Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties?
|
|
- Alfons van der Berg
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Home no. 3 Juni 2018 Eerdere edities Verenso.nl Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Critical Appraisal of Topics Mariëlle Winters mariellewinters@gmail.com Aanleiding Een 83-jarige verpleeghuispatiënte met COPD GOLD IV had ondanks uitgebreide inhalatiemedicatie meerdere malen per jaar een stootkuur prednison nodig wegens exacerbaties. Patiënte gebruikt geen onderhoudsdosering azithromycine, dat als optie wordt beschreven bij frequente COPD exacerbaties. 1 Ze vertelde wel thuis acetylcysteïne te hebben gebruikt en minder exacerbaties te hebben doorgemaakt. Op proef werd daarom in het verpleeghuis gestart met eenmaal daags een bruistablet acetylcysteïne van 600 mg. Patiënte maakte in het jaar na start van acetylcysteïne slechts eenmaal een exacerbatie COPD door. In de GOLD richtlijn wordt het gebruik van acetylcysteïne genoemd als mogelijkheid om exacerbaties te reduceren. 1 De NHG standaard COPD uit ,3 en het protocol van Nederlandse Vereniging Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) uit zien echter geen indicatie voor acetylcysteïne als preventie van exacerbaties. Het is daarom opvallend dat in bovenstaande casus toch een effect van acetylcysteïne lijkt te worden geobserveerd. Dit leidde tot de volgende vraagstelling: Hebben ouderen (> 65 jr) met COPD die een onderhoudsbehandeling krijgen met acetylcysteïne minder exacerbaties per jaar dan ouderen met COPD die geen acetylcysteïne gebruiken?
2 Dit werd vertaald naar de PICO: P Ouderen (>65jr) met COPD I Onderhoudsbehandeling acetylcysteïne C Geen onderhoudsbehandeling acetylcysteïne O Aantal exacerbaties per jaar Zoekactie Op 10 mei 2017 werd de database van Pubmed doorzocht met de zoekopdracht: ( COPD'[tiab] OR chronic obstructive pulmonary disease [tiab] OR "Pulmonary Disease, Chronic Obstructive" [MeSH])AND ( Acetylcysteine [MeSH]) AND ( exacerbation [tiab]) met filter Publication less than 5 years om recente artikelen te vinden die niet zijn meegenomen in de NHG standaard. Zie onderstaande flowchart.
3 Er werd uiteindelijk gekozen voor de systematische review en meta-analyse van Fowdar et al 5 omdat deze de meeste RCT s, die tevens uit de search naar voren kwamen, analyseert en ook het meest aansluit bij de onderzoeksvraag. Tevens heeft dit artikel de hoogste bewijskracht, op basis van grootte van de onderzoekspopulatie en het soort studie (systematic review). Samenvatting resultaten Fowdar et al. includeerden 29 artikelen van 12 studies met in totaal 2691 deelnemers (interventiegroep met acetylcysteïne oraal n=1339, controlegroep placebo/ geen medicatie n=1352). De patiënten uit de interventiegroep moesten volgens de GOLD richtlijnen gediagnosticeerd zijn met stabiele COPD en acetylcysteïne meer dan 4 weken gebruikt hebben.
