DE KLIMOPSTUDIE OUDEREN EN KANKER AGENDA

Transcriptie

1 DE KLIMOPSTUDIE OUDEREN EN KANKER 16 november 2013 AGENDA 09u15 Voorstelling van de Klimop- studie 09u30 De waarde van geriatrische parameters voor het voorspellen van achteruitgang in en kwaliteit van leven chemotherapie 10u10 Hoe zwaar weegt eenzaamheid bij oudere 1

2 Voorstelling van de Klimop- studie Prof. Dr. Frank BunLnx Hoe gaat het met oudere kankerpalënten na de diagnose en behandeling? Somber Vermoeid 2

3 OVERLEVING: KWANTITEIT OF KWALITEIT? Overleving: kwanlteit Overleving: kwaliteit Bij oudere zijn bijkomende uitkomstmaten zoals kwaliteit van leven en dagelijks wellicht even relevant als overleving op zich DOELSTELLING Wat is de invloed van een diagnose kanker, veroudering en de tussen beide op het lange termijn welzijn van oudere Eenzaamheid Kwaliteit van leven Depressie. 3

4 OPZET Jongere kankerpalënten (50-69 jaar) Eerste en recente diagnose van borst, long-, prostaat of kanker Oudere kankerpalënten ( 70 jaar) Eerste en recente diagnose van borst, long-, prostaat of gastrointes@nale kanker Oudere palënten zonder een eerdere diagnose van kanker ( 70 jaar) Veroudering Kanker Timing Persoonlijk interview Medische gegevens Bloedstaal Wangslijmvlies Baseline 6 maanden 1 jaar 3 jaar 4

5 Aantal TOTAAL (BE & NL) Zes maanden Één jaar Geïnterviewd Lost Overleden Nog te interviewen Aantal OUDERE KANKERPATIËNTEN (BE & NL) Zes maanden Één jaar Geïnterviewd Lost Overleden Nog te interviewen

6 Aantal JONGERE KANKERPATIËNTEN (BE & NL) Zes maanden Één jaar Geïnterviewd Lost Overleden Nog te interviewen Aantal OUDEREN ZONDER KANKER (BE & NL) Zes maanden Één jaar Geïnterviewd Lost Overleden 4 6 Nog te interviewen

7 De waarde van frailty- instrumenten voor het voorspellen van achteruitgang in funcloneren en kwaliteit van leven Laura Deckx ACHTERGROND: WAT IS FRAILTY? Wat is frailty of kwetsbaarheid? Frailty is een syndroom Frailty wordt gekenmerkt door een verlies aan reservecapaciteit in één of meer domeinen Kwetsbare mensen hebben een hoger risico op uitkomsten Concept ontstaan in de geriatrie 7

8 ACHTERGROND: EVALUEREN VAN FRAILTY GERIATRIE ü Inzicht in algemene gezondheid, status, reserve capaciteit ü Nood voor bijkomende maatregelen, geriatrische ONCOLOGIE ü Zal de baat hebben bij ü Zal de tumor de van de beïnvloeden? ü Opstellen behandelplan ACHTERGROND: DE PRAKTIJK Frailty- instrumenten worden meer en meer geïmplementeerd in de om behandeling te sturen Voorspellen mortaliteit Toxiciteit achteruitgang Achteruitgang QoL Wat is de waarde van frailty- instrumenten om achteruitgang op of QoL te voorspellen? 8

9 METHODEN Op basis van Klimop- data van oudere en ouderen zonder kanker ( 70 jaar) Pa@ënten met 1 jaar follow- up: geïncludeerd tussen juni 2010 en augustus 2012 METHODEN Selec@e van vier frailty- instrumenten acga: abbreviated Comprehensive Geriatric Assessment GFI: Groningen Frailty Index VES- 13: Vulnerable Elders Survey G8 acga GFI VES- 13 G8 Leegijd Func@onele status Cogni@eve status Depressie Voedingsstatus Comorbiditeit 9

