Depressie en Parkinson. Nijcare , dr. M. van Beek

Transcriptie

1 Depressie en Parkinson Nijcare , dr. M. van Beek

2 Casus dhr X, 62 jaar- bij de huisarts Gehuwd, twee kinderen in puberteit, directeur groothandel. Hij loopt al een tijd wat stijf en de huisarts is opgevallen, dat de linker arm niet meer goed mee zwaait. Bovendien heeft hij een tremor. Hij wordt door de huisarts naar de poli neurologie doorverwezen. Vragen: wat denkt u dat er met dhr X. aan de hand is en waarom?

3

4 Wat is Parkinson? Kernsymptomen tremor, bradykinesie, rigiditeit, houdingsinstabiliteit Begint bij 75% aan één kant Twee hoofdgroepen tremor bradykinesie en rigiditeit Verlies van dopamineproducerende neuronen in de substantia nigra Ook verstoring in de werking van andere neurotransmitters (serotonine, noradrenaline, acetylcholine) Oorzaak verlies neuronen onbekend.

5 Dopamine dysregulatie in meerdere circuits: Rodrigues-Ores et al., Lancet Neurology 2009;8:

6 Parkinsonisme Verwant aan M. Parkinson (multiple systeem atrofie, progressieve supranucleaire paralyse, corticobasale degeneratie) Vasculair Medicamenteus Toxisch

7 Prevalentie M. Parkinson 2 de meest voorkomende progressieve neurodegeneratieve aandoening in Nederland patiënten /1000 patiënten 80% ouder dan 65 jaar

8 Behandeling M. Parkinson Medicamenteus: levodopa en dopamine agonisten Onderdrukken symptomen Multidisciplinair parkinsonverpleegkundige, neuroloog, ergotherapeut, logopedist, fysiotherapeut, seksuoloog, maatschappelijk werk, medisch psycholoog, psychiater In deze regio: Parkinsonnet

9 Dhr X. bij de neuroloog Neuroloog stelt de diagnose M. Parkinson. De neuroloog overweegt een behandeling te starten. Bij doorvragen valt op dat dhr. X wat zwaar op de hand is. Vragen: is het vanuit neurologisch oogpunt relevant of de patiënt depressief is en waarom wel/niet?

10 Prevalentie depressie bij parkinson Depressie bij M. Parkinson Prevalentie 7-76% Factoren die bijdragen nog vrij onbekend

11 Impact depressie bij parkinson snellere achteruitgang cognitief en motorisch functioneren meer beperkingen in algemene dagelijkse levensverrichtingen hogere mortaliteit eerder uit arbeidsproces verminderde kwaliteit van leven bij patiënten én mantelzorgers Aarsland et al. 2012; Starkstein et al. 1992; Hughes et al. 2004, Armstrong et al. 2014; Dissanayaka et al. 2011

12 Psychiatrische symptomen kunnen ON-OFF gerelateerd zijn OFF fase depressie : 75% motor, ook stemmingsfluctuatie In off zeer angstig, depressief, suicidaal, hallucinaties, wanen In ON manische ontremming Therapeutisch belangrijk nl hier juist PD medicatie veranderen

13 Dhr X bij de psychiater De neuroloog stelt een proefbehandeling met levodopa voor. Hoewel dit verbetering geeft op de motore klachten blijft de somberheid bestaan. De neuroloog verwijst hem naar de psychiater met de vraag voor nadere diagnostiek naar een eventuele depressie. Vraag: wat zou de psychiater willen weten? Wat staat in de psychiatrische dd? In hoeverre zijn parkinson symptomen van invloed op de diagnostiek naar een depressie?

14 Psychiatrische stoornissen bij Parkinson Apathie 17-70% Depressie 10-40% Angst 30-70% Psychose 40-50% Cognitieve stoornissen-dementie 48-80%

15 Beloop depressie M. Parkinson Depressie Angst Depressie Psychose Vroege piek Late piek

16 Aspecten bij diagnostiek depressie Onderherkenning Overlap cognitieve en motore problemen On-off Verschil apathie, cognitief, angst (belang hetero-anamnese!)