4 Er waren geen selectiecriteria voor bepaalde leeftijdsgroepen. De primaire uitkomstmaat was het aantal personen met minstens 1 exacerbatie in 1 jaar; deze toonde een relatief risico van 0,85 (BI 0,76-0,96, P=0.006). Dit betekent dat acetylcysteïne de kans op het krijgen van 1 of meer exacerbaties reduceert met een factor 0,85. Er werden subgroepanalyses verricht, waarin alleen specifieke groepen binnen de studie werden onderzocht. Hieruit bleek dat een dosis van 600mg of lager significant een lagere exacerbatieprevalentie gaf met een relatief risico van (%BI ) en een dosis hoger dan 600 mg niet (RR 0.90; %BI ). Ook bleek een therapieduur langer dan 6 maanden wel een significante daling in het aantal exacerbaties te geven, terwijl een kortere therapieduur dit niet liet zien (RR 0.85; %BI vs RR 0.81; %BI ). De secundaire uitkomstmaat was het aantal exacerbaties per jaar; hierin werden geen significant verschillen gezien, exacte cijfers ontbraken echter. Kritische beoordeling De beoordeling werd gedaan aan de hand van onderstaande tabel, afkomstig uit het Cochrane Handboek. 6
5 In het artikel van Fowdar et al voerden twee onafhankelijke reviewers de literatuursearch uit. Alleen artikelen geschreven in Engelse of Chinese taal werden geïncludeerd. Er bestaat hierbij mogelijk een language bias, omdat artikelen in andere talen automatisch werden geëxcludeerd. Zij gebruikten de Jadad score, een scoresysteem van 5 vragen om de kwaliteit van de artikelen te beoordelen met een score van 0 t/m 5 punten, om artikelen te includeren. Uiteindelijk werden echter, zonder duidelijk opgegeven reden, ook lage scores geïncludeerd, en juist het artikel met de laagste Jadad score (2/5) liet een groot significant verschil zien. Het zou beter zijn geweest als de reviewers gebruik hadden gemaakt van het gevalideerde Cochrane evaluatiesysteem. Er werd geen rekening gehouden met co-interventies en GOLD-stadia, waardoor er sprake is van klinische heterogeniteit. In de methoden stond een protocol beschreven met de te onderzoeken eindpunten. Het is hierin echter niet duidelijk of de subgroep analyses tevoren gespecificeerd waren of achteraf opgesteld. In het laatste geval bestaat er een risico op bias. Er werd gecorrigeerd voor statistische heterogeniteit van de studies. Het artikel presenteerde op eenduidige wijze de resultaten in relatieve risico s met bijbehorend betrouwbaarheidsinterval. Het stelde echter geen getallen beschikbaar over het aantal exacerbaties per jaar, de secundaire uitkomstmaat, terwijl dit juist de meest interessante uitkomstmaat was. De auteurs verrichtten enkele subgroep analyses. Helaas ontbrak een subgroep analyse voor ouderen, waardoor er geen specifiek advies voor (kwetsbare) ouderen kon worden gegeven. Er kan daarom geen eenduidig antwoord worden gegeven op de onderzoeksvraag; de externe validiteit wordt geschat als laag. Conclusie van de auteurs was dat acetylcysteïne de exacerbatieprevalentie verminderde en dat het aan te bevelen was ter preventie van exacerbaties bij personen met COPD. Het is echter vreemd dat uit de resultaten blijkt dat het aantal personen met tenminste 1 exacerbatie per jaar wel significant daalt, maar het aantal exacerbaties per persoon niet. Mogelijk heeft acetylcysteïne wel een gunstig effect op personen met weinig exacerbaties, maar niet bij personen met meerdere exacerbaties per jaar. Hierover kan echter alleen gespeculeerd worden. Gevolgen voor de casus Op grond van de literatuur is het niet aan te raden direct te starten met acetylcysteïne bij ouderen met COPD met regelmatig exacerbaties om het aantal exacerbaties te verminderen.