10 METHODEN Achteruitgang Katz ADL: range 0 6 Lawton IADL: 0 8 ; 0 5 Achteruitgang op één of meer domeinen van ADL/IADL Achteruitgang QoL EORTC QLQ- C30 Globale QoL: range Verandering 10 punten (Osoba et al. JCO 1998) METHODEN Sensi@viteit, specificiteit en posi@ef en nega@ef voorspellende waarden werden berekend SensiLviteit = maat voor de gevoeligheid van de test Hoge sensi@viteit = weinig vals nega@eve uitslagen Specificiteit = maat voor hoe specifiek de test is Hoge specificiteit = weinig vals posi@eve uitslagen SCREENEN: hoge sensi@viteit is van belang Je wil niemand missen a priori vastgesteld op >85% 10

11 RESULTATEN Oudere kankerpalënten N = 133 Ouderen zonder kanker N = 161 Overleden 21 6 Frailty- instrumenten acga 69% 60% GFI 52% 50% VES % 50% G8 59% 54% FuncLoneel beperkt 71% 65% QoL 67/100 74/100 = = RESULTATEN FuncLonele achteruitgang Achteruitgang QoL Oudere kankerpalënten N = 133 Ouderen zonder kanker N = 161 Sensi@viteit 50% - 66% 55% - 71% Specificiteit 28% - 62% 45% - 63% < 85% Sensi@viteit 50% - 58% 42% - 60% Specificiteit 37% - 56% 42% - 53% 11

12 CONCLUSIE Frailty- instrumenten hebben een zeer beperkte waarde om oudere at risk te In overeenstemming met recente reviews in algemene oudere (Pijpers E 2012 Eur J Intern Med, Daniels R 2012 BMC Public Health): het beste instrument doet het niet beter dan de ervaren klinische blik MAAR. HEBBEN WE HET IDEALE FRAILTY-INSTRUMENT? Ideale frailty-instrument volgens European, Canadian and American Geriatric Advisory Panel Vermoeidheid 2. Func@onele status 3. Mobiliteit 4. Voedingsstatus 5. Comorbiditeit acga GFI VES- 13 G8 Leegijd FuncLonele status Cogni@eve status Depressie Voedingsstatus Comorbiditeit 12

13 MAAR Studies bij oudere kankerpatiënten wijzen erop dat specifieke domeinen (bv depressie, ondervoeding) wel voorspellend zijn voor Functionele achteruitgang Chemo/radiotherapie tolerantie Overleving Het aantal prospectieve studies bij oudere kankerpatiënten is nog zeer beperkt Vergelijking van onze resultaten Bevestiging van onze resultaten DUS In afwachting van Investeren in een volledige evaluatie van de patiënt 13

14 De waarde van geriatrische parameters voor het voorspellen van chemotherapie toleranle Doris van Abbema DE KLIMOPSTUDIE OUDEREN EN KANKER De waarde van geriatrische parameters voor het voorspellen van chemotherapie tolerantie Doris van Abbema 14

15 Setting the scene Kanker is een aandoening die veel voorkomt bij ouderen. Ongeveer 40 procent is ouder dan 70 jaar op het moment van de diagnose kanker. Medisch specialisten zijn slecht voorbereid op deze steeds groter wordende groep. Weinig klinisch onderzoek bij oudere patiënten met kanker. Onderzoek toont aan dat ouderen net zo veel voordeel hebben van chemotherapie als jongeren. Chemotherapie bij oudere patiënten met kanker De kans dat oudere patiënten chemotherapie krijgen voorgeschreven is lager dan bij jongere patiënten De kans dat oudere patiënten chemotherapie weigeren is hoger dan bij jongere patiënten Abraham et al

