Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Transcriptie

1 Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg Brussel 1000 Brussel Tel : 02/ his@iph.fgov.be Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Kristina Bayingana Stefaan Demarest Lydia Gisle Edith Hesse Pieter-Jan Miermans Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Logistieke steun : Monique Schoonenburg Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid: IPH/EPI REPORTS N Depotnummer : D/2006/2505/4

2 De opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête 2004 B. Cerexhe Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Economie, Tewerkstelling, Wetenschappelijk Onderzoek, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp en Landbouwbeleid Brussels Hoofdstedelijk Gewest R. Demotte Minister van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Federale regering C. Fonck Ministre de la Santé, de l'enfance et de l'aide à la Jeunesse Franse Gemeenschap B. Gentges Vize-Ministerpräsident, Minister für Ausbildung und Beschäftigung, Soziales und Tourismus Duitstalige Gemeenschap G. Vanhengel Minister van de Brussels Gewestse Hoofdstedelijke Regering, belast met Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Informatica Brussels Hoofdstedelijk Gewest I. Vervotte Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vlaamse Gemeenschap C. Vienne Ministre de la Santé, de l'action sociale et de l'egalité des chances Waals Gewest

3 Boek V Medische Consumptie Gezondheidsenquête België 2004 IPH/EPI REPORTS nr

4

5 Algemene Inhoud Boek I Inleiding Methodologish rapport...5 Boek II Gezondheidstoestand Subjectieve Gezondheid...9 Chronische aandoeningen...47 Mentale gezondheid Langdurige lichamelijke beperkingen Tijdelijke beperkingen Boek III Leefstijl Lichaamsbeweging...5 Voedingsstatus Voedingsgewoontes Gebruik van alcohol Tabaksgebruik Gebruik van illegale drugs Gezondheid en seksualiteit AIDS : kennis, attitudes en opsporing Boek IV Preventie Vaccinatie...5 Cardiovasculaire preventie Vroegtijdige opsporing van diabetes Vroegtijdige opsporing van borstkanker Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker...297

6 Boek V Medische Consumptie Contacten met zorgverstrekkers Contacten met de huisarts...5 Ambulante contacten met de specialist Contacten met de dienst spoedgevallen Contacten met de tandarts Contacten met paramedische zorgverstrekkers Opname in het ziekenhuis Gebruik van geneesmiddelen Niet-conventionele geneeswijzen Boek VI Gezondheid en samenleving Toegankelijkheid van de gezondheidszorgen... 5 Socio-economische verschillen in gezondheid Gezondheid en omgeving Traumata Sociale gezondheid Gebruik sociale en preventieve diensten Boek VII Ouderen... 5 Boek VIII Internationale vergelijking... 5

7 Boek V Hoofdstuk 1 (4) Contacten met de Tandarts Johan Van der Heyden Inleiding Gezondheidstoestand Leefstijl Contacten met huisarts Ambulante contacten met de specialist Preventie Medische consumptie Gezondheid en samenleving Ouderen Contacten met zorgverstrekkers Opname in het ziekenhuis Gebruik van geneesmiddelen Niet-conventionele geneeswijzen Contacten met de dienst spoedgevallen Contacten met de tandarts Contacten met paramedische zorgverstrekkers Internationale vergelijking Gezondheidsenquête, België 2004

8

9 Inhoudstafel SAMENVATTING DANKWOORD INLEIDING VRAGEN INDICATOREN RESULTATEN PERSONEN ZONDER EIGEN (NATUURLIJKE) GEBITSELEMENTEN (DE01_1) België Regio s TANDVERVANGENDE PROTHESE (DE_1, DE_2, DE_3, DE04_1) België Regio s MOEILIJKHEDEN BIJ HET KAUWEN VAN HARD VOEDSEL (DE_4) België Regio s FREQUENTIE VAN TANDEN POETSEN (DE08_1) België Regio s LAATSTE CONTACT MET DE TANDARTS (DE_5) België Regio s GEMIDDELD AANTAL CONTACTEN MET DE TANDARTS PER JAAR (DE10_1) België Regio s PREVENTIEF ONDERZOEK BIJ DE TANDARTS (DE13_1) België Regio s BESPREKING BIBLIOGRAFIE BASIS TABELLEN GESTANDAARDISEERDE TABELLEN

10

11 Samenvatting Een gezondheidsenquête leent zich niet om directe indicatoren van de mondgezondheid (zoals bijvoorbeeld de prevalentie van tandcariës in de bevolking) in te schatten, maar kan aan de hand van enkele indirecte indicatoren toch een globaal beeld schetsen van de mondgezondheid van de algemene bevolking en de determinanten die hierbij een rol spelen. Zo rapporteert 15 van de bevolking van 15 jaar en ouder geen eigen, natuurlijke gebitselementen meer te hebben, geeft eveneens 15 aan dat ze moeilijkheden heeft bij het kauwen van hard voedsel en rapporteert 39 een tandvervangende prothese te hebben. Uiteraard situeren deze problemen zich vooral op oudere leeftijd. Toch blijkt reeds 12 van de 45 tot 54-jarigen geen eigen natuurlijke gebitselementen meer te hebben, heeft 9 op deze leeftijd reeds moeilijkheden bij het kauwen van hard voedsel en heeft bijna één op de twee personen in deze leeftijdsgroep een tandvervangende prothese. Hoe lager de opleiding, hoe groter de kans dat men geen eigen, natuurlijke gebitselementen meer heeft en een tandvervangende prothese heeft. Ook kauwproblemen komen meer voor naarmate het opleidingsniveau lager is. Als we de resultaten nagaan per leeftijdsgroep, blijkt het percentage personen dat helemaal geen eigen, natuurlijke gebitselementen meer heeft en het aantal personen met kauwproblemen in 2004 af te nemen t.o.v Dit is zeker het geval in het Brussels en Waals Gewest, veel minder of niet in het Vlaams Gewest. Doordat de bevolking langzaam veroudert, en oudere mensen nu eenmaal een minder goede mondgezondheid hebben dan jongeren, weerspiegelt de daling per leeftijdsgroep zich echter niet in een daling van deze indicatoren op het niveau van de totale populatie. Twee belangrijke maatregelen om mondaandoeningen te voorkomen of te controleren zijn (1) minstens tweemaal per dag de tanden poetsen met een fluoridehoudende tandpasta en (2) een regelmatig bezoek aan de tandarts. Iets meer dan de helft van de bevolking (die aangeeft nog over eigen, natuurlijke tanden te beschikken) rapporteert minstens 2 keer per dag de tanden te poetsen. Iets minder dan de helft van de bevolking zegt in het afgelopen jaar minstens één keer bij de tandarts te zijn langs geweest. Gemiddeld noteren we in België 1,4 contacten met de tandarts per jaar per persoon in de bevolking. Enigszins verontrustend is dat twee indicatoren met betrekking tot het gebruik van tandheelkundige zorg in 2004 gedaald zijn t.o.v. 2001: het gemiddeld aantal contacten met de tandarts per persoon in de bevolking is significant gedaald, net zoals het aantal personen dat een tandarts raadpleegde voor een preventief onderzoek. Ook verontrustend is dat 1 op de 3 jongeren tussen de 0 en 14 jaar nog nooit bij de tandarts is langs geweest. In het Vlaams Gewest gaat het om 27, in het Waals Gewest om 36 en in het Brussels Gewest zomaar even om 52 van de jongeren. Opmerkelijk is bovendien dat 40 van de contacten bij jongeren in verband staat met een orthodontische behandeling, terwijl er slechts voor 32 van de contacten wordt aangegeven dat er een preventieve controle plaatsvond