6 Ouderen met COPD, met name diegenen die woonachtig zijn in een verpleeghuis, zijn sterk ondervertegenwoordigd in de literatuur, ook in deze review. De conclusies in dit artikel zijn daarom niet 1-op-1 te vertalen naar de ouderenpopulatie. Verder onderzoek naar de werking van acetylcysteïne bij ouderen met COPD is nodig om tot een eenduidige conclusie te komen. In verband met bovenstaande conclusie is er bij de beschreven casus voor gekozen om de acetylcysteïne te staken. Inmiddels is duidelijk dat na staken van de acetylcysteïne de exacerbatieprevalentie bij deze patiënte onveranderd bleef. Blijkbaar behoort de patiënte tot de groep waarbij acetylcysteïne geen effect heeft op de exacerbatieprevalentie. Het is wellicht ook nog te overwegen om azithromycine in onderhoudsdosering (250mg dd.) voor te schrijven daar ook deze therapie wordt aangedragen in de GOLD richtlijn. 1 Auteur(s) Drs. Mariëlle M.H.C. Winters, aios ouderengeneeskunde GERION te Amsterdam Literatuur 1. GOLD. Global strategy for the diagnosis, management and prevention of COPD (2018) Snoeck-Stroband JB et al. NHG-Standaard COPD (Derde herziening), Huisarts Wet 2015;58(4): Poole P et al. Mucolytic agents versus placebo for chronic bronchitis or chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane Database of Systematische Reviews 2015, Issue 7. Art. No.: CD Richtlijn Diagnostiek en behandeling van COPD. Conceptrichtlijn Ketenzorg COPD Utrecht: Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO 5. Fowdar K et al. The effect of N-acetylcysteine on exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease: a meta-analysis and systematische review. Heart & Lung: 2017; Higgins JPT, Green S (editors). Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions Version [updated March 2011]. The Cochrane Collaboration, Available from
EBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts
EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele
Nadere informatieDe beantwoordbare vraag (PICO)
4. Interpretatie effect (relevantie) 5. Toepassen in de praktijk De beantwoordbare vraag (PICO) Welke patiënten? P Welke interventie? Welk alternatief (comparison)? Welke uitkomst (outcome)? I C O P I
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieFormulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2
Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Toelichting bij de criteria voor het beoordelen van de kwaliteit van een
Nadere informatieCover Page. Author: Kruis, Annemarije Title: The effectiveness of integrated disease management in COPD patients Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29980 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kruis, Annemarije Title: The effectiveness of integrated disease management in
Nadere informatieSystematische review als middel tot synthese van bestaande kennis
Systematische review als middel tot synthese van bestaande kennis Trudy Bekkering, epidemioloog Cebam, 2018 1 Inhoud Achtergrond Wat is een systematische review? Hoe systematische reviews maken? Verschillende
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Vallen komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar vormt vooral bij ouderen een groot gezondheidsprobleem. Onder een val wordt verstaan een gebeurtenis waarbij de betrokkene onbedoeld op de grond of een lager
Nadere informatieHandleiding voor het maken van een CAT
Pagina 1 van 9 Handleiding voor het maken van een CAT Wat is een CAT? Een CAT (Critically Appraised Topic) is een systematische samenvatting van de resultaten van een klein aantal studies over een onderwerp
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Systematisch literatuur onderzoek RCT s worden gemaakt om
Nadere informatieSamenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)
Home no. 1 Februari 2018 Themanummer Cardiovasculair Eerdere edities Verenso.nl Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Geen bewijs voor effectiviteit van preventieve cardiovasculaire medicatie
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieVoorwoord 1 0. Inleiding 1 1
Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based
Nadere informatieCAT in het bakkie!! Workshop Quick & Dirty evidence zoeken
CAT in het bakkie!! Workshop Quick & Dirty evidence zoeken dr. Evelien I.T. de Schepper huisarts-epidemioloog, post-doc onderzoeker (Erasmus MC) Alex N. Bastick huisarts-epidemioloog, promovendus (Oosterhout
Nadere informatieHANDLEIDING CAT. Handleiding voor het maken van een CAT
Pagina 1 van 9 Handleiding voor het maken van een CAT Wat is een CAT? Een CAT (Critically Appraised Topic) is een systematische samenvatting van de resultaten van een klein aantal studies over een onderwerp
Nadere informatieHandleiding voor het maken van een CAT
