Een lot uit de loterij?

Transcriptie

1 RIGO Research en Advies Woon- werk- en leefomgeving EINDRAPPORT Een lot uit de loterij? Evaluatie van loten in de Stadsregio Amsterdam

2 RIGO Research en Advies Woon- werk- leefomgeving EINDRAPPORT Een lot uit de loterij? Evaluatie van loten in de Stadsregio Amsterdam Opdrachtgever Stadsregio Amsterdam Contactpersoon Mette Vernooij, Yara Jansen Projectnummer P33620 Datum 3 november 2016 Auteurs Steven Kromhout; Steven.Kromhout@RIGO.nl; Geert van der Wilt; Geert.vander.Wilt@RIGO.nl; Sjoerd Zeelenberg; Sjoerd.Zeelenberg@RIGO.nl; De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij RIGO. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. RIGO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

3 Inhoud Inleiding 1 Aanleiding en onderzoeksvragen 1 Onderzoeksopzet 1 Inhoud en leeswijzer 1 Het verloten van woningen: achtergrond 3 Woonruimteverdeling in regio Amsterdam: het regionale aanbodmodel 3 De introductie van loting 3 Convenant en Huisvestingsverordening 4 De toepassing en effecten van loten 6 Toepassing van loting 6 Gebruik door woningzoekenden 8 Reacties op woningadvertenties 11 Kansen om ingeloot te worden 14 Profiel van geslaagden 16 Inschrijfduur bij verhuring 16 Weigeringen en acceptatiegraad 18 Woningzoekenden over loten 20 Hoge bekendheid en gebruik loten 20 Gebruikers en niet-gebruikers over loten 20 Algemene stellingen over loten 21 Gemeenten en corporaties over loten 23 Gemeenten aan het woord 23 Corporaties aan het woord 24 Conclusies 27 Hoe is loting de afgelopen jaren toegepast? 27 Wat zijn de effecten van loting? 28 Hoe kunnen en willen corporaties en gemeenten loting in de toekomst inzetten? 29 Eindrapport Een lot uit de loterij?

4 Inleiding Dit rapport bevat de evaluatie van loten in de woonruimteverdeling in de Stadsregio Amsterdam. In deze inleiding beschrijven we de aanleiding, vragen en onderzoeksopzet. Aanleiding en onderzoeksvragen Sinds april 2013 wordt een deel van de corporatiewoningen in de regio Amsterdam die via het regionale systeem van WoningNet worden aangeboden niet meer op basis van woon - of inschrijfduur toegewezen maar via loting. In opdracht van de Stadsregio Amsterdam (SRA) heeft een evaluatie plaatsgevonden van deze manier van woonruimteverdeling. De volgende drie onderzoeksvragen zijn geformuleerd: 1. Hoe is loting de afgelopen jaren toegepast? 2. Wat zijn de effecten van loting? 3. Hoe kunnen en willen corporaties en gemeenten loting in de toekomst inzetten? Onderzoeksopzet RIGO heeft deze evaluatie uitgevoerd aan de hand van drie onderdelen: In de eerste plaats zijn databestanden met betrekking tot verhuringen en reacties van WoningNet gebruikt. Deze geven een feitelijk beeld van hoe vaak loting is toegepast, hoe er werd gereageerd en welke effecten het verloten heeft op de kans een woning te vinden. In de tweede plaats is een enquête afgenomen onder woningzoekenden om hun ervaringen en motieven te achterhalen. Tot slot zijn rondetafelgesprekken gevoerd met (een vertegenwoordiging van) gemeenten en corporaties. De evaluatie is uitgevoerd in de periode juni tot oktober Een begeleidingsgroep 1 heeft het onderzoek begeleid. Inhoud en leeswijzer De evaluatie van het loten bestaat uit vier onderdelen: 1. In het tweede hoofdstuk vatten we de (beleidsmatige) afspraken die zijn gemaakt over het verloten van woningen samen. 2. Vervolgens gaan we in hoofdstuk drie, aan de hand van de data, in op de toepassing en de effecten van loting in de praktijk. 3. In hoofdstuk vier komen de woningzoekenden aan het woord en kijken we naar de motieven voor hun zoekgedrag en hun ervaringen met het verloten van woningen. 4. Na de woningzoekenden komen in hoofdstuk vijf de verhuurders en gemeenten aan het woord. Wat zijn hun ervaringen met het verloten van woningen en hoe zien ze de toekomst hiervan? 1 Bestaande uit Yara Jansen en Mette Vernooij (SRA), Guus Crommelin (gemeente Amsterdam), Josée Driessen (PWNR), Pieter Schipper (Ymere). Eindrapport Een lot uit de loterij? 1

5 Deze rapportage sluit af met een concluderend hoofdstuk waarin ook de onderzoeksvragen beantwoord worden. Eindrapport Een lot uit de loterij? 2

6 Het verloten van woningen: achtergrond Hoe is de invoering van loting in de regio Amsterdam in 2013 tot stand gekomen en welke beleidsmatige afspraken zijn daarover gemaakt? Woonruimteverdeling in regio Amsterdam: het regionale aanbodmodel Het huisvestingsbeleid en de woonruimteverdeling zijn in de Stadsregio Amsterdam al jarenlang een regionale aangelegenheid. Sinds 2001 maken de woningcorporaties gebruik van een regionaal aanbodsysteem: WoningNet Stadsregio Amsterdam. In de (regionale) huisvestingsverordening leggen gemeenten de (afgestemde) toewijzingsregels vast. Door middel van convenanten werden in het verleden afspraken tussen gemeenten en corporaties over de woonruimteverdeling vastgelegd 2. In het regionale aanbodmodel geldt inschrijfduur als volgordecriterium. Per aangeboden woning vormt zich dus een wachtrij: degene met de langste inschrijfduur krijgt de woning als eerste aanboden. Tot medio 2015 gold voor doorstromers hun woonduur. In reactie op de komst van de nieuwe Huisvestingswet is besloten voor alle woningzoekenden inschrijfduur te hanteren. In de afgelopen jaren is de gemiddelde inschrijfduur bij acceptatie gestaag opgelopen, zoals blijkt uit de jaarlijkse rapportages over de woonruimteverdeling die gemaakt worden door het Platform Woningcorporaties Noordvleugel Randstad (PWNR) (zie figuur 2-1). f i gu u r 2-1 O n t w ik k e l in g i n sc h r ij f d u u r ( e x c l. w o o n d u u r ) b ij a c c e p t a t ie i n j a r e n Bron: Rapportage Woonruimteverdeling SRA 2015, via De introductie van loting Een hoge (en verder oplopende) gemiddelde inschrijfduur bij verhuring is een indicatie van de populariteit van en druk op de sociale voorraad. Veel mensen vinden wachten op je beurt een eerlijk of rechtvaardig verdeelprincipe, maar het heeft ook een keer zijde. Die keerzijde is dat woningzoekenden met weinig inschrijfduur niet of nauwelijks kans maken op een woning. Het verloten van een deel van het aanbod is een middel om deze groep toch een kans te geven. 2 Met de komst van de nieuwe Huisvestingswet (ingangsdatum 1 januari 2015) is het gebruik van convenanten met toewijzingsregels niet langer toegestaan. Eindrapport Een lot uit de loterij? 3