12 Vrouwen poetsen frequenter hun tanden dan mannen en gaan ook vaker naar de tandarts. Zo blijken jonge vrouwen tussen de 15 en 24 jaar de tandarts driemaal vaker te contacteren voor een preventief onderzoek dan mannen van dezelfde leeftijd. Dit staat in schril contrast met de vaststelling dat vrouwen vaker problemen hebben bij het kauwen van hard voedsel en ook vaker rapporteren dat ze geen eigen natuurlijke gebitselementen meer hebben. Het gaat weliswaar om andere leeftijdscategorieën. gevallen is het meestal de behandelende tandarts zelf (of eventueel een andere tandarts) die aan de basis ligt van het contact. 3 van de bevolking geeft aan in het afgelopen jaar een tandlabo te hebben gecontacteerd zonder verwijzing door een tandarts. Naarmate het opleidingsniveau daalt zien we meer contacten die gebeuren op initiatief van de patiënt zelf en vinden we een hoger percentage dat een tandlabo contacteert zonder verwijzing door een tandarts. Lager opgeleiden poetsen minder vaak hun tanden en gaan minder vaak naar de tandarts dan hoger opgeleiden. Ze rapporteren ook veel minder vaak dat ze naar de tandarts gingen voor een preventief onderzoek. Zo noteren we bij personen uit de hoogste opleidingsklasse evenveel contacten voor een preventieve controle als voor het vullen van een tand. Bij de laagst opgeleiden is deze verhouding 1 op 3. Orthodontische behandelingen komen heel wat minder frequent voor in de laagste opleidingscategorie. Opmerkelijk is dat allochtonen met een nationaliteit van buiten de EU heel wat beter scoren voor wat betreft het tanden poetsen, maar daarentegen veel minder frequent de tandarts opzoeken dan Belgen. In Brussel is 70 van de allochtone jongeren (tussen 0 en 14 jaar oud) nog nooit bij een tandarts langs geweest. 10 van de contacten met de tandarts gebeurt niet op initiatief van de patiënt zelf. In deze. Iets meer dan 1 van de bevolking rapporteert in het afgelopen jaar een wachtdienst te hebben gecontacteerd omwille van een dringend tandheelkundig probleem. In 71 van de gevallen ging het om een tandarts van wacht, in 29 van de gevallen om een spoedgevallendienst. Het gebruik van tandheelkundige zorg ligt hoger in het Vlaams en Brussels Gewest dan in het Waals Gewest. In het Vlaams Gewest noteren we in vergelijking met het Waals Gewest relatief meer raadplegingen voor een preventieve controle en voor een orthodontische behandeling. In het Waals en Brussels Gewest ligt het aantal contacten waarbij een tand gevuld wordt heel wat hoger dan het aantal contacten waarbij een preventieve controle uitgevoerd wordt, terwijl dit in het Vlaams Gewest ongeveer gelijk is

13 Dankwoord Deze module kwam tot stand in samenwerking met: o o o Prof. Dr. Dominique Declerck, School voor tandheelkunde, mondziekten en kaakchirurgie, KULeuven Prof Dr. Jackie Van Obbergen, Ugent, School voor Tand-, Mond- en Kaakziekten, Uent Prof Dr. Jean-Pierre Vannieuwenhuysen, Ecole de Médecine Dentaire, UCL Deze deskundigen waren betrokken bij: de herziening van de vragen van de Gezondheidsenquête 2001 de herziening en de selectie van de indicatoren de conceptuele uitbouw van de module het nalezen en corrigeren van de draftversie het aanreiken van elementen voor de bespreking van de resultaten Wij wensen hen uitdrukkelijk te danken voor hun belangrijke bijdrage bij de uitbouw van deze module. Verder gaat onze dank ook uit naar de volgende personen voor het nalezen van dit onderdeel en hun nuttige opmerkingen. o o o o Mr. Hervé Avalosse, Mevr. Anja Crommelinck, Mr Christian Léonard, Nationaal Verbond van Christelijke Mutualiteiten Mr. Mark Leys, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) Mr Thierri Van Nuijs, coordinator Fondation pour la Santé dentaire Mr. Tite Kubushishi, Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid

14 1. Inleiding Een gezonde mond is belangrijk en dit niet alleen omwille van de essentiële functie bij het eten en spreken. Er is ook een belangrijk esthetisch en sociaal aspect. Maatregelen om mondaandoeningen te voorkomen of te controleren zijn (1) het sensibiliseren van het publiek en de beroepsgroepen voor georganiseerde acties; (2) het promoten van praktijken die een betere mondgezondheid met zich mee brengen, zoals verminderde inname van geraffineerde suikers, minstens tweemaal per dag de tanden poetsen met een fluoridehoudende tandpasta, stoppen met roken en een minder alcohol gebruiken; (3) een optimale blootstelling verzekeren aan fluoride en (4) de toegankelijkheid verzekeren tot een doeltreffende preventieve en curatieve mondzorg. Zowel de dagelijkse mondhygiëne als de professionele tandheelkundige zorg zijn belangrijk voor de preventie en de behandeling van mondaandoeningen. De tandheelkundige verzorging neemt een eigen plaats in de gezondheidszorg. Het betreft zowel preventieve zorg als curatieve zorg. Veelal gaat het om een technische zorg die niet kan vervangen worden, maar wel ondersteund door mondhygiëne en in sommige gevallen door geneesmiddelen. In België wordt deze zorg enkel verleend door de tandarts. De rol van de tandarts in een moderne gezondheidszorg blijft echter essentieel, ook daar waar hulppersoneel wordt ingeschakeld. Bovendien is het gebruiksprofiel aan tandzorg volgens de leeftijdsverdeling bijna omgekeerd aan dit van de rest van de medische zorg doordat de consumptie van tandzorg zich vooral bij kinderen, adolescenten en jonge volwassenen en veel minder bij de middelste en oudste leeftijdsgroepen situeert (1;2). Dit is echter ook het gevolg van beperkingen in de terugbetalingen voor bepaalde types zorgverlening en de gebrekkige registratie van niet-terugbetaalde zorgen. Op te merken valt dat het persoonlijk aandeel van de patiënt in de tandheelkundige zorg in vergelijking met andere vormen van zorgverlening aanzienlijk is voor bepaalde leeftijdscategorieën of bepaalde types behandelingen. Naast de klassieke remgelden worden vele vormen van mondzorg weinig (orthodontie, beeldvorming, partiële prothesen) of niet (niet-uitneembare prothesen, implantaten, tandvleesbehandelingen) door de ziekteverzekering terugbetaald. Mondgezondheid dient geïntegreerd te worden in een algemeen gezondheidscontinuüm. In dit actuele concept moeten tandartsen zich vooral toeleggen op het welzijn van hun patiënt, veeleer dan zich te focussen op het genezen van specifieke mondaandoeningen. Los van deze algemene beschouwingen bestrijkt de tandheelkundige zorg verschillende domeinen. Een aantal preventieve activiteiten situeert zich in het domein van de primaire preventie: risico-analyse en opstellen van een preventieplan met inbegrip van gezondheidseducatie, verzegeling van groeven en putjes en fluorideapplicaties. Via secondaire preventie worden ziekten aangepakt in een vroegtijdig stadium: vroegtijdige opsporing van gaatjes en verwijderen van tandsteen. Tertiaire preventie vereist meer uitgebreide ingrepen en chirurgische procedures, die duurder zijn en meer technische training vergen van de zorgverlener. Een belangrijk aandeel van de prestaties door tandartsen wordt ingenomen door de conserverende therapie. Meestal gaat het om het aanbrengen van tandvullingen. Indien de tand niet meer kan gered worden, dient overgegaan te worden tot extractie. In sommige gevallen is het nodig de tand heelkundig te verwijderen. Ontbrekende tanden kunnen vervangen worden door een tandprothese, hetzij een niet-uitneembare tandprothese, hetzij een uitneembare tandprothese, al dan niet met gebruik van implantaten. De afgelopen jaren wordt ook meer belang gehecht aan het steunweefsel van de tanden, met name het tandvlees en het ondersteunend bot. De specialisatie van de tandheelkunde die zich daar mee bezig houdt is de parodontologie. Ook de groei en ontwikkeling van de kaken en de stand van de tanden in de tandenboog zijn belangrijk in een goede mondzorg

15 De orthodontie is het vakgebied dat zich daarop toelegt. Zij is gericht op het corrigeren van fouten in de ontwikkeling van de kaken en tanden. Orthodontie is niet alleen een kwestie van esthetiek. Een groeistoornis of verkeerde stand van de tanden kan immers problemen veroorzaken op het vlak van de uitspraak (spraakgebrek), de spijsvertering en zelfs de ademhaling. Tandheelkundige zorg wordt in België althans voor een deel terugbetaald. Hoewel de overheidsuitgaven voor tandverzorging minder dan 5 bedragen van de totale uitgaven voor gezondheidszorg, gaat het in absolute termen nog steeds om heel veel geld (in 2003 ongeveer een half miljard Euro). De terugbetalingsmodaliteiten voor tandheelkundige zorgen worden op regelmatige tijdstippen (in regel jaarlijks) vastgelegd in overleg tussen de overheid, de tandartsen en de verzekeringsorganismen en hebben ongetwijfeld een invloed op de consumptie. De filosofie die gehanteerd wordt bij het bepalen van de terugbetalingsmodaliteiten is er op gericht om iedereen zo lang mogelijk zijn eigen gebit te laten behouden. Zo wordt één keer per semester en dit tot de leeftijd van 18 jaar voorzien in een terugbetaling van een preventief mondonderzoek. Tussen de 18 en de 50 jaar is dit eens per jaar. Vanaf de leeftijd van 18 jaar wordt het verwijderen van tandsteen éénmaal per jaar terugbetaald. Voor conserverende tandbehandelingen zoals het vullen van tanden, het wegnemen van de tandzenuw en het vullen van wortelkanalen is ook een behoorlijke terugbetaling voorzien. De extractie van tanden wordt sinds 1993 niet meer terugbetaald. Voor het plaatsen van sommige prothesen en voor orthodontische behandeling is weliswaar een beperkte terugbetaling voorzien. Toch gaan deze therapeutische interventies doorgaans gepaard met hoge kosten voor de patiënt. Richtlijnen die op basis van wetenschappelijke evidentie aanduiden wat de ideale periodiciteit is om een mondonderzoek bij de tandarts te ondergaan zijn er eigenlijk niet. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de kans op tandproblemen sterkt varieert van individu tot individu en dat het best de tandarts is die het interval van een preventief mondonderzoek kan bepalen. Tweemaal per jaar naar de tandarts gaan kan misschien best nuttig zijn om een gezond gedrag aan te moedigen, maar het is niet bewezen dat dit een positief effect heeft op de gezondheid van de mond. Daarentegen werd het nut van een jaarlijks mondonderzoek wel aangetoond (3). Gegevens over contacten met de tandarts zijn belangrijk voor beleidsmakers omdat ze het mogelijk maken uitspraken te doen over de nodige middelen voor de mondzorg in België. Daarbij dient enerzijds uitgegaan te worden van kennis van de behoeften aan zorg en anderzijds van kennis van het gebruik van zorg. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is de mate waarin mondzorg binnen de verplichte ziekverzekering toegankelijk is. Voor gezondheidsinformatie over contacten met de tandarts zijn we vooral aangewezen op de administratieve gegevens verzameld door het RIZIV en de mutualiteiten en specifieke onderzoeksprojecten (4) (5) (6) (7). Een gezondheidsenquête is echter een aanvullende informatiebron aan de reeds bestaande gegevens. Net zoals dit het geval is voor andere aspecten van de medische consumptie bestaat de belangrijkste meerwaarde van een gezondheidsenquête er ook hier uit dat indicatoren i.v.m. het gebruik van tandheelkundige zorg kunnen geanalyseerd worden in functie van een groot aantal andere socio-economische en demografische kenmerken. Een gezondheidsenquête is daarbij een goed instrument om inzicht te krijgen in de toegankelijkheid van de tandheelkundige zorg. Hoewel deze module als onderdeel van het hoofdstuk medische consumptie in de eerste plaats gaat over contacten met de tandarts, worden ook enkele indicatoren besproken die te maken hebben met mondgezondheid en mondhygiëne. Een gezondheidsenquête leent zich niet om directe indicatoren van de mondgezondheid (zoals bijvoorbeeld de prevalentie van tandcariës in de bevolking) in te schatten, maar kan aan de hand van enkele indirecte indicatoren toch een globaal beeld schetsen van de mondgezondheid van de algemene bevolking en de determinanten die hierbij een rol spelen