Pagina 1 van 8 Handleiding voor het maken van een CAT Wat is een CAT? Een CAT (Critically Appraised Topic) is een systematische samenvatting van de resultaten van een klein aantal studies over een onderwerp
Nadere informatieRibfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015
Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond
Nadere informatieLentebries 6 maart 2019
Lentebries 6 maart 2019 80-jarige man van Marokkaanse komaf. Géén rookhistorie (?) Bekend met longklachten, diagnose diverse longartsen: - 2006 licht obstructieve niet reversibele stoornis, dus COPD -
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS
Nadere informatieEvidence zoeken @ WWW
Evidence zoeken @ WWW Dirk Ubbink Evidence Based Surgery 2011 Informatie Jaarlijks: >20.000 tijdschriften en boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften Jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties
Nadere informatieAlain Van Meerhaeghe, Service de Pneumologie et GERHPAC, Hôpital Vésale, CHU-Charleroi ; Laboratoire de médecine factuelle de l ULB
Ernstig COPD: wat is de meerwaarde van een triple therapie met een inhalatiecorticosteroïd, een langwerkend bèta-2-mimeticum en een langwerkend anticholinergicum? Singh D, Papi A, Corradi M, et al. Single
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieLeeswijzer evidence summaries logopedische behandeling
Leeswijzer evidence summaries logopedische behandeling Inge Zoutenbier, Lotte Versteegde, Jenta Sluijmers, Ingrid Singer en Ellen Gerrits (2016) 1 In opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie
Nadere informatieFORMULIER IV voor het beoordelen van een PATIËNT-CONTROLEONDERZOEK Versie oktober 2002, geldig t/m december 2005 Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier IV: beoordeling patiënt-controleonderzoek
Nadere informatieRegien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014
Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014 Dhr Terlouw, 62 jaar is sedert 1 jaar bekend met COPD, Gold 2. Rookgeschiedenis: 52 pakjaren Comorbiditeit: ACS 60 jarige leeftijd, dotter met stentplaatsing.
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieZoeken naar evidence
Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieOpvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk
Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk Auteur: Veronique Verhoeven Augustus 2009 Conclusie van deze opvolging
Nadere informatieDirk Ubbink. Evidence Based Surgery Workshop 2010
Dirk Ubbink Evidence Based Surgery Workshop 2010 Jaarlijks: 20.000 tijdschriften 17.000 nieuwe boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties per dag!
Nadere informatieWat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts
Wat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts Oude situatie Referenties dateren uit de jaren 50-60 Groep mijnwerkers en staalarbeiders (ECCS) Vrouwen niet als referentie geïncludeerd (globaal
Nadere informatieAchtergronden casusschetsen astma/ copd
Achtergronden casusschetsen astma/ copd 7 augustus 2000 Inleiding Dit Interline programma is gemaakt voor groepen die (meer dan) een jaar geleden het longproject hebben gevolgd. Het is gedeeltelijk een
Nadere informatieZoeken in PubMed. Bert Berenschot Medische Bibliotheek OLVG locatie Oost Amsterdam
Zoeken in PubMed Bert Berenschot Medische Bibliotheek OLVG locatie Oost Amsterdam a.berenschot@olvg.nl 020-5992975 Wat gebeurt er met je zoekterm Zet CVA in de zoekregel en klik Search Het zoekwoord wordt
Nadere informatieBelangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ)
Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Naam: Organisatie: L. Ottevanger Erasmus MC Ik heb geen 'potentiële' belangenverstrengeling Cryotherapie
Nadere informatieAstma & COPD Uitgangspunten LTA en locale werkafspraak: Controle-eis LTA: Diagnostiek astma/copd (door huisarts) Controle bij astma en COPD
Astma & COPD Uitgaande van de Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Astma & COPD van 2002 (coproductie NHG: Nederlands Huisartsen Genootschap en NVALT: Nederlandse Vereniging voor Artsen voor Longziekten
Nadere informatieWetenschappelijke vorming in de huisartsopleiding
Versiedatum: 0-0-06 Pagina van 5 De wetenschappelijke onderbouwing van het huisartsgeneeskundig handelen vormt een belangrijke leidraad voor de huisarts. Deze moet een wetenschappelijke onderbouwing kunnen
Nadere informatieSystematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur
Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het
Nadere informatieAIOS handleiding Versie mei 2017 Individuele Opdracht Wetenschappelijke Vorming Fase 2
AIOS handleiding Versie mei 2017 Individuele Opdracht Wetenschappelijke Vorming Fase 2 Antonette Smelt (a.f.h.smelt@lumc.nl ) en Sjoerd Bruggink (s.c.bruggink@lumc.nl) Inleiding en doel In Fase 1 van de