7 In de regio Amsterdam is voor 2013 al op beperkte schaal geëxperimenteerd met loting. In 2007 introduceerden drie woningcorporaties gezamenlijk De Woonversnelling. Dit was een aparte module binnen het regionale aanbodsysteem, waarin doorstromers de kans werd geboden om mee te loten voor een sociale huurwoning van één van de experimentcorporaties. Na gebleken succes werd eind 2009 de tweede fase van De Woonversnelling gestart. Het experiment liep tot 1 april In 2012 werd besloten tot een bredere invoering van loting. Het belangrijkste doel was: kansen bieden aan de zogenaamde spoedzoeker. Zie ook het artikel in Nul20 van begin 2013 (figuur 2-2). Spoedzoekers zijn woningzoekenden die snel een woning nodig hebbe n, maar niet in aanmerking komen voor urgentie, en door de oplopende inschrijfduur in het aanbodmodel niet of nauwelijks een woning kunnen vinden. f i gu u r 2-2 S c r e e n s h o t va n e e n a r t i k e l o ver lot in g in N u l2 0 Bron: gaan loten om een woning. Convenant en Huisvestingsverordening Het formele besluit om sociale huurwoningen te verloten is genomen door de Regioraad op 18 december Op die dag is het Convenant Woonruimteverdeling 2013 vastgesteld. In dat convenant is het volgende opgenomen 3 : In de SRA wordt gestreefd jaarlijks gemiddeld 15% van het beschikbare woningaanbod aan te bieden door middel van de lotingsmodule. Het overige aanbod van woonruimte komt beschikbaar door middel van de aanbodmodule. In iedere gemeente wordt jaarlijks ten hoogste 20% van de beschikbaar komende w oonruimte aangeboden door middel van de lotingmodule. De percentages zijn bedoeld om te voorkomen dat een te groot deel wordt verloot: toewi j- zing op basis van inschrijfduur moet (in omvang) het belangrijkste criterium blijven. Uit de toelichting blijkt dat gemeenten en corporaties nadere afspraken kunnen maken over het lokale aanbod in de lotingsmodule en dat deze neutraal wordt ingericht. Met dat laatste 3 Artikel 3, lid 5&6. Eindrapport Een lot uit de loterij? 4

8 wordt bedoeld dat meerdere groepen woningzoekenden kunnen worden bediend. De intentie is om voor starters kleine woningen te verloten en ook voor doorstomers geschikt aanbod te verloten. Per 1 juli 2015 is de nieuwe Regionale Huisvestingsverordening SRA (2013) ingegaan. Die verordening is aangepast omdat de nieuwe Huisvestingswet niet langer de mogelijk heid biedt toewijzingsregels in een convenant vast te leggen. In de verordening is het volgende opgenomen ten aanzien van loting 4 : Bij loting wordt door de corporatie [ ] bepaald in welke volgorde de aan de loting deelnemende woningzoekenden voor de huisvestingsvergunning in aanmerking komen. Daarbij heeft elke woningzoekenden een gelijke kans op elke plek in de totale rangorde. Per kalenderjaar wordt in de gehele regio op ten hoogste 15% en per gemeente op ten hoogste 20% van door corporaties te huur aangeboden woonruimten het rangordecriterium loting toegepast. Verschillen in formulering Wat opvalt is dat de formulering in het convenant en de verordening niet gelijk zijn. Ze verschillen op een aantal punten. Ten eerste heeft het convenant betrekking op de zelfstandige huurwoningen met een huurprijs tot de liberalisatiegrens van de corporaties die aangesloten zijn bij PWNR, terwijl de Huisvestingsverordening betrekking heeft op alle corporaties in de regio Amsterdam. In de tweede plaats stelt het convenant dat het overige aanbod, naast het percentage dat wordt verloot, beschikbaar komt via de aanbodmodule. Deze formulering suggereert dat woningen die niet via het regionale advertentiesysteem worden aangeboden (bijvoorbeeld directe bemiddeling) buiten beschouwing worden gelaten bij de berekening van het percentage lotingwoningen. De Huisvestingsverordening stelt daarentegen dat het percentage lotingwoningen betrekking heeft op alle door corporaties te huur aangeboden woonruimten en dus niet alleen op geadverteerde woningen. Ten derde wordt het regionale percentage van 15% toewijzing via loting in het convenant als streefpercentage genoemd en in de Huisvestingsverordening als maximum. De gedachte achter een streefpercentage was dat loting een substantieel deel van het aanbod zou moeten beslaan om effect te kunnen sorteren voor spoedzoekers. 4 Artikel 2.4.8, lid 2 & 3. Eindrapport Een lot uit de loterij? 5

9 De toepassing en effecten van loten In dit hoofdstuk bekijken we op basis van cijfers uit de woonruimteverdeling hoe loten in de afgelopen jaren is toegepast en wat de effecten zijn geweest. De data die voor dit hoofdstuk zijn gebruikt, zijn afkomstig van WoningNet en hebben betrekking op de periode 1 januari 2013 tot 1 augustus In de praktijk worden ook corporatiewoningen buiten WoningNet om verhuurd, bijvoorbeeld bij tijdelijke verhuur. Deze verhuringen blijven in dit onderzoek buiten beschouwing. Sinds 2016 bieden Intermaris en Wooncompagnie hun woningen aan via Woonmatch Waterland. Ook deze woningen blijven hier buiten beeld. De analyses hebben alleen betrekking op de woonruimteverdeling via WoningNet. Bij de analyses maken we onderscheid tussen drie modellen: het aanbodmodel (regulier), loting en loten voor doorstromers. Het aanbodmodel en loting zijn toegankelijk voor alle woningzoekenden, loten voor doorstromers is alleen voor doorstromers. Na de invoering van de Huisvestingswet is het loten voor doorstromers per 1 juli 2015 afgeschaft. Toepassing van loting In de onderzochte periode, van 2013 tot en met de eerste helft van 2016, zijn door de corporaties in de Stadsregio Amsterdam woningen via loting toegewezen, waarvan 351 alleen voor doorstromers toegankelijk waren. In totaal gaat om 10% van alle geadverteerde woningen en 8% van alle woningen die via WoningNet toegewezen zijn, inclusief directe bemiddeling. Deze percentages liggen ruim onder het regionale streefpercentage van 15%. In tabel 3-1 zijn deze cijfers uitgesplitst per jaar. Loting is in april 2013 ingevoerd, waardoor de percentages in dat jaar lager liggen dan in de jaren daarna. Sinds 2014 was ca. 12% van de geadverteerde woningen en 8% van alle via WoningNet toegewezen woningen een lotingwoning. Verder valt op dat het aandeel directe bemiddelingen flink is toegenomen. In 2015 en de eerste helft 2016 ging het om een derde van de toewijzingen via WoningNet. t ab e l 3-1 A a n t a l t o e w ijzing e n p e r j a a r p e r m o d e l, t / m 1 e h e l f t Jaar aanbod loting loten voor doorstromers totaal geadverteerd % loting van geadverteerd directe bemiddeling totaal WoningNet % loting van WoningNet % % % % % % 2016 (1e helft) % % totaal % % In tabel 3-2 is per gemeente in de Stadsregio Amsterdam te zien hoeveel toewijzingen in de onderzochte periode hebben plaatsgevonden en via welk model de toewijzingen zijn gedaan. In vier gemeenten is minimaal 10% van de geadverteerde woningen via loting toegewezen. In Aalsmeer was dit zelfs 23%. Wormerland is de enige gemeente waarin in de onderzochte periode geen enkele woning via loting is toegewezen. In tien gemeenten is gebruik gemaakt van loten voor doorstromers. Eindrapport Een lot uit de loterij? 6