16 2. Vragen De eerste 5 vragen in deze module zijn enkel voor personen van 15 jaar en ouder. DE01. Heb u nog uw eigen tanden (één of meerdere)? DE02. Hebt u een uitneembare prothese? DE03. Gaat het om een volledige prothese of een gedeeltelijke prothese? DE04. Hebt u een niet-uitneembare tandprothese? DE05. Hebt u de afgelopen 12 maanden rechtstreeks,d.i. zonder doorverwijzing van een tandarts een beroep gedaan op een tandtechnisch labo? De volgende vragen zijn voor iedereen. DE06. Hebt u de afgelopen 12 maanden een wachtdienst geraadpleegd omwille van een dringend tandheelkundig probleem? DE07. Wie hebt u daarvoor gecontacteerd? DE08. Hoe vaak poetst u gewoonlijk uw tanden? DE09. Hebt u de afgelopen 2 maanden een tandarts geraadpleegd? DE10. Hoeveel keer hebt u de afgelopen 2 maanden een tandarts geraadpleegd? DE11. Wanneer hebt u voor het laatst een tandarts geraadpleegd? Personen die in de 2 maanden voorafgaand aan het interview één of meerdere contacten hadden met de tandarts krijgen een aantal bijkomende vragen over deze contacten. In geval er meer dan drie contacten waren, worden enkel vragen gesteld over de laatste drie. DE12. Wanneer vond deze raadpleging plaats? DE13. Wat was de belangrijkste reden voor deze raadpleging? DE14. Wat is er toen aan het gebit gedaan? DE15. Wie nam het initiatief om contact op te nemen met de tandarts? Ook een vraag uit de module Langdurige lichamelijke beperkingen werd weerhouden voor het creëren van een indicator i.v.m. mondgezondheid: IL52. Kunt u hard voedsel, zoals b.v. een appel, bijten en kauwen?

17 3. Indicatoren De eerste twee indicatoren hebben te maken met de gebitselementen. De indicatoren zijn wellicht te algemeen als schatter voor mondgezondheid, maar kunnen desalniettemin geïnterpreteerd worden als grove uitkomstindicatoren hiervan: het percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben; het percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder met een tandvervangende prothese, waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen een gedeeltelijke uitneembare prothese, een volledige uitneembare prothese en een niet-uitneembare prothese; Eén indicator betreft de invloed van mondgezondheid op kwaliteit van leven: het percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden heeft bij het kauwen van hard voedsel. Eén indicator betreft de persoonlijke mondhygiëne: de gerapporteerde frequentie van tanden poetsen in de bevolking die rapporteert over eigen (natuurlijke) tanden te beschikken. De andere indicatoren betreffen het gebruik van tandheelkundige zorg op het niveau van de zorgconsumptie. De verdeling van de populatie naargelang het laatste contact met een tandarts laat toe in te schatten in welke mate de richtlijnen ter zake opgevolgd worden; Het gemiddeld aantal contacten met de tandarts per jaar per persoon in de bevolking is een kwantitatieve maat voor het verstrekken van tandheelkundige zorg. In de gezondheidsenquête kan deze parameter slechts bij benadering vastgesteld worden. Dit gebeurt op basis van een extrapolatie van de contacten van de afgelopen 2 maanden. Het percentage personen dat in de afgelopen 2 maanden de tandarts raadpleegde voor een preventief onderzoek geeft specifieke informatie vanuit preventief oogpunt. De korte referentieperiode sluit belangrijke herinneringseffecten uit. Niet zozeer de absolute frequentie van deze indicator is van belang, dan wel de verschillen in functie van socio-demografische kenmerken. De volgende indicatoren hebben betrekking op specifieke modaliteiten van het gebruik van tandheelkundige zorg: de verdeling van de contacten met de tandarts naargelang de initiatiefnemer voor het contact; het percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat in de afgelopen 12 maanden een tandlabo contacteerde zonder verwijzing door een tandarts; het percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden een wachtdienst contacteerde omwille van een dringend tandheelkundig probleem; de verdeling van de bevolking die in de afgelopen 12 maanden een wachtdienst contacteerde omwille van een dringend tandheelkundig probleem naargelang het soort hulpverlener of dienst

18 Een laatste indicator situeert zich op het niveau van het type verleende zorg: het percentage van de contacten met de tandarts waarbij een specifieke interventie of handeling plaatsvond Voor alle indicatoren zijn in dit rapport basistabellen opgenomen en voor de meeste ook gestandaardiseerde tabellen. Enkel de belangrijkste indicatoren worden in detail besproken