Nadere informatieTromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC
Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC achtergrond veneuze trombose komt frequent voor Medisch jaarverslag FNT 2014
Nadere informatieHandleiding voor het maken van een CAT
Pagina 1 van 9 Handleiding voor het maken van een CAT Wat is een CAT? Een CAT (Critically Appraised Topic) is een systematische samenvatting van de resultaten van een klein aantal studies over een onderwerp
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieCOGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde
COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieTHE COCHRANE LIBRARY. Dr. Nele Pauwels (Informatiedeskundige Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Gent)
THE COCHRANE LIBRARY Dr. Nele Pauwels (Informatiedeskundige Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Gent) WWW.COCHRANELIBRARY.COM INHOUD Cochrane reviews Clinical trials Clinical answers Editorials Special
Nadere informatieHyperkaliëmie bij profylactische behandeling met LMWH
Home no. 4 Augustus 2016 Eerdere edities Verenso.nl Hyperkaliëmie bij profylactische behandeling met LMWH Critical Appraisal of Topic Kitty Fräser-Scheffer kitty.scheffer@hotmail.com Moet bij postoperatieve
Nadere informatieVoorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom
Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn
Nadere informatieOsteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik
Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013
Nadere informatieHora-Est: Preventie van decubitus Hou het simpel
Home no. 2 Themanummer Huidziekten April 2017 Eerdere edities Verenso.nl Hora-Est: Preventie van decubitus Hou het simpel Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Onze oud-hoofdredacteur en specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatieManagement of preterm delivery in women with abnormal fetal presentation
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Management of preterm delivery in women with abnormal fetal presentation Bergenhenegouwen, L.A. Link to publication Citation for published version (APA): Bergenhenegouwen,
Nadere informatieNurse versus physician-led care for the management of asthma
TRAM onderzoek Nurse versus physician-led care for the management of asthma Maarten C Kuethe1, Anja A P H Vaessen-Verberne1, Roy G Elbers2, Wim MC Van Aalderen3 1. Paediatrics, AMPHIA Hospital, Breda,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire
Nadere informatieBehandeling van een trigger finger. Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar
Behandeling van een trigger finger Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar Overzicht Inleiding PICO Zoekstrategie & Flowchart Artikelen Chirurgie Anatomie Open vs percutaan Conclusie Inleiding Klinische symptomen
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/61127 Author: Hulle, T. van der Title: The diagnostic and therapeutic management of
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatieMeta-analyses, top van de piramide? Iwan C. C. van der Horst
Meta-analyses, top van de piramide? Iwan C. C. van der Horst Intensivist/cardioloog @iccvanderhorst Conflict of interest Perner A, Laake J, van der Horst ICC. Innovation and safety in critical care: should
Nadere informatieOsteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik
Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013
Nadere informatieYvonne Drewes Sectie Ouderengeneeskunde, master Vitality and Ageing
Effectiviteit en kosteneffectiviteit van proactieve, multidisciplinaire, geïntegreerde zorg voor ouderen met complexe problemen in de eerste lijn: IPD meta-analyse Yvonne Drewes Sectie Ouderengeneeskunde,
Nadere informatieInleiden bij 41 of 42 weken?
INDuction versus EXpectant management INDEX Inleiden bij 41 of 42 weken? Een overzicht van de evidence Judit Keulen MSc Esteriek de Miranda PhD Doel & vraagstelling INDEX Heranalyse van perinatale en maternale
Nadere informatieOntwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies
Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies 22 en 23 Maart 2016 Bestemd voor personen die in het kader van de Cochrane Collaboration een systematische review over interventies gaan
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieE-health interventies voor stoppen met roken. Eline Meijer
E-health interventies voor stoppen met roken Eline Meijer E-health interventies 1. Waarom e-health? 2. Hoe kiezen rokers een app? 3. Aanbevelingen van de herziene richtlijn Behandeling tabaksverslaving
Nadere informatieIn hoofdstuk 4 hebben we het design van de gerandomiseerde gecontroleeerde studie en de economische evaluatie van HypoBewust beschreven.