10 t ab e l 3-2 A a n t a l t o e w ijzing e n p e r g e m e e n t e p e r m o d e l, t /m 1 e h e lf t Gemeente aanbod loting loten voor doorstromers totaal geadverteerd % loting van geadverteerd directe bemiddeling totaal WoningNet % loting van WoningNet Aalsmeer % % Amstelveen % % Amsterdam % % Beemster % % Diemen % % Edam-Volendam % % Haarlemmermeer % % Landsmeer % % Oostzaan % % Ouder-Amstel % % Purmerend % % Uithoorn % % Waterland % % Wormerland % % Zaanstad % % Totaal % % In tabel 3-3 is te zien welke woningcorporaties woningen hebben verloot. Kleine corporaties ontbreken in deze tabel. Deze hebben niet of nauwelijks woningen via loting of loten voor doorstromers toegewezen. Van de grotere corporaties hebben Stadgenoot, Woonzorg Nederland en Wormerwonen ervoor gekozen om geen woningen te verloten. Eigen Haard en Rochdale zijn samen verantwoordelijk voor meer dan de helft van de lotingwoningen. t ab e l 3-3 A a n t a l t o e w ijzing e n p e r ver h u u r d e r p e r mod e l, t /m 1 e h e lf t aanbod loting loten voor doorstromers totaal Corporatie aantal % aantal % aantal % aantal % De Alliantie % 28 3% 7 1% % De Key % % 3 0% % Eigen Haard % % 160 3% % Intermaris % 42 6% 16 2% % Parteon % 174 8% 77 4% % Rochdale % % 25 1% % Stadgenoot % 0 0% 1 0% % ZVH % 60 8% 11 2% % Wooncompagnie % 41 7% 21 4% % Woonzorg Nederland % 0 0% 0 0% % Wormerwonen % 0 0% 0 0% % Ymere % 235 6% 30 1% % Totaal % % 351 2% % Kenmerken toegewezen woningen In tabel 3-4 zijn de kenmerken van de toegewezen woningen per model weergegeven. Uit de tabel wordt duidelijk dat een specifiek deel van het woningaanbod veel verloot is in vergelijking met de reguliere toewijzingen via het aanbodmodel. Relatief veel lotingwoningen zijn portiekwoningen, hebben 1 of 2 kamers, zijn gebouwd tussen 1950 en 1990, zijn niet groter dan 60 vierkante meter en hebben een huurprijs tot de 1 e aftoppingsgrens. Bij toewijzingen via loten voor doorstromers zien we veel meer grondgebonden, grotere en duurdere woningen. Eindrapport Een lot uit de loterij? 7

11 t ab e l 3-4 A a n t a l t o e w i j z i n g e n n a a r w o n in g k e n m e r k e n p e r m o d e l, t / m 1 e h e lft aanbod loting loten voor doorstromers totaal aantal % aantal % aantal % aantal % Woningtype Benedenwoning % % 32 9% % Bovenwoning % % 47 13% % Eengezinswoning % 56 3% % % Galerijwoning % % 83 24% % Maisonnette 464 2% 34 2% 17 5% 498 2% Overig 529 3% 41 2% 2 1% 570 2% Portiekwoning % % 59 17% % Aantal kamers 1 of 2 kamers % % 55 16% % 3 kamers % % % % 4 kamers % % % % 5 of meer kamers 441 2% 7 0% 10 3% 448 2% Bouwjaar tot % % 77 22% % 1950 tot % % % % 1970 tot % % % % vanaf % 148 7% 32 9% % Oppervlakte tot 60 m % % % % 60 tot 80 m % % % % vanaf 80 m % 10 0% 5 1% 518 2% Huurprijsklasse tot kwal.kortingsgrens % 178 9% 3 1% % tot 1e aftop.grens % % 55 16% % tot 2e aftop.grens % % 95 27% % tot huurprijsgrens % % % % vanaf huurprijsgrens 277 1% 52 2% 10 3% 329 1% Totaal % % % % Gebruik door woningzoekenden In deze paragraaf gaan we in op het gebruik van de lotingmodule door woningzoekenden. Eerst bekijken we hoe de groep woningzoekenden die op lotingadvertenties reageert is samengesteld en hoe deze groep zich verhoudt tot de groep woningzoekenden die op reguliere advertenties reageert. Ook kijken we in hoeverre woningzoekenden gebruik maken van één of van meerdere systemen. Actief woningzoekenden Naar achtergrondkenmerken bestaan er weinig verschillen in actief woningzoekenden die gebruik hebben gemaakt van het aanbodmodel en van het lotingmodel. Onder actief woningzoekenden die gebruik hebben gemaakt van het lotingmodel is het aandeel jongeren tot 25 jaar, het aandeel alleenstaanden en het aandeel starters wat groter dan onder actief woningzoekenden die gebruik hebben gemaakt van het aanbodmodel. Tussen de achtergrondkenmerken van actieven die gebruik hebben gemaakt van het aanbodmodel of het lotingmodel enerzijds en actieven die gebruik hebben gemaakt van loten voor doorstromers anderzijds zijn die verschillen groter. Die worden voornamelijk verklaard door het feit dat loten voor doorstromers was bedoeld voor doorstromers. Die zijn vaak al wat ouder, zijn minder vaak alleenstaand, hebben wat vaker een hoger inkomen. In figuur 3-1 is ter illustratie per model de leeftijdsopbouw weergegeven. De cijfers hebben betrekking op het jaar 2015, het meest recente volledige jaar. In 2015 waren er ruim woningzoekenden actief op zoek naar een woning in de Stadsregio Amsterdam. Eindrapport Een lot uit de loterij? 8