19 4. Resultaten 4.1. Personen zonder eigen (natuurlijke) gebitselementen (DE01_1) België 15 van de bevolking van 15 jaar en ouder rapporteert geen eigen, natuurlijke gebitselementen meer te hebben. Alle resultaten die voor deze indicator voorgesteld worden betreffen personen van 15 jaar en ouder. Analyse volgens geslacht en leeftijd Vrouwen rapporteren vaker dat ze geen eigen gebitselementen meer hebben dan mannen (p = 0,003). Zoals blijkt uit Figuur 1 zien we uiteraard een sterk verband met de leeftijd. Van de 75-plussers heeft 56 geen eigen gebitselementen meer. Figuur 1 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Ook na correctie voor leeftijd en geslacht zien we voor deze indicator zeer belangrijke verschillen in functie van het opleidingsniveau. Hoe lager de opleiding, hoe vaker mensen aangeven over geen eigen gebitselementen meer te beschikken. Slechts 21 van de personen van 65 jaar en ouder met een diploma hoger onderwijs heeft geen eigen tanden meer. Bij personen met een diploma hoger middelbaar in dezelfde leeftijdsgroep bedraagt dit percentage 35, bij personen met een diploma lager middelbaar 48 en bij personen met geen diploma of enkel een diploma lager onderwijs

20 Analyse volgens urbanisatiegraad In stedelijke gebieden ligt het percentage personen zonder eigen gebitselementen lager (12) dan in halfstedelijke landelijke gebieden (16), een verschil dat na correctie voor leeftijd en geslacht significant is. Evolutie over de tijd Op het niveau van België blijkt dat het percentage personen zonder eigen gebitselementen in 2004 iets daalt t.o.v van 16 naar 15. Dit verschil is niet significant. Wanneer we echter corrigeren voor leeftijd en geslacht (en er dus rekening mee houden dat de bevolking tussen 2001 en 2004 verouderd is) vinden we in 2004 wél een significante daling t.o.v (p = 0,03). De evolutie tussen 2001 en 2004 is wel duidelijk verschillend volgens de regio (zie verder). Figuur 2 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben, per jaar en per gewest, Gezondheidsenquête, België, Regio s Het percentage personen van 15 jaar en ouder zonder eigen gebitselementen is het hoogst in het Vlaams Gewest (16), ligt lager in het Waals Gewest (13) en is het laagst in het Brussels Gewest (10). De verschillen tussen de gewesten zijn sterk significant ook na correctie voor leeftijd en geslacht. In het Brussels Gewest ligt het percentage personen zonder eigen gebit ook significant lager dan in de stedelijke gebieden in het Vlaams Gewest en het Waals Gewest (p = 0,01), waar en dit cijfer is hetzelfde in beide gewesten - 13 van de bevolking geen eigen gebitselementen meer heeft. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest geeft 16 van de bevolking aan geen eigen gebitselementen meer te hebben. Verschillen volgens leeftijd, geslacht en jaar worden voorgesteld in Figuur 3. Meest frappant is de verschillende evolutie sinds 2001 tussen het Vlaams Gewest en de andere 2 gewesten. In Vlaanderen vinden we een lichte stijging van 15 in 2001 tot 16 in 2004, in Brussel een daling van 14 naar 10 en in Wallonië een daling van 18 naar 13. De stijging in Vlaanderen is niet

21 significant, de daling in Brussel en Wallonië is sterk significant (p < ). Dit blijft zo na correctie voor leeftijd en geslacht. Ook op het niveau van het Vlaams Gewest vinden we een zeer significante associatie tussen een laag opleidingsniveau en een hoger percentage mensen zonder eigen gebitselementen. Net zoals op het Belgische niveau vinden we een lager percentage personen zonder eigen gebitselementen in stedelijke gebieden (13) dan in halfstedelijke gebieden en landelijke gebieden, maar het verschil is ook na correctie voor leeftijd en geslacht niet significant. Figuur 3 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Vlaams Gewest Brussels Gewest In het Brussels Gewest geeft 10 van de bevolking aan geen eigen gebitselementen meer te hebben. Verschillen volgens leeftijd, geslacht en jaar worden voorgesteld in Figuur 4. Meest frappant is de significante daling van deze indicator van 14 in 2001 naar 10 in Een gelijkaardige daling vinden we in het Waals Gewest. In het Vlaams Gewest is er helemaal geen daling. In Brussel is de daling het meest uitgesproken bij mannen. Ook op het niveau van het Brussels Gewest vinden we een zeer significante associatie tussen een laag opleidingsniveau en een hoger percentage mensen zonder eigen gebitselementen. Figuur 4 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben, volgens jaar, geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Brussels Gewest

22 Waals Gewest In het Waals Gewest geeft 13 van de bevolking aan geen eigen gebitselementen meer te hebben. Verschillen volgens jaar, leeftijd en geslacht worden voorgesteld in Figuur 5. Meest frappant is de significante daling van deze indicator van 18 in 2001 naar 13 in Een gelijkaardige daling vinden we in het Brussels Gewest. In het Vlaams Gewest is er helemaal geen daling. Ook op het niveau van het Waals Gewest vinden we een zeer significante associatie tussen een laag opleidingsniveau en een hoger percentage mensen zonder eigen gebitselementen. Significante verschillen in functie van de urbanisatiegraad worden niet geobserveerd. Figuur 5 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat rapporteert geen eigen (natuurlijke) gebitselementen meer te hebben, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Waals Gewest 4.2. Tandvervangende prothese (DE_1, DE_2, DE_3, DE04_1) België 39 van de bevolking van 15 jaar en ouder rapporteert een tandvervangende prothese te hebben. Meer specifiek geeft 16 van de bevolking aan over een gedeeltelijke uitneembare prothese te beschikken, 13 over een volledige uitneembare prothese en 10 over een niet uitneembare prothese. De verdere resultaten hebben betrekking op een tandvervangende prothese zonder onderscheid te maken tussen deze 3 categorieën. De doelpopulatie is steeds de populatie van 15 jaar en ouder. Analyse volgens geslacht en leeftijd Vrouwen hebben vaker een tandvervangende prothese dan mannen, ook na correctie voor leeftijd. Uiteraard stijgt het percentage personen met een tandvervangende prothese sterk in functie van de leeftijd. Toch meldt reeds 23 van de 35 tot 44 jarigen dat ze een tandvervangende prothese hebben