SAMENVATTING HYPOBEWUST Een psycho-educatieve groepsinterventie voor mensen met diabetes type 1 en insulinebehandelde diabetes type 2 en problematische hypoglykemie Een van de meest impactvolle gebeurtenissen
Nadere informatieVrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte
Samenvatting Vrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte in vergelijking met vrouwen die zwanger zijn van een eenling. Ongeveer 5-9% van de eenlingen wordt te vroeg
Nadere informatieSYSTEMATISCHE REVIEW VAN OBSERVATIONEEL ONDERZOEK
FORMULIER Vc voor het beoordelen van een SYSTEMATISCHE REVIEW VAN OBSERVATIONEEL ONDERZOEK Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier Vc: beoordeling systematische review van observationeel onderzoek
Nadere informatieCasusschetsen astma/copd
Casusschetsen astma/copd 7 augustus 2000 Casusschets 1 Mevr. N, is een 26 jarige adipeuze Surinaamse vrouw die sinds 1994 in Nederland woonachtig is. Sinds haar komst naar Nederland heeft zij in wisselende
Nadere informatieSYSTEMATISCHE REVIEW VAN RANDOMISED CONTROLLED TRIALS
FORMULIER Va voor het beoordelen van een SYSTEMATISCHE REVIEW VAN RANDOMISED CONTROLLED TRIALS Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier Va: beoordeling systematische review van RCT s Dit formulier
Nadere informatieHandleiding Critically Appraised Topic (CAT) OLVG
Handleiding Critically Appraised Topic (CAT) OLVG Wat is een Critically Appraised Topic Een Critically Appraised Topic (CAT) is een korte systematische samenvatting en kritische beoordeling van de resultaten
Nadere informatie% Slechter! Nieuwe langwerkende insulines. Wat is een goed basaal insuline? STEMSYSTEEM. Wat is een goed basaal insuline?
Nieuwe langwerkende insulines Na het uitkomen van de laatste NHG-Standaard zijn er 3 nieuwe langwerkende insulines op de markt gekomen. Daarnaast hebben we nog de oude NPH insuline en de oude detemir en
Nadere informatiesamenvatting 127 Samenvatting
127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.
Nadere informatieKritisch lezen Hoe lees ik een artikel?
Kritisch lezen Hoe lees ik een artikel? Prof. Dr. Lieve Peremans 2/5/15 Herhaling titel van presentatie 1 Evalueer kritisch de kwaliteit Heb ik nu een goed artikel? 1.Soorten onderzoeksdesigns 2.Regels
Nadere informatieHoofdstuk 1: introductie van het proefschrift
Samenvatting 114 Samenvatting Samenvatting 115 Hoofdstuk 1: introductie van het proefschrift Dit proefschrift beschrijft een aantal studies over patiënten die met maagklachten de huisarts bezoeken. Van
Nadere informatieMDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB
MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB B. J. Snel AIOS anesthesiologie Rowland MJ, Hadjipavlou G. Delayed cerebral ischemia after subarachnoid haemorrage: looking beyond vasospasm. Br J
Nadere informatieDiagnostiek Regionale Transmurale Afspraken Utrecht Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)
Diagnostiek Regionale Transmurale Afspraken Utrecht Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) Deelnemende Partijen De RTA wordt gedragen door: 1. Zorggroepen regio Utrecht die de samenwerkingsovereenkomst
Nadere informatieAlain Van Meerhaeghe, Service de pneumologie et GERHPAC, Hôpital Vésale, CHU-Charleroi
Associatie van inhalatiecorticosteroïden met langwerkende bèta-2-mimetica bij COPD-patiënten met een verhoogd cardiovasculair risico: wat is het effect op mortaliteit? Vestbo J, Anderson JA, Brook RD,
Nadere informatieValpreventie in woonzorgcentra Stand van zaken met betrekking tot de effectiviteit van valpreventiemaatregelen
Valpreventie in woonzorgcentra Stand van zaken met betrekking tot de effectiviteit van valpreventiemaatregelen Koen Milisen RN, PhD & Ellen Vlaeyen, RN, MSN Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
De SMOKE studie Achtergrond Chronisch obstructief longlijden, ook wel Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) genoemd, word gezien als een wereldwijd gezondheidsprobleem. Ten gevolge van onder andere
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn
Nadere informatieBehandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC
Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire
Nadere informatieSamenvatting van addendum ouderenproof maken van richtlijnen