12 f i gu u r 3-1 S a m e n st e l l in g a c t ief w o n i n g z o e k e n d e n p e r m o d e l n a a r l e e f t ij d, % 50% 40% 30% 20% 10% 0% jonger dan 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 jaar en ouder aanbod loting loten voor doorstromers In figuur 3-2 is de samenstelling van de actief woningzoekenden in 2015 nogmaals te zien, maar nu uitgesplitst naar de inschrijfduur die zij hebben opgebouwd. Hierin is bij doorstromers ook de woonduur meegenomen. Bij loting heeft een relatief groot deel van de woningzoekenden nog weinig inschrijfduur, maar de verschillen met het aanbodmodel zijn kleiner dan verwacht. f i gu u r 3-2 S a m e n st e l l in g a c t ief w o n i n g z o e k e n d e n p e r m o d e l n a a r i n sc h r ij f d u u r ( i n c l. w o o n - du u r ), % 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% tot 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 20 jaar vanaf 20 jaar aanbod loting loten voor doorstromers Gebruik van de modellen Een meerderheid van de actief woningzoekenden beperkt zich niet tot het gebruik van één model, maar reageert op woningen die via de verschillende modellen worden geadvertee rd figuur 3-3). Alleen in 2013, toen pas vanaf het tweede kwartaal woningen werden verloot, was hier nog geen sprake van. Na het gebruik van een combinatie van modellen maken de meeste actief woningzoekenden alleen gebruik van het aanbodmodel. Sinds 2013 neemt het aandeel actieven dat alleen gebruikmaakt van het lotingmodel jaarlijks toe. Het aandeel woningzoekenden dat alleen gebruikmaakte van loten voor doorstromers is te verwaarlozen. Eindrapport Een lot uit de loterij? 9

13 f i gu u r 3-3 G e b r u i k va n d e m o d e l len d o o r a c t ie f w o n in g z o e k e n d e n p e r j a a r % 2% 42% % 4% 56% alleen aanbod alleen loting % 6% 59% alleen loten voor doorstromers combinatie % 9% 56% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Het zijn vooral oudere woningzoekenden die alleen van het aanbodmodel gebruik maken. Hoe jonger de woningzoekende, hoe hoger het aandeel dat van een combinatie van modellen gebruik maakt of alleen het lotingmodel gebruikt. Naar inschrijfduur (incl. woonduur) zien we dat woningzoekenden met een inschrijfduur van 10 jaar of langer veel vaker alleen gebruikmaken van het aanbodmodel dan van een ander model of een combinatie van modellen (zie figuur 3-4). f i gu u r 3-4 G e b r u i k va n d e m o d e l len d o o r a c t ie f w o n in g z o e k e n d e n n a a r i n sc h r i j f d u u r ( inc l. w o o n d u u r ), tot 2 jaar 28% 5% 68% 2 tot 5 jaar 25% 5% 70% alleen aanbod 5 tot 10 jaar 31% 2% 67% alleen loting alleen loten voor doorstromers 10 tot 20 jaar 59% 1% 40% combinatie vanaf 20 jaar 84% 0% 16% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Reacties per woningzoekende Wekelijks kunnen woningzoekenden in de regio Amsterdam via WoningNet reageren op maximaal twee woningen uit het reguliere aanbod en op twee lotingwoningen. In de praktijk maken woningzoekenden beperkt gebruik van deze mogelijkheden. In 2015 reageerden actief woningzoekenden gemiddeld op 13,6 woningen: 8,1 via het aanbodmodel en 5,4 via loting, In figuur 3-5 zijn deze gemiddelden uitgesplitst naar opgebouwde inschrijfduur (incl. woonduur). Opvallend is dat actief woningzoekenden met weinig opgebouwde inschrijfduur relatief weinig reageren op lotingwoningen en vaker reageren via het aanbodmodel. Deze groep maakt in het aanbodmodel op grond van hun inschrijfduur nog weinig kans, terwijl ze bij loting evenveel kans maken als andere woningzoekenden. Eindrapport Een lot uit de loterij? 10

14 gem. aantal reacties f i gu u r 3-5 G e m id d e ld a a n t a l r e a c t ies per a c t ie f w o n in g z o e k e n d e p e r m o d e l n a a r o p g e b o u w d e in sc h r ijf d u u r ( inc l. w o o n d u u r ), in tot 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 20 jaar vanaf 20 jaar aanbod loting loten voor doorstromers In figuur 3-6 is per model de spreiding van het aantal reacties per woningzoekende afgebeeld. De verdeling van het aantal reacties is bij loting ongeveer hetzelfde als bij het aanbodmodel. Zestig procent van de woningzoekenden die in 2015 gebruikgemaakt hebben van het lotingmodel heeft op minder tien lotingwoningen gereageerd en twintig procent reageerde op 25 lotingwoningen of meer. In 2015 zijn slechts weinig woningen via loten voor doorstromers aangeboden, waardoor het aantal reacties op die woningen klein is. f i gu u r 3-6 A c t ief w o n i n g z o e k e n d e n p e r m o d e l n a a r a a n t a l reac t ie s, % 40% 30% 20% 10% 0% 1 reactie 2 tot 5 reacties 5 tot 10 reacties 10 tot 25 reacties 25 reacties aanbod loting loten voor doorstromers Reacties op woningadvertenties In deze paragraaf kijken we naar het gemiddeld aantal reacties op woningadvertenties, waarbij we een onderscheid maken naar lotingadvertenties, reguliere advertenties en loten voor doorstromers-advertenties en dit uitsplitsen naar gemeente en een aantal woningkenmerken. In de periode 2013 tot en met de eerste helft van 2016 zijn in de Stadsregio Amsterdam ruim woningadvertenties geplaatst waarop door woningzoekenden één of meer goede reacties zijn geplaatst. Gemiddeld kwamen er in deze periode 238 goede reacties per woningadvertentie. Eindrapport Een lot uit de loterij? 11

15 f i gu u r 3-7 G e m id d e l d a a n t a l reac t ie s p e r m o d e l p e r j a a r, t / m 1 e h e lft aanbod loting loten voor doorstromers In figuur 3-7 is het gemiddeld aantal reacties per model per jaar weergegeven. Hieruit valt op te maken dat het gemiddeld aantal reacties op woningadvertenties elk jaar toeneemt en per model sterk verschilt: op lotingadvertenties kwamen gemiddeld ongeveer 5 keer zoveel reacties als op reguliere advertenties. Op loten voor doorstromers -advertenties kwamen gemiddeld veel minder reacties dan op normale lotingadvertenties, omdat alleen doorstromers hierop mochten reageren (zie tabel 3-5 voor een compleet overzicht). t ab e l 3-5 A a n t a l a d vertenties en g e m i d d e ld a a n t a l rea c t ies n a a r w o n in g k e n m e r k e n p e r m o d e l, t / m 1 e h e lft loten voor aanbod loting doorstromers totaal aantal gem. aantal aantal gem. aantal aantal gem. aantal aantal gem. aantal advertenties reacties advertenties reacties advertenties reacties advertenties reacties Woningtype Benedenwoning Bovenwoning Eengezinswoning Galerijwoning Maisonnette Overig Portiekwoning Aantal kamers 1 of 2 kamers kamers kamers of meer kamers Bouwjaar tot tot tot vanaf Oppervlakte tot 60 m tot 80 m vanaf 80 m Totaal Eindrapport Een lot uit de loterij? 12