23 Figuur 6 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder met een tandvervangende prothese, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Hoe lager het opleidingsniveau, hoe meer kans op een tandvervangende prothese. Het percentage personen met een tandvervangende prothese bedraagt 57 bij personen met geen diploma of enkel een diploma lager onderwijs en daalt tot 26 bij personen met een diploma hoger onderwijs. Zelfs al kunnen deze verschillen gedeeltelijk verklaard worden door verschillen in de geslachts- en leeftijdsdistributie tussen de verschillende opleidingsklassen, ook na correctie voor leeftijd en geslacht vinden we een zeer significante socio-economische gradiënt (p < 0,001). Analyse volgens urbanisatiegraad In stedelijke gebieden ligt het percentage personen met een tandvervangende prothese significant lager (34) dan in halfstedelijke gebieden (40) en landelijke gebieden (39), ook na correctie voor leeftijd en geslacht Regio s Het percentage personen met een tandvervangende prothese is hoger in het Vlaams Gewest (39) dan in het Waals Gewest (36) en in het Brussels Gewest (32). Al de verschillen tussen de gewesten zijn significant. Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit niet langer het geval voor het verschil tussen het Waals Gewest en het Brussels Gewest. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest heeft 39 van de bevolking van 15 jaar en ouder een tandvervangende prothese. De verschillen in functie van leeftijd en geslacht worden voorgesteld in Figuur 7. De verschillen in functie van het opleidingsniveau zijn dezelfde als deze besproken voor België als geheel. Op het niveau van het Vlaams Gewest worden na correctie voor leeftijd geen significante verschillen vastgesteld in functie van de urbanisatiegraad

24 Figuur 7 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder met een tandvervangende prothese, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Vlaams Gewest Brussels Gewest In het Brussels Gewest heeft 32 van de bevolking van 15 jaar en ouder een tandvervangende prothese. De verschillen in functie van leeftijd en geslacht worden voorgesteld in Figuur 8. De verschillen in functie van het opleidingsniveau zijn dezelfde als deze besproken voor België als geheel. Figuur 8 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder met een tandvervangende prothese, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Brussels Gewest

25 Waals Gewest In het Waals Gewest heeft 36 van de bevolking van 15 jaar en ouder een tandvervangende prothese. De verschillen in functie van leeftijd en geslacht worden voorgesteld in Figuur 9. De verschillen in functie van het opleidingsniveau zijn dezelfde als deze besproken voor België als geheel. Op het niveau van het Waals Gewest worden na correctie voor leeftijd geen significante verschillen vastgesteld in functie van de urbanisatiegraad. Figuur 9 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder met een tandvervangende prothese, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Waals Gewest 4.3. Moeilijkheden bij het kauwen van hard voedsel (DE_4) België Ongeveer 15 van de bevolking van 15 jaar en ouder geeft aan moeilijkheden te ondervinden bij het kauwen van hard voedsel, zoals b.v. een appel. Analyse volgens geslacht en leeftijd Bij vrouwen ligt het percentage personen die moeilijkheden heeft bij het kauwen (17) hoger dan bij mannen (12) en dit verschil blijft sterk significant na correctie voor leeftijd (p < 0.001). Uiteraard is ook voor deze indicator de leeftijd de belangrijkste determinant. Vanaf de leeftijdsgroep jaar heeft reeds een aanzienlijk deel (18) van de bevolking kauwproblemen. Bij 75-plussers gaat het om 57 van de bevolking

26 Figuur 10 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden ondervindt bij het kauwen van hard voedsel, volgens geslacht, leeftijd en jaar van de enquête, Gezondheidsenquête, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau De analyse volgens opleidingsniveau geeft gelijkaardige resultaten als de 2 vorige indicatoren: naarmate het opleidingsniveau daalt, zien we een toenemend percentage personen met kauwproblemen: 33 bij lager opgeleiden tegenover 5 voor mensen met een diploma hoger onderwijs. Na correctie voor leeftijd en geslacht verminderen de verschillen, maar blijft de socio-economische gradiënt sterk significant. Analyse volgens urbanisatiegraad We observeren geen noemenswaardige verschillen in functie van de urbanisatiegraad. Evolutie over de tijd Figuur 11 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden ondervindt bij het kauwen van hard voedsel, per jaar en per gewest, Gezondheidsenquête, België,

27 Het percentage personen van 15 jaar en ouder met kauwproblemen bedroeg in , in en in Deze verschillen zijn niet significant. Wanneer we echter rekening houden met de veroudering van de bevolking en corrigeren voor geslacht en leeftijd, blijkt het percentage personen met kauwproblemen tussen 1997 en 2004 een neerwaartse trend te vertonen. Dit is zeer duidelijk het geval in de leeftijdsgroepen jaar en jaar zoals blijkt uit Figuur Regio s Het percentage personen van 15 jaar en ouder met kauwproblemen is hoger in het Waals Gewest (17) dan in het Vlaams Gewest (14) en het Brussels Gewest (13). Het verschil tussen het Waals Gewest en de andere 2 gewesten is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest bedraagt het percentage personen van 15 jaar en ouder met kauwproblemen 14. Dit is van dezelfde grootteorde als in het Brussels Gewest, maar significant lager dan in het Waals Gewest. De analyse in functie van de achtergrondkenmerken geeft hetzelfde resultaat als wat we vonden op het Belgisch niveau: leeftijd, geslacht en opleidingsniveau zijn belangrijke determinanten, urbanisatiegraad speelt geen rol, het absoluut percentage personen met kauwproblemen blijft tussen 1997 en 2004 ongeveer gelijk, maar als we corrigeren voor leeftijd en geslacht stellen we een significant dalende trend vast. Figuur 12 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden ondervindt bij het kauwen van hard voedsel, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Vlaams Gewest Brussels Gewest In het Brussels Gewest bedraagt het percentage personen van 15 jaar en ouder met kauwproblemen 13. Dit is van dezelfde grootteorde als in het Vlaams Gewest, maar significant lager dan in het Waals Gewest.De analyse in functie van de achtergrondkenmerken geeft hetzelfde resultaat als wat we vonden op het Belgisch niveau: leeftijd, geslacht en opleidingsniveau zijn belangrijke determinanten, De daling van het percentage personen met kauwproblemen is in Brussel meer uitgesproken dan in de andere gewesten: ook de ruwe cijfers tonen een significant dalende trend: 16 in 1997, 14 in 2001, 13 in 2004 (p = 0,02)