Samenvatting van addendum ouderenproof maken van richtlijnen 25 juni 2015 SAMENVATTING VAN ADDENDUM OUDERENPROOF MAKEN VAN RICHTLIJNEN 1 Doel van dit addendum Dit addendum beoogt de aandacht voor ouderen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieE-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen
E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen Effectevaluatie Door: Rienke Bannink (Erasmus MC) E-mail r.bannink@erasmusmc.nl i.s.m. Els van As (consortium Rivas-Careyn),
Nadere informatieKritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn
Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn N. Fraeyman Maart 2012 1 Scope van de presentatie 1. Afbakening van het onderwerp 2. Alternatieve therapieën en rugpijn 3. Bestuderen van
Nadere informatieMethodologie & onderzoek
JAAR 2 Methodologie & onderzoek Klinische les en Critical Appraised Topic deeltaak 11.3a en KET 11 in de leerlijn wetenschap. Wat is Een klinische les Een CAT Wat is een klinische les In een klinische
Nadere informatieCRITICALLY APPRAISED TOPIC
CRITICALLY APPRAISED TOPIC Onderwijs 4 januari 2011, Claire Franke Achtergrond Toename complexiteit geneeskunde Toename aantal wetenschappelijke publicaties Groei Evidence Based Medicine EBM is het zorgvuldig,
Nadere informatiestatus meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht
http://www.torito.nl/agenda/http://www.torito.nl/agenda/health status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht Artikel Caravisie / augustus N. de Graaf, verpleegkundig specialist longziekten; R.
Nadere informatieSamenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken
Samenvatting Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Ergotherapie is een paramedisch beroep dat gericht is op het verbeteren van het zelfstandig functioneren door het individu in de voor die persoon
Nadere informatieLipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?
Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Hoe lang mag een waaknaald blijven zitten?
HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM Literatuuronderzoek Hoe lang mag een waaknaald blijven zitten? Michelle Entius 500635128 LV13-3IKZ1 Stagebegeleiders: Anetha van Waveren Samantha Carrot Literatuuronderzoek Inhoudsopgave
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,
Nadere informatieKennis in Beweging. 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1
Kennis in Beweging 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1 Eisen en doelen overheid Opdracht Kwaliteitsinstituut: maak kwaliteit transparant. Kwaliteitsstandaarden & Meetinstrumenten Tripartiet (patiënten,
Nadere informatieChapter 8 Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting CHAPTER 8 NEDERLANDSE SAMENVATTING COPD De Engelse afkorting COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (chronische obstructieve longziekte). Dit is een chronische
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieMINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE
MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:
Nadere informatieDe inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg:
De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg: Een systematische review en meta-analyse van de uitkomsten van studies naar de effectiviteit van familienetwerkberaden Universiteit van Amsterdam, Forensische
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieErik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019
Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019 Opzet en werkwijze Cochrane Systematic Review Uitkomsten Review preventie van gehoorschade A B C Workplace interventions to prevent occupational
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatieWELKOM! Definitie EBP. Belangrijke vraag bij EBP. 3 Perspectieven EBP Wat is nu Evidence-Based Practice?
WELKOM! Wat is nu Evidence-Based Practice? Cursus ICO-groep Goes 03 juni 2016 Definitie EBP Belangrijke vraag bij EBP Het nemen van een beslissing op basis van het beschikbare bewijs in combinatie met
Nadere informatieVAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE
VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie
Nadere informatieUniversity of Groningen. Chronic non-invasive ventilation in COPD Struik, Fransien. DOI: /j.rmed /j.jclinepi
University of Groningen Chronic non-invasive ventilation in COPD Struik, Fransien DOI: 10.1016/j.rmed.2013.10.007 10.1016/j.jclinepi.2013.04.013 IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's
Nadere informatie