16 Factoren die de keuze voor een behandeling beïnvloeden Informatiebehoeften (paternalistische gezondheidszorg, opleidingsniveau, cognitieve achteruitgang, beschikbaarheid van informatie). Voor oudere patiënten is het behouden van functionele status en kwaliteit van leven een belangrijke uitkomst. Factoren die een behandelkeuze beïnvloeden (sociale omgeving, medisch specialist). Associaties tussen informatie, besluitvorming (actieve versus passieve rol) en kwaliteit van leven. Chemotherapie tolerantie bij oudere Aantal patiënten patiënten met kanker Chemotherapie toxiciteit Chemotherapie met aangepaste dosis Chemotherapie mortaliteit Chemotherapie afgemaakt volgens planning Extermann et al % % 49.5 % Marinello et al % 17.3 % 12.7 % 33.6 % Hurria et al % 31 % - - Puts et al % Aaldriks et al % 85 % - 73 % Freyer et al % Soubeyran et al % % % % % 16

17 Performance status voor het inschatten van chemotherapie tolerantie Bijvoorbeeld Karnofsky Performance Status (KPS), Eastern Cooperative Oncology Group Performance Status (ECOG-PS) Scorelijst die de functionele toestand van een patiënt weergeeft (score van van 0 tot 100 %, 1 tot 5 en 5 tot 1) Wordt toegepast bij jonge en oudere patiënten met kanker met als doel het inschatten van de functionele status, toxiciteit van een behandeling, geschikt voor klinisch onderzoek. Performance status differencieert onvoldoende. Geriatrisch assessment voor het inschatten van chemotherapie tolerantie Nuttig instrument voor het behandelen van oudere patiënten met kanker. Objectieve en subjectieve gegevens over comorbiditeit, voeding, cognitie, functionele en psychosociale status. Verschillende domeinen zijn geassocieerd met een slechte behandeling tolerantie en slechte overleving. 17

18 20% van de fit bevonden palënten had meer dan 3 geriatrische problemen Voorspellende waarden van geriatrische parameters (1) 18

19 Voorspellende waarden van geriatrische parameters (2) In deze review werden 9 studies geïncludeerd. Complicaties werden in deze studies beschreven als chemotherapie gerelateerde toxiciteit, tijdelijk onderbreken van een behandeling en postoperatieve complicaties. 5 studies met als outcome postoperatieve complicaties, 2 studies met als outcome chemotherapie gerelateerde toxiciteit en 2 studies met als outcome complicaties tijdens de hele behandeling. Uit deze studies blijkt dat comorbiditeit, IADL, geestelijke gezondheid, sociale ondersteuning, en cognitief functioneren invloed hebben op het ontstaan van complicaties. Puts et al Auteur, jaar Chemo tolerantale Voorspellende waarden van geriatrische Extermann et al Chemo toxiciteit Marinello et al Chemo toxiciteit, mortaliteit, onderbreken behandeling parameters (3) Hurria et al Puts et al Aaldriks et al Chemo toxiciteit Chemo Toxicteit Chemo volgens planning Freyer et al Chemo Toxiciteit Func@onele status Nee Nee Ja Ja - Ja Ja Soubeyran et al Chemo mortaliteit Cogni@e Ja - Ja Ja Nee Nee Nee Voeding Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Comorbiditeit Nee Ja Nee Nee Nee Nee Nee Polypharmacy Nee - Nee - - Nee - Sociale ondersteuning - Nee Nee Psychologische toestand - Nee Nee Nee - Ja Nee Performance status Ja Ja Nee Nee - Nee van Abbema et al (unpublished data) 19

20 De eerste resultaten van de Klimopstudie Welke factoren voorspellen achteruitgang in functionele status bij patiënten met kanker? Achteruitgang van functionele status bij patiënten met kanker (1) Op basis van klimop-data Patiënten met 1 jaar follow-up en waar de medische gegevens van zijn opgezocht Oudere pa@ënten met kanker ( 70 jaar) Onderzoeksgroep Jongere pa@ënten met kanker (50-69 jaar) Controlegroep Ouderen zonder kanker ( 70 jaar) Controlegroep 20