28 Figuur 13 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden ondervindt bij het kauwen van hard voedsel, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Brussels Gewest Waals Gewest In het Waals Gewest bedraagt het percentage personen van 15 jaar en ouder met kauwproblemen 17. Dit is significant hoger dan in het Vlaams en Brussels Gewest. De analyse in functie van de achtergrondkenmerken geeft hetzelfde resultaat als wat we vonden op het Belgisch niveau: leeftijd, geslacht en opleidingsniveau zijn belangrijke determinanten, urbanisatiegraad speelt geen rol, het absoluut percentage personen met kauwproblemen blijft tussen 1997 en 2004 ongeveer gelijk, maar als we corrigeren voor leeftijd en geslacht stellen we een significant dalende trend vast. Figuur 14 Percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat moeilijkheden ondervindt bij het kauwen van hard voedsel, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Waals Gewest

29 4.4. Frequentie van tanden poetsen (DE08_1) België De gerapporteerde frequentie van tanden poetsen in de bevolking die aangeeft nog over eigen (natuurlijke) tanden te beschikken bedraagt in 9 van de gevallen meer dan 2 keer per dag, in 43 van de gevallen twee keer per dag, in 42 van de gevallen één keer per dag en in 6 van de gevallen minder dan één keer per dag. 52 van de bevolking geeft dus aan dat ze minstens 2 keer per dag de tanden poetst. Deze indicator wordt in de volgende paragrafen verder besproken in functie van de achtergrondkenmerken. Analyse volgens geslacht en leeftijd Het percentage personen dat minstens twee keer per dag de tanden poetst ligt beduidend hoger bij vrouwen (58 tegenover 43 bij mannen) en, zoals blijkt uit Figuur 15, geldt dit voor alle leeftijdsklassen. De hoogste percentages worden genoteerd in de leeftijdsgroep jaar (73 bij vrouwen, 52 bij mannen). Nadien zien we een geleidelijke daling van dit percentage met de leeftijd. Figuur 15 Percentage van de bevolking (met eigen gebitselementen) dat minstens twee keer per dag de tanden poetst, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Personen met enkel een diploma lager onderwijs of geen diploma rapporteren slechts in 39 van de gevallen dat ze de tanden tweemaal of vaker per dag poetsen. Naarmate het opleidingsniveau stijgt, stijgt ook dit percentage. Bij personen met een hoger diploma poetst 56 de tanden minstens tweemaal per dag. Deze socio-economische gradiënt blijft sterk significant na correctie voor leeftijd en geslacht (p < 0,001)

30 Analyse volgens urbanisatiegraad Er worden ook verschillen genoteerd volgens de urbanisatiegraad. In grote steden poetst 56 van de bevolking de tanden minstens tweemaal per dag, in halfstedelijke gebieden gaat het om 49 van de bevolking en in de landelijke gebieden om 46. Na correctie voor leeftijd en geslacht en wanneer we Brussel buiten beschouwing laten, zijn er echter geen significante verschillen meer tussen stedelijke, halfstedelijke en landelijke gebieden. Analyse volgens nationaliteit Het percentage personen dat rapporteert minstens tweemaal per dag de tanden te poetsen bedraagt 49 bij Belgen, 61 bij niet-belgen uit de EU en 67 bij niet-belgen van buiten de EU. Ook na correctie voor geslacht en leeftijd rapporteren niet-belgen veel vaker de tanden te poetsen dan Belgen (OR 1,8; 95 CI 1,4 2,3) Regio s In het Brussels Gewest rapporteert een groter percentage (64) personen minstens tweemaal per dag de tanden te poetsen dan in het Waals Gewest (50) en het Vlaams Gewest (48). Het verschil tussen Brussel en de andere 2 gewesten is sterk significant (p < 0.001), ook na correctie voor leeftijd, geslacht en nationaliteit. We vinden ook een significant hoger percentage in Brussel dan in de andere Belgische steden, waar 52 van de bevolking aangeeft minstens tweemaal per dag de tanden te poetsen. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest rapporteert 48 van de bevolking minstens twee keer per dag de tanden te poetsen. Dit is gelijkaardig aan wat we vinden in het Waals Gewest, maar significant minder dan in het Brussels Gewest. Verschillen in functie van geslacht en leeftijd worden voorgesteld in Figuur 16. Net zoals in de andere gewesten is een hogere opleiding in het Vlaams Gewest geassocieerd met een hogere poetsfrequentie. In tegenstelling tot wat we vinden in het Waals Gewest vinden we in het Vlaams Gewest een hogere poetsfrequentie naarmate de urbanisatiegraad stijgt. In de stad poetst 54 van de bevolking minstens tweemaal per dag de tanden, in halfstedelijke gebieden is dit 49 en op het platteland 41. De verschillen zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 16 Percentage van de bevolking (met eigen gebitselementen) dat minstens twee keer per dag de tanden poetst, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2004 Vlaams Gewest

31 Brussels Gewest In het Brussels Gewest rapporteert 64 van de bevolking minstens twee keer per dag de tanden te poetsen. Dit is significant hoger dan in het Vlaams en Waals Gewest. Verschillen in functie van geslacht en leeftijd worden voorgesteld in Figuur 17. Net zoals in de andere gewesten is een hogere opleiding in het Brussels Gewest geassocieerd met een hogere poetsfrequentie. Daar waar het percentage Belgen dat minstens 2 keer per dag de tanden poetst 62 is, bedraagt dit percentage bij niet-belgen uit de EU 72 en bij niet-belgen van buiten de EU 68. Na correctie voor leeftijd, geslacht en opleidingsniveau zijn de verschillen tussen niet-belgen uit de EU en niet-belgen van buiten de EU, enerzijds, en Belgen, anderzijds significant. Figuur 17 Percentage van de bevolking (met eigen gebitselementen) dat minstens twee keer per dag de tanden poetst, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2004 Brussels Gewest Waals Gewest In het Waals Gewest rapporteert 50 van de bevolking minstens twee keer per dag de tanden te poetsen. Dit is gelijkaardig aan wat we vinden in het Vlaams Gewest, maar significant minder dan in het Brussels Gewest. Verschillen in functie van geslacht en leeftijd worden voorgesteld in Figuur 18. Net zoals in de andere gewesten is een hogere opleiding in het Waals Gewest geassocieerd met een hogere poetsfrequentie. In tegenstelling tot wat we vinden in het Vlaams Gewest vinden we in het Waals Gewest geen verschillen in de poetsfrequentie volgens de urbanisatiegraad