17 Dhr X bij de psychiater (2) Psychiatrische Voorgeschiedenis: Blanco Hoofdsymptomen: sombere stemming, niet alleen off-gerelateerd, besluiteloos, verminderde concentratie, komt moeilijk in actie, af en toe passieve doodswens. In hetero-anamnese met partner: Snel boos en kort lontje, minder aandacht voor partner, maakt zich veel zorgen en ziet overal tegenop, neemt duidelijk minder initiatieven. Psychiatrisch Onderzoek: tremor, maskergelaat, verder passend bij depressie, impulscontrole licht verminderd, verhoogde emotionaliteit, geen wanen/waarneemstoornissen. MADRS 26 (matig, MOCA 26/30. Vraag: Welke behandelopties zijn er?

18 Farmacologische behandeling Optimaliseren van dopaminerge medicatie is de eerste stap in de behandeling van depressie bij de ziekte van Parkinson. Verder zijn antidepressiva (met name niet-ssri s), cognitieve gedragstherapie, lichttherapie, repetitieve transcraniële magnetische stimulatie en electroconvulsietherapie te overwegen als behandelopties.

19

20

21 Wat zegt de multidisciplinaire richtlijn Parkinson uit 2010 over behandeling? Conclusie CGT CGT heeft mogelijk waarde voor het emotioneel en psychisch welbevinden van verzorgers van patiënten met M. Parkinson en voor patiënten met M. Parkinson met een depressie Secker 2005 et al., Dobkin et al. 2007

22

23 Aanbevelingen (I) Overweeg aanpassing van Parkinson medicatie bij een patiënt met M. Parkinson en depressie als: patiënt nog niet behandeld wordt voor M. Parkinson stemmingsverandering optreedt na verandering van Parkinson medicatie stemmingsklachten vooral aanwezig zijn tijdens de off-fases. Keuze TCA of SSRI bepaalt door bijwerkingenprofiel in relatie tot klinische kenmerken M. Parkinson Overweeg CGT, verbeter coping, heb aandacht voor acceptatie Behandel multidisciplinair

24 Aanbevelingen (II) Let bij de TCA s op de anticholinerge effecten! Verslechtering motoriek Verslechtering cognitieve functies Verslechtering/triggeren visuele hallucinaties en wanen Exacerbatie autonome problemen

25 En dan de mantelzorger! Enorme stress Rolverandering Slachtoffer van drang en dwang 40% geeft aan dat eigen gezondheid lijdt door de mantelzorgtaken 66% geeft aan dat sociaal leven lijdt onder de problematiek De mantelzorger heeft jouw steun nodig

26 Ingezette psychiatrische behandeling Patiënt heeft CGT gehad met resultaat en Nortrilen 100mg Bloedspiegel gecontroleerd. Later na afkeuren opnieuw depressie waarna ACT met + resultaat.

27 Take Home depressie bij Parkinson Onderzoek en monitor non-motore problemen actief Werk multidisciplinair en vraag consult als je M Parkinson te weinig ziet Positieve benadering, vermijdt negatieve feedback Stel grenzen en beperk stress, valideer beleving Let op signalen en VRAAG DOOR Bevraag mantelzorger op welzijn

28

29 Achtergrondinformatie What a neurologist should know about depression in Parkinson's disease. Timmer MHM, Van Beek MHCT, Bloem BR, Esselink RAJ. Practical Neurology 2017 Oct;17(5): doi: /practneurol Mijn denken stottert vaak meer dan mijn benen. Ad Nouws Poiesz Uitgevers ISBN:

30 PARKINSON en leren Dopaminerge medicatie bij parkinson vermindert straf-gericht leren en verbetert beloningsgezind leren

31 Deep Brain Stimulation bij ziekte van Parkinson 2018 start samenwerkingsverband UMCM en RadboudUMC. Screening van kandidaten op voorkomen van psychiatrische problemen. Contraindicaties voor DBS: Complicaties: Excacerbatie van psychiatrische problemen na DBS Complicaties na OK: delier