16 Naar woningtype zien we bij reguliere advertenties en lotingadvertenties een zelfde reactiepatroon: gemiddeld de minste reacties op galerijwoningen en de meeste op eengezinswoningen, maisonnettes en portiekwoningen. Naar aantal kamers is er wel een vers chil: bij reguliere advertenties kwamen gemiddeld de meeste reacties op 5 of meer kamerwoningen, bij lotingwoningen juist op 3 kamerwoningen. Naar bouwjaar bestaan geen grote verschillen in het reactiepatroon, naar oppervlakte tenslotte is bij de lotingadv ertenties weinig verschil te zien, terwijl bij de reguliere advertenties gemiddeld de meeste reacties kwamen op de grootste woningen. In tabel 3-6 is per gemeente in de Stadsregio Amsterdam het gemiddeld aantal reacties per model weergegeven. Met uitzondering van Aalsmeer kwamen in alle gemeenten gemiddeld veel meer reacties op lotingadvertenties dan op reguliere advertenties en loten voor doorstromers-advertenties. In Amsterdam, Ouder-Amstel, Purmerend en Zaanstad bedroeg het verschil tussen het aantal reacties op lotingadvertenties en reguliere advertenties gemiddeld meer dan 500. t ab e l 3-6 A a n t a l a d vertenties en g e m i d d e ld a a n t a l rea c t ies per g e m e e n t e p e r m o d e l, t / m 1 e h e lft loten voor aanbod loting doorstromers totaal aantal gem. aantal aantal gem. aantal aantal gem. aantal aantal gem. aantal advertenties reacties advertenties reacties advertenties reacties advertenties reacties Aalsmeer Amstelveen Amsterdam Beemster Diemen Edam-Volendam Haarlemmermeer Landsmeer Oostzaan Ouder-Amstel Purmerend Uithoorn Waterland Wormerland Zaanstad Totaal In figuur 3-8 is het aantal reacties per lotingwoning in kaart gebracht op wijkniveau. In Amsterdam-West en Amsterdam-Noord lag het gemiddelde aantal reacties op lotingwoningen het hoogst. Eindrapport Een lot uit de loterij? 13

17 f i gu u r 3-8 G e m id d e ld a a n t a l r e a c t ies o p lo t in g w o n i n g e n, p e r w ij k, t / m 1 e h e l f t Kansen om ingeloot te worden De grote vraag is in hoeverre woningzoekenden in de regio Amsterdam kans maken om via de lotingmodule een woning te vinden. En hoe die kans zich, bij verschillende soorten woningzoekenden, verhoudt tot hun kansen in het reguliere aan bodmodel. Biedt de lotingmodule voor de beoogde doelroepen een redelijke (extra) kans op een woning of is de kans om ingeloot te worden zo klein dat het de moeite om te reageren niet loont? De statistische kans om via loting een woning te vinden wordt bepaald door a) hoe vaak een woningzoekende op lotingwoningen reageert en b) hoeveel andere woningzoekenden op diezelfde woningen reageren. Anders gezegd: woningzoekenden maken meer kans naarmate ze vaker op lotingwoningen reageren en op minder populaire woningen reageren. In 2015 kwamen in de regio Amsterdam gemiddeld goede reacties per woning die via loting (voor iedereen) werd aangeboden. Dat betekent dat de kans om ingeloot te worden en als eerste de woning aangeboden te krijgen per reactie 0,09% (= 1/1.094) was. Per week konden woningzoekenden op maximaal twee lotingwoningen reageren, dus 104 reacties per jaar. Als een woningzoekende in 2015 maximaal gebruik zou hebben gemaakt van de mogelijkheden om op lotingwoningen te reageren, zou die dus 104 kee r een kans van gemiddeld 0,09% hebben gehad. Met behulp van kansberekening kan berekend worden dat de kans dat deze woningzoekende in 2015 ten minste één keer op de eerste plek zou eindigen 9,1% is. In de bovenstaande berekening wordt uitgegaan van het gemiddelde aantal reacties van alle lotingwoningen in de regio Amsterdam. Zoals we eerder gezien hebben, verschilt het aantal reacties echter per gemeente en soort woning. In tabel 3-7 is te zien dat in 2015 de kans om Eindrapport Een lot uit de loterij? 14

18 cumulatieve kans op plaats 1 ingeloot te worden per reactie het grootst was in Aalsmeer (0,53%) en het kleinst in Amsterdam (0,08%). In Amsterdam werden wel veel meer lotingwonin gen aangeboden dan in de overige gemeenten. Woningzoekenden die maximaal hebben gereageerd op lotingwoningen hadden daardoor in Amsterdam meer kans om minstens één keer ingeloot te worden (7,7 %) dan bijvoorbeeld in Amstelveen (5,9 %). De grootste kans om via loting een woning te vinden hadden woningzoekenden in Uithoorn: wie in 2015 op alle 38 lotingwoningen heeft gereageerd had een kans van 12,6% om ten minste één keer op de eerste plek te eindigen. t ab e l 3-7 K a n s o m p l a a t s 1 t e k o m e n b i j lo t in g ( vo o r iedereen), p e r g e m e e n t e, Gemeente aangeboden woningen gem. reacties per woning kans per reactie max. aantal reacties cumulatieve kans 2015 Aalsmeer ,53% 20 10,08% Amstelveen ,16% 38 5,87% Amsterdam ,08% 104 7,69% Beemster 1 x x x x Diemen ,12% 14 1,66% Edam-Volendam 1 x x x x Haarlemmermeer ,39% 17 6,44% Landsmeer 2 x x x x Ouder-Amstel ,10% 9 0,87% Purmerend ,12% 20 2,29% Uithoorn ,35% 38 12,60% Zaanstad ,11% 63 6,69% Regio Amsterdam ,09% 104 9,07% In de praktijk maken slechts weinig woningzoekenden maximaal gebruik van de mogelijkheid om op lotingwoningen te reageren. In figuur 3-9 is te zien wat dit betekent voor hun kansen. Wie niet op 104 maar op 25 lotingwoningen per jaar in de regio Amsterdam reageert, heeft een kans van 2,3% om in dat jaar ingeloot te worden. Wie zich bovendien beperkt tot woningen in Amsterdam heeft een nog kleinere kans (1,9%). Om een cumulatieve kans van 10% te maken moeten woningzoekenden in Amsterdam 137 keer reageren. Wie reageert op willekeurige lotingwoningen buiten Amsterdam heeft deze kans veel eerder: na 67 reacties. f i gu u r 3-9 R e la t ie t u sse n a a n t a l r e a c t ie s o p l o t in g w o n in g e n e n d e c u m u la t ieve k a n s o m o p pl aa t s 1 t e e i n d ige n, o p b a s i s va n r e a c t ie s i n , p e r g e b ie d 25% 20% Amsterdam Overig SRA 15% 10% 5% 0% aantal reacties Eindrapport Een lot uit de loterij? 15