32 Figuur 18 Percentage van de bevolking (met eigen gebitselementen) dat minstens twee keer per dag de tanden poetst, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2004 Waals Gewest 4.5. Laatste contact met de tandarts (DE_5) België 49 van de bevolking geeft aan minder dan een jaar geleden de tandarts te hebben geraadpleegd. Voor 44 is dit langer dan een jaar geleden en 7 is nog nooit bij de tandarts langs geweest. Analyse volgens geslacht en leeftijd Verschillen volgens geslacht en leeftijd worden voorgesteld in Figuur 19. Globaal beschouwd rapporteren vrouwen iets vaker een bezoek aan de tandarts in het afgelopen jaar dan mannen (51 tegenover 47) en dit verschil is ook na correctie voor leeftijd sterk significant (p < 0.001). Tot de leeftijd van 65 jaar ligt het percentage personen dat het afgelopen jaar een tandarts contacteerde niet ver uit de buurt van de 50. In de oudere leeftijdsgroepen daalt dit tot 41 bij personen tussen 65 en 74 jaar en 24 bij 75- plussers. Opmerkelijk is dat 32 van de jongeren tussen 0 en 14 jaar nog nooit bij de tandarts langs geweest is

33 Figuur 19 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden een contact had met een tandarts, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Het percentage personen dat in het afgelopen jaar een contact had met de tandarts stijgt naarmate het opleidingsniveau toeneemt. Bij personen met geen diploma of enkel een diploma lager onderwijs bedraagt dit percentage 34. Bij de hoogst opgeleiden is dit opgelopen tot 56. De toename blijft sterk significant na correctie voor leeftijd en geslacht ( p < 0,001). Analyse volgens urbanisatiegraad Personen die wonen in halfstedelijke gebieden rapporteren significant vaker (52) een contact met de tandarts dan personen in de steden (47) en personen in landelijke gebieden (46), ook na correctie voor leeftijd en geslacht. De betekenis hiervan is niet zo duidelijk. Evolutie over de tijd Globaal gesproken varieert het percentage personen dat een contact had met de tandarts in het afgelopen jaar weinig. In 1997 ging het om 49 van de bevolking, in van de bevolking en 2004 terug 49 van de bevolking. Toch zien we enkele interessante evoluties op het niveau van de gewesten (zie verder)

34 Figuur 20 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden een contact had met een tandarts, per jaar en per gewest, Gezondheidsenquête, België, Regio s Er zijn voor deze indicator belangrijke verschillen tussen de gewesten. In het Vlaams Gewest rapporteert 53 van de bevolking dat ze in het afgelopen jaar een contact hadden met de tandarts, in het Brussels Gewest is dit 48 en in het Waals Gewest 42. Al de verschillen zijn significant, ook na correctie voor leeftijd en geslacht. Nog grotere verschillen worden vastgesteld voor het percentage jongeren tussen 0 en 14 jaar dat nog nooit naar een tandarts is geweest. In het Vlaams Gewest gaat het om 27 van de jongeren, in het Brussels Gewest om 52 van de jongeren en in het Waals Gewest om 36 van de jongeren. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest geeft 53 van de bevolking aan dat ze het afgelopen jaar een contact hadden met de tandarts. Verschillen volgens leeftijd en geslacht zijn dezelfde als deze die gerapporteerd werden op het Belgisch niveau en worden voorgesteld in Tabel 21. Figuur 21 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden een contact had met een tandarts, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Vlaams Gewest

35 Ook in het Vlaams Gewest neemt het percentage personen dat het afgelopen jaar een contact met de tandarts rapporteert toe naarmate het opleidingsniveau stijgt. De ruwe cijfers suggereren dat dit percentage tussen 1997 en 2004 eerder stabiel blijft. Na correctie voor leeftijd en geslacht vinden we echter een significant stijgende trend (p = 0,005). Dit is niet het geval in het Brussels en Waals Gewest. Brussels Gewest In het Brussels Gewest geeft 48 van de bevolking aan dat ze het afgelopen jaar een contact had met de tandarts. Zoals reeds eerder vermeld vinden we in Brussel een hoog percentage jongeren (tussen 0 en 14 jaar) dat nog nooit naar een tandarts is geweest: 52. Vooral bij jongeren behorende tot de laagste opleidingscategorie en niet-belgische jongeren van buiten de EU is dit cijfer spectaculair hoog: respectievelijk 67 en 70 van deze jongeren is nog nooit bij een tandarts langs geweest. Verschillen in het percent personen dat in het afgelopen jaar een contact had met de tandarts volgens leeftijd en geslacht zijn dezelfde als deze die gerapporteerd werden op het Belgisch niveau en worden voorgesteld in Tabel 22. Ook in het Brussels Gewest neemt het percentage personen dat het afgelopen jaar een contact met de tandarts rapporteert toe naarmate het opleidingsniveau stijgt. In het Brussels Gewest noteren we geen verschillen in functie van de tijd, ook niet na correctie voor leeftijd en geslacht. Dit is verschillend van wat we observeren in het Vlaams Gewest en het Waals Gewest. Figuur 22 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden een contact had met een tandarts, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2004 Brussels Gewest Waals Gewest In het Waals Gewest geeft 42 van de bevolking aan dat ze het afgelopen jaar een contact hadden met de tandarts. Verschillen volgens leeftijd en geslacht zijn dezelfde als deze die gerapporteerd werden op het Belgisch niveau en worden voorgesteld in Tabel 23. Ook in het Waals Gewest neemt het percentage personen dat het afgelopen jaar een contact met de tandarts rapporteert toe naarmate het opleidingsniveau stijgt. In het Waals Gewest noteren we een daling van 46 in 1997, over 43 in 2001 tot 42 in Het gaat om een significante daling (p = 0,02). In de andere 2 gewesten noteren we deze trend niet. Na correctie voor leeftijd en geslacht is deze trend niet langer significant. Dit kan verklaard worden door de veroudering van de bevolking en het feit dat ouderen minder frequent naar de tandarts gaan