21 Medische en sociaal-demografische kenmerken van de deelnemers Oudere patiënten met kanker (n = 93) Jongere patiënten met kanker (n = 157) p - waarde Geslacht Man 20 (21.5) 34 (21.7) 0.98 Leeftijd Gemiddelde in jaren (SD) (5.54) (5.40) < Woonsituatie Alleenwonend 30 (32.3) 23 (14.6) < Samenwonend met partner / familie / vrienden 59 (63.4) 134 (85.4) Wonend in een verpleeghuis 4 (4.3) 0 (0.0) Diagnose Borstkanker 66 (71.0) 108 (86.8) 0.77 Prostaatkanker 6 (6.5) 8 (5.1) Gastro-intestinale kanker 21 (22.6) 41 (26.1) Stadium Stadium (91.4) 152 (96.8) 0.12 Stadium (8.6) 5 (3.2) Behandeling in het eerste jaar van follow-up Alleen operatie 15 (16.1) 12 (7.6) > Operatie in combinatie met andere behandelingen 68 (73.1) 101 (64.3) Alle behandelingen gecombineerd 1 (1.1) 33 (21.0) Behandeling(en) zonder operatie 9 (9.7) 11 (7.0) Verminderde functionele status op baseline 40 (43.0) 38 (24.2) < Achteruitgang van functionele status bij patiënten met kanker (2) Verbeterd / stabiele functionele status verminderde functionele status jaar jaar jaar 80 jaar en ouder 21

22 Resultaten van de multiple logistische regressie analyse met als uitkomst functionele achteruitgang na 1 jaar Functionele achteruitgang Odds Ratio (95% CI) Leeftijd jaar 1 (ref) 70 jaar en ouder 2.06 ( ) Geslacht Man 1 (ref) Vrouw 1.27 ( ) Woonsituatie Alleenwonend 1 (ref) Samenwonend met partner / familie / vrienden 1.28 ( ) Wonend in een bejaardenhuis 4.82 ( ) Aanwezigheid van een lage functionele status op baseline Nee 1 (ref) Ja 7.97 ( ) Uitgebreide behandeling ontvangen Nee 1 (ref) Ja 2.43 ( ) Diagnose Borstkanker 1 (ref) Gastro-intestinale kanker 4.95 ( ) Prostaatkanker 0.17 ( ) Stadium van de kanker Stadium (ref) Stadium ( ) Samenvattend Chemotherapie is feasible bij oudere patiënten met kanker. Vòòr het starten van chemotherapie is het belangrijk om te kijken naar de geriatrische parameters. Geef duidelijke informatie en bespreek de wensen van de patiënt Functionele status en voeding status lijken belangrijke voorspellers voor chemotherapie tolerantie. Verder onderzoek naar de functionele status van oudere patiënten met kanker is nodig. 22

23 12/11/13 Veroudering is bij iedereen verschillend. Hoe zwaar weegt eenzaamheid bij oudere kankerpalënten? Laura Deckx 23

24 Hoe gaat het met oudere kankerpalënten na de diagnose en behandeling? Kwaliteit van Gelukkig leven Depressie Somber Eenzaam Eenzaamheid Gemiddelde kwaliteit van leven KWALITEIT VAN LEVEN T0 - baseline T1 - zes maanden T2 - één jaar Jongere kankerpa@ënten Oudere kankerpa@ënten Ouderen zonder kanker

25 DEPRESSIE 50% Percentage depressie ( 5) 40% 30% 20% 10% 14% 17% 21% 0% T0 - baseline T1 - zes maanden T2 - één jaar Jongere kankerpa@ënten 11% 20% 13% Oudere kankerpa@ënten 14% 17% 21% Ouderen zonder kanker 14% 11% 16% EENZAAMHEID 50% 42% Percentage eenzaam 40% 30% 20% 10% 25% 27% 0% T0 - baseline T1 - zes maanden T2 - één jaar Jongere kankerpa@ënten 21% 26% 24% Oudere kankerpa@ënten 25% 27% 42% Ouderen zonder kanker 40% 35% 38% 25

