. 428). Den Haag: Boom Lemma uitgevers. Vernooij, F. (2003). Probleemoplossen als vaardigheid. Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, nummer 3. Overige bronnen Examenvragen docentenwebsite van uitgeverij Stoffels. HAVO Examen 2013-I M&O 13