19 Profiel van geslaagden In woningen die via loting zijn toegewezen zijn, ten opzichte van reguliere toewijzingen, relatief veel vaker starters, woningzoekenden jonger dan 35 jaar, eenpersoonshuishoudens en woningzoekenden met een inkomen van maximaal per jaar geslaagd. B ij loten voor doorstromers zien we uiteraard (vrijwel) alleen maar doorstromers en relatief meer woningzoekenden tussen de 25 en 35 jaar en meerpersoonshuishoudens. Zie ook tabel 3-8. t ab e l 3-8 A a n t a l t o e w ijzing e n n a a r k e n m e r k e n g e s la a g d e n p e r m o d e l, t / m 1 e h e lf t aanbod loting loten voor doorstromers totaal aantal % aantal % aantal % aantal % Woningmarktstatus starter % % 6 2% % doorstromer % 194 9% % % Leeftijd jonger dan 25 jaar % % 34 10% % 25 tot 35 jaar % % % % 35 tot 45 jaar % % 71 20% % 45 tot 55 jaar % 160 8% 33 9% % 55 jaar en ouder % 80 4% 6 2% % Huishoudgrootte 1 persoon % % % % 2 personen % % % % 3 personen % 165 8% 75 21% % 4 personen 977 5% 41 2% 26 7% % 5 of meer personen 461 2% 6 0% 11 3% 478 2% Inkomen per jaar tot % % % % tot % % % % tot % % 83 15% % tot % 11 1% 1 1% 422 2% of meer 104 0% 0 0% 0 0% 104 0% Totaal % % % % Van de geslaagde woningzoekenden via loting komt meer dan 90% uit de Stadsregio Amsterdam. Bij de reguliere toewijzingen is dat 94%, bij toewijzingen via loten voor doorstromers 99%. Bij loting zien we het hoogste aandeel geslaagden van buiten de Stadsregio Amsterdam: 9%. Inschrijfduur bij verhuring In tabel 3-9 is per gemeente de opgebouwde inschrijfduur (incl. woonduur) van de geslaagde woningzoekenden te zien. Daarbij laten we verhuringen met urgentie of een medische indicatie buiten beschouwing. Gemiddeld hadden de woningzoekenden die via loting (voor iedereen) een woning hebben gevonden een inschrijfduur opgebouwd van 3,7 jaar. Dit cijfer ligt ver onder het gemiddelde bij het aanbodmodel (13,1 jaar). Bij loten voor doorstromers lag de gemiddelde inschrijfduur (in dit geval: woonduur) op 4,9 jaar. In alle gemeenten lag de gemiddelde inschrijfduur bij loting onder de vijf jaar, terwijl de inschrijfduur bij verhuring in het aanbodmodel meer dan tien jaar bedraagt. De cijfers over de inschrijfduur bij verhuring wekken de suggestie dat woningzoekenden bij loting eerder aan de beurt komen dan bij het aanbodmodel. Daa rbij moeten we niet vergeten dat hier alleen de inschrijfduur van geslaagde woningzoekenden wordt getoond: woningzoekenden die geen woning hebben gevonden, blijven zo buiten beeld. Omdat inschrijfduur geen rol speelt bij loting, kunnen woningzoekenden bij loting in theorie eindeloos reageren zonder ooit een woning aangeboden te krijgen. Eindrapport Een lot uit de loterij? 16

20 t ab e l 3-9 G e m id d e l d e i n sc h r i j f d u u r ( i n c l. w o o n d u u r ) va n g e s la a g d e w o n i n g z o e k e n d e n b ij verhu - r in g (exc l. u r g e n t ie e n m e d i sc h e i n d ic a t ie) p e r g e m e e n t e ( w o n i n g ) e n m o d e l, t / m 1 e h e l f t 2016 aanbod loting loten voor doorstromers Gemeente gemiddelde aantal gemiddelde aantal gemiddelde aantal Aalsmeer 14, ,9 67 4,3 18 Amstelveen 15, ,2 66 5,5 21 Amsterdam 12, , ,9 148 Beemster 17,8 28 x 4 0 Diemen 15, ,5 20 x 1 Edam-Volendam 17,0 44 2,6 7 x 3 Haarlemmermeer 16, ,0 42 5,6 8 Landsmeer 10,6 151 x 2 0 Oostzaan 24,4 12 x 1 0 Ouder-Amstel 11, , Purmerend 15, ,8 78 6,4 33 Uithoorn 12, ,9 86 4,7 16 Waterland 15, ,4 6 x 1 Wormerland 13, Zaanstad 12, , ,4 102 Totaal 13, , ,9 351 Om een goed beeld te krijgen van de inschrijfduur bij verhuring is het van belang om niet alleen te kijken naar gemiddelden maar ook naar de spreiding. In figuur 3-10 is de inschrijfduur bij verhuring ingedeeld in klassen. Per model tellen de percentages op tot 100%. Bij loting (voor iedereen of alleen voor doorstromers) speelt de inschrijfduur geen rol bij de toewijzing. Daarom vormt de spreiding van de inschrijfduur een afspiegeling van de opgebouwde inschrijfduur van de actief woningzoekenden (zie figuur 3-2). Bij het aanbodmodel is de inschrijfduur doorslaggevend bij de toewijzing, waardoor vooral woningzoekenden met veel opgebouwde inschrijfduur geslaagd zijn. f i gu u r 3-10 O p g e b o u w d e in s c h r ij f d u u r ( i n c l. w o o n d u u r ) i n k la s sen v a n g e s la a g d e w o n i n g z o e - k e n d e n b ij verhu r i n g ( e x c l. u r g e n t ie e n m e d isc h e in d ic a t i e ) p e r m o d e l, t / m 1 e h e lf t % 40% 30% 20% 10% 0% tot 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar vanaf 20 jaar aanbod loting loten voor doorstromers Eindrapport Een lot uit de loterij? 17

21 Weigeringen en acceptatiegraad Na sluiting van de reactietermijn wordt op basis van de volgordecriteria bepaald welke woningzoekende de geadverteerde woning als eerste krijgt aangeboden. De woning wordt niet altijd door de eerste kandidaat geaccepteerd. Ook komt het voor dat kandidaten niet aan alle voorwaarden voldoen. Daarom worden vaak meerdere kandidaten tegelijk uitgenodigd om de woning te komen bezichtigen, waarna zij kunnen aangeven of ze de aanbieding willen accepteren of weigeren. De verwachting vooraf was dat kandidaten bij woningen die verloot worden minder zouden weigeren dan bij woningen die op basis van inschrijfduur worden toegewezen. In de eerste plaats omdat vooral spoedzoekers, die minder kritisch zijn, gebruik zouden maken van loten. Ten tweede omdat het bij loten minder zeker is dat een volgende reactie opnieuw tot een aanbieding leidt. Om deze verwachting te toetsen kijken we eerst naar het originele rangordenummer van de geslaagde woningzoekenden. Kandidaten die in de analyseperiode een woning in de regio Amsterdam accepteerden stonden aanvankelijk gemiddeld op de negende plaats. Dit gemiddelde verschilt sterk per model: in het aanbodmodel was het gemiddelde rangordenummer van de geslaagde woningzoekende 9,5, bij loting 2,5 en bij loten voor doorstromers 5,4. In de gemeente Amsterdam zijn de verschillen nog groter, zoals te zien is in tabel t ab e l 3-10 G e m id d e lde r a n g o r d e n u m m e r g e s la a g d e k a n d id a a t, p e r g e m e e n t e ( w o n i n g ) e n m o - del, t / m 1 e h e lf t aanbod loting loten voor doorstromers Gemeente gemiddelde aantal gemiddelde aantal gemiddelde aantal Aalsmeer 6, ,8 67 7,0 18 Amstelveen 7, ,9 66 7,0 21 Amsterdam 11, , ,8 148 Beemster 4,6 82 x 4 0 Diemen 9, ,6 20 x 1 Edam-Volendam 4, ,7 7 x 3 Haarlemmermeer 5, ,5 42 3,4 8 Landsmeer 6,9 167 x 2 0 Oostzaan 5,4 12 x 1 0 Ouder-Amstel 6, , Purmerend 6, ,5 78 3,8 33 Uithoorn 8, ,3 86 4,1 16 Waterland 7, ,5 6 x 1 Wormerland 4, Zaanstad 8, , ,9 102 Totaal 9, , ,4 351 Om een beter beeld te krijgen van het effect van loting op het acceptatiegedrag van woningzoekenden zoomen we nader in op de weigeringen door woningzoekenden. Aanbiedingen die zijn afgebroken omdat de kandidaten niet aan de voorwaarden voldoen, laten we daarbij buiten beschouwing. Kandidaten die niet (op tijd) op de aanbieding hebben gereageerd of geen gegevens hebben aangeleverd rekenen we wel mee bij de weigeringen. Zo bezien zijn corporatiewoningen in de regio Amsterdam gemiddeld 7,4 keer geweigerd voordat ze geaccepteerd werden. In het aanbodmodel ligt dit gemiddelde met 8,1 weigeringen wederom Eindrapport Een lot uit de loterij? 18