26 DEFINITIES Eenzaamheid sociaal isolement Eenzaamheid is het subjec+ef ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde rela+es. (de Jong Gierveld, 1984) Sociale eenzaamheid: het gemis van met een brede groep van mensen om je heen, zoals kennissen, collega s, buren,.. EmoLonele eenzaamheid: het gemis van een betekenisvolle, of hechte bijvoorbeeld een partner of hartsvriend(in) 26

27 Percentage sociale eenzaamheid 50% 40% 30% 20% 10% 0% SOCIALE EENZAAMHEID 9% T0 - baseline 13% 12% T1 - zes maanden T2 - één jaar Jongere kankerpa@ënten 10% 17% 13% Oudere kankerpa@ënten 9% 13% 12% Ouderen zonder kanker 28% 18% 21% Percentage emolonele eenzaamheid 50% 40% 30% 20% 10% 0% EMOTIONELE EENZAAMHEID 30% T0 - baseline 35% T1 - zes maanden 40% T2 - één jaar Jongere kankerpa@ënten 26% 27% 29% Oudere kankerpa@ënten 30% 35% 40% Ouderen zonder kanker 41% 39% 40% 27

28 EENZAAMHEID Vooral probleem bij ouderen Specifiek bij oudere 1 jaar na diagnose Aandacht verdwijnt Overgang ziekenhuis eerste lijn Aandacht vrienden en familie verslapt LITERATUUR Beschreven als Survivor Loneliness (Rosedale 2006 Oncol Nurs) Mac Millan cancer support Onderzoek: weinig aandacht voor eenzaamheid, wel voor Social support Eenzaamheid de ervaring van een gemis Sociale ondersteuning beschikbaarheid van steun door derden; bv informa@ef, of instrumenteel Verband tussen sociale ondersteuning en overlijden (Kroenke 2006 JCO) Sterker bij in vergelijking met algemene Voornamelijk verklaard door EMOTIONELE sociale ondersteuning 28

29 LITERATUUR Overlap tussen eenzaamheid en sociale ondersteuning Verband met overlijden! eenzaamheid binnen Klimop Belang om verder uit te spiyen welke factoren samenhangen met eenzaamheid 1. Meta- analyse: van 13 studies Geen kankergerelateerde factoren die eenzaamheid voorspellen (Submiyed: Deckx et al. Risk factors for loneliness in with cancer: a systema@c literature review and meta- analysis) 2. Analyses van Klimop- data FACTOREN DIE DE KANS OP EMOTIONELE EENZAAMHEID NA ÉÉN JAAR VOORSPELLEN Effect van veroudering Effect van kanker Jongere kankerpa@ënten Ouderen zonder kanker OR 95% BI OR 95% BI 0.60 ( ) REFERENTIE Oudere kankerpalënten 0.97 ( ) Geen specifiek effect van kanker en leegijd 29

30 FACTOREN DIE DE KANS OP EMOTIONELE EENZAAMHEID NA ÉÉN JAAR VOORSPELLEN Geslacht (vrouwen hebben meer kans) OR = 2.2 (95% BI ) EmoLonele eenzaamheid op T0 OR = 5.7 (95% BI ) Vermoeidheid op T0 OR = 3.9 (95% BI ) Professionele hulp op T0 OR = 2.9 (95% BI ) Gecontroleerd voor kanker, leegijd en woonsitua@e WAT NU? Eenzaamheid is een belangrijk aspect van kwaliteit van leven Geen pil tegen eenzaamheid Verminderen van eenzaamheid (van Tilburg T, de Jong Gierveld J. Zicht op eenzaamheid 2007) Algemene voorlich@ng en mentaliteitsverandering Bevordering deskundigheid van hulpverleners Sociaal- culturele ac@vering Persoonlijke ac@vering Movisie databank sociale intervenles ( Voorkomen van eenzaamheid!! Vooral probleem na zes maanden, één jaar Aandacht vanuit het persoonlijk netwerk? Aandacht vanuit de huisarts? 30

31 Contact: Project gerealiseerd met de steun van Kom op tegen Kanker, de campagne van de Vlaamse Liga tegen Kanker VZW en Interreg IV Grensregio Vlaanderen - Nederland 31