22 veel hoger dan bij loting (1,5) en loten voor doorstromers (3,9). Dat betekent dat kandidaten die bij loting een aanbieding krijgen, de woning inderdaad vaker accepteren: bij loting bedroeg de acceptiegraad 41%, bij loten voor doorstromers 21% en b ij het aanbodmodel slechts 11% 5. De hoge acceptatiegraad bij loting wordt deels verklaard door het feit dat bij loting relatief veel woningen worden aangeboden aan kandidaten met weinig inschrijfduur. In figuur 3-11 is te zien dat woningzoekenden met weinig opgebouwde inschrijfduur vaker een aanbieding accepteren (als ze de kans hebben) dan woningzoekenden met veel inschrijfduur. Dat geldt zowel bij woningen die verloot worden als bij woningen die via het aanbodmodel worden toegewezen. De relatief lage inschrijfduur bij loting kan de hogere acceptatiegraad niet helemaal verklaren. De figuur laat namelijk ook zien dat woningzoekenden met een vergelijkbare inschrijfduur bij loting vaker een woning accepteren dan wanneer die via het aanbodmodel is toegewezen. De meest waarschijnlijke verklaring hiervoor is dat een aanbieding bij loting meer voelt als een eenmalige kans (een lot uit de loterij) da n bij het aanbodmodel, waarin de kans op een woning steeds verder toeneemt. f i gu u r 3-11 A c c e p t a t i e g r a a d v a n w o n i n g z o e k e n d e n n a a r o p g e b o u w d e in sc h r ij f d u u r ( i n c l. w o o n - du u r ) p e r m o d e l, t / m 1 e h e l f t % 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% tot 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar vanaf 20 jaar aanbod loting loten voor doorstromers 5 Deze cijfers zijn niet in een tabel of figuur opgenomen. Eindrapport Een lot uit de loterij? 19

23 Woningzoekenden over loten Wat zijn de ervaringen van woningzoekenden met het verloten van woningen in de Stadsregio Amsterdam en hoe denken zij hierover? In september 2016 is door WoningNet een korte online enquête uitgezet onder woningzoekenden in de Stadsregio Amsterdam. Hiervoor zijn in totaal ingeschreven woningzoekenden benaderd die in het jaar voorafgaand aan de enquête ten minste één reactie op een woningadvertentie hebben uitgebracht én toestemming hebben gegeven om benaderd te worden voor onderzoek. De geselecteerde woningzoekenden hebben per een uitnodiging gekregen om een online enquête in te vullen. De enquête bestond uit 20 (open) vragen en stellingen. De woningzoekenden hebben twee weken de tijd gekregen om de vragenlijst in te vullen. Na afloop van het veldwerk hadden woningzoekenden de vragenlijst (gedeeltelijk) ingevuld. Dat komt neer op een respons van 12%. Hoge bekendheid en gebruik loten De bekendheid van loting onder de actief woningzoekenden is groot: 79% van de woningzoekenden die in het afgelopen jaar actief zijn geweest weet dat een deel van de vrijkomende woningen in de Stadsregio Amsterdam via loting wordt verhuurd. Van deze woningzoekenden geeft maar liefst 83% aan ook al eens gereageerd te hebbe n op een woning die verloot werd. De groep woningzoekenden die wél van het verloten van woningen afweet, maar nog nooit op een woning die verloot werd heeft gereageerd, bestaat vooral uit doorstromers (73%) en woningzoekenden van 55 jaar en ouder (51%). Veruit het grootste deel van de woningzoekenden die wel op lotingwoningen groep reageert, doet dat in combinatie met reacties op woningen die niet verloot worden. Bijna een kwart geeft aan alleen maar te reageren op woningen die verloot worden. Binnen die laatste groep zijn starters, jongeren en alleenstaanden sterk oververtegenwoordigd. Gebruikers en niet-gebruikers over loten De woningzoekenden die hebben aangegeven bekend te zijn met het verloten van vrijkomende woningen en ook al eens hebben gereageerd op dit soort aanbod, is een viertal stellingen voorgelegd. Uit de beantwoording daarvan blijkt het volgende: Ruim de helft (57%) van de woningzoekenden die op lotingwoningen reageren denkt dat loten hun enige kans is om een woning te krijgen. Een nog groter deel (60%) denkt bij loting sneller kans te maken op een aanbieding dan bij toewijzing op basis van inschrijfduur. Een grote meerderheid (64%) van de woningzoekenden die gebruikmaken van loting vindt het bij lotingwoningen moeilijker om de eigen kans in te schatten dan reguliere woningen. De meeste woningzoekenden reageren niet willekeurig op lotingwoningen: 61% reageert alleen op woningen die aan alle wensen voldoen. Zie tabel 4-1 voor een compleet overzicht. Eindrapport Een lot uit de loterij? 20

24 t ab e l 4-1 S t e ll i n g e n o ver lote n d o o r g e b r u ikers (helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens weet niet, geen Ik denk dat loten mijn enige kans is om een woning te krijgen. 57% 21% 16% 5% Ik denk dat ik door loten sneller kans maak om een woning aangeboden te krijgen dan bij toewijzing op basis van 60% 18% 17% 5% inschrijfduur. Bij woningen die verloot worden kan ik mijn kans op een woning minder goed inschatten dan bij woningen die op basis 64% 18% 13% 5% van inschrijfduur toegewezen worden. Ik reageer alleen op woningen die verloot worden als ze aan al mijn wensen voldoen. 61% 17% 21% 2% Woningzoekenden die wel bekend zijn met het verloten van woningen maar nog nooit hebben gereageerd op woningen die worden verloot, is ook een aantal stellingen over loten voorgelegd. Daaruit blijkt vooral dat deze groep woningzoekenden denkt bij woningen die aangeboden worden via inschrijfduur meer kans te maken op een woning die aan de wensen voldoet. Op de meer feitelijke stellingen wordt veel vaker neutraal of met weet niet, geen mening geantwoord, wat begrijpelijk is aangezien de stellingen zijn beantwoord door woningzoekenden die nog nooit op een te verloten woning hebben gereageerd. t ab e l 4-2 S t e ll i n g e n o ver lote n d o o r n i e t - g e b r u i k e r s Ik reageer niet op woningen die worden verloot omdat ik nauwelijks kans maak. Woningen die worden aangeboden via loting voldoen niet aan mijn wensen. Ik denk dat ik bij woningen die aangeboden via inschrijfduur meer kans maak op een woning die aan mijn wensen voldoet. (helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens weet niet, geen mening 37% 20% 20% 23% 32% 25% 17% 26% 58% 17% 14% 11% Algemene stellingen over loten Aan alle woningzoekenden is tenslotte nog een zestal stellingen over loten voorgelegd. Hieronder kort de resultaten daarvan. Zie tabel 4-3 voor alle antwoorden. 61% vind het goed dat door loting ook woningzoekenden die nog niet lang staan ingeschreven snel een kans maken op een woning. Jongeren en woningzoekenden van buiten de Stadsregio zijn het hier vaker mee eens dan ouderen en woningzoekenden die al in de Stadsregio wonen. 45% van de woningzoekenden vindt loten niet eerlijker dan toewij zen op basis van inschrijfduur. Hoe ouder de woningzoekende, hoe lager het percentage dat het eens is met de stelling en hoe hoger het percentage dat het daarmee oneens is. Een op de vijf woningzoekenden vindt dat alle of de meeste woningen in de Stadsregio Amsterdam op basis van loten toegewezen moeten worden. Een ruime meerderheid van 58% is het daar niet mee eens. Bijna 30% vindt dat woningzoekenden een woning die ze via loting aangeboden krijgen niet mogen weigeren. 50% is het daarmee oneens en vindt dus dat woningzoekenden een loting-woning mogen weigeren. 59% van de woningzoekenden is het oneens met de stelling dat alleen minder populaire woningen via loting aangeboden moeten worden. Tegelijkertijd vindt 46% dat de meest populaire woningen niet via loting aangeboden moeten worden omdat dat niet ee rlijk is voor woningzoekenden met een lange inschrijfduur. Eindrapport Een lot uit de loterij? 21

25 t ab e l 4-3 A lgeme n e ste l li n g e n o v e r l o t e n Ik vind het goed dat door loting ook woningzoekenden die nog niet lang staan ingeschreven snel kans maken op een woning. Loten is een eerlijkere manier om woningen toe te wijzen dan toewijzen op basis van inschrijfduur. Alle of de meeste sociale huurwoningen in de Stadsregio Amsterdam zouden op basis van loting toegewezen moeten worden. Woningzoekenden die een woning via loting aangeboden krijgen zouden deze niet mogen weigeren. Alleen de minder populaire woningen moeten via loting aangeboden worden. De meest populaire woningen zouden niet via loten toegewezen moeten worden omdat dit niet eerlijk is voor woningzoekenden met een lange inschrijfduur. (helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens weet niet, geen mening 61% 13% 24% 3% 28% 23% 45% 4% 21% 18% 58% 4% 28% 17% 50% 5% 19% 17% 59% 5% 46% 19% 32% 4% Eindrapport Een lot uit de loterij? 22

26 Gemeenten en corporaties over loten Hoe denken de gemeenten en woningcorporaties drie jaar na de invoer ing over loting? In twee gesprekken is met medewerkers van gemeenten en corporaties gesproken over het verloten van woningen. Het doel van de rondetafelgesprekken was om van de betrokken partijen duidelijk te krijgen hoe zij tegen het verloten van woningen aankijken en hoe zij de toekomst ervan zien. Dit hoofdstuk geeft een impressie van de twee gesprekken. Gemeenten aan het woord Op donderdag 8 september 2016 is gesproken met medewerkers van de volgende gemeenten: Amsterdam, Haarlemmermeer, Purmerend, Uithoorn en Zaanstad 6. Van de meeste andere gemeenten is via een vragenlijst input ontvangen. De toepassing van loten In alle gemeenten die bij het gesprek aanwezig waren is loten in de onderzochte periode in meer of mindere mate toegepast. Alleen de gemeenten Purmerend en Zaanstad geven aan dat er afspraken zijn gemaakt met de corporaties over het verloten van woningen. In Purmerend is de afspraak dat er maximaal 50 woningen per jaar worden verloot, in Zaanstad is de afspraak dat de ruimte die er voor loten is (15%) ook benut wordt (en dat er geen eengezinswoningen en seniorenwoningen worden verloot). De gemeente Haarlemmermeer staat neutraal tegenover loting en ziet het vooral als iets van de corporaties. In Uithoorn wordt door de gemeente niet op aantallen gestuurd, wel zijn er enkele complexen aangewezen waar het loten plaatsvindt (die complexen bestaan vooral uit jongerenwoningen). Ervaringen met loten Uit de cijfers blijkt dat vooral starters c.q. jongeren terechtkomen in woningen die verloot worden. Dat is ook het doel waarvoor loten in eerste instantie is ingevoerd. De gemeenten zijn daar dan ook tevreden over, maar geven ook aan dat dit geen verrassing is gezien het type woningen dat wordt verloot. Waarbij overigens wordt opgemerkt dat het nog weleens voorkomt dat verkeerde woningen worden verloot. Het gaat dan om woningen die gelabeld zijn voor grote huishoudens of gezinnen. Een andere indruk is dat er veel ex-cliënten uit de maatschappelijke opvang in lotingwoningen terecht komen. Opgemerkt wordt dat instellingen hun cliënten blijkbaar erg actief op de mogelijkheid van loten wijzen. Wat betreft de kans voor woningzoekenden om via loting aan een socia le huurwoning te komen, wordt opgemerkt dat deze, gezien het grote aantal reacties op lotingwoningen, wel heel erg klein is en daardoor valse hoop biedt. Er wordt zelfs gesteld dat loten eigenlijk als een soort bliksemafleider fungeert voor woningzoekenden die niet voor een urgentiestatus in aanmerking komen. Er worden ook successen van het loten genoemd, hoewel deze voornamelijk symbolisch zijn: je krijgt iets terug voor je inschrijfkosten (het idee dat je elke keer als je meedoet iets kan winnen) en het loten levert regelmatig blije woningzoekenden op. 6 Aanwezig waren: Guus Crommelin (Amsterdam), Jan Vijfhuizen (Haarlemmermeer), Menno Tijnagel (Purmerend), Wouter Jungst (Uithoorn), Olga de Leeuw-Olij (Zaanstad) en Mette Vernooij en Yara Janssen (Stadsregio Amsterdam). Eindrapport Een lot uit de loterij? 23